INHOUDSOPGAVE. 2. Demografie Bevolking Huishoudens Etniciteit Inkomen 7

Transcriptie

1 1

2 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding Aanleiding voor het onderzoek Vraagstelling van het onderzoek De onderzoeksaanpak De opzet van de rapportage 4 2. Demografie Bevolking Huishoudens Etniciteit Inkomen 7 3. Leefbaarheid Leefbaarheid in Moerwijk versus Den Haag Leefbaarheid in Moerwijk naar leeftijd Leefbaarheid in de vier buurten van Moerwijk Veiligheid Veiligheid in Moerwijk versus Den Haag Veiligheid in Moerwijk naar leeftijd Veiligheid in de vier buurten van Moerwijk Samenvatting en conclusie 18 Bijlage 1. Tabellenboek 20 2

3 1 Inleiding 1.1 AANLEIDING VOOR HET ONDERZOEK In mei 2002 is de Stichting Woonzorgzone Moerwijk 1 opgericht. De Stichting is opgericht om een eenduidige strategie te onwikkelen en te communiceren naar alle betrokkenen. Het hoofddoel van de Stichting is Moerwijk opwaarderen tot woonzorgzone. Dat is een wijk waar mensen kunnen blijven wonen ook als zij vanwege een handicap, of ouder worden, beperkingen ondervinden of zorg nodig hebben. Het bestuur van de Stichting Woonzorgzone Moerwijk is verantwoordelijk voor het monitoren van de resultaten van de Woonzorgzone. Daartoe verzamelt zij zelf jaarlijks gegevens over de voortgang van genomen maatregelen en rapporteert hierover in een jaarverslag. Daarnaast bestaat er bij de gemeente en de Stichting behoefte aan het monitoren van een aantal demografische gegevens. Ook bestaat de behoefte aan het monitoren van indicatoren die iets kunnen zeggen over de ontwikkeling van de leefbaarheid en veiligheid in de diverse buurten van de wijk. De gemeentelijke Dienst Stedelijke Ontwikkeling (DSO) en de dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn (OCW) voorzien gezamenlijk in deze aanvullende informatiebehoefte. DSO doet dat door middel van gegevens over demografie, OCW door gegevens over veiligheid en leefbaarheid. Onderhavige rapportage vormt de neerslag van beide bijdragen. 1.2 VRAAGSTELLING VAN HET ONDERZOEK Hoe is het gesteld met de bevolkingsgroei in Moerwijk in de periode ? Wonen er in Moerwijk meer of minder ers dan gemiddeld stedelijk het geval is? Zijn dat er in 2004 minder of meer dan in 2000 en hoeveel zijn dat er 2020? Lijkt de huishoudenssamenstelling van Moerwijk op die van Den Haag? Hoe is de etnische samenstelling van de bevolking in Moerwijk? Hoe is de inkomenssituatie 2 van inwoners van Moerwijk? Deze vragen zullen beantwoord worden in het hoofdstuk dat over demografie gaat. De centrale vraag is: Hoe ontwikkelt Moerwijk zich in demografisch opzicht vanaf 2000? Met uitzondering van de inkomenssituatie daar zijn op dit moment geen recente gegevens van voorhanden 3 - worden gegevens gepresenteerd over de jaren 2000 en Wat betreft het aandeel -ers zal vooruit gekeken worden naar De gegevens die gepresenteerd worden hebben betrekking op de vier buurten van Moerwijk Moerwijk-Oost, Moerwijk-West, Moerwijk-Noord en Moerwijk-Zuid de wijk Moerwijk in zijn toaliteit en de stad Den Haag. Een van de deelprogramma s die onderscheiden worden in het Bedrijfsplan 2005 van de Woonzorgzone Moerwijk is het Deelprogramma Woonomgeving Beheer en Verkeer. Doel is het realiseren van een obstakelvrije en veilige woonomgeving. De activiteiten die worden ingezet zijn de aanleg van veilige en obstakelvrije voetgangersroutes en intensief, integraal beheer van de openbare en semi-openbare ruimte. De woonzorgzone Moerwijk is gebaat bij een schoon, heel en veilig Moerwijk. (Bedrijfsplan 2005 Woonzorgzone Moerwijk, p. 14). De vraag is hoe bewoners van Moerwijk de leefbaarheid en veiligheid van hun wijk ervaren. En ook: zijn er in hun oordeel veranderingen opgetreden de laatste jaren? De centrale vraag op het terrein van veiligheid en leefbaarheid is: Hoe ervaren bewoners van Moerwijk de veiligheid en leefbaarheid van hun buurt en wat voor ontwikkelingen hebben hierin plaats gevonden in de periode van 2000 tot en met 2004? 1 Het bestuur wordt gevormd door directies en gemandateerden van de woningcorporaties Vestia Den Haag Zuid Oost, Staedion, HaagWonen en Woonzorg Nederland, de zorginstellingen CoornhertCentrum, Meavita Woonzorg Moerwijk, WZH De Strijp-Waterhof, Meavita Thuiszorg en Stichting Welzijn Escamp. De gemeente Den Haag en de Wijk Organisatie Moerwijk zijn adviseurs van de Stichting. 2 Feitelijk gaat het hier in strikte zin niet om een demografische variabele maar veeleer om een sociaal-economisch kenmerk van de bevolking. 3 De meest recente gegevens die op dit moment voorhanden zijn hebben betrekking op het jaar Dit najaar (2005) worden de inkomensgegevens verwacht voor het jaar

4 Het gaat er hier niet zozeer om iets te kunnen zeggen over de outcome van maatregelen van de Woonzorgzone, ofwel het maatschappelijke effect. Dat is namelijk heel moeilijk, zo niet onmogelijk. Want hoe moet men bepalen in hoeverre verbeteringen in leefbaarheid en veiligheid toe te schrijven zijn aan maatregelen genomen in het kader van de Woonzorgzone, aan reguliere werkzaamheden van instellingen zoals de gemeentelijke Dienst Stadsbeheer en de politie, of aan andere maatschappelijke ontwikkelingen? Bovendien zijn de maatregelen genomen in het kader van de Woonzorgzone Moerwijk op het terrein van leefbaarheid en veiligheid beperkt. Het zijn toch vooral ook voornoemde reguliere werzaamheden die in dit verband belangrijk geacht mogen worden. En: wat zou er gebeurd zijn als er geen maatregelen genomen zouden zijn? Omgekeerd: verslechteringen in leefbaarheid en veiligheid hoeven niet automatisch te betekenen dat maatregelen van de Woonzorgzone geen effect hebben gehad. Zonder deze maatregelen was de situatie wellicht nog verder verslechterd. Veeleer gaat het er hier om een achtergrond te schetsen tegen welke ontwikkelingen in de Woonzorgzone Moerwijk en resultaten van maatregelen bezien kunnen worden. Het gaat om het beschrijven van de stand van zaken en het signaleren van eventuele veranderingen daarin. 1.3 DE ONDERZOEKSAANPAK Het onderzoek is in drie fasen uitgevoerd. De eerste fase bestond uit het bestuderen van de bestaande gegevensbronnen: bestanden en rapportages van de Leefbaarheids- en Veiligheidsmonitoren 2000, 2002 en en bestanden met demografische gegevens waarover de Dienst Stedelijke Onwikkeling beschikt. De tweede fase bestond uit het uitvoeren van een aantal secundaire analyses op de bestaande bestanden en het op een rij zetten van verschillende resultaten. De derde fase was het schrijven van de rapportage. Wat betreft de landelijke tweejaarlijkse Leefbaarheids- en Veiligheidsmonitor, die door het Rijk met het Grotestedenbeleid geïntroduceerd is, het volgende. In april 2004 is deze in Den Haag voor de vijfde keer gehouden. Op het terrein van leefbaarheid gaat het vooral om subjectieve gegevens (oordeel over diverse aspecten van leefbaarheid: perceptie van verloedering, perceptie van overlast, oordeel over de mate waarin men de eigen buurt schoon vindt, algemeen oordeel over de buurt, oordeel over ontwikkeling van de buurt het laatste jaar en oordeel over verwachting ontwikkeling van de buurt de komende jaren). Op het terrein van veiligheid gaat het om een combinatie van subjectieve en meer objectieve gegevens (gevoelens van onveiligheid versus feitelijk slachtofferschap van diverse delicten in de buurt). Tabel 1.1 Aantal ondervraagden t.b.v. Leefbaarheids- en Veiligheidsmonitor (ongewogen aantallen) Gemeente Den Haag Moerwijk w.v w.v w.v w.v w.v. Moerwijk Oost w.v. Moerwijk West w.v. Moerwijk Noord w.v. Moerwijk Zuid Bron: Gemeente Den Haag, Bestuursdienst, Projectbureau Grotestedenbeleid, Leefbaarheidsmonitor Den Haag 2004, Leefbaarheidsmonitor Den Haag 2002 en Leefbaarheidsmonitor Den Haag 2000 Voor de wijk Moerwijk als geheel wordt een vergelijking gemaakt voor de jaren 2000, 2002 en Feitelijk kan het jaar 2002 het jaar van de oprichting van de Stichting Moerwijk - als nulmeting beschouwd worden. Bewust is gekozen om ook gegevens over het jaar 2000 te presenteren omdat zo de ontwikkelingen in de wijk voor een wat grotere tijdsspanne kunnen worden bezien. Voor de vier buurten van Moerwijk Moerwijk-Noord, Moerwijk-Zuid, Moerwijk-West, Moerwijk-Oost is een vergelijking alleen mogelijk tussen de jaren 2002 en In 2000 zijn in deze buurten namelijk onvoldoende respondenten ondervraagd om betrouwbare uitspraken te kunnen doen. Ter vergelijking 4 Voor elk van de Leefbaarheids- en Veiligheidsmonitoren geldt dat het veldwerk heeft plaatsgevonden in de maand april van het betreffende jaar. 4

5 worden ook gegevens voor de stad Den Haag gepresenteerd. Het gaat hier om gewogen gegevens. Dat wil zeggen dat correcties zijn uitgevoerd op de verzamelde gegevens teneinde algemeen geldende uitspraken te kunnen doen voor de stad. Per stadsdeel en onderscheiden wijk en buurt heeft een weging plaats gevonden naar sekse en leeftijd om de steekproef meer representatief te maken voor de stad. Voorts wordt er voor de wijk Moerwijk voor het jaar 2004 een vergelijking gemaakt tussen vier leeftijdsgroepen:,, en. Dit wordt gedaan om te kijken of er verschillen zijn tussen jongeren en ouderen als het gaat om ervaren leefbaarheid en veiligheid. Voor de vier buurten van Moerwijk afzonderlijk is zo n vergelijking niet mogelijk omdat er onvoldoende respondenten zijn ondervraagd om betrouwbare uitspraken te kunnen doen. Overigens geldt ook voor de vergelijking op wijkniveau dat met name het aantal jarigen aan de lage kant is om echt betrouwbare uitspraken te kunnen doen 5. De resultaten voor deze leeftijdsgroep moeten dus eerder als indicatief dan representatief worden beschouwd. Daar waar het gaat om een vergelijking van gegevens tussen verschillende jaren is het vaak (in het geval van samengestelde variabelen of waar het gaat om gemiddelde scores) niet mogelijk om deze te toetsen op statistische significantie. Om deze reden wordt in de tekst vaak gesproken in termen van dat er verschillen tussen de jaren lijken te zijn. Hiermee wordt de mogelijkheid open gehouden dat cijfers op het oog percentueel wel kunnen verschillen, maar dat deze door de kleine aantallen respondenten die het betreft of de omvang van de percentuele verschillen op toeval kunnen berusten. 1.4 DE OPZET VAN DE RAPPORTAGE In hoofdstuk twee wordt ingegaan op een aantal demografische kenmerken van Moerwijk. De bevolkingsgroei komt aan bod, evenals het aandeel ers, de huishoudenssamenstelling, de bevolking naar etnische groepen en de inkomenssituatie. In principe worden gegevens gepresenteerd over de jaren 2000 en Wat betreft het aandeel -ers zal vooruit gekeken worden naar De gegevens hebben betrekking op de wijk Moerwijk, de vier afzonderlijke buurten en als referentie de stad Den Haag als totaal. In hoofdstuk drie staat het thema leefbaarheid centraal. Het oordeel van ondervraagden over diverse aspecten van leefbaarheid van hun buurt komt aan bod. Op wijkniveau wordt een vergelijking gemaakt tussen de jaren 2000, 2002 en Op buurtniveau wordt een vergelijking gemaakt tussen de jaren 2002 en Deze gegevens worden afgezet tegen gegevens die betrekking hebben op de totale Haagse bevolking. Voor 2004 wordt op wijkniveau ingegaan op eventuele verschillen en overeenkomsten tussen verschillende leeftijdsgroepen. Hoofdstuk vier, dat gaat over veiligheid, kent eenzelfde opbouw als hoofdstuk drie. Hoofdstuk vijf ten slotte is gewijd aan de samenvatting en conclusie. 5 In Moerwijk zijn in personen ondervraagd in de leeftijd van, 284 in de leeftijd van, 361 in de leeftijd van en 213 in de leeftijd van 65 jaar of ouder. 5

6 2 Demografie 2.1 BEVOLKING Bevolkingsgroei Moerwijk blijft achter bij Den Haag. Ondanks terugloop toch relatief groot aandeel 65-plussers in Moerwijk. In Moerwijk-Oost blijft aandeel 65-plussers in toekomst bovengemiddeld. Het aantal inwoners in Moerwijk is sinds 2000 toegenomen met 561 personen tot een inwonertal van op Dat is een stijging van 2,9%. De relatieve bevolkingstoename was het grootst in Moerwijk-Oost, daar groeide het aantal inwoners met 6,6%. De bevolking nam daar toe met 179 personen. Sterker, met 246 personen, groeide het inwonertal van Moerwijk-Noord. Relatief is dit echter een stijging van maar 3,6%. Ter vergelijking: in dezelfde periode nam de bevolking van Den Haag toe met 6,5%. Het aandeel 65-plussers in de bevolking van Moerwijk is in de periode afgenomen met 4,6% tot 17,6%.Per saldo woonden er op 1 januari plussers minder in Moerwijk dan op 1 januari Relatief de sterkste verschuiving tussen de leeftijdsklassen heeft plaatsgevonden in Moerwijk-Oost, het aandeel 65-plussers nam daar af met 7,5% tot 26,3% in Moerwijk-Oost heeft echter relatief wel meer inwoners van 65 jaar of ouder dan de andere Moerwijkse buurten. Moerwijk- Noord herbergt relatief de minste 65-plussers, van de bevolking in deze buurt is 12,7% 65 jaar of ouder. Ter vergelijking: het aandeel 65-plussers in de Haagse bevolking is in de periode met 2,0% afgenomen tot 13,8%. Maar ondanks een meer dan dubbele relatieve afname van 65- plussers in Moerwijk, is het aandeel 65-plussers in Moerwijk hoger dan in Den Haag totaal. Het aandeel 65-plussers in de bevolking van Moerwijk zal volgens de Prognose verder afnemen en zal in het jaar 2020 gedaald zijn tot 12,8%. Het aandeel 65-plussers in de Haagse bevolking zal ongeveer op hetzelfde niveau blijven als nu. Het aandeel 75-plussers en 85-plussers in Moerwijk zal in 2020 op het gemiddelde niveau van Den Haag liggen. In de Moerwijkse buurten is het aandeel hoogbejaarden echter meer gedifferentieerd. Figuur 1 40 aandeel 65 plussers per gebied percentage jaren Den Haag totaal Moerw ijk totaal Moerw ijk-oost Moerw ijk-west Moerw ijk-noord Moerw ijk-zuid Bron: CBS / Gemeente Den Haag, Dienst Burgerzaken / Gemeente Den Haag, Dienst Stedelijke Ontwikkeling/Beleid/Onderzoek 6

7 2.2 HUISHOUDENS In Moerwijk wonen relatief veel eenpersoonshuishoudens en eenoudergezinnen. Twee op de drie huishoudens in Moerwijk-Oost is eenpersoonshuishouden. In Moerwijk is het aantal huishoudens in de periode toegenomen met 396 tot huishoudens. Ruim 40% van die toename vond plaats in Moerwijk-Noord, daar woonden op 1 januari huishoudens. Er wonen in verhouding meer eenpersoonshuishoudens (55,4%) en eenoudergezinnen (10,2%) in Moerwijk dan in Den Haag als geheel (47,3% respectievelijk 8,3%). Dat betekent dus dat er relatief meer samenwonenden (met of zonder kinderen) in Den Haag wonen (19,9% respectievelijk 24,5%) dan in Moerwijk (14,1% respectievelijk 20,3%). Moerwijk-West benadert qua huishoudenssamenstelling Den Haag het meest. Moerwijk-Oost daarentegen heeft relatief gezien verreweg de meeste eenpersoonshuishoudens: maar liefst twee op de drie huishoudens zijn daar een eenpersoonshuishouden. In Moerwijk-West zijn de eenoudergezinnen relatief licht oververtegenwoordigd ten opzichte van Moerwijk als geheel. 2.3 ETNICITEIT Aantal personen in Moerwijk met niet-nederlandse etniciteit is sterk toegenomen. Het aandeel personen met de Nederlandse etniciteit is in Moerwijk in de periode meer gedaald dan in Den Haag als geheel. In 2000 had 60,2% van de Moerwijkers de Nederlandse etniciteit, in 2004 was dat gedaald tot 47,7%. Ter vergelijking: in Den Haag als geheel is hetzelfde percentage in die periode gedaald van 58,9% naar 55,4%. Dit betekent aan de andere kant dat het aandeel personen met een andere dan de Nederlandse etniciteit in Moerwijk sterker is gegroeid dan in Den Haag. Uit tabel 2 in bijlage 1, waarin indexcijfers zijn opgenomen, is af te lezen dat vooral de groep personen met Antilliaanse of Arubaanse etniciteit zeer sterk toeneemt, deze is zelfs bijna verdubbeld in 4 jaar tijd. Ook de groepen met etniciteit overig niet-geïndustrialiseerd, Marokkaans en Turks nemen snel in omvang toe. Figuur 2 Etniciteitsgroepen 2004 per gebied Den Haag totaal Moerw ijk totaal Moerw ijk-oost Moerw ijk-west Moerw ijk-noord Moerw ijk-zuid 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Nederlands Turks Marokkaans Surinaams/Antilliaans/Arubaans Overig Bron: Gemeente Den Haag, Dienst Burgerzaken 7

8 2.4 INKOMEN Oververtegenwoordiging van lage inkomens in Moerwijk. Het gestandaardiseerd huishoudensinkomen in Moerwijk ligt beneden het niveau van Den Haag. De index van dit inkomen (Nederland=100) was in het jaar 2000 het meest recente jaar waarvoor op dit moment gegevens beschikbaar zijn - voor Den Haag 97, voor Moerwijk was de index 79. Alleen de score in Moerwijk-West (index = 86) is iets beter dan die voor Moerwijk totaal. Het gemiddeld besteedbaar huishoudensinkomen in 2000 was in Moerwijk euro, in Den Haag euro. Het laagste gemiddeld besteedbaar huishoudensinkomen werd verdiend in Moerwijk- Oost met euro. Het zal niet verbazen dat het aandeel huishoudens met een laag inkomen in Moerwijk (69,7%) hoger is dan voor Den Haag totaal (51,5%). Het aandeel particuliere huishoudens met een hoog inkomen in Moerwijk is 5,9%, in Den Haag als geheel behoort 15,7% van de huishoudens tot deze categorie. Van de huishoudens in Moerwijk behoort één op de twee (52,5%) tot de aandachtgroep van beleid 6, in Den Haag is dat iets meer dan één op de drie (38,8%). Figuur 3 Inkomensverdeling (RIO 2000) per gebied Nederland Den Haag totaal Moerw ijk totaal Moerw ijk-oost Moerw ijk-west Moerw ijk-noord Moerw ijk-zuid 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% % part.hh. met laag inkomen % part.hh. met middeninkomen % part.hh. met hoog inkomen Bron: CBS, RIO 2000, bewerking Gemeente Den Haag, Dienst Stedelijke Ontwikkeling/Beleid/Onderzoek 6 De aandachtsgroep van beleid bestaat uit huishoudens met een lager inkomen waarvoor de overheid en de woningcorporaties een speciale verantwoordelijkheid hebben. Naast het inkomen bepaalt ook de omvang van het huishouden (een- of meerpersoons) en de leeftijd van het hoofd van het huishouden (jonger dan 65 of ouder) of een huishouden tot de aandachtsgroep van beleid wordt gerekend. 8

9 3 Leefbaarheid 3.1 LEEFBAARHEID IN MOERWIJK VERSUS DEN HAAG Inwoners van Moerwijk lijken in 2004 vaker verloedering en overlast in hun buurt te ervaren dan de gemiddelde Hagenaar. Ook ervaren zij vaker vervuiling van hun buurt. Inwoners van Moerwijk zijn in 2004 in veel grotere getale pessimistisch over de ontwikkeling van hun buurt het afgelopen jaar en in de komende jaren dan de gemiddelde Hagenaar. Inwoners van Moerwijk lijken in 2004 echter wel wat minder vaak last te hebben van verloedering en overlast in hun buurt dan in 2002, maar nog altijd meer dan in Om de mate van verloedering van een buurt te meten is in de Leefbaarheids- en Veiligheidsmonitor een indicator samengesteld op basis van vier aspecten: hondenpoep op straat, rommel op straat, bekladding van muren/gebouwen en vernieling telefooncellen/bus-/tramhokjes. De score op deze indicator kan variëren van 0 (nooit) tot 10 (vaak). Volgens de ondervraagde inwoners van Moerwijk is er in 2002 vaker sprake van verloedering dan in In 2004 is de score op verloedering weer licht gedaald, maar nog altijd hoger dan in Het is de vraag of deze daling in de periode statistisch significant is. Een duidelijker verschil lijkt er in 2004 tussen het oordeel van alle Hagenaars over hun buurt en het oordeel van inwoners van Moerwijk. De laatsten lijken vaker verloedering te ervaren in hun buurt. In de Leefbaarheids- en Veiligheidsmonitor is ook een indicator opgesteld die de beleving van de mate van overlast in de eigen buurt weergeeft. Deze is bepaald aan de hand van drie aspecten: geluidsoverlast, overlast van groepen jongeren en overlast van omwonenden. Ook hier kan de score variëren van 0 (nooit) tot 10 (vaak). Hier geldt een zelfde tendens als bij de perceptie van verloedering. Ten opzichte van 2000 lijkt er volgens de ondervraagde inwoners van Moerwijk in 2002 vaker sprake van overlast, terwijl deze score in 2004 weer licht daalt. Deze score is echter nog wel duidelijk hoger dan in In 2004 lijken Moerwijkers vaker overlast in hun buurt te ervaren dan de gemiddelde Hagenaar. Het aandeel ondervraagde inwoners in Moerwijk dat het (helemaal) eens is met de stelling dat hun buurt een schone buurt is is in de periode van gedaald van 53% tot 42%. Dat betekent dat nog maar een minderheid het met deze stelling eens is. Terwijl dat onder alle Haagse ondervraagden een krappe meerderheid is (53%). Tabel Perceptie leefbaarheid volgens bewoners van Moerwijk in 2000, 2002 en 2004 versus Den Haag totaal 2004 Oordeel over kenmerken buurt Perceptie verloedering (0=nooit, 10=vaak) Perceptie overlast (0=nooit, 10=vaak) % dat het (helemaal) eens is met stelling dat hun buurt een schone buurt is Moerwijk 2000 Moerwijk 2002 Moerwijk 2004 Den Haag totaal ,2 5,7 5,5 5,1 2,8 4,0 3,8 3,2 53% 45% 42% 53% Bron: Gemeente Den Haag, Bestuursdienst, Projectbureau Grotestedenbeleid, Leefbaarheidsmonitor Den Haag 2004, Leefbaarheidsmonitor Den Haag 2002 en Leefbaarheidsmonitor Den Haag En bijbehorende databestanden. Om inzicht te krijgen in het algemene oordeel van de eigen buurt is in de Leefbaarheids- en Veiligheidsmonitor een indicator opgesteld op basis van vier stellingen: De mensen in de buurt blijven hier graag wonen, Het is vervelend om in deze buurt te wonen, Als het enigszins mogelijk is, ga ik uit deze buurt verhuizen en Als je in deze buurt woont heb je het goed getroffen. De score varieert van 0 (ongunstig) tot 10 (gunstig ). Het oordeel van de ondervraagde inwoners van Moerwijk is in de periode ongunstiger geworden: van 6,7 in 2000 naar 6,1 in Met een score van 6,1 in 2004 is er sprake van een ongunstiger score dan die van alle Haagse inwoners (7,0). Ondervraagden uit Moerwijk geven in 2000 als rapportcijfer aan hun woonomgeving gemiddeld een 6,8. In 2002 en 2004 is dat met respectievelijk een 6,6 en 6,7 iets lager. Het is de vraag of hier sprake 9

10 is van een statistisch signifcant verschil. Groter is het verschil tussen het oordeel dat ondervraagden in Moerwijk in 2004 geven aan hun woonomgeving en het oordeel dat Hagenaars daar gemiddeld aan geven: 6,7 versus 7,0. Het aandeel ondervraagden in Moerwijk dat in de buurt een achteruitgang heeft ervaren het afgelopen jaar is tussen 2000 en 2002 gestegen en vervolgens in 2004 weer wat gedaald. Zowel in 2002 als in 2004 heeft een (krappe) meerderheid van de ondervraagden in Moerwijk een achteruitgang ervaren, tegenover nog geen derde van alle Hagenaars in Voor het aandeel ondervraagden dat een achteruitgang verwacht voor de komende jaren geldt een zelfde plaatje. Een stijging tussen 2000 en 2002 van het aandeel ondervraagden dat in Moerwijk achteruitgang verwacht en vervolgens in 2004 een lichte daling. In 2004 verwacht een (krappe) meerderheid van de ondervraagden in Moerwijk een achteruitgang van hun buurt de komende jaren, tegenover ruim een kwart van alle Hagenaars. Inwoners van Moerwijk zijn dus veel somberder over de toekomst van hun buurt dan de gemiddelde Hagenaar. Tabel Algemeen oordeel buurt en woonomgeving en oordeel over ontwikkeling van de buurt volgens bewoners van Moerwijk in 2000, 2002 en 2004 versus Den Haag totaal 2004 Algemeen oordeel buurt Algemene evaluatie van de buurt (0=slecht, 10=goed) Rapportcijfer woonomgeving Moerwijk 2000 Moerwijk 2002 Moerwijk 2004 Den Haag totaal ,7 6,2 6,1 7,0 6,8 6,6 6,7 7,0 % dat afgelopen jaar achteruitgang heeft ervaren 47% 57% 53% 30% % dat voor komende jaren achteruitgang verwacht 47% 59% 53% 28% Bron: Gemeente Den Haag, Bestuursdienst, Projectbureau Grotestedenbeleid, Leefbaarheidsmonitor Den Haag 2004, Leefbaarheidsmonitor Den Haag 2002 en Leefbaarheidsmonitor Den Haag En bijbehorende databestanden. Kort samengevat komt het er op neer dat ondervraagden uit Moerwijk hun buurt op een aantal leefbaarheidsaspecten negatiever lijken te beoordelen dan de gemiddelde Hagenaar. Ook zijn zij in veel grotere getale pessimistisch over de ontwikkeling van hun buurt. Wel geldt voor Moerwijk dat ondervraagde inwoners in 2004 iets positiever lijken dan in 2002 over diverse leefbaarheidsaspecten van de buurt. Het betreft hier echter vaak kleine verschillen waarvan niet goed duidelijk is in hoeverre deze groot genoeg zijn om statistisch signifcant te zijn ofwel eerder op toeval berusten. 10

11 3.2 LEEFBAARHEID IN MOERWIJK NAAR LEEFTIJD Jongeren in Moerwijk ervaren vaker verloedering en overlast in de buurt dan oudere inwoners van de wijk. De verschillen tussen het oordeel van jongeren in Moerwijk en Haagse jongeren zijn groter dan de verschillen tussen het oordeel van ouderen in Moerwijk en Haagse ouderen. Naarmate de leeftijd van ondervraagden in Moerwijk toeneemt, wordt het algemene oordeel over de buurt positiever en stijgt het rapportcijfer voor de woonomgeving. Omgekeerd zijn juist jongeren wat positiever over de ontwikkeling van de buurt: een kleiner deel van hen heeft het afgelopen jaar een achteruitgang van de buurt gemerkt en/of verwacht een achteruitgang de komende jaren. Jongeren in Moerwijk constateren vaker verloedering dan oudere inwoners van de wijk. De gemiddelde score van 6,3 van de jarigen is een stuk hoger dan die van de andere drie leeftijdsgroepen. Voor de stad Den Haag als totaal zijn de verschillen tussen de leeftijdsgroepen minder groot en zijn het juist de ers die het meest regelmatig verloedering ervaren. Tabel Perceptie leefbaarheid volgens bewoners van Moerwijk en Den Haag totaal naar leeftijdscategorie in 2004 Oordeel over kenmerken buurt Perceptie verloedering (0=nooit, 10=vaak) Perceptie overlast (0=nooit, 10=vaak) % dat het (helemaal) eens is met stelling dat hun buurt een schone buurt is Moerwijk 2004 Den Haag totaal ,3 5,4 5,6 5,4 5,6* 4,9 4,3 3,8 3,0 3,8 39% 44% 40% 46% 42% Bron: Gemeente Den Haag, Bestuursdienst, Projectbureau Grotestedenbeleid, Leefbaarheidsmonitor Den Haag En bijbehorend databestand. * N.b. perceptie verloedering Moerwijk met 5,6 komt niet overeen met perceptie volgens tabel daar staat 5,5; heeft te maken met afronding. Jongere inwoners van Moerwijk ervaren ook vaker overlast in de buurt dan oudere inwoners. Er lijkt hier sprake van een vrijwel lineair verband: hoe ouder, hoe minder vaak men overlast ervaart. De groep -ers ervaart gemiddeld gezien dus het minst vaak overlast. Eenzelfde tendens zien wij ook voor de stad Den Haag als totaal, al zijn daar de verschillen tussen de leeftijdsgroepen minder groot. Opvallend is dat zowel voor de ervaren verloedering als voor de ervaren overlast geldt dat de verschillen tussen Moerwijkers en Hagenaars kleiner lijken te worden naarmate de leeftijd toeneemt. Zo is het verschil in oordelen van jongeren in Moerwijk en jongere Hagenaars het grootst, en tussen oordelen van ouderen in Moerwijk en oudere Hagenaars het kleinst. Het aandeel ondervraagden dat het (helemaal) eens is met de stelling dat hun buurt een schone buurt is, lijkt ook te variëren per leeftijdsgroep. Van de jarigen en jarigen lijkt een kleiner deel het hier mee eens te zijn dan van de andere ondervraagde groepen. Het verschil is echter niet statistisch significant. Zowel voor de ondervraagden in Moerwijk als in Den Haag totaal geldt dat de score op de indicator algemeen oordeel over de buurt stijgt naarmate de leeftijd van de ondervraagden toeneemt. In 11 5,0 5,1 5,1 5,3 5,1 3,5 3,4 3,2 2,7 3,2 56% 51% 54% 54% 53%

12 Moerwijk zijn de verschillen tussen jong en oud nog groter dan voor de stad als totaal. De score tussen de jarigen en -ers scheelt een hele punt (5,6 versus 6,6). Ook voor het rapportcijfer voor de woonomgeving geldt dat dit stijgt naarmate de leeftijd van de ondervraagden toeneemt. De ondervraagde jarigen in Moerwijk geven gemiddeld een 6,2, terwijl de ers een 6,9 geven. De verschillen in oordeel tussen jongeren in Moerwijk en jongeren in Den Haag zijn groter dan die tussen -ers in Moerwijk en -ers in Den Haag. Met andere woorden: jongeren in Moerwijk zijn negatiever over hun woonomgeving dan oudere inwoners van Moerwijk en een stuk negatiever dan de gemiddelde Haagse jongere. Als het gaat om het oordeel over de ontwikkeling van de buurt het afgelopen jaar ontstaat echter een ander beeld. Van de jongere ondervraagden in Moerwijk heeft een kleiner deel het afgelopen jaar achteruitgang van de buurt ervaren dan van de oudere ondervraagden. Ook voor de stad Den Haag als totaal zien wij een zelfde tendens. Van de ondervraagde ers en jarigen in Moerwijk heeft de meerderheid in hun buurt een achteruitgang ervaren, tegenover een minderheid van de jongere leeftijdsgroepen. Het aandeel ondervraagden dat voor de komende jaren een achteruitgang van de buurt verwacht is het grootst onder de Moerwijkers van, gevolgd door de ers. Voor beide groepen geldt dat een meerderheid somber is over de ontwikkeling van de buurt de komende jaren. Ook voor de stad Den Haag als totaal geldt dat ouderen somberder zijn over de toekomst van hun buurt dan jongeren, maar de verschillen zijn minder groot dan in Moerwijk. Tabel Algemeen oordeel buurt en woonomgeving en oordeel over ontwikkeling van de buurt volgens bewoners van Moerwijk naar leeftijd in 2004 versus Den Haag totaal 2004 Algemeen oordeel buurt Algemene evaluatie van de buurt (0=slecht, 10=goed) Rapportcijfer woonomgeving (0=zeer slecht, 10=uitmuntend) % dat afgelopen jaar achteruitgang heeft ervaren % dat voor komende jaren achteruitgang verwacht Moerwijk 2004 Den Haag totaal ,6 5,8 6,1 6,6 6,1 6,2 6,5 6,8 6,9 6,7 42% 44% 59% 59% 53% 41% 48% 58% 53% 53% Bron: Gemeente Den Haag, Bestuursdienst, Projectbureau Grotestedenbeleid, Leefbaarheidsmonitor Den Haag En bijbehorend databestand. 6,6 6,8 7,1 7,2 7,0 6,8 6,9 7,1 7,2 7,0 26% 26% 33% 37% 30% 25% 26% 31% 30% 28% 12

13 3.3 LEEFBAARHEID IN DE VIER BUURTEN VAN MOERWIJK Er lijkt sprake van een afname van ervaren verloedering in de periode in Moerwijk Oost, Moerwijk West en Moerwijk Noord. Dat geldt ook voor Den Haag als totaal. Ook lijkt er sprake van een afname van ervaren overlast in de periode in Moerwijk Oost, Moerwijk Noord en Moerwijk Zuid. Het oordeel over het schoon zijn van de buurt is vrij stabiel in periode in Moerwijk Oost, Moerwijk West en Moerwijk Noord. Inwoners van Moerwijk Zuid lijken in 2004 vaker last van verloedering te hebben dan in 2002 en een kleiner deel van hen vindt hun buurt schoon. Moerwijk Zuid gaat op deze punten als enige van de vier buurten achteruit. De vier buurten van Moerwijk komen in 2004 in grote lijnen overeen wat betreft het algemene oordeel dat men de buurt geeft en het rapportcijfer voor de woonomgeving. Met uitzondering van Moerwijk Oost zijn er in de buurten geen grote veranderingen tussen in ervaren achteruitgang. In Moerwijk Oost is het aandeel dat achteruitgang heeft ervaren gedaald. Met uitzondering van Moerwijk West is het aandeel dat een achteruitgang verwacht de komende jaren in de periode gedaald. Dat geldt ook voor Den Haag totaal. Van de vier buurten ervaart en/of verwacht in Moerwijk West het grootste deel van de ondervraagden een achteruitgang van de buurt. De verschillen met de andere buurten zijn echter klein. Zowel voor de ondervraagden uit Moerwijk Oost, Moerwijk West, Moerwijk Noord als alle Haagse ondervraagden samen geldt dat de ervaren verloedering van de buurt in de periode lijkt te zijn afgenomen. Alleen in Moerwijk Zuid lijken ondervraagden in 2004 wat vaker verloedering te ervaren dan in Dat betekent niet dat inwoners van Moerwijk Zuid in 2004 vaker verloedering ervaren in hun buurt dan inwoners van de andere drie buurten in Moerwijk. In 2004 liggen de scores op de indicator verloedering in alle vier de buurten namelijk nagenoeg even hoog. Dit betekent wel dat in 2002 ondervraagden uit Moerwijk Zuid wat minder vaak last hadden van verloedering dan de ondervraagden uit de andere drie buurten. Wanneer wij kijken naar de ervaren overlast zien wij dat ondervraagden uit Moerwijk Oost, Moerwijk Noord, Moerwijk Zuid en alle Haagse ondervraagden samen (iets) minder overlast lijken te ervaren in 2004 dan in Voor alle Haagse ondervraagden samen ligt de gemiddelde score op de indicator overlast in 2004 en 2002 nagenoeg even hoog. Alleen in Moerwijk West lijken ondervraagden in 2004 wat meer overlast te ervaren dan in Wanneer wij in 2004 het oordeel van de ondervraagden uit de vier buurten vergelijken dan zien wij dat ondervraagden uit Moerwijk West gemiddeld het meest regelmatig overlast ervaren en ondervraagden uit Moerwijk Noord het minst. Tabel Perceptie leefbaarheid volgens bewoners van de vier verschillende buurten van Moerwijk en Den Haag totaal 2002 en 2004 Oordeel over kenmerken buurt Perceptie verloedering (0=nooit, 10=vaak) Perceptie overlast (0=nooit, 10=vaak) % dat het (helemaal) eens is met stelling dat hun buurt een schone buurt is Moerwijk Oost Moerwijk West Moerwijk Noord Moerwijk Zuid Den Haag totaal ,9 5,6 6,0 5,5 5,8 5,5 5,2 5,6 5,4 5,1 4,6 4,0 3,9 4,2 3,8 3,3 4,1 3,8 3,3 3,2 45% 45% 45% 44% 37% 36% 52% 46% 53% 53% Bron: Gemeente Den Haag, Bestuursdienst, Projectbureau Grotestedenbeleid, Leefbaarheidsmonitor Den Haag 2004 en Leefbaarheidsmonitor Den Haag En bijbehorende databestanden. Het aandeel ondervraagden dat het (helemaal) eens is met de stelling dat hun buurt een schone buurt is, verschilt in 2002 en 2004 niet of nauwelijks in Moerwijk Oost, Moerwijk West, Moerwijk Noord en voor Den Haag totaal. Alleen in Moerwijk Zuid is dit aandeel gedaald. Zowel in 2002 als in 2004 is in 13

14 Moerwijk Noord het kleinste aandeel het (helemaal) eens met de stelling dat hun buurt een schone buurt is. De score op de indicator over de algemene evaluatie van de buurt is in Moerwijk Oost, Moerwijk West en Moerwijk Zuid tussen 2002 en 2004 (heel) licht gedaald ofwel nagenoeg gelijk gebleven. Het sterkst is de daling nog in Moerwijk West: een score van 6,4 in 2002 daalt naar 6,1 in Een minimale stijging zien wij in Moerwijk Noord en voor Den Haag totaal. In 2004 zijn de verschillen tussen de buurten qua algemene evaluatie kleiner geworden dan in Dat heeft als gevolg dat de vier buurten in 2004 een ongeveer even hoge score kennen op de indicator over de algemene evaluatie van de buurt. Ondervraagden uit Moerwijk Oost en Moerwijk West geven hun woonomgeving in 2002 en 2004 gemiddeld een zelfde rapportcijfer. Ook alle inwoners van Den Haag samen geven een nagenoeg zelfde cijfer. In Moerwijk Noord en Moerwijk Zuid is er sprake van een lichte stijging. Dit heeft tot gevolg dat de verschillen tussen de gemiddelde rapportcijfers van de ondervraagden uit de vier buurten in 2004 kleiner zijn geworden dan in 2002 en ondervraagden uit de vier buurten in 2004 een ongeveer even hoog gemiddeld rapportcijfer toekennen aan hun woonomgeving. Tabel Algemeen oordeel buurt en woonomgeving en oordeel over ontwikkeling van de buurt volgens bewoners van de vier verschillende buurten van Moerwijk en Den Haag totaal in 2002 en 2004 Algemeen oordeel buurt Algemene evaluatie van de buurt (0=slecht, 10=goed) Rapportcijfer woonomgeving % dat afgelopen jaar achteruitgang heeft ervaren % dat voor komende jaren achteruitgang verwacht Moerwijk Oost Moerwijk West Moerwijk Noord Moerwijk Zuid Den Haag totaal ,3 6,2 6,4 6,1 6,0 6,1 6,2 6,0 6,9 7,0 6,8 6,8 6,7 6,7 6,4 6,6 6,5 6,7 6,9 7,0 61% 49% 56% 55% 56% 53% 56% 54% 34% 30% 62% 53% 59% 58% 57% 49% 59% 50% 35% 28% Bron: Gemeente Den Haag, Bestuursdienst, Projectbureau Grotestedenbeleid, Leefbaarheidsmonitor Den Haag 2004 en Leefbaarheidsmonitor Den Haag En bijbehorende databestanden. Het aandeel ondervraagden dat het afgelopen jaar een achteruitgang heeft gemerkt in de buurt verschilt in Moerwijk West, Moerwijk Noord en Moerwijk Zuid in de jaren 2002 en 2004 niet sterk. In Moerwijk Oost is dit aandeel sterk gedaald en ook in de stad Den Haag is dit aandeel gedaald. Van de vier buurten in Moerwijk geldt in 2004 alleen voor Moerwijk Oost dat een minderheid zij het bijna de helft een achteruitgang heeft ervaren. In de drie andere buurten betreft dit een meerderheid. In Moerwijk West is dit met 55% het hoogste percentage. Het verschil met de andere buurten is echter klein. Het aandeel ondervraagden dat voor de komende jaren een achteruitgang van de buurt verwacht is in Moerwijk Oost, Moerwijk Noord, Moerwijk Zuid en Den Haag totaal in de periode gedaald. Alleen in Moerwijk West is dit aandeel nagenoeg gelijk gebleven en met 58% het hoogste van de vier buurten. Van de vier buurten in Moerwijk geldt in 2004 alleen voor Moerwijk Noord dat een minderheid zij het bijna de helft een achteruitgang van de buurt verwacht. In Moerwijk Zuid is dit de helft en in de andere twee buurten een meerderheid. 14

15 4 Veiligheid 4.1 VEILIGHEID IN MOERWIJK VERSUS DEN HAAG Van de inwoners van Moerwijk voelt in 2004 een groter deel zich (wel eens) onveilig dan van alle Hagenaars totaal. Qua slachtofferschap van verschillende delicten zijn de verschillen tussen inwoners van Moerwijk en Hagenaars in 2004 minder groot. In de periode is het aandeel inwoners van Moerwijk dat zich (wel eens) onveilig voelt sterk gestegen, om in de periode weer wat te dalen. Ook het aandeel inwoners van Moerwijk dat slachtoffer is geworden van autodelicten, vernieling, geweld en diefstal (exclusief tas/portemonnee) is in de periode (sterk) gestegen, maar daalt weer (zeer) licht in de periode Als onderdeel van de Leefbaarheids- en Veiligheidsmonitor zijn ook diverse vragen gesteld over veiligheid. Het gaat hier zowel om vragen die iets zeggen over de subjectieve beleving alsook over meer objectieve feiten. Een van de vragen die inzicht verschaft in de subjectieve beleving van Hagenaars is de vraag of men zich wel eens onveilig voelt in de eigen buurt. Het aandeel ondervraagden dat zegt zich wel eens onveilig te voelen in de eigen buurt is in Moerwijk in de periode sterk gestegen: van 20% tot 36%. In 2004 is met 31% sprake van een wat lager percentage. Dit percentage ligt hoger dan dat voor Den Haag totaal en hoger dan in Moerwijk in Tabel Perceptie veiligheid volgens bewoners en daadwerkelijk slachtofferschap van verschillende delicten in Moerwijk 2000, 2002 en 2004 versus Den Haag totaal 2004 Perceptie veiligheid % dat zich (wel eens) onveilig voelt in de eigen buurt Slachtofferschap in eigen buurt Moerwijk 2000 Moerwijk 2002 Moerwijk 2004 Den Haag totaal % 36% 31% 25% Autodelicten 26% 35% 30% 35% Inbraak in woningen 13% 13% 12% 11% Vernieling 7% 10% 9% 11% Geweld 6% 11% 9% 7% Diefstal tas/portemonnee Andere dingen gestolen 7% 7% 6% 5% 12% 18% 17% 15% Bron: Gemeente Den Haag, Bestuursdienst, Projectbureau Grotestedenbeleid, Leefbaarheidsmonitor Den Haag 2004, Leefbaarheidsmonitor Den Haag 2002 en Leefbaarheidsmonitor Den Haag En bijbehorende databestanden. Een aantal vragen verschaft inzicht in meer objectieve feiten als het gaat om veiligheid. Zo werden ondervraagden verzocht aan te geven of zij in de afgelopen 12 maanden zelf slachtoffer zijn geworden van een aantal delicten. Voor een aantal delicten geldt dat vergeleken met het jaar 2000 in 2002 een groter deel van de ondervraagden in Moerwijk daar slachtoffer van is geworden: autodelicten, vernieling, geweld en diefstal van andere dingen dan tas of portemonnee. Voor al deze delicten geldt dat het percentage ondervraagden dat hier in Moerwijk slachtoffer van is geworden in 2004 weer (iets) lager ligt dan in 2002, hoewel dit verschil soms dusdanig klein is dat er vermoedelijk geen sprake is van een statistisch significant verschil. Verder zijn er nog een paar delicten waarvoor geldt dat het percentage dat hier slachtoffer van is geworden in Moerwijk door de jaren heen nagenoeg stabiel is gebleven: inbraak in woningen en diefstal van tas of portemonnee.qua slachtofferschap van voornoemde delicten lijken Moerwijkers zich niet in bijzonder negatieve zin te onderscheiden van andere Hagenaars. Van sommige delicten inbraak in woningen, geweld en diefstal - is in 2004 een iets groter deel van de ondervraagde Moerwijkers slachtoffer geworden dan van de Hagenaars. Voor andere delicten autodelicten en vernieling - geldt echter weer dat een kleiner deel van de ondervraagde Moerwijkers hier slachtoffer van is geworden. 15

16 4.2 VEILIGHEID IN MOERWIJK NAAR LEEFTIJD Van de jongeren in Moerwijk voelt een veel groter deel zich (wel eens) onveilig dan van de oudere inwoners van Moerwijk. Wanneer wij diverse leeftijdscategorieën vergelijken qua slachtofferschap van diverse delicten in de eigen buurt zien wij een wisselend plaatje. Dan weer zijn jongeren het minst vaak slachtoffer van een delict, dan weer ouderen. Van vernieling, geweld en diefstal (exclusief tas/portemonnee) is vergeleken met de andere leeftijdsgroepen van de -ers in Moerwijk een kleiner deel slachtoffer geworden. Van de jongeren voelt een groter deel zich (wel eens) onveilig in hun buurt dan van de oudere ondervraagden. Dat geldt zowel voor Moerwijk als voor Den Haag totaal. De verschillen zijn in Moerwijk echter wat groter dan in Den Haag totaal. Zo zegt van de ondervraagde jarigen in Moerwijk 41% zich (wel eens) onveilig te voelen, tegenover hoogstens 31% bij de andere leeftijdsgroepen. Het verschil tussen ouderen in Moerwijk en Haagse ouderen is qua veiligheidsbeleving minder groot dan bij de andere leeftijdsgroepen. Tabel Perceptie veiligheid volgens bewoners van Moerwijk en Den Haag totaal naar leeftijdscategorie in 2004 Perceptie veiligheid % dat zich (wel eens) onveilig voelt in de eigen buurt Moerwijk 2004 Den Haag totaal % 31% 31% 27% 31% Bron: Gemeente Den Haag, Bestuursdienst, Projectbureau Grotestedenbeleid, Leefbaarheidsmonitor Den Haag En bijbehorend databestand. Wanneer wij diverse leeftijdscategorieën vergelijken qua slachtofferschap in het afgelopen jaar van diverse delicten in de eigen buurt zien wij een wisselend plaatje. Van autodelicten is een kleiner deel van de jarigen en -ers slachtoffer geworden dan van de andere leeftijdsgroepen. Dat geldt zowel voor Moerwijk als voor de stad Den Haag als totaal. De verklaring hiervan kan mogelijk geheel of gedeeltelijk worden toegeschreven aan het feit dat deze groepen minder vaak in het bezit zijn van een auto dan de andere leeftijsgroepen. Van inbraak in woningen en diefstal van tas en/of portemonnee is in Moerwijk lijkt een groter deel van de jarigen slachtoffer geworden dan van de andere leeftijdsgroepen. Van de jarigen is het kleinste deel hier slachtoffer van geworden. De verschillen zijn echter niet statistisch significant. Voor de stad Den Haag als totaal verschillen de percentages tussen de leeftijdsgroepen veel minder sterk. Voor vernieling, geweld en diefstal van andere dingen geldt vergeleken met de andere leeftijdsgroepn van de ondervraagde -ers in Moerwijk het kleinste deel hier slachtoffer van is geworden. De percentages bij de andere drie leeftijdsgroepen liggen relatief gezien aanzienlijk dichter bij elkaar. Dit zelfde beeld zien wij, weliswaar in iets minder sterke mate, ook terug voor de stad Den Haag als totaal. Voor Moerwijk geldt echter dat de verschillen tussen de leeftijdsgroepen meestal niet statistisch significant zijn. Dat komt omdat het omdat de verschillen in percentages nog wel vrij groot zijn, maar het in absolute zin om maar hele kleine aantallen gaat. 32% 24% 24% 24% 25% 16

17 Tabel Slachtofferschap van verschillende delicten volgens bewoners van Moerwijk en Den Haag totaal naar leeftijdscategorie in 2004 Slachtofferschap in eigen buurt Autodelicten Inbraak in woningen Vernieling Geweld Diefstal tas/portemonnee Andere dingen gestolen Moerwijk 2004 Den Haag totaal % 35% 32% 19% 29% 6% 10% 14% 10% 11% 9% 9% 11% 5% 9% 11% 10% 10% 5% 9% 2% 4% 8% 7% 6% 17% 21% 17% 10% 17% Bron: Gemeente Den Haag, Bestuursdienst, Projectbureau Grotestedenbeleid, Leefbaarheidsmonitor Den Haag En bijbehorend databestand. 30% 40% 34% 24% 35% 10% 10% 11% 10% 11% 10% 12% 11% 7% 11% 10% 7% 7% 4% 7% 6% 4% 6% 6% 5% 18% 18% 14% 10% 15% 4.3 VEILIGHEID IN DE VIER BUURTEN VAN MOERWIJK Het aandeel inwoners dat zich (wel eens) onveilig voelt in de eigen buurt is in de periode in Moerwijk Oost, Moerwijk West, Moerwijk Noord en Den Haag totaal gedaald. Moerwijk Zuid kent in 2002 en 2004 een nagenoeg even groot aandeel dat zich (wel eens) onveilig voelt in de eigen buurt. Het aandeel slachtoffers van diverse delicten is op een paar uitzonderingen na in de periode in alle buurten gedaald of gelijk gebleven. Het aandeel ondervraagden dat zich (wel eens) onveilig voelt in de eigen buurt is in de periode in Moerwijk Oost, Moerwijk West, Moerwijk Noord en Den Haag totaal gedaald. Alleen in Moerwijk Zuid is dit aandeel nagenoeg gelijk gebleven. Van de vier buurten in Moerwijk kent Moerwijk Zuid in 2004 het grootste aandeel, 33%, dat zich (wel eens) onveilig voelt in de buurt. Het verschil met de andere drie buurten lijkt niet statistisch significant. De andere drie buurten kennen in 2004 met 30% een even groot aandeel dat zich (wel eens) onveilig voelt. 17

18 Tabel Perceptie veiligheid volgens bewoners en slachtofferschap van verschillende delicten in de vier verschillende buurten van Moerwijk 2004 versus Den Haag totaal 2004 Perceptie veiligheid % dat zich (wel eens) onveilig voelt in de eigen buurt Slachtofferschap in eigen buurt Moerwijk Oost Moerwijk West Moerwijk Noord Moerwijk Zuid Den Haag totaal % 30% 36% 30% 38% 30% 32% 33% 28% 25% Autodelicten 30% 23% 34% 26% 45% 41% 25% 26% 34% 35% Inbraak in woningen 12% 9% 15% 13% 10% 14% 16% 9% 13% 11% Vernieling 5% 5% 10% 9% 11% 11% 11% 8% 11% 11% Geweld 10% 6% 10% 10% 11% 9% 12% 10% 7% 7% Diefstal tas/portemonnee Andere dingen gestolen 6% 5% 9% 5% 6% 5% 6% 7% 6% 5% 15% 14% 23% 19% 14% 16% 19% 17% 15% 15% Bron: Gemeente Den Haag, Bestuursdienst, Projectbureau Grotestedenbeleid, Leefbaarheidsmonitor Den Haag 2004 en Leefbaarheidsmonitor Den Haag En bijbehorende databestanden. Over het algemeen gezien kunnen wij aan de hand van tabel stellen dat het aandeel ondervraagden dat slachtoffer is geworden van diverse delicten, in de periode in alle buurten is gedaald of (nagenoeg) gelijk gebleven. Er zijn echter een paar uitzonderingen. Zo is in Moerwijk Noord het aandeel dat slachtoffer is geworden van inbraak in woningen gestegen van 10% in 2002 naar 14% in 2004 en het aandeel dat slachtoffer is geworden van andere dingen die gestolen zijn gestegen van 14% naar 16%. 18

19 5 SAMENVATTING EN CONCLUSIE Demografie In de periode is er sprake van een afname van het aantal en aandeel -ers in Moerwijk. Moerwijk blijft echter meer vergrijsd dan de stad Den Haag in zijn totaliteit. Vooruit kijkend naar 2020 wordt alleen voor Moerwijk-Oost verwacht dat het aandeel -ers hoger zal liggen dan het stedelijke aandeel. Voor de andere buurten en Moerwijk als totaal wordt een (wat) lager aandeel dan stedelijk verwacht. In Moerwijk wonen, vergeleken met de stad Den Haag als totaal, relatief veel eenpersoonshuishoudens en eenoudergezinnen. Ook hebben veel inwoners een andere dan de Nederlandse etniciteit. In de periode is het aandeel inwoners van Moerwijk met een niet- Nederlandse etniciteit sterk toegenomen, sterker dan voor de stad Den Haag in zijn totaliteit het geval is. Tot slot is er in Moerwijk sprake van een oververtegenwoordiging van huishoudens met een laag inkomen. Leefbaarheid Wat duidelijk naar voren komt uit de diverse Leefbaarheidsmonitoren van de gemeente Den Haag is dat ondervraagden in Moerwijk op een aantal aspecten van leefbaarheid slechter af lijken te zijn dan de gemiddelde Hagenaar. Ze lijken vaker last te hebben van verloedering en overlast in hun buurt te hebben dan de gemiddelde Hagenaar. Zij constateren vaker vervuiling van hun buurt. Ook zijn zij in veel grotere getale pessimistisch over de ontwikkeling van hun buurt het afgelopen jaar en de komende jaren. In de periode 2000 tot en met 2004 viel overigens met name het jaar 2002 in negatieve zin op. In 2004 lijkt de situatie in Moerwijk weer wat te verbeteren, maar deze is nog altijd slechter dan in Jongeren laten zich over het algemeen wat negatiever uit over diverse aspecten van leefbaarheid dan oudere inwoners. Naarmate de leeftijd van ondervraagden in Moerwijk toeneemt, wordt het algemene oordeel over de buurt gunstiger en stijgt het rapportcijfer voor de woonomgeving. Omgekeerd zijn juist jongeren iets minder negatief over de ontwikkeling van de buurt: een kleiner deel van hen dan van de oudere inwoners heeft het afgelopen jaar een achteruitgang van de buurt gemerkt en/of verwacht een achteruitgang de komende jaren. Maar zij hebben wellicht ook minder te verliezen dan de ouderen. De mate van ervaren verloedering lijkt in alle buurten van Moerwijk, met uitzondering van Moerwijk Zuid, in de periode te zijn afgenomen. Dat geldt ook voor Den Haag als totaal. De mate van ervaren overlast lijkt eveneens in alle buurten van Moerwijk te zijn afgenomen, met uitzondering van Moerwijk West. Alleen in Moerwijk Zuid zijn in 2004 minder mensen dan in 2002 het eens met de stelling dat hun buurt een schone buurt is. In de andere buurten is dit aandeel nagenoeg gelijk gebleven. Wat betreft het algemene oordeel over de buurt en het rapportcijfer voor de woonomgeving zijn er geen grote verschillen tussen de inwoners van de vier buurten. Het aandeel ondervraagden dat een achteruitgang van de buurt heeft ervaren of verwacht is het grootst in Moerwijk West. Maar de verschillen met de andere buurten zijn klein. Met uitzondering van Moerwijk West is het aandeel dat een achteruitgang verwacht de komende jaren in de periode gedaald. Dat geldt ook voor Den Haag totaal. Veiligheid Van de ondervraagden in Moerwijk voelt in 2004 een groter deel zich (wel eens) onveilig dan van alle Hagenaars totaal. Minder grote verschillen zijn er als het gaat om daadwerkelijk slachtofferschap van verschillende delicten. Vooral in de periode is het aandeel ondervraagden in Moerwijk dat zich (wel eens) onveilig voelt sterk gestegen. Ook het aandeel ondervraagden in Moerwijk dat slachtoffer is geworden van autodelicten, vernieling, geweld, en diefstal van overige zaken is in deze periode (sterk) gestegen. Zowel de ervaren onveiligheid als het slachtofferschap van diverse delicten zijn in de periode in Moerwijk echter weer (licht) afgenomen. Van de jongeren in Moerwijk voelt een veel groter deel zich (wel eens) onveilig dan van de oudere inwoners van Moerwijk. Ook het verschil met de groep Haagse jongeren is groot. Wanneer wij de diverse leeftijdscategorieën vergelijken qua feitelijk slachtofferschap van diverse delicten in de eigen buurt ontstaat geen eenduidig beeld. Dan weer zijn jongeren het minst vaak slachtoffer van een delict, dan weer ouderen. Vernieling, geweld en diefstal van andere dingen dan tas of portemonnee zijn delicten waarvan -ers in Moerwijk minder gauw slachtoffer worden dan jongere wijkgenoten. Het aandeel ondervraagden dat zich (wel eens) onveilig voelt in de eigen buurt is evenals stedelijk het geval is in de periode in Moerwijk Oost, Moerwijk West, Moerwijk Noord gedaald. Alleen 19