Fleur Jurgens. Het Drama en de Burgertrut. Antwoord aan mijn critici

Transcriptie

1 Fleur Jurgens Het Drama en de Burgertrut Antwoord aan mijn critici Vele opiniestukken, recensies en columns volgden op de publicatie van Het Marokkanendrama van Fleur Jurgens. Het boek zou bol staan van oud nieuws en Jurgens zou als persoon de geloofwaardigheid van de onderzoeksjournalistiek schaden. Hier haar weerwoord. Goed, mijn conclusie was inderdaad niet mals. Er groeit in de grote steden een grote groep van verongelijkte Marokkaanse jongemannen met een kansarme status en een anti- Nederlands sentiment. Zij intimideren buurtbewoners, pesten, hangen, blowen, zuipen en schelden vrouwen voor hoer uit. Het zijn jongens, kinderen soms nog, met grote ego s en een kort lontje, waar niemand nog vat op heeft. Hun ouders niet, welzijnsorganisaties, hulpverlening en onderwijs niet, politie en justitie niet. Zij gaan als prinsen over straat en komen te makkelijk weg met wangedrag. Deze weinig optimistische conclusie vloeide voort uit mijn rondgang langs zo n 67 mensen uit het veld die al jaren met deze jongens en hun gezinnen te maken hebben. Hoofdvraag was: hoe heeft het zo mis kunnen gaan met deze groep jongens? Waarom grijpen hun ouders niet eerder in? Daarover gaat mijn boek met de prikkelende titel Het Marokkanendrama. Inderdaad een actueel onderwerp, maar dat het zoveel aandacht in de pers zou genereren had ik niet verwacht. Dit boek is toch zeker niet het eerste over dit onderwerp? Het leek wel of de tijd er nu pas rijp voor was. Op de presentatie van Het Marokkanendrama in de Rode Hoed met maximaal 450 zitplaatsen wilden 3000 mensen aanwezig zijn. Ik was toen al schor, vanwege alle interviews die ik had gegeven aan Telegraaf tot en met Radio1-journaal. Mijn opiniestuk in de Volkskrant over vier mythes die naar mijn idee de discussie over Marokkaanse probleemjongeren vertroebelen lokte wekenlang reacties uit. En bijna alle vooraanstaande columnisten variërend van Trouw tot NRC - hebben Het Marokkanendrama becommentarieerd. Ook politici hebben de discussie opgepakt. Ahmed Marcouch, Lodewijk Asscher, Jeroen Dijsselbloem, en natuurlijk Geert Wilders bemoeiden zich met het debat. Het boek is zelfs besproken op initiatief van de PvdA - in het Amsterdamse College van Burgemeesters en Wethouders. De derde druk is inmiddels uit. Ik mag dus tevreden zijn. Opvallend is dat mijn analyse zelf nauwelijks is weersproken. Wel ben ik veelvuldig verdacht gemaakt, is mijn methode onderuit gehaald, of zijn er goedkope psychologietjes op mij losgelaten. Joost Zwagerman sprak in zijn column over de dat-mag-je-nietzeggen -brigade. Tijdens het debat in de Rode Hoed begon de leleiblanke links-liberale elite te sissen zodra ik aan het woord was, maar wanneer Ahmed Marcouch, de Marokkaanse stadsdeelvoorzitter van Slotervaart die mijn conclusies onderschreef iets zei, verstomde het gemor. Kennelijk gaat het niet om de inhoud, maar om de boodschapper van het slechte nieuws. Op deze plaats zal ik nog eens ingaan op de vier belangrijkste drogredenen van mijn tegenstanders.

2 1. Wat er in het Marokkanendrama staat is allang bekend. De bovenbeschreven commotie die het boek opleverde lijkt mij op zich al voldoende bewijs van het tegendeel. Maar inderdaad, ik heb voor mijn onderzoek gebruik gemaakt van bestaand cijfermateriaal. Veel sociale wetenschappers interpreteerde dit cijfermateriaal positief. Zij zagen een glas dat halfvol was. Zij benadrukten dat het met ongeveer een kwart van de Marokkaanse jongeren buitengewoon goed gaat. Zij studeren aan het hoger onderwijs, trouwen met elkaar, en vinden uiteindelijk een baan. Maar met die andere driekwart gaat het helaas minder. (zie ook 3.) Wat nog onvoldoende bekend is is hoe deze bekende feiten worden veroorzaakt. Het ontstaan van een onhandelbare groep Marokkaanse jongemannen met een anti- Nederlands sentiment is terug te voeren op een explosieve samenloop van omstandigheden, concludeer ik op basis van de vele gesprekken die ik voerde met mensen uit het veld. De verstoorde gezagsverhoudingen in het gezin, een opvoeding met achterdocht ten opzichte van Nederland, de islamitische huwelijksmoraal die moeders onmachtig maakt, een sterk eergevoel, een genetische aanleg, aanpassingsstress, onderwijs- en kennisachterstand van ouders, en de Nederlandse gedoogcultuur grijpen in elkaar en gaan een noodlottige verbinding met elkaar aan. Toch is het een misverstand te denken wat ik het sociaal-wetenschappelijk determinisme noem - dat al deze treurige omstandigheden automatisch en onherroepelijk tot het plegen van tasjesroof en inbraak zouden leiden, zoals veel hulpverleners geloven, deels vanuit hun met overheidsgeld gesubsidieerd eigenbelang. De slachtofferrol van Marokkanen wordt te veel gecultiveerd, en dat is misschien nog wel het schokkendst van het drama: met een verontschuldigende benadering van Marokkaanse jongens en hun ouders, neem je hen niet serieus. Waarom zou een misdadiger niet bij zijn volle verstand kunnen kiezen voor de vruchten van zijn misdaad? In Amsterdam loont het simpelweg om tasjes te roven of in te breken omdat de pakkans bijzonder klein is (ongeveer 1 op 15). De politie is er te soft, heeft er toevallig ATV, of is te druk met vergaderen. En als je al wordt gepakt, krijg je een boete, of een taakstraf. Waarom zou je je school afmaken als je met dubieuze activiteiten binnen een paar maanden net zo n glimmende BMW onder je kont kunt hebben als je buurman? De chickies achterin volgen vanzelf. 2. Het Marokkanendrama deugt methodisch niet want Jurgens heeft niet met Marokkaanse jongens en hun ouders zelf gepraat. Als journalist schiet Jurgens tekort, schreef de Volkskrant recensent. Het onderwerp van haar boek de Marokkaanse probleemjongeren in Amsterdam-West en hun ouders schittert door afwezigheid. Mijn voornaamste opdracht was om de kennis in het veld over deze groep te peilen. Ik heb op die wijze juist zo veel mogelijk aan waarheidsvinding willen doen. Om de waarheid te horen over wat er speelt in gezinnen zijn ouders en hun kinderen zelf vaak niet de meest betrouwbare gesprekspartners. Daarom kiezen wetenschappers wel vaker

3 voor een zogenaamd deskundigenonderzoek. Zo werd onlangs een onderzoek naar kindermishandeling door de universiteit van Leiden uitgevoerd onder 1100 professionals. Ook de vraag ligt het aan uw opvoeding dat uw zoon crimineel is? is een wat beladen vraag voor de betreffende ouders en hun zonen. Uit verschillende langdurig participerende onderzoeken onder Marokkaanse ouders (van criminele kinderen) en jongeren kwam dan ook dat er nauwelijks een probleem bestaat in hun opvoeding. Marokkaanse jongens maken vooral foute vrienden op straat, en het probleem ligt uiteindelijk toch vooral aan de Nederlandse samenleving die Marokkaanse jongens achterstelt. Ik wilde het eens over een andere boeg gooien. En dat heeft volgens mij een waarheidsgetrouw beeld opgeleverd, al is het niet erg rooskleurig. Mijn selectie van deskundigen was een zo breed mogelijke groep van mensen die al jarenlang met de gezinnen van de Marokkaanse boefjes werken, van kinderrechter tot gezinstherapeut, van leerplichtambtenaar tot buurtwerker. Ik interviewde meer dan 66 deskundigen honderddertig of 66,5? schreef De Groene spitsvondig. Soms legde ik mijn vragenlijstje namelijk voor aan hele afdelingen van wel vijftig mensen. Onder deze mensen waren meerdere succesvolle Marokkanen, die zich hebben ontworsteld aan hun kansarme milieus. Zij hadden vaak een genuanceerde en ingewijde visie op de problematiek die in de opvoedingssituatie van hun Marokkaanse schoffies speelde. Maar, ik moet toegeven, als journalist moet je ook wederhoor toepassen. Dat heb ik gedaan door enkele Marokkaanse lastpakken in mijn boek aan het woord te laten. Zij ontkenden de feiten: de leraar, de politie-agent, en vooral de journalist hebben het op hen gemunt. Zij worden stelselmatig gediscrimineerd. En zij noemen zonder uitzondering het voorbeeld van die neef op het HBO die geen baan kreeg als bewijs voor hun achterstelling. Daarnaast heb ik verschillende gesprekken gevoerd met in totaal zo n vijftien moeders bij Marokkaanse vrouwenorganisaties, die liever anoniem spraken. Zij hadden soms ook zelf een crimineel kind, buurjongen, of een criminele broer. Neemt niet weg dat ik heb geprobeerd enkele smeuiige reportage-elementen te verzamelen door bijvoorbeeld mee te lopen met hulpverleners die bij Marokkaanse Tokkies over de vloer kwamen. Helaas was ik niet welkom in deze gezinnen. Deze Marokkaanse ouders spreken liever niet over hun (soms meerdere) criminele kinderen met een journalist. Welke ouder zou dat wel doen? En zo is Het Marokkanendrama dus vooral een journalistiek portret geworden. Kenmerk van een portret is dat er een beeld van iemand wordt geschetst door de ogen van zijn vrienden en vijanden. 3. De meeste Marokkanen nemen niet deel aan het Marokkanendrama. De titel is dus stigmatiserend en beledigend. Inderdaad speelt mijn boek zich af in Amsterdam, omdat ik daar beschikte over een netwerk van deskundigen. Maar daarmee heb ik niet een portret geschreven van een atypische groep Marokkanen in Amsterdam-West, die voor galg en rad opgroeit in kleine huizen met een lekkend dak, zoals sommige critici beweerden.

4 Helaas komen Marokkanen ook over heel Nederland gemeten niet best uit de statistieken. Het Sociaal Cultureel Planbureau, het Centraal Bureau voor Statistiek, Het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut rapporteren deze alarmerende cijfers al jaren. Zo werken de meeste Marokkanen in Nederland niet. De netto arbeidsparticipatie onder Marokkanen ligt met 37 procent het laagst van alle bevolkingsgroepen. Meer dan een kwart van de Marokkanen is laag- of niet geschoold. Onder Marokkaanse jongeren (in heel Nederland) van jaar is dertig procent niet in het bezit van enig diploma, terwijl nog eens 37 procent een diploma bezit dat niet hoger reikt dan het vbo of de mavo. Dat houdt in dat een ruime meerderheid van Marokkaanse jongeren geen kansen hebben op de arbeidsmarkt. Marokkaanse kinderen in Nederland hebben grote taalachterstanden (van bijna 2 jaar) en rekenachterstanden (een half jaar) op de basisschool, en zij groeien relatief het vaakst op in armoede (35 procent van de Marokkaanse huishoudens komt rond van het wettelijk sociaal minimum). Zij hebben vaak kwakkelende ouders en groeien op in mono-etnische wijken van grote steden. Ook de criminaliteitscijfers liegen er niet om. Landelijk gezien komen Marokkaanse jongeren van jaar het meest met politie in aanraking en zij vallen het vaakst terug in crimineel gedrag. Onder de tweede geneneratie staat landelijk gezien met 7 procent het vaakst als verdachte geregistreerd, in Amsterdam ligt dit percentage zelfs op 10 procent. Ook het aandeel veelplegers ligt beduidend hoger dan bij andere herkomstgroeperingen. Jonge Marokkanen worden bovendien vaker verdacht van meer dan één delict. Bovendien is het opmerkelijk dat onder Marokkanen de tweede generatie meer dan twee keer zo vaak verdacht dan de eerste generatie. Zij zijn bijna vier keer zo vaak verdacht als autochtonen met een vergelijkbare sociaal-economische achtergrond. Onder Surinamers en Antillianen is het criminele gedrag onder de tweede generatie juist afgenomen ten opzicht van de eerste generatie. Maar niet alleen vanwege deze alarmerende cijfers vond ik de titel wel degelijk toepasselijk. Het Marokkanendrama is ook een psychologisch drama, van een generatiekloof tussen kinderen en ouders, van gezagscrisis, isolement, achterdocht en Berbers machismo, van Nederlandse vrijblijvendheid en ontfermzucht. Het is een drama in wel twintig bedrijven. 4. Jurgens is niet integer als journalist want A. zij verrichtte betaald onderzoek. B. zij schreef in de week dat haar boek verscheen in HP/De Tijd een coverartikel ik ben een burgertrut en daar ben ik trots op. Het openlijke gebrek aan intellectuele integriteit van Jurgens schaadt de beroepseer van de journalistiek en uiteindelijk het vertrouwen in de journalistiek, schreef De Groene. Net als die harde kern jongeren pleegt Jurgens tasjesroof, want er zijn nog belastingcenten met haar onderzoekje gemoeid ook. Een drogreden van het type ad hominem. Maar laat ik hier toch een poging doen mijn integriteit te verdedigen. Uiteraard was mijn arbeid niet onbezoldigd. Ik voerde een opdracht uit van het onderzoeksprogramma Politie en Wetenschap. Ook mijn werk voor HP/De Tijd, de Mikrogids en Het Parool heb ik nooit voor nop gedaan. Ik ben een freelancer. Maar word ik daarom ook ingehuurd om andermans vooropgezette meningen op te schrijven? Dat is wel erg simplistisch.

5 En ik kan mijn critici verzekeren: mijn mening over Marokkaanse jongens was van tevoren een stuk minder somber dan na mijn reportage. Dat komt ondermeer omdat het mij als normale verslaggever nog nooit is gelukt om direct met politiemannen, kinderrechters, buurtwerkers, voogden te spreken, zonder dat daar voorlichters of afgevaardigden bij zaten. Als onderzoeker (met meer uithoudingsvermogen) lukte mij dat wel. De verhalen die mij ter ore kwamen had ik van tevoren niet eens kunnen verzinnen. En dan die andere schijnredenering: Een schrijfster van een boek met de titel Het Marokkanendrama kan helemaal geen burgertrut zijn, dus we moeten niets geloven van wat zij schrijft. Verschillende columnisten hebben zich het hoofd gebroken over het verband tussen Het Marokkanendrama en mijn hp/detijd-artikel Leve de burgertrut, dat toevallig in dezelfde week verscheen als mijn boek. Ik heb nog het meest gelachen om Volkskrant-columniste Marjolijn Februari die een welhaast freudiaanse overeenkomst zag in mijn beide pennenvruchten. Door een taboe te doorbreken waar iedereen het eigenlijk allang over eens is, zou ik mij bedienen van een retorische truc om mijzelf dapper op de voorgrond te plaatsen. En ach, signaleerden sommigen, zelfs mijn arme kindertjes op de cover van de hp zou ik offeren aan mijn grenzeloze ijdelheid. Wees getroost: er is een verband aan te wijzen tussen deze twee totaal verschillende journalistieke projecten. Het hp-artikel Leve de burgertrut gaat over het belang van een stabiel gezinsleven, dat door de seksueel bevrijde bohémiens en tweede-golf-feministes van de vorige eeuw wel erg gemakkelijk overboord is gezet. Ik koos voor een ego-document als stijlvorm, omdat daarin het inschikkelijke, het alledaagse, het kleine handwerk van het moederschap goed zichtbaar werd. Ik pleitte voor een herwaardering van burgerlijke gezinswaarden, die meestal als benepen en naar spruitjes riekend worden afgedaan. Ik denk dat mijn huisje-boompje-beestje-generatie (de huidige dertigers met veelal gescheiden ouders) daarvan terugkomt. Beschaving begint in de huiskamer en het is een misverstand te denken dat deze losstaat van de wereld daarbuiten. Een goede samen-leving drijft op goed functionerende gezinnen. Is het toeval dat ik op deze gedachte kwam na mijn onderzoek naar de thuissituatie van Marokkaanse criminele kinderen? Nee natuurlijk niet. De gebroken en chaotische situaties, waarin de Marokkaanse prinsjes opgroeien, hun geïsoleerde moeders met een totaal gebrek aan binding met de Nederlandse samenleving, hebben mij op het idee gebracht. Een vrije en democratische samenleving eist van ouders dat zij hun kinderen behalve verzorgen, ook beschermen, begeleiden, begrenzen, en verantwoordelijkheidsbesef bijbrengen. Zij moeten kunnen inschatten wat er in de snelle boze buitenwereld allemaal verwacht wordt van hun kinderen. Een vrije samenleving doet dus impliciet een groter beroep op bourgeois waarden dan ooit: discipline, trouw, zelfbeheersing, verantwoordelijkheidsbesef, hard werken, sociaal zijn. De meeste Nederlanders koesteren zulke burgerlijke waarden onverminderd. Godzijdank, anders zou het snel gedaan zijn met de Nederlandse welvaart. Maar Marokkaanse ouders zien dat niet. Zij zien vooral een losgeslagen, softe en decadente samenleving, waaraan zij maar weinig loyaal hoeven te zijn. Juist zij zouden bij een beschavingsoffensief gebaat zijn.

6