Vrije wil als zelfverwerkelijking. 21 februari 2013 Katrien Schaubroeck

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Vrije wil als zelfverwerkelijking. 21 februari 2013 Katrien Schaubroeck"

Magdalena de Lange
6 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Vrije wil als zelfverwerkelijking 21 februari 2013 Katrien Schaubroeck 1

2 Filosofie Achtergrond: wat doen filosofen? Oa: nadenken over uitspraken die we in dagelijkse leven doen: wat bedoelen we? Welke concept zit achter het woord? Woorden en concepten 2

3 vrije wil : 1 woord meerdere concepten Ik hoop dat jullie uit vrije wil hiernaartoe gekomen zijn. (en jullie hopen dat allicht van mij ook) Ander voorbeeld: huwelijksviering Wat betekent vrije wil hier? 3

4 Concepten van vrije wil Ik hoop dat jullie uit vrije wil gekomen zijn Ik hoop dat jullie verantwoordelijk zijn Ik hoop dat jullie handeling aangestuurd werd door een bewuste gedachte = Ik hoop dat jullie uit eigen wil gekomen zijn, dat jullie het (ook) zelf wilden. 4

5 Vrije wil als zelfverwerkelijking De vraag is: sta jij achter wat je doet? Is deze handeling, deze keuze een verwerkelijking van jezelf? Volgens het concept van vrijheid als zelfverwerkelijking is een handeling vrij wanneer ze gestalte geep aan wat jij zelf wil, wanneer het jouw keuze is, wanneer je autonoom handelt. 5

6 3 onderzoeksvragen ik hoop dat jullie uit vrije wil gekomen zijn 1. Wat hoop ik eigenlijk? Wat zou mijn wens doen uitkomen? Wat is de inhoud van mijn hoop? Welke concept van vrije wil speelt er in deze uitspraak? 2. Druk ik een vervulbare wens uit? Is het mogelijk? 3. Waarom hoop ik dat? Wat is er waardevol aan? Waarom is dat wenselijk? 6

7 2. Mogelijkheid a) Kunnen alle handelingen uitdrukking zijn van een keuze? Kan ik wel alujd autonoom handelen? b) Hoe zorg ik ervoor dat een handeling de uitdrukking is van mijn keuze? Hoe doe je dat kiezen? 7

8 2a) Kan ik alujd kiezen? Kan ik wel alujd autonoom handelen? Soms moet ik iets doen, heb ik geen keuze. Voorbeelden: leerlingen, kinderen, hele sterke verlangens allerlei vormen van externe en interne dwang Wat je moet doen, wordt wat je wil doen: door idenuficaue Je idenuficeert je met een verlangen = je maakt het je eigen Was het dat al niet alujd? 8

9 Harry Frankfurt Verlangen kan extern of intern zijn IdenUficaUe maakt verschil Om uit te leggen wat idenuficaue is: de wil is hiërarchisch, er zijn niveaus van iets willen 9

10 Hogere orde verlangens en idenuficaue Eerste orde verlangen: ik wil roken! Tweede orde verlangen: ik wil (niet) willen roken! Dus: je idenuficeert je (niet) met je verlangen 10

11 Hogere orde verlangens en verslaving Willing addict handelt vrij want uit eigen wil (autonoom) Unwilling addict handelt niet vrij want tegen zijn wil (heteronoom) = een vrije handeling drukt uit wat je zelf wil 11

12 Vrije handeling is uitdrukking van je zelf 2e orde verlangen 2e orde verlangen 1e orde verlangen 1e orde verlangen 12

13 2b) Hoe doe je dat - kiezen? Waarop baseer je je idenuficaue? Waarom is dat tweede- orde verlangen niet iets externs? Wat zou Sartre antwoorden op deze vraag? Sartre: Er is niets dat voorafgaat aan de keuze waar je keuze kan op baseren Zelfverwerkelijking als het verwerkelijken van een zelf 13

14 Frankfurt deelt kriuek van Taylor op Sartre Op goed geluk iets uitpikken is niet kiezen Frankfurt: Je kiest op basis van iets dat er al is: waar jij om geep = what you care about Zelfverwerkelijking als je handelingen zijn een manifestaue van wie jij bent, van je zelf 14

15 Een evoluue in Frankfurt: Vroege Frankfurt: handeling is vrij wanneer ze in overeenstemming is met wat je wil willen. Latere Frankfurt: handeling is vrij wanneer ze in overeenstemming is met waar jij om geep. Het zelf schuip op. 15

16 Vrije handeling is uitdrukking van je zelf waar je om geep waar je om geep 2e orde verlangen 2e orde verlangen 1e orde verlangen 1e orde verlangen 16

17 Waar je om geep Heb je daar controle over? - nee, dat is een gegeven volgens Frankfurt - Paradox: wat je wil is niet onder je controle! - De wil is a reality inside 17

18 Waar je om geep Hoe toont zich dat? Hoe weet je waar je om geep? Alledaags voorbeeld: het concert Extreem voorbeeld: Hier sta ik dan, ik kan niet anders Een noodzaak van de wil (voliuonal necessity) 18

19 Vrijheid en noodzaak Paradoxale gedachte van Frankfurt: zonder beperkingen is geen ware vrijheid mogelijk. Wetenschappelijk ondersteund: Barry Schwartz TED- talk the paradox of choice Mills ideaal van individualiteit is doorgeslagen Te veel vrijheid verlamt Waar moet de begrenzing vandaan komen? Schwartz: Everybody needs a fish bowl 19

20 20

21 Waar je om geep Is het mogelijk dat je niet weet waar je om geep? Je geep wel om hem en je geep niet om hem Is het mogelijk dat je tegenstrijdige liefdes hebt? AmbivalenUe = een ziekte van de wil Voorbeeld: de leerling van Sartre, lesboek: Andrea 21

22 Als ambivalenue de ziekte is, wat is dan de gezonde toestand? Onverdeeldheid (wholeheartedness): enkel wie een eenduidig systeem van bekommernissen heep, kan zich van ganser harte idenuficeren met verlangens. 22

23 KriUek van Taylor op Frankfurt Waar je om geep?? (denkwerk) 1e orde verlangens Voor Frankfurt: Twee uiteinden liggen buiten mijn controle. Het acueve denkwerk heep enkel betrekking op het tussenniveau: uitzoeken waar ik om geef. Voor Taylor: De reflecue verandert waar ik om geef + de reflecue is niet neutraal. 23

24 Charles Taylor >< Sartre volgens Taylor ligt er wel degelijk iets vast, er zijn geen radicale keuzes, mensen kiezen niet in het luchtledige >< Frankfurt maar de houvast wordt niet gegeven door een gefixeerd zelf maar door een context (een horizon) van waarden die cultureel en talig bepaald zijn. Het individu gebruikt die waarden om zichzelf te interpreteren. 24

25 ZelfinterpretaUe: tussen jezelf maken en jezelf ontdekken 25

26 3. Wenselijk Waarom hoop ik dat jullie uit eigen wil naar hier zijn gekomen? Wat is daar waardevol aan? Wat zegt Mill? Wat zegt Frankfurt? 26

27 Wat zegt Mill over de waarde van zelfverwerkelijking? Nujg voor de samenleving Prejg voor het individu (geluk) Wat zegt Frankfurt over de waarde: Weten wie je bent + jezelf vervolgens kunnen uitdrukken in je handelingen is goed voor je Wholeheartedness is een ideaal van psychische gezondheid is wholeheartedness wel iets om na te streven? 27

28 Vraag 1: het zelf Kan je een voorbeeld bedenken van 1. een verlangen dat van jezelf is, en 2. een verlangen dat je niet ervaart als uitdrukking van jezelf? Wat is het verschil ertussen? Of is er geen verschil? 28

29 Vraag 2 waar je om geep 2e orde verlangen 1e orde verlangen Kan je een voorbeeld bedenken? Handelt deze persoon vrij? Is zijn handeling een verwerkelijking van zichzelf? (Handelt deze persoon rauoneel?) 29

30 Vraag 3 MarUn Luther kon ofwel zijn kelerse geloof afzweren ofwel voor de keizer verschijnen om veroordeeld te worden. Hij besluit: hier sta ik dan, ik kan niet anders. Begrijp je Luthers besluit? Herkenbaar? Vind je het het toppunt van vrijheid, of net een vorm van mauvaise foi? 30

31 Vraag 4 Charles Taylor maakt een onderscheid tussen zwakke evaluaue, sterke evaluaue en fundamentele evaluaue van je verlangens. Wat is het verschil? Geef voorbeelden van alle drie. Taylor denkt dat zelfinterpretaue cultureel bepaald is. Ben je het eens? 31

32 Vraag 5 Waarom vinden we het zo belangrijk om zelf te kiezen? Is een domme keuze uit eigen wil beter dan een opgelegde studie of een gearrangeerd huwelijk dat je gelukkig maakt? 32

33 33

34 Extra begripsvraag Hoe verbind je vrije wil als zelfverwerkelijking aan de andere twee concepten? - Ben je enkel verantwoordelijk voor de handelingen die een uitdrukking zijn van wie je bent? - Kan een handeling enkel uitdrukking zijn van jouw zelf wanneer ze aangestuurd wordt door bewuste beslissing? 34

35 Extra begripsvraag Kan ik me vergissen: Oh, ik dacht dat ik X wou, maar ik vergiste me, eigenlijk wil ik Y. Zoals: Oh, ik dacht dat de sleutels op tafel lagen, maar ik vergiste me, ze liggen op de kast. 35

36 Discussievraag Volgens Frankfurt: als je ergens om geep, dan zorgt dat ervoor dat er dingen zijn die je zelf wil. Je bekommernissen bepalen wie je bent. Maar is het niet mogelijk dat je ergens om geep ondanks jezelf? Je wilt het eigenlijk niet? Wat bepaalt dan de inhoud van wie jij bent? 36

Vergelijkbare documenten

filosofie havo 2018-II

filosofie havo 2018-II Opgave 3 Verslavingen 17 maximumscore 1 Een goed antwoord bevat een uitleg dat het voorbeeld van de Anonieme Alcoholisten om het zelfbeeld te veranderen, past bij de interpretatietheorie: vaak herhalen