REG.NR.: GEMEENTEIJSSELSTEIN - 0 APR SEKT j AFD./AMBT. Onderwerp

Transcriptie

1 provincie ::\Jtrecht VERZONDEN 0 7 APR 2m CollegevanGedeputeerdeStaten Aan de raad van de gemeente IJsselstein Postbus AA IJsselstein REG.NR.: GEMEENTEIJSSELSTEIN - 0 APR OB TA/TK P 'thagoraslaan 101 Postbus80300 * 108 TH Utrecht Tbl Fkx Www. pro vincie-utrecht. nl SEKT j AFD./AMBT. KOPIE Datum Nummer Uw brief van Uw nummer Bijlage 7 april INT overzicht toetsingsaspecten (meerjaren)begroting Team Referentie Doorkiesnummer Faxnummer adres Onderwerp "Financieel toezicht lokale overheden M.W.M. v.d.plaat rien.van.der.plaat@provincie-utrecht.nl Beoordeling (meerjaren)begroting Geachte raad, Wij willen umet het oog op de begrotingscyclus 2011 informeren over een aantal onderwerpen met betrekking tot het financieel toezicht op uw gemeente. Achtereenvolgens komen aan de orde: de van belang zijnde wet-en regelgeving de invulling van het financieel toezicht in het licht van de huidige economische situatie en het bijzonder financieel toezicht op gemeenten die zijn betrokken bij een gemeentelijke herindeling. Ook is aan deze brief een overzicht toegevoegd met onderwerpen die van belang zijn voor het samenstellen van uw (meerjaren)begroting Wij verzoeken u -voor zover relevant- te bevorderen dat hieraan bijzondere aandacht wordt besteed. Wet- en regelgeving De uitgangspunten om voor het repressief toezicht in aanmerking te komen zijn: 1. de begroting 2011 dient (naar ons oordeel) in evenwicht te zijn of als dat niet het geval is dient de meerjarenraming aannemelijk te maken dat dit evenwicht in de eerstvolgende jaren tot stand zal worden gebracht (artikel 203 Gemeentewet); 2. de jaarrekening 2009 dient in evenwicht te zijn. Indien de jaarrekening niet in evenwicht is,kan dat (afhankelijk van de aardvan het tekort) van invloed zijn op de bepaling van het toezichtregime; 3. de vastgestelde jaarrekening 2009 en de begroting 2011 dienen tijdig, respectievelijk vóór 15 juli en 15 november 2010, aan ons te zijn ingezonden. Met het hiervoor genoemde evenwicht wordt "materieel evenwicht" bedoeld. Hiervan is sprake als, op basis van het bestaande beleid en het aanvaarde nieuwe beleid, de structurele lasten tenminste worden gedekt door structurele baten en de incidentele lasten worden gedekt door incidentele baten. Daarbij dienen deramingen uiteraard volledig en reëel te zijn. De beoordeling of aan deze criteria wordt voldaan vindt plaats aan de hand van het Beleidskader Financieel Toezicht Het provinciehuis isper openbaar vervoer vanaf Utrecht CS te bereiken viagvu-lijn 11 (richting De Uithof). Heeft u klachten? Provinciale klachtencommissie,

2 provincie ::Utrecht Daarnaast worden de begroting 2011 en de meerjarenraming aanvullend beoordeeld met toepassing van het Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader "Zichtbaar Toezicht" (GTK) van februari 2008.Dit betekent dat de begroting en de meerjarenraming ook worden getoetst aan het begrip duurzaam financieel evenwicht. Aan de uitkomst van deze toets zijn in tegenstelling tot de toets aan het Beleidskader 2004,nog geen sancties verbonden. Gevolgen ontbreken materieel evenwicht In artikel 203,lid 1 van de Gemeentewet isbepaald dat "de begroting van het eerstvolgende begrotingsjaar evenals de daarop betrekking hebbende begrotingswijzigingen de goedkeuring behoeven van Gedeputeerde Staten, indien naar hun oordeel de begroting niet in evenwicht isen blijkens de meerjarenraming niet aannemelijk is dat in de eerstvolgende jaren een evenwicht tot stand zal worden gebracht". Formeel betekent dit dat indien sprake isvan begrotingstekorten in de jaren 2011 tot en met 2013, maar de begroting inhet jaar 2014 wel materieel in evenwicht is,dittoch terughoudend (repressief) toezicht tot gevolg kan hebben. Hierbij wordt verondersteld dathet ontstane incidentele tekort over de jaren 2011 tot en met 2013 kan worden gedekt door te beschikken over de algemene reserve van de gemeente. Is echter ook in het jaar 2014 sprake van een materieel niet in evenwicht zijnde begroting, dan is dit aanleiding voor het instellen van preventief toezicht voor het begrotingsjaar Het gevolg hiervan is dat de begroting en debegrotingswijzigingen die betrekking hebben op 2011 onze goedkeuring behoeven voordat tot uitvoering daarvan kan worden overgegaan. Deze formele regels worden versoepeld in verband met de onzekerheid rond het financieel perspectief voor de gemeenten. Gevolgen economische situatie De economische situatie heeft in de loop van 2009 enerzijds geleid tot een verslechterend financieel perspectief voor de gemeenten. Anderzijds hebben een aantal gemeenten begin vorig jaar besloten onder de noemer "bestedingsimpuls" extra maatregelen te nemen gericht op behoud van de werkgelegenheid. De in kaart gebrachte maatregelen (hoofdzakelijk het vervroegen van geplande investeringen en/of groot onderhoud aan wegen en gebouwen), hebben incidentele effecten op de financiële huishouding van de gemeente. Gelet hierop hebben wij vorig jaar besloten onze werkwijze voor het vaststellen van het toezichtregime 2010 aan te passen in die zin dat: a. begrotingstekorten die ontstaan zijn als gevolg van het realiseren van genoemde bestedingsimpuls als "incidenteel" zijn aangemerkt en de financiële effecten buiten beschouwing zijn gelaten. Dit onder de voorwaarde dat de raad een herstelplan gericht op het weer verkrijgen van materieel evenwicht vaststelt; b. als uitgangspunt is geformuleerd: -wanneer de begroting 2010 reëel sluitend is volgt repressief toezicht, ook indien de meerjarenraming voor (één van) de jaren 2011, 2012 en 2013 niet sluit. De meerjarenraming kan eventueel sluitend worden gemaakt met een taakstellende-/ richtinggevende bezuiniging. Deze taakstelling moet dan in 2011 wel invulling krijgen naar de dan geldende inzichten. Bij de begroting 2011 moet er derhalve weer zicht zijn op een sluitende begroting en meerjarenraming;

3 provincie -.-.Utrecht -in geval de begroting 2010 niet sluit en ook het laatste jaar van de meerjarenraming geen reëel evenwicht vertoont, geldt preventief toezicht (reëel, dat wil zeggen niet met een taakstellende /richtinggevende bezuiniging in evenwicht gebracht). Deze werkwijze zal ook voor de toezichtbeslissing 2011 toegepast worden. Werkwijze toezichtbeslissing 2011 In het vakberaad financieel toezicht bestaande uit de toezichthouders van de 12 provincies en de toezichthouder van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) op de provincies is besloten de voor de toezichtbeslissing 2010 gevolgde werkwijze (zie hiervoor) ook toe te passen op de toezichtbeslissing Dit besluit is gebaseerd op de verwachting dat de besluiten van de rijksoverheid, gericht op het terugdringen van het begrotingstekort, pas vanaf 2012 zullen gaan leiden tot een verdere verslechtering van het financieel perspectief voor de gemeenten. Als uit de meicirculaire van de algemene uitkering uit het gemeentefonds blijkt dat de uitkering 2011 aanmerkelijk verder zal verminderen dan thans bekend, zal worden bekeken of onzewerkwijze moet worden aangepast. Indien dit het geval is, zullen wij u dit in een aanvullende brief meedelen. Analoog aan de huidige werkwijze zal voor het vaststellen van de toezichtbeslissing 2011 sprake zijn van één van de volgende scenario's: Resultaat beoordeling 2011 reëel sluitend, tekort in de jaren 2012 en/of 2013; laatste jaar 2014 wel sluitend 2011 reëel sluitend, jaren niet sluitend 2011 niet reëel sluitend, ook niet reëel sluitend Toezichtbeslissing 2011: Repressief toezicht Repressief toezicht Preventief toezicht Bijzonderheden Ramingen in verband met richtinggevende bezuinigingstaakstellingen en/of ombuigingen zijn toegestaan. Taakstellingen geraamd in2011 moeten wel in 2011 invulling krijgen. Strikte toepassing van art 203,lid 1 Gemeentewet (= begrotingsjaar sluitend) Ramingen in verband met richtinggevende bezuinigingstaakstellingen en/of ombuigingen zijn toegestaan. Taakstellingen geraamd in2011 moeten wel in 2011 invulling krijgen. Ramingen i.v.m. richtinggevende bezuinigingstaakstellingen, ombuigingen zijn niet toegestaan. Ter aanvulling nog het volgende. Wij hebben het afgelopen jaar geconstateerd dat de meerjarenraming van een groot aantal gemeenten toenemende begrotingstekorten laat zien. In deze gemeenten isveelal in algemene zin besloten tot heroverweging van beleid en/of verdere bezuinigingen. Wij gaan er vanuit dat deze maatregelen concreet worden ingevuld inuw meerjarenbegroting Voorts geven wij u in overweging rekening te houden met verdere bezuinigingen en/of beleidswijzigingen. Dit gegeven het te verwachten gemeentelijk aandeel in de ombuigingen van de rijksbegroting 2012 en volgende jaren.

4 provincie:: Utrecht Financieel toezicht in geval van gemeentelijke herindeling. Op gemeenten die in verband met een gemeentelijke herindeling onder het speciaal financieel toezicht als bedoeld in de wet Algemene regels herindeling (Arhi) zijn geplaatst is een afwijkend en aanvullend toezichtregime van toepassing. Het aanvullend toezichtregime houdt in dat raads-en collegebesluiten van herindelingsgemeenten met financiële gevolgen ook beoordeeld worden in het belangvan de nieuw te vormen gemeente. In hoofdstuk 6 van het door ons vastgesteld Beleidskader Financieel Toezicht 2004 bevat een nadere uitwerking van dit bijzondere toezicht. Landelijk is een Handreiking Algemene Regels Herindeling voorbereid. Deze Handreiking iseen nadere uitwerking van het bijzonder financieel toezicht geregeld in hoofdstuk 11 (Toezicht vanwege herindeling) van het GTK "Zichtbaar Toezicht". Nadat ons college dit document heeft vastgesteld zal een exemplaar hiervan u ter kennisneming worden toegezonden. Vooralsnog heeft deze Handreiking geen gevolgen voor de huidige werkwijze en de gemaakte afspraken met de Utrechtse gemeenten die bij een herindeling betrokken zijn. Op termijn (na de wijziging van de Gemeentewet) vervangt deze Handreiking de bepalingen uit het Beleidskader Een afschrift van deze brief hebben wij ter kennisneming toegestuurd aan uw college van burgemeester en wethouders. Wij vertrouwen uhiermede vooralsnog voldoende te hebben geïnformeerd. Hoogachtend, Gedeputeerde Staten van Utrecht, namens hen, Mevrouw A.H. Raven, BA gedeputeerde financiën, cultuur en samenleving.

5 provincie i:\jtrecht Overzicht toetsingsaspecten en overige mededelingen inverband met voorbereiding gemeentelijke (meerjaren)begroting Algemene uitkering uit het gemeentefonds Op dit moment bestaan veel onzekerheden over deeffecten van de huidige economische crisis voor de komende jaren. Dit geldt ook voor de doorwerking van de accressen van het gemeentefonds. Bij de beoordeling of sprake isvan een materieel sluitende begroting wordt, voor wat betreft de algemene uitkering uit het gemeentefonds, uitgegaan van de mei/junicirculaire. Wij verzoeken u de meerjarige berekeningen 2011 tot en met 2014 van de algemene uitkering uit het gemeentefonds op basis van deze circulaire (inclusief gehanteerde eenheden en bedragen per eenheid), voor zover niet in de (bijlagen van de) begroting opgenomen, ter informatie aan ons te zenden. Wij benadrukken nogmaals dat wij voor onze beoordeling in het kader van de toezichtbeslissing 2011 uitgaan van de in de mei/junicirculaire opgenomen uitkeringsfactoren. Behoedzaamheidsreserve In de meicirculaire gemeentefonds 2009 is melding gemaakt van het feit dat de behoedzaamheidreserve voorlopig buiten werking wordt gesteld. Tenzij op basis van de evaluatie van de werking van de behoedzaamheidsreserve anders wordt besloten, wordt deze in 2012 weer ingevoerd. U wordt hierover door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties geïnformeerd. Stelposten bezuinigingsmaatregelen/taakstellingen. Veel gemeenten hebben de meerjarenraming 2011 tot en met 2013 van de begroting 2010 sluitend gemaakt met stelposten bezuinigingsmaatregelen c.q. taakstellingen. Onderstaand geven wij meer duidelijkheid over dewijze waarop wij als toezichthouder met deze stelposten omgaan. Een gemeente valt onder het repressief toezicht indien wij van oordeel zijn dat de begroting voor het eerstvolgende jaar (2011) materieel in evenwicht is.er mag geen sprake zijn van een begrotingstekort. Een belangrijke voorwaarde daarbij is dat de structurele lasten gedekt dienen te worden door structurele baten. Heeft een gemeente een stelpost bezuinigingsmaatregelen in de begroting voor het eerstvolgende jaar opgenomen waaraan geen of onvoldoende invulling is gegeven dan wordt deze post door ons op het begrotingssaldo in mindering gebracht. Heeft deze correctie tot gevolg dat er een in materiële zin een begrotingstekort ontstaat dan kan dit een reden zijn voor preventief toezicht. Vertoont de begroting voor 2011 naar ons oordeel een materieel tekort dan kan de gemeente toch voor het repressieve toezicht in aanmerking komen indien aannemelijk wordt gemaakt dat het materieel begrotingsevenwicht uiterlijk inhet laatste jaar van de meerjarenraming tot stand zal worden gebracht. Ook bij deze toets worden stelposten ter invulling van bezuinigingsmaatregelen, waaraan geen of onvoldoende invulling is gegeven, gekort op het door de gemeenteraad vastgesteld begrotingssaldo. Voor een positief oordeel is het noodzakelijk dat de raad, als hoogste bestuursorgaan van de gemeente, een uitspraak doet over de invulling van de geraamde bezuinigingsmaatregelen. Daarbij dienen de te treffen bezuinigingsmaatregelen zoveel mogelijk op programmaniveau te worden ingevuld. Verder dient het proces dat bij het concretiseren wordt gevolgd vast te liggen. De ervaringen van de toezichthouder opgedaan met de wijze waarop een gemeente eerdere bezuinigingsoperaties heeft ingevuld kunnen in ons oordeel meewegen. Met andere woorden: er dient sprake te zijn van een reëel perspectief, waarbij de

6 provincie i:\jtrecht financiële gevolgen van maatregelen die tot een herstel van het begrotingsevenwicht moeten leiden (bijvoorbeeld tariefsverhogingen), met concrete voornemens van de gemeenteraad zijn onderbouwd. Het adequaat en optijd realiseren van de bezuinigingen is des temeer noodzakelijk nu de kans groot is dat geplande bezuinigingsoperaties niet de laatste zullen zijn. In dit verband wordt verwezen naar het negatieve scenario dat wordt geschetst als het gaat over de toekomstige ontwikkeling van het gemeentefonds. Wij adviseren dan ook de voortgang van de tetreffen bezuinigingsmaatregelen te bevorderen en deze in samenhang met de verwachte ontwikkeling van het gemeentefonds mee te geven als belangrijk aandachtspunt voor de coalitieonderhandelingen en de collegevorming. Overzicht van incidentele baten en lasten Zowel het toezichtcriterium materieel evenwicht als het toezichtcriterium Duurzaam Financieel Evenwicht (DFE) gaat uit van een begrotingssaldo dat alleen uit structurele baten en lasten bestaat. Voor een juist beeld van de financiële positie worden daarom de incidentele componenten uit het saldo geëlimineerd. Het overzicht van geraamde incidentele baten en lasten in de financiële begroting is hiervoor de basis. Dit overzicht dient volgens het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV artikel 19, letter c) in de financiële begroting opgenomen te zijn. Bij een aantal gemeenten ontbreekt dit verplichte onderdeel nog steeds.het gaat hierbij niet alleen om het beschikbaar zijn van dit overzicht. Het is ook van belang dat de incidentele baten en lasten volledig en realistisch geraamd zijn. Daarbij moet ook gedacht worden aan de incidentele toevoegingen aan en onttrekkingen uit de reserves. Het is,zowel voor de raad als voor de toezichthouder, een onmisbaar document voor het verkrijgen van een juist beeld van de materiële sluitendheid van de (meerjaren)begroting en daarmee van de financiële positie van een gemeente. Wij vragen nogmaals nadrukkelijk de aandacht voor het samenstellen en opnemen van dit overzicht. Precariobelasting Het kabinet was van plan om de precariobelasting voor onder- en bovengrondse leidingen van nutsbedrijven per 1 januari 2010 af te schaffen. De compensatie voor de wegvallende inkomsten zou door de gemeenten kunnen worden gevonden in het verhogen van de onroerende zaakbelastingen. Om deze verhoging mogelijk te maken is de macronorm (in 2009) naar boven bijgesteld. Het isniet ondenkbaar dat als gevolg van een kritisch advies van de Raad van State en omdat thans sprake isvan een demissionair kabinet de Tweede Kamer zal besluiten het betreffende wetsvoorstel niet op de agenda te plaatsen. Gelet hierop is de verwachting dat de wet in ieder geval niet vóór 2011 in werking zal treden. Met de gevolgen van dit wetsvoorstel hoeft bij het opstellen van de begroting 2011 dan ook nog geen rekening te worden gehouden. Grondexploitatie en economische crisis Vorig jaar werd aandacht gevraagd voor de te verwachten gevolgen van de economische crisis voor de resultaten van de grondexploitatie. Gebleken is dat, overeenkomstig de verwachting, veel gemeenten te maken hebben met stagnerende grondverkopen. Het ziet er niet naar uit dat die situatie op korte termijn wezenlijk zal veranderen. Vooral in verband met de substantiële financiële risico's die de grondexploitatie meebrengt vragen wij u nogmaals om bijzondere aandacht voor deze problematiek. Het monitoren en het tijdig actualiseren van de grondexploitatie en het zo nodig nemen van maatregelen is in dat verband van groot belang. De demografische ontwikkeling van uw gemeente dient hierbij uiteraard ook te worden betrokken.

7 provincie ::Utrecht Wij constateren dat ineen aantal gemeenten de capaciteit aan bouwgrond voor woningen, bedrijfsterreinen of kantorenlocaties in vastgestelde bestemmingsplannen de planning van de behoefte daaraan overtreft. In die situatie adviseren wij u in ieder geval verantwoord om te gaan met het ontwikkelen van nieuwe locaties en extra aandacht te besteden aan het beperken van de financiële risico's bij de uitvoering van vastgestelde plannen. Inhoud meerjarenbegroting. Geconstateerd is dat nog niet alle gemeenten adequaat invulling geven aan de meerjarenbegroting. Met verwijzing naar het BBV dient in het meerjarenperspectief inzicht te worden gegeven in de relevante budgettaire ontwikkelingen zoals: a. een meerjareninvesteringsprogramma, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen vervangings- en uitbreidingsinvesteringen( en ook onderscheid tussen investeringen met maatschappelijk nut en investeringen met economisch nut); b. het budgettaire effect voor de jaarlijkse exploitatiebegroting veroorzaakt door het beschikken over algemene en/of bestemmingsreserves en voorzieningen; c. de effecten van nieuw beleid opgedragen door middel van nieuwe wet- en regelgeving (medebewindstaken) en eigen gemeentelijk nieuw beleid(autonoom beleid); EMU-saldo In het bestuurlijk overleg tussen VNG en het Kabinet is afgesproken dat de gemeenten ramingen van het EMU-saldo dienen te verstrekken over het voorafgaande jaar, het actuele jaar en het volgende jaar. De plicht om het EMU-saldo in de begrotingsstukken op te nemen is vastgelegd in het BBV. De tabel voor de berekening van het EMU-saldo dient deel uit te maken van de toelichting op het overzicht van de baten en lasten. Verzocht wordt, voor zover de berekening van het EMU-saldo nog geen onderdeel uitmaakt van de jaarlijkse begroting, deze toe te voegen aan uw programmabegroting Toe te zenden begrotingsstukken. In het BBV is bepaald dat de gemeenten verplicht zijn de volgende informatie te verstrekken aan de toezichthouder: - de door de gemeenteraad vastgestelde begroting als bedoeld in artikel 7BBV met meerjarenraming samen met de vastgestelde begrotingswijzigingen en aanvaarde amendementen; - het vaststellingsbesluit ondertekend door voorzitter en griffier van de gemeenteraad. Voor zover er een (meerjaren)productenbegroting en eventuele bijlagen behorend bij de programma- of productenraming zijn opgesteld wordt verzocht deze ook toe te zenden. Toe te zenden jaarstukken Jaarlijks vóór 15 juli worden de volgende stukken voor beoordeling tegemoet gezien: - de vastgestelde jaarrekening als bedoeld in artikel 24 BBV met accountantsverklaring en een verslag van bevindingen over de vraag of de inrichting van het financiële beheer en van de financiële organisatie een getrouwe en rechtmatige verantwoording mogelijk maakt (accountantsrapport); - het vaststellingsbesluit ondertekend door voorzitter en griffier van de gemeenteraad.

8 provincie ::Utrecht Verzocht wordt, voor zover er een (meerjaren)productenrekening en eventuele bijlagen behorend bij de programma- of productenrekening zijn opgesteld, deze ook toe te zenden. Digitale aanlevering van begroting en jaarrekening ca. Binnen afzienbare termijn zal de provincie overgegaan op het digitaliseren van ingekomen post. Om de verwerking van de stukken goed te laten verlopen is de gemeenten verzocht de begrotings- en jaarstukken met bijbehorende stukken niet alleen op papier, maar ook digitaal aan te leveren. Een groot aantal gemeenten heeft gevolg gegeven aan dit verzoek. Verzocht wordt ook het jaarverslag 2009 en (meerjaren)begroting zowel op papier als in digitale vorm in te dienen. Vragenlijst beoordeling (meerjaren)begroting De jaarlijks (in oktober/november) door de gemeenten in te vullen vragenlijst wordt gebruikt als hulpmiddel om tijdig een oordeel te kunnen vormen over de financiële positie van de gemeente. Verzocht wordt de vragenlijst zo volledig mogelijk in te vullen. Voor zover gebruik wordt gemaakt van onderliggende specificaties en verwijzingen naar eerdere besluiten wordt verzocht deze met de ingevulde vragenlijst mee te zenden. De vragenlijst wordt geactualiseerd naar aanleiding van de door een aantal gemeenten gemaakte opmerkingen over de vragenlijst De contactpersoon van uw gemeente zal een exemplaar van deze vragenlijst worden toegestuurd. We streven er naar om dit formulier vanaf september 2010 ook digitaal beschikbaar te hebben op onze website. Provincie Utrecht. FIN/FTO 7 april 2010