Richtlijn Levensloopbestendige wijken 16 augustus 2011

Transcriptie

1 Richtlijn Levensloopbestendige wijken 16 augustus 2011

2 Colofon CONCEPT Richtlijn Levensloopbestendige wijken Een uitgave van CliëntenBelang Utrecht Kaap Hoorndreef AV Utrecht Telefoon: (030) Fax: (030) Web: Kenmerk Tekst 11TOE014jha J.J.M. Haug Datum 16 augustus , CliëntenBelang Utrecht Alle rechten voorbehouden. Teksten, delen van teksten en/of artikelen uit deze uitgave mogen, na verkregen toestemming van CliëntenBelang Utrecht, worden overgenomen of worden verveelvoudigd onder strikte voorwaarde van bronvermelding. Toestemming kan worden aangevraagd per brief, fax of .

3 INHOUD INLEIDING 2 1. Het onderzoek 3 2. Wetgeving Bouwbesluit Gemeentelijke bouwverordening gemeente Wijk bij Duurstede GPR Toetsing 4 3. Wenselijk BTBV niveau Gewenst niveau voor nieuwe woningen Gewenst niveau voor gebouwen met een publieksfunctie Gewenst niveau voor Voetpaden Gewenst niveau voor Speelplaatsen Gewenst niveau voor Parken 7 4. Concrete BTBV eisen voor levensloopbestendig bouwen Richtlijn voor nieuwe woningen Richtlijn (aanvulling) voor nieuwe woningen Richtlijn voor nieuwe gemeentelijke gebouwen Richtlijn voor nieuwe gebouwen die door subsidie-aanvragers worden gebruikt Richtlijn voor bestaande gebouwen die door subsidie-aanvragers worden gebruikt Richtlijn voor nieuwe Particuliere gebouwen met een publieksfunctie 9 5. Omschrijving BTBV voor projectontwikkelaars en particulieren Terminologie Implementatiemogelijkheden bestaande projecten Oranjehof in Langbroek De Kamp in Cothen BIJLAGE 14 CHECKLIST voor ALLE NIEUWE WONINGEN 14 CHECKLIST (aanvulling) voor NIEUWE WONINGEN 15 CHECKLIST voor NIEUWE GEMEENTELIJKE GEBOUWEN 16 CHECKLIST voor NIEUWE PARTICULIERE GEBOUWEN 17 CHECKLIST voor LOOPROUTES IN DE GEMEENTE 18 CHECKLIST voor SPEELPLAATSEN 19 CHECKLIST voor LOOPROUTES IN PARKEN 20 WONINGTYPEN 21 VERKLARING TERMEN 27 BTBV EISEN UIT TABEL WONINGTYPEN Literatuur 30 CLIËNTENBELANG UTRECHT 31 CliëntenBelang Utrecht 1 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

4 INLEIDING Op verzoek van de gemeente Wijk bij Duurstede heeft CliëntenBelang Utrecht deze richtlijn Levensloopbestendige wijken geschreven, concrete richtlijnen voor de nieuwbouw van levensloopbestendige woningen en een levensloopbestendige wijk. In 2007 heeft CliëntenBelang Utrecht in opdracht van de gemeente Wijk bij Duurstede de richtlijn 'Toegankelijkheid en geschiktheid van woningen' geschreven gericht op woningaanbod van woningstichtingen. Deze richtlijn vormt de basis en is uitgebreid naar woningaanbod van projectontwikkelaars en particulieren (voornamelijk nieuwbouw en koop). Deze uitbreiding bevat handvatten die ertoe moeten leiden dat opdrachtgevers bij het ontwikkelen van nieuwe wijken, levensloopbestendige woningen en een levensloopbestendige woonomgeving realiseren. Leeswijzer In hoofdstuk 1 is een overzicht gegeven van het onderzoek. In hoofdstuk 2 is een overzicht gegeven van maatregelen die de wetgever heeft vastgesteld. In hoofdstuk 3 is een overzicht gegeven van wenselijke maatregelen vanuit de bruikbaarheid. In hoofdstuk 4 zijn de wensen vertaald naar concrete maatregelen. In hoofdstuk 5 wordt een algemene beschrijving gegeven van de vereiste maatregelen, zodat alle partijen begrijpen wat de bedoeling van de maatregelen is. In hoofdstuk 6 wordt ingegaan op de verwarring tussen de bouwwereld, overheden en bewoners bij het gebruik van termen over de kwaliteit van woningen en de woonomgeving. In hoofdstuk 7 is op verzoek van de gemeente Wijk bij Duurstede invulling gegeven welke maatregelen in 2 bestaande projecten genomen kunnen worden. Job Haug Bouwkundig adviseur toegankelijkheid CliëntenBelang Utrecht CliëntenBelang Utrecht 2 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

5 1. Het onderzoek Voor de tot stand koming van deze nieuwe richtlijn zijn de volgende werkzaamheden verricht; 1! in overleg met gemeente en de SIGW is een beschrijving gemaakt van het 2 wenselijke BTBV niveau,! bij collega-organisaties van CliëntenBelang Utrecht en bij de TU Delft zijn vragen uitgezet over implementatiemogelijkheden,! er zijn concrete eisen geformuleerd om het gewenste BTBV niveau te bereiken, - Richtlijn voor nieuwe woningen - Richtlijn voor nieuwe gebouwen - Richtlijn voor de inrichting woonomgeving! er is een korte omschrijving geschreven voor projectontwikkelaars en particulieren met het vereiste BTBV niveau voor nieuwe woningen, nieuwe gebouwen en voor de inrichting van de woonomgeving. 2. Wetgeving In de wetgeving zijn een aantal eisen opgenomen waar de woonomgeving en waar nieuwe gebouwen aan moeten voldoen op het gebied van toegankelijkheid. 2.1 Bouwbesluit 2003 Om in aanmerking te komen voor een bouwvergunning moeten de bouwplannen aan de gemeente worden voorgelegd, die de bouwplannen vervolgens toetst aan regels in het 3 Bouwbesluit. Het Bouwbesluit stelt dat de toegang van een nieuw gebouw geschikt moet zijn voor een rolstoelgebruiker. Bij nieuwbouw doen de grootste problemen zich voor bij het overbruggen van hoogteverschillen. Wanneer de gemeente bij elke bouwaanvraag de detaillering van de entree en met name de overbrugging van hoogteverschillen toetst, zullen de meeste gebouwen en woningen voor een 4 rolstoelgebruiker bezoekbaar zijn. Omdat er sprake is van een wettelijke eis zijn er aan deze voorziening geen extra kosten verbonden. AANBEVELING! Toets alle bouwaanvragen in het bijzonder op de artikelen op het gebied van toegankelijkheid met name op Afdeling 4.4. Bereikbaarheid, nieuwbouw Artikel 4.16 stuurartikel Lid 1 Een te bouwen bouwwerk is zodanig, dat het bouwwerk door rolstoelgebruikers kan worden binnengegaan en verlaten.! Toets na oplevering elk gebouw op het bovenstaande artikel.! Stel vast dat hoogteverschillen van meer dan 20 mm bij de toegang van het gebouw, 5 niet worden geaccepteerd Stichting Integratie Gehandicapten Wijk bij Duurstede Bereikbaarheid, Toegankelijkheid, Bruikbaarheid en Veiligheid Het Bouwbesluit is een verzameling bouwtechnische voorschriften waaraan alle bouwwerken in Nederland minimaal moeten voldoen. Een woning is bezoekbaar wanneer een bezoeker de woonkamer en het toilet kan bereiken. Het is in de geest van het Bouwbesluit dat de regels ruimhartig worden toepast, maar de regels worden gebruikt om de ondergrens op te zoeken. CliëntenBelang Utrecht 3 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

6 6 2.2 Gemeentelijke bouwverordening gemeente Wijk bij Duurstede Artikel Bereikbaarheid van gebouwen voor gehandicapten 1. Tussen de toegang van enerzijds: a. een woning of een woongebouw, als bedoeld in artikel 4.3 van het Bouwbesluit; b. een gebouw met een al dan niet gemeenschappelijke toegankelijkheidssector, als bedoeld in artikel 4.3 van het Bouwbesluit; en anderzijds de openbare weg moet een mede voor gehandicapten begaanbare weg of begaanbaar pad aanwezig zijn. 2. Voor de in het eerste lid bedoelde wegen en paden geldt dat zij: a. ten minste 1,10 m breed moeten zijn; b. geen kleinere vrije doorgang mogen hebben dan 0,85 m; en c. ten hoogste een hoogteverschil mogen overbruggen van 0,02 m, tenzij dit plaatsvindt door middel van een hellingbaan die voldoet aan het bepaalde in de artikelen 2.39 en 2.40 van het Bouwbesluit. AANBEVELING! Toets alle bouwaanvragen op artikel uit de Gemeentelijke bouwverordening.! Toets na oplevering elk gebouw op het bovenstaande artikel. 2.3 GPR Toetsing De gemeente Wijk bij Duurstede maakt gebruik van de GPR toetsingsprocedure om de duurzaamheid van nieuw te bouwen woningen inzichtelijk te maken. De GPR toetsingsprocedure is voor alle opdrachtgevers verplicht. De GPR toets stelt in het onderdeel van woonkwaliteit het aspect toegankelijkheid aan de orde. Uit het resultaat van de toets kan men niet vaststellen of een woning bezoekbaar is voor rolstoelgebruikers en of dat een woning aanpasbaar is voor rolstoelgebruikers. Voor het vaststellen van de mate van toegankelijkheid is de GPR toets ongeschikt. AANBEVELING! Wijzig de GPR toets. Zorg dat het mogelijk is om de mate van toegankelijkheid vast te stellen, zoals bezoekbaar voor rolstoelgebruikers, aanpasbaar voor rolstoelgebruikers en aangepast voor rolstoelgebruikers.! Wanneer het niet mogelijk is om de GPR toets bij te stellen, adviseren wij om de checklisten uit de bijlage op bladzijde 14 verplicht te stellen voor het toetsen van bouwplannen. Op deze wijze wordt de mate van toegankelijkheid voor alle partijen (waaronder de opdrachtgever zelf) inzichtelijk. 6 De bouwverordening is een door de gemeente vastgestelde regelgeving. CliëntenBelang Utrecht 4 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

7 2.4 Aanvullende maatregelen De Rijksoverheid heeft vastgesteld dat elk bouwontwerp moet voldoen aan het Bouwbesluit. Een gemeente is verplicht om een bouwvergunning af te geven wanneer een bouwplan aan het Bouwbesluit voldoet en mag geen aanvullende eisen stellen bovenop de eisen uit het Bouwbesluit (zie de onderstaande reactie van de TU-Delft). Er zijn een beperkt aantal mogelijkheden om aparte eisen te stellen. Wanneer de gemeente zelf opdrachtgever is of wanneer de gemeente de bouwgrond in eigendom heeft kunnen in contracten aparte eisen worden gesteld. Deze eisen mogen niet bij de beoordeling voor het toekennen van de bouwvergunning worden meegenomen! Een gemeente kan en mag wel het belang van toegankelijkheid onder de aandacht van opdrachtgevers brengen. Soms is het mogelijk om met individuele woningbouwcorporaties of projectontwikkelaars afspraken te maken en een convenant af te sluiten. Van: Fred Hobm a - BK [m ailto:f.a.m.hobm a@ tudelft.nl] Verzonden: vrijdag 3 september :26 Aan: Job Haug - CliëntenBelang Utrecht Onderwerp: RE: vraag over bereikbaarheid van woningen Geachte heer Haug,...Het is niet toegestaan dat een gemeente in een verordening minimumeisen stelt ten aanzien van bouwwerken als het een onderwerp betreft dat door het Bouwbesluit wordt bestreken. De wetgever heeft als principe dat de regeling in het Besluit uitputtend is. Een gemeente mag in haar verordening aanvullende voorschriften echter wel gebruiken bij verzoeken om subsidie. Dus: aanvullende gemeentelijke voorschriften mogen niet als het gaat om de beoordeling van aanvragen voor bouwvergunningen, maar wel bij de beoordeling van aanvragen om subsidie. M.a.w. als de bouwers gemeentelijke subsidie willen krijgen moeten ze voldoen aan de 'hogere' eisen. Gemeenten mogen wel voorschriften geven over de bereikbaarheid van een woning als die voorschriften liggen in de sfeer van de ruimtelijke ordening. Dat kan door een goede bestemmingsplankaart of door goede bestemmingsplanvoorschriften. Dergelijke ruimtelijke ordeningsregels worden niet bestreken door het Bouwbesluit. Ik hoop hiermee uw vraag te hebben beantwoord. Met vriendelijke groet, Fred Hobma CliëntenBelang Utrecht 5 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

8 3. Wenselijk BTBV niveau De gemeente Wijk bij Duurstede voert inclusief beleid, wat betekent dat mensen niet op voorhand worden buitengesloten. Inclusief beleid vraagt om te ontwerpen vanuit het beginsel Design for All. De praktijk leert dat er geen of nauwelijks extra kosten zijn, wanneer men vanaf de start van het ontwerpproces rekening houdt met BTBV. BTBV betekent niet dat alle denkbare voorzieningen moeten worden aangebracht, dan lopen de kosten natuurlijk uit de hand. Inclusief beleid betekent dat men onderzoekt welke voorzieningen getroffen moeten worden, opdat toekomstige gebruikers kunnen participeren. Samen met de SIGW is onderzocht welke algemene voorzieningen (BTBV) wenselijk, duurzaam en financieel haalbaar zijn voor nieuwe ontwerpen of bij verbouwingen. Deze maatregelen worden hieronder aangegeven als wenselijke niveau s. 3.1 Gewenst niveau voor nieuwe woningen Ideaal is dat elke nieuw te bouwen woning volledig geschikt is voor iedereen, ook voor iemand die gebruik maakt van een rolstoel. In de ideale woning is een rolstoeltoegankelijk toilet beschikbaar. Zo n toilet vraagt extra ruimte. Wanneer het mogelijk is om een toilet te combineren met een badkamer zijn geen extra m2 nodig. 7 Voor een woning, waarbij de primaire leefruimten zich op dezelfde verdieping bevinden, is dit eenvoudig te realiseren en zijn er geen extra kosten aan de toegankelijkheid verbonden. Voor woningen waarbij de primaire leefruimten zijn verspreid over verdiepingen is toegankelijkheid niet eenvoudig te realiseren. Om deze ruimten met een rolstoel te bereiken is een lift nodig. Een geschikte lift vraagt veel ruimte en is kostbaar. Het toegankelijkheidsniveau dat zonder extra kosten kan worden gerealiseerd is mede afhankelijk van het type woning. Hieronder vindt u een overzicht welk toegankelijkheidsniveau zonder extra kosten kan worden gerealiseerd. Type woning TOEGANKELIJKHEIDSNIVEAU (zonder extra kosten) 8 Alle woningen Alle woningen zijn rolstoel-bezoekbaar. Woning waarvan de primaire leefruimten zich op het niveau van de entree bevinden De primaire leefruimten op het niveau 9 van de entree zijn rolstoel-aanpasbaar. AANBEVELING! Stel met projectontwikkelaars vooraf vast dat het toegankelijkheidsniveau dat zonder extra kosten kan worden gerealiseerd, als eis wordt meegenomen in het Programma van Eisen. 3.2 Gewenst niveau voor gebouwen met een publieksfunctie In een levensloopbestendige wijk zijn alle gebouwen met een publieksfunctie zoals winkels, gezondheidsinstellingen, culturele instellingen, een bibliotheek e.d. Bereikbaar, Toegankelijk, Bruikbaar en Veilig (BTBV). Bewoners en bezoekers kunnen deze voorzieningen zelfstandig bereiken en gebruiken en bij calamiteiten veilig verlaten Onder primaire leefruimte wordt verstaan de woonkamer, het toilet, de badkamer en minimaal één slaapkamer. Een woning is rolstoel-bezoekbaar indien een bezoeker die gebruik maakt van een rolstoel de voordeur en hal door kan, minimaal de woonkamer en het toilet kan bereiken en het toilet in bepaalde mate kan gebruiken. Eventueel met enige hulp zoals het openhouden van deuren. Een woning is rolstoel-aangepast indien de bewoner die gebruik maakt van een handbewogen rolstoel zelfstandig de voordeur, de hal, de woonkamer, de keuken, 1 slaapkamer, het toilet, de badkamer, de berging en indien aanwezig de buitenruimte (het terras en het balkon) kan bereiken en gebruiken. CliëntenBelang Utrecht 6 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

9 3.3 Gewenst niveau voor Voetpaden In een levensloopbestendige wijk wordt iedereen in staat gesteld om zich via bruikbare, veilige en logisch gelegen voetpaden te verplaatsen. Het gaat om logisch gelegen voetpaden vanuit het perspectief van de gebruiker. Deze voetpaden moeten mensen in de gelegenheid stellen om,! alle woningen te bezoeken, 10! alle voorzieningen die voor het publiek zijn aangebracht te bezoeken,! een ommetje te maken en om! andere wijken te ontsluiten. 3.4 Gewenst niveau voor Speelplaatsen In een levensloopbestendige wijk zijn speelplaatsen geschikt, bruikbaar en veilig voor kinderen met fysieke beperkingen en bezoekbaar voor volwassenen met fysieke beperkingen. 3.5 Gewenst niveau voor Parken In een levensloopbestendige wijk kunnen mensen met fysieke beperkingen gebruik maken van alle parken en een ommetje via toegankelijke paden maken. 10 Denk aan voorzieningen als banken, vuilniscontainers, bushaltes enz. CliëntenBelang Utrecht 7 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

10 4. Concrete BTBV eisen voor levensloopbestendig bouwen Naar aanleiding van de wensen uit 3.1 zijn hieronder concrete eisen geformuleerd die de gemeente Wijk bij Duurstede kan vaststellen om Levensloopbestendige gebouwen en wijken te realiseren. 4.1 Richtlijn voor nieuwe woningen! De toegangsdeur van de woning is vanaf de rijbaan voor rolstoelgebruikers bereikbaar via begaanbare weg of begaanbaar pad dat minimaal 1100 mm breed is.! Abrupte hoogteverschillen vanaf de rijbaan tot en met de entree maximaal 20 mm.! Belplateau maximaal op 1400 mm hoogte en bereikbaar vanuit de rolstoel.! Abrupte hoogteverschillen vanaf de entree tot in de huiskamer maximaal 20 mm.! Abrupte hoogteverschillen vanaf de huiskamer tot bij het toilet maximaal 20 mm.! Doorgangen vanaf de rijbaan tot in de huiskamer minimaal 850 mm.! Manoeuvreerruimte vanaf de rijbaan tot in de huiskamer X + Y minimaal 1950 mm.! Doorgangen vanaf huiskamer tot bij het toilet minimaal 850 mm.! Manoeuvreerruimte vanaf de rijbaan tot het toilet. X + Y minimaal 1950 mm. 4.2 Richtlijn (aanvulling) voor nieuwe woningen waarvan de primaire leefruimten zich op het niveau van de entree bevinden! Abrupte hoogteverschillen vanaf de rijbaan tot in de primaire leefruimten en buitenruimte (balkon en terras) maximaal 20 mm.! Doorgangen vanaf de rijbaan tot in de primaire leefruimten en buitenruimte (balkon en terras) minimaal 850 mm.! Manoeuvreerruimte vanaf de rijbaan tot in de primaire leefruimten en buitenruimte (balkon en terras). X + Y minimaal 1950 mm.! Aan de openingszijde van de voordeur opstelruimte voor een rolstoel van minimaal 350 mm.! Voor het aanrecht minimaal 1200 mm vrije ruimte voor een rolstoelgebruiker.! Slaapkamer is geschikt te maken voor een rolstoelgebruiker. Naast tweepersoonsbed min 900 mm vrije ruimte overzijde bed min 600 mm vrije ruimte en een vrije draaicirkel van 1500 mm. Ruimte voor het plaatsen van een kast minimaal 600 x 1600 mm.! Toilet is geschikt te maken voor een rolstoelgebruiker (mag toilet in badkamer zijn).! Naast de closetpot minimaal 900 mm realiseerbaar.! Recht voor de closetpot minimaal 1200 mm realiseerbaar.! Vrije draaicirkel minimaal 1500 mm realiseerbaar.! Douche is geschikt te maken voor een rolstoelgebruiker. CliëntenBelang Utrecht 8 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

11 4.3 Richtlijn voor nieuwe gemeentelijke gebouwen De gemeente kan als opdrachtgever vaststellen, dat alle nieuwe gebouwen die eigendom zijn of gehuurd gaan worden door de gemeente, bereikbaar, toegankelijk, bruikbaar en veilig moeten zijn voor mensen met beperkingen. 11! Zorg dat aan elk nieuw of elk nieuw te huren gebouw het ITS is toegekend.! Voorzie elk programma van eisen dat voor een gemeentelijk gebouw wordt gemaakt van een overzicht (matrix) van alle ruimten. Geef in dit overzicht per ruimte aan welke doelgroepen van mensen met beperkingen deze ruimten zullen gebruiken en welke maatregelen worden getroffen opdat deze ruimten gebruikt kunnen worden door de betreffende doelgroepen.! Toets tijdens of direct na de oplevering elk nieuw gebouw op de BTBV, waarbij specifiek wordt getoetst op de bruikbaarheid van de bezoekersruimten voor de bovenstaande doelgroepen. 4.4 Richtlijn voor nieuwe gebouwen die door subsidie-aanvragers worden gebruikt De gemeente kan als subsidiegever vaststellen dat activiteiten waarvoor gemeentelijke subsidies worden aangevraagd, die plaats vinden in gebouwen die niet BTBV zijn, niet in aanmerking komen.! Voorzie elk programma van eisen voor nieuwe gebouwen die onder de bovenstaande noemer vallen van een overzicht (matrix) met aanwezige ruimten. Geef in dit overzicht per ruimte aan welke doelgroepen van mensen met beperkingen, deze ruimten zullen gebruiken en welke maatregelen worden getroffen opdat deze ruimten gebruikt kunnen worden door de betreffende doelgroepen.! Toets bij de toekenning van subsidie aan een activiteit, of het gebouw waarin de activiteit plaatsvindt, BTBV is voor de activiteit waarvoor subsidie wordt verleend. 4.5 Richtlijn voor bestaande gebouwen die door subsidie-aanvragers worden gebruikt! Stel vast dat de aanvrager bij elke subsidieaanvraag aan moet tonen, dat de ruimten die in het kader van de subsidieverlening worden gebruikt, bruikbaar zijn voor mensen met beperkingen. 4.6 Richtlijn voor nieuwe Particuliere gebouwen met een publieksfunctie Een gemeente kan geen aanvullende eisen stellen op het Bouwbesluit. Alternatieve mogelijkheden zijn,! De gemeente kan een inspanningsverplichting op zich nemen om opdrachtgevers van nieuwe gebouwen met een publieksfunctie te informeren en te overreden om de gebouwen de BTBV te bouwen.! Bij het aanvragen van een Bouwvergunning kan de gemeente bouwplannen toetsen op BTBV en ongevraagd advies gegeven voor het verbeteren van de plannen. 11 ITS staat voor Internationaal Toegankelijkheids Symbool dat bij de CG-Raad kan worden aangevraagd. CliëntenBelang Utrecht 9 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

12 4.7 Richtlijn voor de inrichting voetpaden Alle plannen voor de inrichting en herinrichting van voetpaden in de openbare omgeving moeten inmiddels voldoen aan de richtlijn Voetpaden voor Iedereen.! Laat alle nieuwe bestratingen en herbestratingen na oplevering door de Stichting Integratie Gehandicapten Wijk bij Duurstede(SIGW) toetsen. 4.8 Richtlijn voor speelplaatsen! Stel vast dat alle plannen voor de inrichting en herinrichting speelplaatsen moeten voldoen aan de richtlijn integraal toegankelijke speelvoorzieningen (een uitgave van de NUSO). 4.9 Richtlijn voor parken! Stel vast dat er in alle plannen voor de inrichting en herinrichting paden in parken, paden zijn die zijn ontworpen conform de richtlijn Looproutes voor mensen met loophulpmiddelen (uitgave CliëntenBelang Utrecht).! Laat alle uitgevoerde plannen door de Stichting Integratie Gehandicapten Wijk bij Duurstede(SIGW) toetsen. CliëntenBelang Utrecht 10 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

13 5. Omschrijving BTBV voor projectontwikkelaars en particulieren Het realiseren van een levensloopbestendige wijk is meer dan het levensloopbestendig bouwen en het levensloopbestendig maken van de bestaande woningvoorraad. Levensloopbestendigheid geldt voor de totale woonomgeving, denk aan voetpaden, parken, openbare gebouwen, winkels, zorgvoorzieningen enz. In een levensloopbestendige wijk kunnen bewoners, wanneer de gezinssamenstelling verandert, wanneer zij ouder worden of wanneer functiebeperkingen zich voordoen, in hun eigen woning blijven wonen of naar een toegankelijkere en bruikbaardere woning in dezelfde straat of wijk verhuizen. In een levensloopbestendige wijk hebben alle woningen een hoge mate van toegankelijkheid en zijn zij tenminste bezoekbaar voor rolstoelgebruikers.! Alle nieuwe woningen moeten tenminste bezoekbaar zijn* door mensen met een rolstoel.! Alle nieuwe woningen moeten een hoge mate van toegankelijkheid hebben.! Alle nieuwe woningen waarbij de woonkamer, het toilet, de badkamer en minimaal één slaapkamer zich op het niveau van de entree bevinden, moeten eenvoudig zonder hoge investeringen geschikt gemaakt kunnen worden voor een bewoner in een rolstoel. * De gemeente zal na oplevering controleren of aan artikel van de Gemeentelijke Bouwverordening is voldaan en of abrupte hoogteverschillen bij de toegang van het gebouw niet hoger zijn dan 20 mm (conform de eis van het Bouwbesluit). CliëntenBelang Utrecht 11 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

14 6. Terminologie Voor de termen levensloopbestendige woningen en een levensloopbestendige wijk bestaat geen eenduidige definitie. In de richtlijn uit 2007 is levensloopbestendigheid als volgt gedefinieerd, Het realiseren van een levensloopbestendige wijk is meer dan het levensloopbestendig bouwen en het levensloopbestendig maken van de bestaande woningvoorraad. Levensloopbestendigheid geldt voor de totale woonomgeving, denk aan voetpaden, parken, openbare gebouwen, winkels, zorgvoorzieningen enz. In een levensloopbestendige wijk kunnen bewoners, wanneer de gezinssamenstelling verandert, wanneer zij ouder worden of wanneer functiebeperkingen zich voordoen, in hun eigen woning blijven wonen of naar een toegankelijkere en bruikbaardere woning in dezelfde straat of wijk verhuizen. Een levensloopbestendige wijk bestaat uit verschillende woningtypen. De verdeling van woningtypen is afhankelijk van de behoefte. In een levensloopbestendige wijk hebben alle woningen een hoge mate van toegankelijkheid. In nieuwe en in bestaande wijken moet ernaar worden gestreefd*, dat zoveel mogelijk woningen bezoekbaar zijn. * Op verzoek van de Woningstichting Volksbelang & de Woningbouwstichting Cothen is de term streven gebruikt. Het woord streven is vrijblijvend. Wij adviseren om het volgende uitgangspunt te hanteren; In een levensloopbestendige wijk mogen mensen niet worden uitgesloten en dienen alle nieuw te bouwen woningen ten minste bezoekbaar te zijn. Een ander probleem is dat de bouwwereld de levensloopbestendigheid van woningen met diverse termen aangeeft, zoals; Kangoeroewoning, MIVA woning, Opgepluste woning, Bezoekbare woning, Nultredenwoning, Levensloopgeschikte woning, Woonkeur, Rolstoelwoning, Seniorenwoning, Zorgwoning, Aanleunwoning, Focuswoning. Deze termen worden gebruikt om de kwaliteit van woningen bij het verkopen en verhuren aan te geven naar de toekomstige bewoners. Door het gebruik van termen als bijvoorbeeld rolstoelwoning of seniorenwoning worden verwachtingen gewekt. Het is van belang dat er bij het gebruik van deze termen tussen de gemeente, de opdrachtgevers en de toekomstige bewoners geen misverstanden ontstaan. In overleg met de gemeente Wijk bij Duurstede en de SIGW is een overzicht gemaakt waarin aan de meest gebruikte termen verwachtingen zijn gekoppeld (zie de bijlage op blz 21). Dit overzicht is gemaakt vanuit het perspectief van de toekomstige bewoner. AANBEVELING! Stel als gemeente zelf definities vast van veel in de bouw gebruikte termen en begrippen die een kwaliteit op het gebied van de BTBV aanduiden.! Maak deze lijst openbaar en zorg dat projectontwikkelaars, de woningbouwcorporaties en particulieren op de hoogte zijn.! Stel in elk overleg waarin levensloopbestendig wonen aan de orde komt vast, dat de gemeente Wijk bij Duurstede uitgaat van deze definitielijst. CliëntenBelang Utrecht 12 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

15 7. Implementatiemogelijkheden bestaande projecten Op verzoek van de gemeente zijn 2 projecten nader bekeken, 7.1 Oranjehof in Langbroek Realisatie door de woningbouwcorporatie Volksbelang van, - woonzorgcomplex met 25 zorgwoningen & 15 aanleunwoningen - dorpshuis met zorg en welzijnsactiviteiten - een buurtsuper - ontmoetingsplein Realisatie door derden van, - 14 rijwoningen - 10 appartementen voor starters - 14 betaalbare rijwoningen - 14 twee onder één kap woningen - 22 vrijstaande woningen - 2 landgoedwoningen op het landschapspark. Realisatie door derden van, - nieuwe kantine met kleedruimten - één van de voetbalvelden wordt voorzien van kunstgras. - een landschapspark met een groen/waterzone en een wandelroute naar het buitengebied. AANBEVELING In overleg met de woningbouwcorporatie Volksbelang is in 2007 het document Toegankelijkheid en Geschiktheid van Woningen gepubliceerd. In dit document is vastgesteld dat men streeft dat alle nieuwe woningen bezoekbaar zijn en dat alle nieuwe woningen waarbij de primaire leefruimten zich op één verdieping bevinden rolstoel aanpasbaar zijn. Het is onbekend of de richtlijnen uit dit document zijn toegepast.! Wij adviseren de gemeente Wijk bij Duurstede en de Stichting Integratie Gehandicapten Wijk bij Duurstede (SIGW) om de bouwplannen die in opdracht van de woningbouwcorporatie Volksbelang worden gerealiseerd, te toetsen op het document Toegankelijkheid en Geschiktheid van Woningen. Omdat er nauwelijks of geen extra kosten aan het toegankelijkheidsniveau genoemd in 3.1 zijn verbonden zal de bereidwilligheid van derden om dit niveau te realiseren groot zijn.! Stel alle partijen die actief zijn met ontwerpen van gebouwen in de Oranjehof in Langbroek op de hoogte van de wensen van de Gemeente Wijk bij Duurstede op het gebied van Levensloopbestendig bouwen en stel hen op de hoogte van het handhaven van het Bouwbesluit en het handhaven van de Gemeentelijke Bouwverordening. 7.2 De Kamp in Cothen De gemeente faciliteert een groep inwoners van Cothen, die via Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO), gezamenlijk hun eigen woning gaan realiseren Realisatie door particulieren? van, rijwoningen AANBEVELING! Stel alle partijen die actief zijn met ontwerpen van gebouwen in Cothen, de Kamp op de hoogte van de wensen van de gemeente Wijk bij Duurstede op het gebied van Levensloopbestendig bouwen en stel hen op de hoogte van het handhaven van het Bouwbesluit en het handhaven van de Gemeentelijke Bouwverordening. CliëntenBelang Utrecht 13 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

16 8. BIJLAGE CHECKLIST voor ALLE NIEUWE WONINGEN 1 De toegangsdeur van de woning is vanaf de rijbaan voor rolstoelgebruikers bereikbaar via begaanbare weg of begaanbaar pad dat minimaal 1100 mm breed is. 2 Abrupte hoogteverschillen vanaf de rijbaan tot en met de entree maximaal 20 mm. 3 Belplateau maximaal op 1400 mm hoogte en bereikbaar vanuit de rolstoel. 4 Abrupte hoogteverschillen vanaf de entree tot in de huiskamer maximaal 20 mm. 5 Abrupte hoogteverschillen vanaf de huiskamer tot bij het toilet maximaal 20 mm. 6 Doorgangen vanaf de rijbaan tot in de huiskamer minimaal 850 mm. 7 Manoeuvreerruimte vanaf de rijbaan tot in de huiskamer. X + Y minimaal 1950 mm. x=voldoet Opmerkingen Bouwbesluit! 8 Doorgangen vanaf huiskamer tot bij het toilet minimaal 850 mm. 9 Manoeuvreerruimte vanaf de rijbaan tot het toilet. X + Y minimaal 1950 mm. CliëntenBelang Utrecht 14 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

17 CHECKLIST (aanvulling) voor NIEUWE WONINGEN waarvan de primaire leefruimten zich op het niveau van de entree bevinden. 10 Abrupte hoogteverschillen vanaf de rijbaan tot in de primaire leefruimten en buitenruimte (balkon en terras) maximaal 20 mm. 11 Doorgangen vanaf de rijbaan tot in de primaire leefruimten en buitenruimte (balkon en terras) minimaal 850 mm. 12 Manoeuvreerruimte vanaf de rijbaan tot in de primaire leefruimten en buitenruimte (balkon en terras). X + Y minimaal 1950 mm. 13 Aan de openingszijde van de voordeur een opstelruimte van minimaal 350 mm. x=voldoet Opmerkingen 14 Voor het aanrecht minimaal 1200 mm vrije ruimte voor een rolstoelgebruiker. 15 Slaapkamer is geschikt te maken voor een rolstoelgebruiker.! Naast tweepersoonsbed min 900 mm vrije ruimte.! Aansluitend een vrije draaicirkel van 1500 mm.! Kastruimte minimaal 600 x 1600 mm.! Overzijde bed min 600 mm vrije ruimte. 16 Toilet is geschikt te maken voor een rolstoelgebruiker (mag toilet in badkamer zijn). 17 Naast de closetpot minimaal 900 mm realiseerbaar. 18 Recht voor de closetpot minimaal 1200 mm realiseerbaar. 19 Vrije draaicirkel minimaal 1500 mm realiseerbaar. 20 Douche is geschikt te maken voor een rolstoelgebruiker. CliëntenBelang Utrecht 15 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

18 CHECKLIST voor NIEUWE GEMEENTELIJKE GEBOUWEN 1 Vanaf de rijbaan tot de toegangsdeur van gebouw bereikbaar voor gehandicapten via begaanbare weg of begaanbaar pad dat minimaal 1100 mm breed is. 2 Belplateau maximaal op 1400 mm hoogte en bereikbaar vanuit de rolstoel. 3 Abrupte hoogteverschillen vanaf de rijbaan tot in alle bezoekersruimte en tot in het rolstoeltoegankelijk toilet maximaal 20 mm. 4 Doorgangen vanaf de rijbaan tot in alle bezoekersruimte en tot in het rolstoeltoegankelijk toilet minimaal 850 mm. 5 Manoeuvreerruimte vanaf de rijbaan tot in alle bezoekersruimte en tot in het rolstoeltoegankelijk toilet. X + Y minimaal 1950 mm. 6 Alle bezoekersruimten zijn bereikbaar voor een voertuig dat 700 x 1600 mm groot is (= lengte van een rolstoel met een bagagemand achterop). 7 Toilet geschikt voor rolstoelgebruiker dat minimaal 1650 x 2200 mm groot is. 8 Aan de zijkant van de closetpot minimaal 900 mm. x=voldoet Opmerkingen 9 Recht voor de closetpot minimaal 1200 mm. 10 Vrije draaicirkel minimaal 1500 mm. CliëntenBelang Utrecht 16 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

19 CHECKLIST voor NIEUWE PARTICULIERE GEBOUWEN waarvan vooraf bekend is dat er activiteiten zullen plaatsvinden waaraan gemeentelijke subsidies worden verstrekt 1 Belplateau maximaal op 1400 mm hoogte en bereikbaar vanuit de rolstoel. 2 Abrupte hoogteverschillen vanaf de rijbaan tot in de bezoekersruimte waar de gesubsidieerde activiteiten zullen plaats vinden en tot in het rolstoeltoegankelijk toilet maximaal 20 mm. 3 Vanaf de rijbaan tot de toegangsdeur van gebouw bereikbaar voor gehandicapten via begaanbare weg of begaanbaar pad dat minimaal 1100 mm breed is. 4 Doorgangen vanaf de rijbaan tot in de bezoekersruimte waar de gesubsidieerde activiteiten zullen plaats vinden en tot in het rolstoeltoegankelijk toilet minimaal 850 mm. 5 Manoeuvreerruimte vanaf de rijbaan tot in de bezoekersruimte waar de gesubsidieerde activiteiten zullen plaats vinden en tot in het rolstoeltoegankelijk toilet. X + Y minimaal 1950 mm. 6 Alle bezoekersruimten waar de gesubsidieerde activiteiten zullen plaats vinden zijn bereikbaar voor een voertuig dat 700 x 1600 mm groot is (= lengte van een rolstoel met een bagagemand achterop). 7 Toilet geschikt voor rolstoelgebruiker dat minimaal 1650 x 2200 mm groot is. 8 Aan de zijkant van de closetpot minimaal 900 mm. x=voldoet Opmerkingen 9 Recht voor de closetpot minimaal 1200 mm. 10 Vrije draaicirkel minimaal 1500 mm. CliëntenBelang Utrecht 17 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

20 CHECKLIST voor LOOPROUTES IN DE GEMEENTE Van toepassing op nieuwe en op herbestratingen. 1 Alle verkeerssituaties waarvan wordt geacht, dat iedereen daar gebruik van maakt, moeten zijn voorzien van een veilige en toegankelijke looproute. 2 Deze veilige en toegankelijke looproutes moeten mensen in staat stellen, - om elke woning in de wijk te bezoeken, - om alle voorzieningen in de wijk te bezoeken, - om een ommetje te maken door de wijk en - om andere wijken te bereiken. 3 Abrupte hoogteverschillen vanaf de rijbaan tot alle voorzieningen minimaal 20 mm. 4 Doorgangen vanaf de rijbaan tot alle voorzieningen standaard breder dan 1200 mm bij puntvernauwingen minimaal 900 mm. 5 Manoeuvreerruimte vanaf de rijbaan tot alle voorzieningen. X + Y minimaal 2350 mm. x=voldoet Opmerkingen 6 Alle situaties voldoen aan de richtlijn Voetpaden voor iedereen. CliëntenBelang Utrecht 18 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

21 CHECKLIST voor SPEELPLAATSEN 1 Elke speelplaats is vanaf de omliggende voetpaden bereikbaar via een veilige en toegankelijke looproute. 2 Deze veilige en toegankelijke looproutes moeten mensen in staat stellen om alle speelvoorzieningen tot op enkele meters te bereiken. 3 Abrupte hoogteverschillen vanaf de rijbaan in deze looproute maximaal 20 mm. 4 Doorgangen vanaf de rijbaan in deze looproute standaard breder dan 1200 mm bij puntvernauwingen minimaal 900 mm. 5 Manoeuvreerruimte vanaf de rijbaan in deze looproute. X + Y minimaal 2350 mm. x=voldoet Opmerkingen 6 Alle situaties van de looproute voldoen aan de richtlijn Voetpaden voor iedereen. CliëntenBelang Utrecht 19 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

22 CHECKLIST voor LOOPROUTES IN PARKEN 1 In elk park zijn veilige en toegankelijke looproutes. 2 Deze veilige en toegankelijke looproutes moeten mensen in staat stellen,! om alle voorzieningen in het park te bezoeken en te gebruiken,! om een ommetje te maken door het park en! om alle omliggende wijken te bereiken. 3 Abrupte hoogteverschillen vanaf de rijbaan tot alle voorzieningen langs de looproute maximaal 20 mm. 4 Doorgangen vanaf de rijbaan tot alle voorzieningen langs de looproute standaard breder dan 1200 mm bij puntvernauwingen minimaal 900 mm. 5 Manoeuvreerruimte vanaf de rijbaan tot alle voorzieningen langs de looproute. X + Y minimaal 2350 mm. x=voldoet Opmerkingen 6 Alle situaties van de looproute voldoen aan de richtlijn Voetpaden voor iedereen. CliëntenBelang Utrecht 20 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

23 BIJLAGE WONINGTYPEN In de onderstaande tabel is in de 2e kolom aangegeven wat de bewoner gezien vanuit zijn/haar optiek zal verwachten bij Het woningtype. In de 3e kolom is aangegeven welke handelingen verricht moeten kunnen worden om deze verwachting waar te maken. e In de 3 kolom worden ook concrete eisen genoemd, die verder zijn uitgewerkt in BTBV EISEN UIT TABEL WONINGTYPEN op blz 28. In de 4e kolom zijn het aantal sterren aangegeven, uit de nota Toegankelijkheid en Geschiktheid van Woningen 2007', waar de betreffende woning tenminste voor in aanmerking moet komen. WONINGTYPE VERWACHTING BEWONER BESCHRIJVING TOEGANKELIJKHEIDSNIVEAU STERREN Kangoeroewoning. MIVA-woning Opgeplust Bezoekbare woning Levensloopgeschikte woning & Levensloopbestendige woning Woningen die aan elkaar zijn gekoppeld waarbij de familie mantelzorg kan verlenen aan een familielid vanuit de (grotere) hoofdwoning. Woning die volledig is aangepast aan de eisen van een individuele bewoner. Bestaande woning waarbij iets is verbeterd op het gebied van toegankelijkheid. Woning waar iemand met een rolstoel op bezoek kan komen. Woning geschikt voor bewoning voor mensen met een fysieke beperking. De verwachting van de mate van toegankelijkheid is afhankelijk van het woningtype. De verwachting van een levensloopbestendige studentenwoning is anders dan de verwachting van een levensloopbestendig appartement. Woningen die aan elkaar zijn gekoppeld met een inpandige verbinding. De woningen hebben geen standaard toegankelijkheidsniveau. De woning heeft geen standaard toegankelijkheidsniveau. De woning heeft geen standaard toegankelijkheidsniveau. Een rolstoel kan in de woonkamer en bij het toilet komen. Eisen! Hoogteverschillen vanaf de rijbaan tot in de woonkamer en bij het toilet voldoen! Verkeersruimten tot entree vanaf de rijbaan tot in de woonkamer en bij het toilet voldoen Er is in elk geval sprake van een bezoekbare woning. Er is geen standaard toegankelijkheidsniveau. Eisen! zie Bezoekbare woning CliëntenBelang Utrecht 21 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

24 BIJLAGE WONINGTYPE VERWACHTING BEWONER BESCHRIJVING TOEGANKELIJKHEIDSNIVEAU STERREN Levensloopgeschikte wijk & Levensloopbestendige wijk In een levensloopbestendige wijk kunnen bewoners, wanneer de gezinssamenstelling verandert, wanneer zij ouder worden of wanneer functiebeperkingen zich voordoen, in hun eigen woning blijven wonen of naar een toegankelijkere en bruikbaardere woning in dezelfde straat of wijk verhuizen. In een levensloopbestendige wijk hebben alle woningen een hoge mate van toegankelijkheid. Levensloopbestendigheid geldt voor de totale woonomgeving, denk aan voetpaden, parken, openbare gebouwen, winkels, zorgvoorzieningen enz. CliëntenBelang Utrecht 22 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

25 BIJLAGE WONINGTYPE VERWACHTING BEWONER BESCHRIJVING TOEGANKELIJKHEIDSNIVEAU STERREN Eéntrede woning Nultredenwoning & Nultrapwoning Woning met een drempel of bordes waar iemand die geen trap kan lopen gebruik kan maken van de primaire leefruimten. Woning waar een bewoner met een rollator gebruik kan maken van alle primaire leefruimten. De entree van de woning heeft een drempel of bordes. In de woning kunnen drempels aanwezig zijn. De primaire leefruimtes bevinden zich op hetzelfde niveau als de entree of ze zijn bereikbaar met een lift of een stoeltjeslift. Eisen! Hoogteverschil aan de buitenzijde van de entree van de woning is maximaal 200 mm.! Wanneer er sprake is van een bordes/trap aan de buitenzijde van de entree is het hoogteverschil van het bordes/de trap maximaal 200 mm. Het hoogteverschil van het kozijn bij de toegangsdeur is in dit geval maximaal 100 mm hoog. Tussen de voorzijde van de trede/bordes en het kozijn is ruimte om te staan (minimaal 230 mm = minimale aantrede volgens Handboek voor Toegankelijkheid).! Hoogteverschil aan de binnenzijde van de entree van de woning is maximaal 100 mm.! Verkeersruimten voldoen (vanaf de rijbaan tot de entree).! Drempels vanaf de entree tot in de primaire leefruimten zijn maximaal 5 mm hoog.! Primaire leefruimtes op verdiepingen zijn bereikbaar met een lift of een stoeltjeslift. Een bezoekbare woning. De primaire leefruimtes bevinden zich op hetzelfde niveau als de entree of ze zijn bereikbaar met een lift of een stoeltjeslift. Eisen! Hoogteverschillen vanaf de rijbaan tot in de primaire leefruimten voldoen.! Verkeersruimten vanaf de rijbaan tot in de primaire leefruimten voldoen. * CliëntenBelang Utrecht 23 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

26 BIJLAGE WONINGTYPE VERWACHTING BEWONER BESCHRIJVING TOEGANKELIJKHEIDSNIVEAU STERREN Aanleunwoning Zelfstandige woning in de directe omgeving van een verzorgingshuis, waarvan de bewoners kunnen terugvallen op de voorzieningen van het verzorgingshuis Een bezoekbare woning die eenvoudig en met een beperkt budget kan worden opgewaardeerd tot een seniorenwoning of zorgwoning. De primaire leefruimtes bevinden zich op hetzelfde niveau als de entree van de woning. * Woning gebouwd volgens woonkeur Woning geschikt voor bewoning in alle levensfasen, dus ook voor mensen met een fysieke beperking. Woning waar een bewoner met loophulpmiddelen zoals een rollator of rolstoel gebruik kan maken van alle primaire leefruimten. Eisen! De woning voldoet aan alle ontwerpcriteria voor het woonkeur.! Het Woonkeurlabel is niet toegekend. **** Woonkeur Woning geschikt voor bewoning in alle levensfasen, dus ook voor mensen met een fysieke beperking. Woning waar een bewoner met loophulpmiddelen zoals een rollator of rolstoel gebruik kan maken van alle primaire leefruimten. Eisen! Aan de woning is officieel het Woonkeurlabel toegekend. **** CliëntenBelang Utrecht 24 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

27 BIJLAGE WONINGTYPE VERWACHTING BEWONER BESCHRIJVING TOEGANKELIJKHEIDSNIVEAU STERREN Rolstoelwoning Woning geschikt en ingericht voor een bewoner die gebruik maakt van een rolstoel. Woning waar een bewoner met een handbewogen of een elektrische rolstoel zelfstandig gebruik kan maken van de primaire leefruimten. Eisen! Hoogteverschillen vanaf de rijbaan tot in de primaire leefruimten voldoen.! Verkeersruimten vanaf de rijbaan tot in de primaire leefruimten voldoen.! Woonkamer (rolstoel aangepast)! Keuken (rolstoel aangepast)! Toiletruimte (rolstoel aangepast & zorg aangepast) Mag toilet in de badkamer zijn.! Badkamer & toilet (rolstoel aangepast)! Slaapkamer (rolstoel aangepast)! Buitenruimte (rolstoel aangepast)! Bedieningselementen (rolstoel aangepast) **** Seniorenwoning & Zorgwoning Woning die bedoeld is voor ouderen, waarin een bewoner van alle primaire leefruimten gebruik kan maken en waar zorg kan worden verleend. De entree van de woning is bereikbaar met een scootmobiel. Een bewoner met loophulpmiddelen zoals een rollator of rolstoel kan de woning betreden en kan gebruik maken van alle primaire leefruimten. In de slaapkamer, in de badkamer en in de toiletruimte kan zorg worden verleend met tillift. ***** CliëntenBelang Utrecht 25 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

28 BIJLAGE WONINGTYPE VERWACHTING BEWONER BESCHRIJVING TOEGANKELIJKHEIDSNIVEAU STERREN Eisen! Hoogteverschillen vanaf de rijbaan tot in de primaire leefruimten voldoen.! Verkeersruimten vanaf de rijbaan tot in de primaire leefruimten voldoen.! Woonkamer (rolstoel aangepast)! Keuken (rolstoel aangepast)! Toiletruimte (rolstoel aangepast & zorg aangepast) Mag toilet in de badkamer zijn.! Badkamer & toilet (rolstoel aangepast)! Slaapkamer (rolstoel aangepast & zorg aangepast)! Buitenruimte (rolstoel aangepast)! Bedieningselementen (rolstoel aangepast) Fokuswoning Woning geschikt voor een bewoner met een fysieke beperking. Fokus verleent 24 uur per dag assistentie bij algemene dagelijkse levensverrichtingen in de woning. Ruime woning waar in de slaapkamer, de badkamer en de huiskamer zorg kan worden verleend met een tillift of met andere apparatuur en waar een bewoner met een electrische rolstoel gebruik kan maken van alle leefruimten. ***** CliëntenBelang Utrecht 26 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

29 BIJLAGE VERKLARING TERMEN Primaire leefruimten buiten binnen hoogteverschillen verkeersruimte Onder primaire leefruimten worden verstaan de woonkamer, het toilet, de badkamer en minimaal één slaapkamer. Hier wordt de looproute bedoelt vanaf de rijbaan tot de entree van de woning. Hier wordt de looproute bedoelt binnen de woning inclusief de entree. Een bordes of een trap buiten aansluitend op de toegangsdeur is onderdeel van de woning en hoort bij de entree. Onder hoogteverschillen worden alle hoogteverschillen in de betreffende looproute bedoeld. Het gaat om abrupte hoogteverschillen als drempels, treden en verdiepingen en het gaat om hellende vlakken. Manoeuvreerruimte die een rolstoelgebruiker nodig heeft om zich te verplaatsen. Het gaat om de vrije doorgang en het gaat om ruimte die nodig is bij bochten. CliëntenBelang Utrecht 27 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

30 BTBV EISEN UIT TABEL WONINGTYPEN Hoogteverschillen Hoogteverschillen dienen te voldoen aan het Handboek voor Toegankelijkheid. Abrupte hoogteverschillen tot 20 mm zijntoelaatbaar (maar niet vriendelijk! 5 mm is een realistischer norm). Hoogteverschillen van meer dan 20 mm moeten met een helling of een lift worden overbrugd. De volgende grafiek is van toepassing BIJLAGE Verkeersruimte Woonkamer (rolstoel aangepast) Keuken (rolstoel aangepast) Verkeersruimten dienen te voldoen aan het Handboek voor Toegankelijkheid. Dat wil zeggen dat de vrije doorgang minimaal 900 m is. Voor deuren geldt een uitzondering en is de vrije doorgang minimaal 850 mm. Bij bochten dient de som van de vrije doorgangen minimaal 1950 mm te zijn. Alle voorzieningen in de ruimte zijn bereikbaar met een rolstoel. Vrije breedte van verkeersstroken is minimaal 900 mm, op draaipunten is een vrije draaicirkel van 1500 mm vereist. De ruimte voor de zitfunctie is tenminste 3 x 3,4 m groot. De ruimte voor de eetfunctie is tenminste 2,5 x 2,5 m groot. Naast de vereiste manoeuvreerruimte is de woonkamer voldoende groot voor het plaatsen van meubilair (denk aan kasten). Recht voor het aanrecht is een obstakelvrije ruimte met een breedte van 1200 mm. De aanpassing van de keuken is afhankelijk van de beperking van de bewoner. Toiletruimte (rolstoel Recht voor de closetpot en aan één zijde naast de closetpot is ruimte voor het plaatsen van een rolstoel (900 x 1200 CliëntenBelang Utrecht 28 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

31 BIJLAGE aangepast) Toiletruimte (zorg aangepast) Badkamer (rolstoel aangepast) Slaapkamer (rolstoel aangepast) Slaapkamer (zorg aangepast) Buitenruimte (rolstoel aangepast) Bedieningselementen (rolstoel aangepast) mm). In de ruimte kan een rolstoel draaien (vrije draairuimte minimaal 1500 mm). De deur draait niet in de toilet ruimte. De wanden zijn geschikt voor het bevestigen van beugels. Drempels hebben een minimale hoogte (maximaal 5 mm). Overige hoogteverschillen worden overbrugd met een helling of oploopdorpel. Voldoet aan een Toiletruimte (rolstoel aangepast). Recht voor de closetpot is ruimte voor het plaatsen van een tillift (minimaal 900 x 1600 mm). Een rolstoelgebruiker moet met een doucherolstoel onder de sproeikop kunnen rijden. De douchevloer moet vlak zijn met een gelijkmatig afschot. In de vloer mogen geen abrupte hoogteverschillen voorkomen. De ruimte voor de douchefunctie is minimaal 1050 x 1350 mm groot. De deur draait niet in de toiletruimte. De wanden zijn geschikt voor het bevestigen van beugels en voor het bevestigen van een douchezitje. Drempels hebben een minimale hoogte (maximaal 5 mm). Overige hoogteverschillen worden overbrugd met een helling of oploopdorpel. Alle voorzieningen in de ruimte zijn bereikbaar met een rolstoel. Vrije breedte van verkeersstroken is minimaal 900 mm op draaipunten is een vrije draaicirkel van 1500 mm vereist. Naast de vereiste manoeuvreerruimte is de kamer voldoende groot voor het plaatsen van meubilair (denk aan kasten 600 x 1600 mm). Voldoet aan een Slaapkamer (rolstoel aangepast). Aan één zijde van het bed is ruimte voor het plaatsen van een tillift (minimaal 900 x 1600 mm). Wanneer er sprake is van een buitenruimte (balkon, terras of tuin) dan moet is deze BTBV voor en rolstoelgebruiker. Dat wil zeggen dat hoogteverschillen en verkeersruimten voldoen. Alle bedieningselementen die voor de bewoner zijn aangebracht zijn bereikbaar en bedienbaar voor rolstoelgebruikers en voor mensen met beperkte handkracht. Denk aan de bediening van ramen, deuren, schakelaars, centrale verwarming, enz. * In de woning moet ruimte worden gereserveerd voor het plaatsen van een wasmachine en droger. De benodigde ruimte voor deze apparatuur is exclusief de ruimte die een rolstoelgebruiker nodig heeft om te manoeuvreren. CliëntenBelang Utrecht 29 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

32 9. Literatuur Voetpaden voor iedereen Handboek voor Toegankelijkheid NEN 1814 Integraal toegankelijke speelvoorzieningen Looproutes voor mensen met loophulpmiddelen Een uitgave van CliëntenBelang Utrecht met richtlijnen voor een toegankelijke bestrating. Naslagwerk met maatvoering op het gebied van toegankelijkheid uitgegeven door de Chronisch zieken en Gehandicaptenraad. Normblad voor de Toegankelijkheid van buitenruimten, gebouwen en woningen Een uitgave van de NUSO. Dit wenkenblad geeft aan welke maatregelen genomen dienen te worden om een speelvoorziening geschikt te maken voor kinderen met een beperking. Het gaat daarbij meestal niet om ingrijpende en geldverslindende zaken. De tijd dat we dachten dat rolstoelschommels en rolstoeldraaimolens de oplossing waren is voorbij. We richten ons op aanpassingen die leiden tot het beter functioneren van bestaande voorzieningen voor een grotere groep kinderen met een beperking. Bovendien is een speelplaats, ingericht aan de hand van deze richtlijnen ook uitermate goed bespeelbaar voor kinderen zonder beperking. Een richtlijn geschreven door CliëntenBelang Utrecht die inzicht geeft welke maatregelen nodig zijn om mensen in staat te stellen om een ommetje te maken. Door aantrekkelijke looproutes te realiseren worden mensen uitgedaagd om in beweging te komen en dat is belangrijk voor een goede gezondheid. Het stimuleren van de motoriek betekent dat mensen langer zelfstandig blijven en minder zorg nodig hebben. Voor mensen die zich voortbewegen met behulp van een rollator (ruim mensen in Nederland), rolstoel, scootmobiel of handbike is er behoefte aan aangepaste routes. Voor meer richtlijnen en meer informatie zie CliëntenBelang Utrecht 30 Richtlijn Levensloopbestendige wijken

33 CLIËNTENBELANG UTRECHT De bouwkundig adviseur toegankelijkheid van CliëntenBelang Utrecht is de specialist op het gebied van toegankelijkheid in de provincie Utrecht. De bouwkundig adviseur is met name gespecialiseerd in adviezen over de toegankelijkheid van de dagelijkse woonomgeving voor mensen met een functiebeperking. Zorg en welzijn horen hier ook bij. De advisering van CliëntenBelang Utrecht kenmerkt zich door professionaliteit én jarenlange praktijkervaring. Zo ontstaat maatwerk. CliëntenBelang Utrecht werkt voor gemeenten, zorgaanbieders, woningbouwcorporaties, projectontwikkelaars, ondernemers en belangenorganisaties. U kunt bij CliëntenBelang Utrecht terecht voor:! Richtlijnen voor toegankelijkheid. CliëntenBelang Utrecht heeft richtlijnen opgesteld voor: - woningen en woongebouwen, - toegankelijke openbare ruimte zoals voetpaden en oversteekplaatsen en - diverse soorten gebouwen met een publieksfunctie. In deze richtlijnen heeft CliëntenBelang Utrecht de bestaande normeringen van onder andere het Bouwbesluit, NEN 1814 en het Handboek voor Toegankelijkheid vertaald, zodat de maatvoeringen direct in de praktijk toepasbaar zijn. Elke richtlijn is aangevuld met een checklist om de toegankelijkheid te inventariseren. De richtlijnen en de checklisten kunt u downloaden van de website van CliëntenBelang Utrecht.! Advisering op maat Zowel bij nieuwbouw als bij verbouw kunt u de bouwkundig adviseur van CliëntenBelang Utrecht inschakelen voor een toegankelijkheidsadvies op maat. Dat wil zeggen: advies dat past binnen de technische mogelijkheden en financiële kaders. Toegankelijkheid is gemakkelijk (en goedkoper!) te realiseren als u CliëntenBelang Utrecht in een zo vroeg mogelijk stadium inschakelt. De toegankelijkheidsadvisering van CliëntenBelang Utrecht kan bestaan uit het beoordelen* van: - woningen en woongebouwen; - bouw- en inrichtingsplannen; - bestaande gebouwen; - verbouwingsplannen; - bestratingen, voetpaden en looproutes; - bestratingsplannen en plannen voor looproutes. * = inclusief suggesties om de toegankelijkheid te verbeteren Wilt u meer weten? Neem gerust contact met de bouwkundig medewerker van CliëntenBelang Utrecht op. Wij zijn u graag van dienst. Voor advisering op maat en voor inventarisaties kunnen wij u, op verzoek, een offerte sturen. C liëntenbelang U trecht Kaap H oorndreef AV U trecht tel (030) E- m ail info@ c lientenbelangutrec ht.nl W eb w w w.c lientenbelangutrec ht.nl