Conversietechnieken voor biomassa Een korte beschrijving van de beschikbare conversietechnieken voor biomassa, op alfabetische volgorde.

Transcriptie

1 InnovatieBiomassa Nederlandwilin2020haarenergievoor16%uithernieuwbarebronnenopwekken.Biomassais zo nhernieuwbarebronenlevertnualruimdehelftvandehernieuwbareenergieinnederland. Biomassaisorganischmateriaal(zoals hout,snoeiafval,gft,vezelsofplantaardigendierlijkvet)en kan,integenstellingtotfossielegrondstoffen,ineenkortetijdweerwordenaangemaakt.ook levertdeinzetvanbiomassageennettoco 2 emissieopenisdusookomdezeredenduurzaam. Ditdocumentgeefteenoverzichtvaninnovatieindeafgelopenjarenophetgebiedvanbiomassa. Nietalleendeproductievanenergiekomtaanbod,maarookdeopwerkingnaarhoogwaardige producten. Deproductievanhernieuwbareenergiezaldekomendejarenmeerdanverdrievoudigdmoeten wordenomdeduurzaamheidsdoelentehalen:eengroeiendemarktvoorbiomassa. Ominnovatieineencontexttekunnenplaatsenwordteersteenoverzichtgegevenvande beschikbaretechniekenendehuidigemarktinhernieuwbareenergieuitbiomassa.indetweede sectiewordtinnovatieophetgebiedvanbiomassaingrotelijnenbesproken,waarbijookhet beleidskaderenalgemenelessenenobstakelsaanbodkomen.dederdeenlaatstesectie bespreektvoorachtverschillendeproductmarktcombinatiesdesuccessen,desterkeenzwakke kantenendekansenvoorondernemers. 1 Overzicht markt Conversietechnieken voor biomassa Eenkortebeschrijvingvandebeschikbareconversietechniekenvoorbiomassa,opalfabetische volgorde. Afvalverbrandingsinstallatie(AVI):huishoudelijkenbedrijfsafvalwordt(verplicht)verbrand.Met devrijkomendewarmtewordenstoomturbinesaangedrevendieelektriciteitopwekken.soms wordtderestwarmteookgebruikt.huishoudelijkenbedrijfsafvalbestaatvoordehelftuit biomassa. Aquatischebiomassa:algenenwierenwordeninwatergekweektopzonlicht,CO 2 enmeststoffen (anorganischebronnenvanstikstof,fosforenkalium).deverkregenbiomassakan,aldanniet geraffineerd,gebruiktwordenvoorvoeding,viskweek,enalsgrondstofinvervenenlakken. Bij enmeestook:elektriciteitscentralesdiesteenkoolverbrandenkunnenookbiomassabij of meestoken.hiervoorwordenvoornamelijkhoutpelletsgebruikt.biomassadatisgetorreficeerd (zietorrefactie)kanookmeegestooktworden. Bioraffinage:biomassakanopgewerktwordennaarhoogwaardigestoffen,vaakmetbehulpvan fermentatiedoormicro organismen.enerzijdswordenopdezemanierbiobrandstoffen,zoals biodieselenbio ethanol,gemaakt.anderzijdszijndeproductenhoogwaardigechemicaliënvoor deindustrie,zoalsmelkzuur,butanolenwaterstof. BioWKK/warmteketels:warmteketelsverbrandenhout,anderedrogebiomassaenbio olievoor dewarmte(bijvoorbeeldindeglastuinbouw).alszegekoppeldzijnaaneen warmtekrachtkoppeling(wkk)wordterookelektriciteitgeproduceerd. Torrefactie:eenbreedaanbodaanhoutachtigebiomassawordtbijlagetemperatuurbehandeld waardoordevezelstructuurbroswordtenheteenuniforme,houtskoolachtigestructuurkrijgt. ElizabethGeurts versie2 1

2 Hetiseenvoorbewerkingvanbiomassazodathetefficiëntervervoerdenverbrandkanworden. Biomassadiegetorreficeerdiskanwordenmeegestooktinkolencentrales. Vergassing:onderhogetemperatuurwordtbiomassaontleedtotSyngas:voornamelijkwaterstof enkoolmonoxide.hetwaterstofkandirectgebruiktwordenindeindustrie(zoalsvoor ammoniaproductievoorkunstmest),ofhetkansamenmetdekoolmonoxideomgezetworden naarsyntheticnaturalgas(sng)datinhetaardgasnetgevoerdkanworden. Vergisting:micro organismenverterenbiomassastromen(zoalsmest,slibenlandbouwafval)en producerenhierbijbiogas.ditbiogaskanverbrandwordenineenwarmtekrachtkoppeling(zie biowkk)omelektriciteitenwarmtemeeoptewekken,ofhetkanopgewerktwordennaargroen gas(aardgaskwaliteit)eningevoerdwordeninhetaardgasnet.hetoverblijfsel,hetdigestaat,kan naeventueleopwerkinggebruiktwordenalskunstmest.co vergistersvergistenmestmetcosubstratenzoalsmaïs. Hernieuwbare energie in Nederland DeproductievanhernieuwbareenergieinNederlandisdeafgelopentienjaarsterktoegenomen, van30pjin2001totongeveer88pj(24twh)in2011.dezetrendmoetzichdoorzettenenzelfs versterkenomdedoelstellingvoor2020tehalen.nederlandwildan,conformdeeuropese richtlijnen,16%vanallegebruikteenergieuithernieuwbarebronnenopwekken.deschattingis datditin2020overeenkomtmet300pj.specifiekvoordetransportsectorisdedoelstellingom 10%hernieuwbarebrandstoffentegebruikenin2020.Debijmengverplichtingligtin2011op 4,25%. Dehuidigeverbruiktehernieuwbareenergieisvoorruimdehelftafkomstigvanbiomassa.Dedrie grootstebijdragenwordengeleverddoorbij eenmeestookvanbiomassain elektriciteitscentrales,debiogenefractievanafvalverbrandingenhoutkachelsbijhuishoudens. Samenleverenzijruimdehelftvandeverbruiktebio energie.voorderesterendehelftlevert biogaseenaanzienlijkebijdrage,gevolgddooroverigebiomassaverbranding,biobenzine,biodiesel enhoutketelsbijbedrijven. Markt in bio-energie en bioraffinage Detotaleomzetvanbio energieinnederlandbedraagt 1960miljoenperjaar.Daarvanwordt 1200miljoengegenereerddoordethermischeomzetting(zoalsverbranding)vanbiomassa. Bioraffinagenaarhoogwaardigegrondstoffenenchemicaliënlevert 400miljoenperjaarop, gevolgddoorbiobrandstoffen( 300mln/jaar)envergisting( 60mln/jaar). Erzijnmomenteelzo'n275bedrijvenuithetMKBbetrokkenbijbio energieenbioraffinage, tegenover25grootbedrijven.samenleverenze6000fteaanwerk.hetmerendeelvandebanen bevindtzich,inovereenstemmingmetdeomzet,indethermischeomzettingvanbiomassa(4300 FTE),gevolgddoor1000FTEindebioraffinagenaarhoogwaardigegrondstoffenenchemicaliën. 2 Overzicht innovatie [Kadermetinfooverbeleidskader,doorJanLandsmanteschrijven.] ElizabethGeurts versie2 2

3 Innovatieprojecten Hetinnovatiebeleidvoorbiomassaheeftdeafgelopenjarenveelinbeweginggezet.Tot2011zijn 236energie innovatieprojectengestartdiezijnondersteunddooragentschapnlvanuitde beleidsprogramma'seoseniae.ongeveerdehelftvandeprojectenbevindtzichindelaatste gesubsidieerdefasevaninnovatie:hetdemonstrerenvannieuwe(combinatiesvan)techniekenof hetinvesterenintechniekendiealwelgedemonstreerd,maarnognietgangbaarzijn.deandere helftvandeprojectenisminofmeergelijkmatigverdeeldoverdedrieeerderefasenvan innovatie:prilonderzoeknaarnieuweonconventioneleprocessenenproducten(ruim40 projecten),fundamenteelenindustrieelonderzoekvoordelangetermijn(30projecten),enkorte termijnonderzoekenontwikkelingtotenmetniet commerciëleprototypes(ruim40projecten). Erisveelgeïnvesteerdinprojectenvoorvergistingenbioraffinage(beideongeveer80projecten), gevolgddoorvergassing(zo n25projecten)enbio WKK(kleine20projecten).Bij enmeestooken aquatischebiomassazijnbeidemetruim10projectenondersteund.energieopwekkenmet behulpvanafvalverbrandingsinstallaties(avis)isbijnauitontwikkeld.erzijnnoggeen5projecten geweestvoorinnovatiebijavis. Innovatiefase van vergisting, bioraffinage en vergassing Verderinzoomendopdedriemeestgesteundetechniekenzienwedatinnovatiesbijvergisting dichtbijdemarktliggen.verrewegdemeesteprojectenvanvergisting(zo n80%)zijn demonstratieprojecten. Projectenvoorbioraffinage innovatiekunnenonderverdeeldwordeninbioraffinagenaar biobrandstoffenennaaroverigehoogwaardigeproducten.dehelftvandebiobrandstofprojecten zijndemonstratiesvan1 e generatiebiobrandstoffen(grondstofisookvoedselvoormensofdier). Deanderehelftvandeprojectenbevindtzichindedrieeerderefasenvaninnovatieenrichtzich op2 e generatiebiobrandstoffenwaarbijdegrondstoffenbijproductenzijnvandevoedseloogst. Innovatieinbioraffinagenaaroverigehoogwaardigeproductenbevindtzichvoornamelijkinhet onderzoekenontwikkelingsstadium;erzijnweinigdemonstratieprojecten. Vergassingvormtopditmomentvooraleentechnischeuitdaging.Allevierfasenvaninnovatie wordengoedvertegenwoordigdindeondersteundeprojecten,meteenkleinenadrukop demonstratieprojecten. Algemene obstakels en lessen Productievanenergieenhoogwaardigeproductenuitbiomassawordtbelemmerddoorde economischehaalbaarheid.hetisnogsteedsduurderdanenergieenproductenopbasisvan fossielegrondstoffenenisdaaromlastigindemarktteplaatsen.subsidieskunnenhelpenvoor ontwikkelingenomdeprijstedrukken,maarzijnwelbeperkt.hetrichtenopnichemarktenis vaakookeconomischrendabel.regelgevingkanalleenergieproducentenverplichteneenbepaald aandeelhernieuwbareenergieteproduceren(zoalsbij enmeestook),maargeziende internationalemarktmoetdezeregelgevingcentraalineuropawordenafgesprokenomeffectte hebben.hierwordtaangewerktmaarhetiseenlangdurigproces. Biomassakomtuitdenatuurendeproductieisdaaromafhankelijkvanallerlei omgevingsfactoren.extremedroogte,extremenatheid,orkanenenplagenkunnendeprijzenvan biomassasterklatenvariëren.bijvoorbeeldco vergisters,diemestvergistenmetdaaraan toegevoegdmaïsdatisingekocht,zijnerggevoeligvoorprijsvariaties.hetgebruikvanbiomassa ElizabethGeurts versie2 3

4 reststromenkanditdeelsondervangen. Verderleertdeervaringdatregelgevingdeimplementatievanbiomassatechniekenbelemmert.Er zijnvaakvelevergunningennodig,enhetaanvragenvandezevergunningeniseenlangdurigen duurproces.erkanheelwatweerstanduitdeomgevingkomen,enermoetenvaak zeerdure tekeningenenanderedocumentenwordengemaaktvoordevergunningsaanvragen.ineenaantal gevallenzouditvereenvoudigdengoedkopergemaaktkunnenwordendoor standaardvergunningsaanvragenteontwikkelen.bijvoorbeeld:voorvergistersdieallemaalsterk opelkaarlijkenzoudendannietelkweereigentekeningenhoeventewordengemaakt.recente aanpassingenindewet enregelgeving(ziehoofdstukbeleidskader)kunnende vergunningsaanvragenversnellen.verderkanhetookhinderlijkwerkendatsommige biomassastromenalsafvalwordengezien,waardoorweereenapartereeksaanvergunningen nodigisomhettemogenleverenenverwerken. DeNederlandsemarktisrelatiefkleinenhetverdientdaaromaanbevelingomtechniekente ontwikkelendieookinanderelandentoepasbaarzijn.bijvoorbeeld:ophetgebiedvantorrefactie, vergassingenkleinschaligehout WKKlevertNederlandtechnologiediekanconcurrerenmethet buitenland.demarktvoorvergistingisbuitennederlandveelgroterdooreengunstiger investeringsklimaat(metnameduitsland),endeontwikkelingvan2 e generatiebio ethanoluit maïsreststromenmaaktopdeamerikaansemarkteengoedekans. Voorinnovatieishetbelangrijkdatonderzoekersenhetbedrijfsleven(vaakhetMKB)eengoede interactiehebben.agentschapnlhelptdaarbij.tochreddenveelinnovatieshetnetniettoteen demonstratie installatie.detopconsortiakenniseninnovatie(tkis)zijnmedehiervooropgericht, omdestapnaarmarktintroductie,doorbijvoorbeeldeen(grootschalige)demonstratie,welte maken. Financieringvoorbiomassa installatiesislastig.bankengevendoordeeconomischecrisisnietsnel meergroteleningen.eenoplossingzoukunnenliggeninhetco financierenvaneeninstallatie doormeerdereondernemers,zoalseenvergisterdiedoormeerdereboerenwordtgebruikt. 3 Innovatie per productmarktcombinatie Indezesectiewordenachtproductmarktcombinaties(PMCs)besprokenmetdefocusop innovatie.bijelkepmcwordtingegaanopdekrachtensuccessen,zwakteenbedreigingen,en trendsenkansenvoorondernemers.devolgordevandepmcsis,aflopend,opbasisvanhet aantalinnovatieprojectenindeafgelopenjaren. Vergisting naar groen gas, elektriciteit en warmte Erisveelkennisaanwezigbijonderzoeksinstellingenenbedrijvenenerzijndelaatstejarenveel innovatieveontwikkelingengeweestmetaantoonbaarresultaat.dewurheefttweespin offs voortgebrachtophetgebiedvanbiomassavoorbewerking(sustecenzeagas)enerzijn verscheidenedoorbrakengeweest.zoheeftbiogastin2006deeersteopwerkingsinstallatie gebouwdvoordeopwerkingvanbiogasnaargroengaseninvoedinginhetaardgasnetwerk. Inmiddelszijnerdiverseopwerkingsinstallatiesenwordenbiogashubsontwikkeldombiogaste verzamelen.hetbedrijfhostheeftmicrovergistersopdemo schaalgedemonstreerd.ditzijn kleinevergistersbijdeboerdiemestdirectuitdestalvergistenendaardooreenhoogrendement ElizabethGeurts versie2 4

5 hebben.ookenzympakkettenontwikkelddoordsmverhogenhetrendementvanvergistingmet 10 15%extragasproductie. Doorwisselendenergie innovatiebeleidisergeenlangjarigezekerheidvoorinnovatie en implementatieprojecten.eriseengrotevoorinvesteringvereistmaarhetsuccesisonzeker.verder belemmertookstriktewetgevingoverhet menu vandevergisterenhetgebruikvanhet digestaatdebredetoepassingvanvergisters.in2011isdelijstvantoegestaneco substratenom hetdigestaatnogalsdierlijkemesttemogenaanmerkenweluitgebreid.dehogeprijsvancosubstratenvormteenknelpuntbijdeverdereontwikkelingvandeproductiecapaciteit. Deafgelopenjarenishetaantalco vergistingsinstallatiesbijagrarischebedrijvensterk toegenomen,van17in2005tot93in2010.ineengreendealmetdelandbouwsectoris afgesprokenhetvergunningstrajectvoorkleinschaligevergistingsprojectenteversnellenenheeft LTOaangekondigd200puremestvergistersbijagrarischebedrijventeplaatsen.Deopwerking naargroengasgaatwaarschijnlijkeengroteontwikkelingdoormaken.tweederdevanhetsde + subsidiebudgetisin2011naargroengasprojectengegaan.destichtinggroengasnederland heeftineengreendealafgesproken300miljoenm 3 groengasteproducerenin2014.datiseen vertienvoudigingvanhethuidigeniveau. Nederlandheefteengrootaanbodaannattebiomassa(zoalsmest,slib,GFT)benodigdvoor vergisting,enheeftenkelegoedeleveranciersmetconcurrerendetechnologie.datlaatstebiedt exportkansen. Bioraffinage naar ethanol en biodiesel Erisdeafgelopenjarenveelkennisontwikkeldophetgebiedvan2 e generatiebiobrandstoffen. Tweedegeneratie geeftaandatdegebruiktegrondstoffenafkomstigzijnvanbiomassareststromenennietmeervanvoedselwaardigebiomassa.tweeconsortiazijnactiefinonderzoek naarhetgebruikvangenetischgemodificeerdegistenvoordeproductievan2 e generatiebioethanol:nedalco,rug,wurennovozymesenerzijds,endetudelftendsmanderzijds. Genetischemodificatievangistenisnodigomdatnatuurlijkegistennietinstaatzijn (ligno)cellulose,waaruitvezelachtigagrarischafvalbestaat,teconsumeren.detudelftendsm hebbengeprobeerdeengistteontwikkelenomuitsuikerbietenpulpbio ethanoltekunnen maken.ditisniethelemaalgelukt,maartochzijngrenzenverlegd.dekennisdieisopgedaan wordtnugebruiktineensamenwerkingmethetamerikaansepoet. Hetonderzoekstrajectnaar2 e generatiebio ethanolistechnologischuitdagendendaardoorlang enkostbaar.bovendieniseraanzienlijkeconcurrentievangoedkope1 e generatiebio ethanoluit dev.s.enbraziliëengoedkopebiodieseluithetbuitenland. Devraagnaar2 e generatiebrandstoffenneemttoe.zetellen dubbel voordebijmengverplichting endebijmengverplichtingwordtwaarschijnlijksterkverhoogd,tot10%in2016.detechnologie dieinnederlandisontwikkeldisgeschiktvoorreststromenvanmaïs.maïsiswereldwijddemeest geteeldegraansoortdusdetechnologiebiedtgoedeexportkansen.opdewebsitevangave (gasvormigeenvloeibareklimaatneutraleenergiedragers)iseenoverzichttevindenvan biobrandstofinitiatieveninnederland. ElizabethGeurts versie2 5

6 Bioraffinage overig Nederlandheeftveelkennis(o.a.bijWUR,TUDelft,TUEindhoven,UvAenECN)overkatalyse, fermentatie enscheidingstechnologie;alledriezijnnodigvoorefficiëntebioraffinage.erisook veelinteressevanuitdelandbouw,devoedings engenotmiddelenindustrie,depapierindustrieen dechemie.delandbouwsectorwerktbijvoorbeeldinmeerdereprojectenaanhetinzettenvan grasenandereiwitrijklandbouwafvalvoordeproductievanpapierenkartonenindustriële grondstoffen.depapierindustrieprobeertmeerwaardetehalenuitafvalstromendoororganische zurenuitafvalwaterterugtewinnenenmelkzuurteproducerenopbasisvancelluloserijkafval. Melkzuuriso.a.eenbouwsteenvoorbioplastics. Hetonderzoeknaarnieuwebioraffinagetechniekenen toepassingeniscomplexenvraagtveel onderzoeksinspanning.hetbevindtzichnogineenvroegstadium:erzijnveelpilotsenslechts enkeledemo s.bioraffinagemoetconcurrerenmetbulkchemieopbasisvangoedkopefossiele grondstoffen. Eriseentoenemendevraagnaargroeneproducten.Steedsmeerbedrijvenwillenmaatschappelijk verantwoordondernemenendaarbijgebruikmakenvangroenegrondstoffenofgroene producten.coca Cola,Ford,Nike,Procter&GambleenHeinzhebbenbijvoorbeelddePlantPET TechnologyCollaborativeopgerichtomhetgebruikvanbioplasticsinhunproductenteversnellen. KruidvatenTrekpleisterhebbeninteressegetoondinpapierenkartongemaaktuitgraspulp. Groen zijnverbeterthetimagovanbedrijven. Vergassing naar syngas, WKK en groen gas Nederlandheefteensterkekennispositieophetgebiedvanvergassing.Erzijnwereldwijdtwee systemendiehethoogsterendementgeven(indirectevergassing).eéndaarvanisontwikkelddoor ECNdatdeafgelopenjarenveelonderzoekheeftgedaanenwaarvanderesultatennuworden toegepastindemo enpilotinstallaties.hostisbetrokkenbijdebouwenontwikkelingvan vergassersterwijldahlmanzichrichtopgasreiniging.inportugaldraaiteennederlandsedemovan eenkippenmestvergassermetolgateerreiniging.denieuweremilena vergasser,meteenhoog rendementenveelmethaanproductie,bevindtzichnogindepilot fase. Hetverwijderenvanstofenteeruithetgeproduceerdegas(gasreiniging)iskostbaarenook vervuilingdoorteerenstofblijfteenaandachtspunt. Erisconcurrentievanbuitenlandseleveranciersmetookwerkendedemo installaties. DeNederlandsetechnologieisvooruitstrevend,ookophetgebiedvangasreiniging,enbiedtdus exportkansen.denederlandseoverheidwilgraagsteedsmeergroengasinhetaardgasnetvoeren enheeftdaarvergassingvoornodig.productievangroengasisrendabelalshetgaatom grootschaligeinstallaties,bijvoorkeurbijhavens.hetprocesomsyngasomtevormentotsng (datinhetaardgasnetgevoerdkanworden)iscommercieelverkrijgbaarvoorsyngasdatis geproduceerddoorsteenkoolvergassing.ditprocesmoetnogwordenaangepastvoorsyngas ontstaanuitvergassingvanbiomassa. ElizabethGeurts versie2 6

7 BioWKK- en warmteketels BioWKK enwarmteketelszijnlokaalenopkleineschaalintezetten,bijvoorbeeldbijkassen, zwembaden,woonwijken,industrieterreinenenwoningenenhetgeeftdegebruikereen duurzaamimago.inhetgevalvanland entuinbouwbedrijvenkunnensomseigenreststromen (mee)gestooktworden.hostheeftdeafgelopenjareneenhout WKKontwikkeld,bijeen glastuinbouwbedrijfinberlicum,meteenrendementvan110%,hethoogsthaalbare.ookzijner diverseinstallatiesvoordegebouwdeomgevingingebruikgenomen. HetinstallerenvaneenBioWKK ofwarmteketelvergteenforsemeerinvestering.voor grootverbruikersvanaardgasishetvaaknognietconcurrerendenelektriciteitsproductieisalleen rendabelmetsubsidie.verderheeftnederlandveelhogereemissie eisendanomringendelanden. Ookstrikteeisenoverhetsoortbiomassadatgestooktmagworden(bijvoorbeeldpuurhouti.p.v. mengstromen)werkenbeperkend. BioWKK enwarmteketelszijnzeerbreedtoepasbaarwaardoorereenpotentieelgrotemarktvoor is.deafgelopenjarenishettotalevermogenvanhoutkachelsbijbedrijventoegenomenvan319 MWin2005tot435MWin2010,enditzithemmetnameindesterketoenamevankleine installatiesbijlandbouwbedrijven. Mededoordestrikteemissie eisenhebbennederlandseinstallatieseenschonereuitstootdandie inomringendelanden.ookhetrendementisbeterwaardoordezetechnologiegoede exportkansenbiedt. Mee- en bijstook en torrefactie Mee enbijstookvanbiomassalevertmet40%eengrootdeelvandeduurzameelektriciteitin Nederland.Tot20%meestookvanbiomassametsteenkoolistechnischmogelijk.Torrefactieis eenvoorbewerkingsmethodevanbiomassawaardoorheteenmeersteenkoolachtigestructuur krijgt.hogeremeestookpercentageszoudendanookmogelijkmoetenzijn.nederlandlooptmet driedemo svantorrefactie doorstramproygroep,topellentorrcoal endekennisvanecn vooropindewereld.ookophetgebiedvanpyrolyse(eenanderevoorbewerkingstechniek)heeft Nederlandeenkoppositie.DefirmaBTGverwachtdathunpyrolyse installatieinhengeloeind 2013operationeelis. BiomassadiewordtmeegestooktbestaatvoornamelijkuithoutpelletsdieuitCanadaendeV.S. wordengeïmporteerd.tegelijkertijdwordtveelvandedrogebiomassa,zoalssnoeihout,uit Nederlandgeëxporteerddoorgebrekaanlokaleverwerkingscapaciteitofdoordatereengrotere afzetmarktisvanwegesubsidiesinhetbuitenland.deonderzoeksresultatenvanecnenkema wordennognietgoedtoegepastomdatdeprikkelsvoordeindustrieuitblijven.demep subsidies voorbij enmeestooklopeninstappenterugtotnulin2015enerisnoggeennieuweregelgeving. WelheeftdeoverheidineenGreenDealmetEnergieNederlandafgesprokendatenergiecentrales tot2015opeigenkostenenrisico10%biomassazullenblijvenmeestoken.verwachtwordtdater eenmeestookverplichtingzalkomen,maarditislastigdoordatenergiebedrijvennietin Nederlandsehandenzijn. Torrefactiezorgtvooreenaanzienlijkereductievanhetvolumevanbiomassaeneenhogere ElizabethGeurts versie2 7

8 energiedichtheid.ditmaaktvervoervandebiomassaefficiënterengoedkoperendaaromkan torrefactiehetbestbijdebronwordentoegepast.samenmethetfeitdatnederlandvooroploopt indeontwikkeling,heeftdetorrefactietechnologieduszeergoedeexportkansen. Aquatische biomassa Algenbevattenwaardevollevetzureneneiwittendiepotentiehebbenvoor highend markten zoalsvoedingssupplementenenvervenenlakken.dewurenuvahebbeneengoede kennispositie,evenalsbedrijvenalsingrepro,lgemenakzo.zowelopenalsgesloten kweeksystemenzijnbewezeneffectief.eenvoorbeeldvaneeninnovatieprojectisingreprodat werktaanhetkwekenvanalgenopindustriëleafvalstromenendedaaropvolgendebioraffinage. Photanolwerktaandeproductievanmelkzuurenandereeindproductendoorcyanobacteriën (blauwalgen),waarbijdebacteriënzelfnietgeoogsthoeventeworden.doordatcyanobacteriën netalsalgenfotosynthetischzijn,hebbenzegeenorganischevoedingsstoffennodigzoalssuiker. Ditiswelhetgevalbijdehuidigeproductievanmelkzuurdoormelkzuurbacteriën. Openkweeksystemenhebbeneenlaagenergieverbruikmaarookeenlageopbrengst.Daarstaat tegenoverdatgeslotenkweeksystemeneenhogeopbrengsthebben,maarookeenhoog energieverbruik.algenvoorenergieproductieishierdoorvoorlopigniethaalbaar.beidesystemen hebbeneengrootoppervlaknodig. Doordatineersteinstantietehogeverwachtingenzijngewektvooraquatischebiomassaisde marktenigszinssceptischgeworden. Dooroverbevissingneemtdevraagnaaralternatievebronnenvooromega vetzurentoe.ookiser behoefteaanduurzamealternatievenvoorgrondstoffenindechemiedienunogafkomstigzijn vanfossielebronnen. Afvalverbrandingsinstallaties Nederlandheeftzeermoderneenbetrouwbareafvalverbrandingsinstallaties(AVIs)methoge rendementenenlageemissies.deafgelopenjarenheefthetonderzoekenontwikkelingzich beperkttothetverhogenvanhetrendementenhetaanpakkenvanbodemassen.aznmoerdijk enaebamsterdamhebbendeafgelopenjareninvesteringengedaanomhetrendementvanhun AVIsteverbeteren.EnkeleAVIsleverenhunwarmteaannabijgelegengebieden.Zovoorzietde AVIvanTwencesinds2011stoomaanAkzoNobelenverwarmthet5000huishoudensenbedrijven inenschede.avrisgestartmetdeaanlegvaneenwarmtenetinrotterdam Zuidomvanaf2013 aan50.000huishoudenswarmteteleveren.avrheeftookvergevorderdeplannenomoptermijn stoomtegaanleverenaanhetbotlek gebied. Decrisisindewoningmarktbeperktdeverdereuitbreidingvanwarmte afzet.doorde economischecrisisisookdehoeveelheidteverbrandenafvalafgenomen.verderkanhetbouwen vaneennieuweaviopveelweerstandvandeomgevingstuiten. Ophetmomentwordtslechts90%vandetotaleverbrandingscapaciteitinNederlandbenut waardoorisafgesprokenvoorlopiggeengroteinstallatiesmeertebouwen.eendeelvande ElizabethGeurts versie2 8

9 overcapaciteitwordtophetmomentbenutdoorhetimporterenvanhuisvuiluitduitsland,het VerenigdKoninkrijkenItalië. Verbrandingvanrestafvaliswettelijkverplichtdushetiseenmarktmetveelzekerheid. Meer informatie: StatusdocumentBio energie2011 InnovatiefotoBiomassa2011 Energie innovatiecatalogus ElizabethGeurts versie2 9