Stadsentree te Harderwijk Versie 9 februari 2016

Transcriptie

1 Afdoend onderzoek Stadsentree te Harderwijk Versie 9 februari 2016

2 Samenvatting Inhoud H 01 Aanleiding Voor het terrein tussen de Centuurbaan en de Rijksweg A28 wordt ontwikkeling van nieuwbouw voorbereid. De opzet is dat er recreatieve ontwikkelingen worden gebouwd. Momenteel staan er in het plangebied enkele woonhuizen en is er een zoutbunker. Verder is een deel bebost en is er een parkeerterrein aanwezig. Door het bosje loopt een fietspad. De Boekhorstlaan centraal in het gebied loopt dood op de zoutbunker. Voor de ontwikkelingen is een afdoend onderzoek uitgevoerd naar het voorkomen van vleermuizen en vogels met een vaste verblijfplaats. 2 Aanleiding 3 Planomgeving: locatie, omgeving en beschermde natuurgebieden 4 Werkwijze: technieken, veldbezoeken & omstandigheden in het veld 6 Waarnemingen: veldgegevens en literatuur 10 Analyse: beoordeling van de effecten op de natuurwaarden 12 Conclusie en advies 12 Bronnen Voor het terrein tussen de Centuurbaan en de Rijksweg A28 wordt ontwikkeling van nieuwbouw voorbereid. De opzet is dat er recreatieve ontwikkelingen worden gebouwd. Momenteel staan er in het plangebied enkele woonhuizen en is er een zoutbunker. Verder is een deel bebost en is er een parkeerterrein aanwezig. Door het bosje loopt een fietspad. De Boekhorstlaan centraal in het gebied loopt dood op de zoutbunker. Voor de ruimtelijke plannen is een quick scan ecologie uitgevoerd. Uit de quick scan ecologie van 13 februari 2015 uitgevoerd door een ecoloog van bureau Els & Linde B.V. is gebleken dat een afdoend onderzoek naar een aantal soorten en soortgroepen noodzakelijk is om de effecten te bepalen van de geplande ontwikkelingen. In de voorliggende notitie wordt een afdoend onderzoek gepresenteerd naar vleermuizen en vogels. Waarnemingen van andere minder strikt beschermde soorten zijn voor zover relevant eveneens genoteerd. Het onderzoek is gestart voorar van 2015 en afgerond in het naar van Binnen het plangebied zijn vaste verblijfplaatsen van vleermuizen (gewone dwergvleermuis) en de huismus aangetroffen. Voor het tegen gaan van effecten is mitigatie nodig in de vorm van het aanbieden van alterna 13 Bijlagen Bij de analyse van de effecten is gelet op de effecten veroorzaakt door de veranderde omgeving en het veranderde gebruik. Daarnaast zijn de effecten bepaald die veroorzaakt worden door de werkzaamheden die nodig zijn om te komen tot de gewenste ontwikkelingen. Daarbij is naast het plangebied sec gelet op de directe omgeving en de effecten op soorten in die omgeving. tieve huisvesting. Een ontheffing van de Flora en Faunawet is noodzakelijk. Geadviseerd wordt om met een ecologisch werkprotocol te werken, waarin de specificaties van de mitigatie zijn opgenomen. Het Natura 2000 gebied Veluwe ligt op korte afstand van het plangebied. Met Aerius is bepaald wat de toename van de depositie is. Deze blijft onder de norm voor een vergunning. Voor recreatieve voorzieningen geldt geen meldingsplicht. Er zijn derhalve geen juridische gevolgen voor de lichte toe Colofon Opdrachtgever Projectnummer Datum Auteur Gecontroleerd Status Ruimtelijk Plan februari 2016 P.J.H. van der Linden T. Ursinus definitief Globaal inrichtingsplan voor het gebied naast de Rijksweg. name. Els & Linde B.V. Spechtstraat NX Hilversum mob vanderlinden@elsenlinde.nl Pagina 2

3 Planomgeving: locatie, omgeving en beschermde natuurgebieden Ligging Natura 2000 gebieden, met in rood de stikstofgevoelige habitats.. H 02 Het plangebied is voor een beperkt deel verhard (parkeerplaats, weg en zoutbunker). Binnen het plangebied staan tevens enkele woonhuizen met erf. Langs de Boekhorstlaan staan beuken. Aan de zuidzijde is een gemengd bos aanwezig met weinig ondergroei. Voor een deel ligt er langs de rand van het gebied een windsingel die uit zomereik bestaat. Binnen het plangebied is geen oppervlaktewater aanwezig. Het plangebied wordt omsloten door drukke en brede wegen. In de omgeving is tevens veel bebouwing aanwezig. Ecologisch gezien ligt het gebied geïsoleerd. Het plangebied ligt ingesloten tussen brede en drukke wegen (rijksweg en de Centuurbaan), verder is het vrijwel omsloten door bebouwing. Kruipende dieren kunnen het gebied onmogelijk bereiken. Op zeer korte afstand aan de overzijde van de Centuurbaan liggen gebieden die beschermd zijn. Het gaat hier om het Natuurnetwerk Nederland en om het Natura 2000 gebied Veluwe. Op ongeveer 350 meter liggen stikstofgevoelige habitats. Natura 2000: Veluwe De Veluwe bestaat overwegend uit droge bossen, droge en natte heide, vennen en stuifzanden. In de voorlaatste ijstijd, zo`n ar geleden, duwden de ijslobben van het landijs enorme hoeveelheden door de rivieren aangevoerd zand en grond voor zich uit en opzij en vormden zo de stuwwallen. Hoewel de hoogteverschillen sindsdien door wind en water zijn afgevlakt, reiken de hoogste delen van de Veluwe tot ruim 100 m boven NAP. Tot 1900 was de NoordVeluwe een uitgestrekt stuifzandgebied. Tegenwoordig is er in totaal nog 1400 hectare stuifzand op de Veluwe. Bij Kootwijk is een van de Ligging Natuurnetwerk.. grootste actieve stuifzandgebieden van Europa. Plaatselijk komen in de heiden natte (o.a. Leemputten bij Staverden) of droge (o.a. Harskamp) heischrale graslanden, jeneverbesstruwelen, vennen, natte heide en hoogveenkernen (Mosterdveen) voor. In het beekdal van de Hierdense en Staverdense Beek worden schraallanden aangetroffen. Langs de randen van de Veluwe ontspringen de (sprengen) beken, waar beekvegetaties en zeer plaatselijk bronbossen voorkomen. In de bijlage is de tabel met de doelstellingen opgenomen en een specificatie van de stikstofgevoelige habitats op de Veluwe. Natuurnetwerk Met het Natuurnetwerk, de nieuwe benaming voor de Ecologische Hoofdstructuur, wordt een netwerk van gebieden vorm gegeven. Gebleken is dat planten en dieren in zo n netwerk meer kans op overleven hebben dan in afzonderlijke en geïsoleerd liggende gebieden. Het Natuurnetwerk bestaat uit kerngebieden en verbindingszones. De bescherming is geregeld in de Provinciale ruimtelijke verordening. Het Natuurnetwerk kent geen externe werking. pagina 3

4 H 03 Werkwijze: technieken, veldbezoeken & omstandigheden in het veld Soortenfiche vleermuizen Vleermuizen zijn nachtactieve zoogdieren. Het zijn de enige vliegende zoogdieren en ecologisch een succesvolle soort. Na de knaagdieren is het de meest diverse en soortrijke groep zoogdieren. Verreweg de meeste soorten worden aangetroffen in ZuidAmerika. In Nederland zijn tegenwoordig zeventien soorten inheems; de grote hoefijzerneus is in Nederland uitgestorven. De Nederlandse vleermuizen leven allemaal van insecten, omdat deze prooidieren in de wintermaanden afwezig zijn, is een specifieke overlevingsstrategie nodig. De vleermuizen gaan medio oktober tot maart/april in winterslaap. De lichaamstemperatuur daalt sterk en de ademhaling en hartslag is vrijwel tot nul gezakt. Voor de oriëntatie tijdens de vlucht en voor het vangen van de prooi gebruikt de vleermuis een echolocatie. Door de neus of de open mond wordt een ultrasone geluid uitgestoten en via de teruggekaatste geluidsgolven oriëntereerd de vleermuis zich in haar omgeving. Door het Dopplereffect heeft het teruggekaatste geluid een iets andere frequentie dan het oorspronkelijke geluid. Uit onderzoek is gebleken dat de ultrasone geluiden in grote mate soortspecifiek zijn. Dat maakt dat bijna alle vleermuizen op geluid al dan niet na analyse te onderscheiden zijn. Het verschil in geluid tussen de gewone grootoorvleermuis en de grijze grootoorvleermuis en het verschil in geluid tussen de Brandts en de Baardvleermuis zijn marginaal en niet voldoende voor een zekere determinatie op geluid. Deze dieren zijn alleen op naam te brengen na vangst van de dieren. De lichaamsmaten of de vorm van de penis (Brandts versus Baardvleermuis) helpen de soort op naam te brengen. De grijze grootoorvleermuis is zeer zeldzaam en komt slechts op enkele plekken in NoordBrabant en Limburg voor. Waarschijnlijk is de Brandts vleermuis ook zeer zeldzaam. Vleermuizen hebben een frequentiemodulatie (FM) een geluid dat van hoge frequentie afzakt naar een lage frequentie. Soms eindigt het geluid met een bijna constante frequentie (CF). Daarbij vertonen verschillende vleermuizen een droog geluid, dat is een geluid dat snel van frequentie verandert. Bij soorten met een nat geluid is het verschil in frequentie te hogen als twee tonen, hierbij is toonkwaliteit waar te nemen. Op een smalle band is het geluid van de specifieke vleermuis het duidelijkste waar te nemen dit is de piekfrequentie. Daarnaast is er sprake van ritme tussen de verschillende geluiden. Op basis van het ritme en de piekfrequentie kan de soort gedetermineerd worden. Als deze duidelijk verschillen van andere soorten is dat in het veld herkenbaar en te herleiden tot een soort. Een groet vleermuizen de myoten zit qua frequentie en ritme zeer dicht bij elkaar. Hiervoor is analyse van het geluid op de computer noodzakelijk. Om deze analyse mogelijk te maken wordt het geluid vertraagd opgenomen (i.c. timeexpension). Standaard worden de soorten in hetrodine gedetermineerd Temperatuur minimaal 0,9 7,9 6,8 9,1 8,1 maximaal 15,9 17,2 22,6 17,0 17,5 Neerslag Windsnelheid Tabel 1 overzicht onderzoeksdagen voorar c.q. naar 2015 Voor de afdoende inventarisatie van beschermde soorten is het van belang dat deze worden uitgevoerd volgens enkele regels. Het gaat om voldoende inspanning met geschikte technieken, in het optimale seizoen en door gekwalificeerd personeel. Voor verschillende soorten zijn protocollen verschenen of kan worden teruggevallen op wetenschappelijke literatuur gericht op het inventariseren van soorten. Daarnaast zijn er voor een beperkte lijst soorten zogenoemde soortenstandaards verschenen. Voor het inventariseren van beschermde soorten, gebruikt Els & Linde de verschillende genoemde bronnen aangevuld met terrein en soortkennis van de ecoloog. Belangrijk onderdeel van een afdoend onderzoek is dat de gebruikte techniek op een juiste manier wordt vastgelegd, zodat het onderzoek is te reproduceren. Vleermuizen Voor vleermuizen is een protocol opgesteld door de Gegevensautoriteit Natuur in overleg met de Zoogdiervereniging. Voor het onderzoek wordt de meest recente versie van het protocol gehanteerd. De gebruikte apparatuur is een Pettersson D240x. Voor de opname wordt een Edirol gebruikt. Waar nodig worden de opgenomen geluiden achteraf geanalyseerd (Batsound, Raven). De onderzoeken starten allemaal ruim voor zonsondergang en eindigen rond middernacht. Als er aanleiding is wordt de volgende ochtend gezocht naar zwermende dieren (bijvoorbeeld als een meer omvangrijk gebied wordt onderzocht waarbinnen onvoldoende zicht is op de potentiële uitvliegopeningen). Huismus De huismus wordt tijdens de schemering geïnventariseerd door de zingende mannetjes te tellen. Hiermee wordt een goede schatting verkregen van de omgeving van de broedkolonie. De bebouwing wordt afgezocht om de nesten te zoeken van de vogels. De nesten worden geteld waarmee bepaald kan worden wat het belang is van de bebouwing voor de huismus. De inventarisatie van de huismus loopt van april tot en met half juni. Gierzwaluw Tijdens de inventarisatie van de gierzwaluw wordt gezocht naar invliegende vogels. Een groep vogels die boven een gebouw of wijk cirkelt, is een goede aanwijzing voor de aanwezigheid van een nest in die omgeving. De inventarisatie van de gierzwaluw wordt tegen zonsondergang uitgevoerd en loopt parallel aan de voorarsinventarisaties van de vleermuizen. Inventarisatie In de tabel 1 is een overzicht gegeven van de weersomstandigheden tijdens de veldonderzoeken. Voor het bepalen van de weergegevens wordt gebruik gemaakt van de data die door de KNMI wordt verzameld, zo nodig aangevuld met waarnemingen ter plekke. Tijdens de veldbezoeken waren de omstandigheden voldoende voor een betrouwbaar resultaat. pagina 4

5 Vleermuizen Tijdens de inventarisatie naar vleermuizen is gezocht naar het voorkomen van vaste verblijfplaatsen binnen het plangebied. De belangrijkste vaste verblijfplaatsen die in theorie binnen het plangebied aanwezig zijn; winterverblijfplaatsen, zomerkolonies, vliegroutes en paarterritoria. In voorkomende gevallen kunnen voor de soort essentiële chtgebieden eveneens als een vaste verblijfplaats gelden. Voor het zoeken naar de zomerkolonies van vleermuizen is de periode van mei tot half juli de optimale onderzoekstijd. Voor de (kraam) kolonies is het noodzakelijk minimaal tweemaal, met een interval van drie weken, te inventariseren. Vleermuizen gebruiken verschillende verblijfplaatsen naast elkaar, terwijl de verblijfplaatsen niet continue gebruikt worden. De vaste vliegroutes zijn als twee afzonderlijke typen te verdelen; enerzijds de routes die hoog frequent gebruikt worden en anderzijds de vliegroutes naar de winterverblijven. Het onderzoek naar de vliegroutes tussen kolonieplek en chtgebied zijn gelijktijdig met de inventarisaties van de kolonies uitgevoerd. Verschillende soorten bezetten in de nazomer een paarterritorium. Deze kunnen onderzocht worden in de periode september tot en met de tweede helft van oktober. In die periode start tevens de migratie naar de winterverblijven. De inventarisatie van de vleermuizen is uitgevoerd op 8 juni 2015, 10 juli 2015, 6 september 2015 en 30 september N A Tabel 2. aantal verkeersbewegingen op de N203 en de A28. In de kolom 2015 staat de autonome ontwikkeling en in de kolom de autonomen ontwikkeling inclusief de verkeerbewegingen als gevolg van de ontwikkelingen. Huismus en de gierzwaluw De huismus is geïnventariseerd door in de schemering naar zingende mannetjes te zoeken. De mannetjes zitten meestal op de nok of in de dakgoot van een gebouw waarin de nesten zitten. De gierzwaluw is geïnventariseerd door te zoeken naar invliegende vogels. Een groep gierzwaluwen die boven de bebouwing cirkelen, zijn een goede aanwijzing voor de aanwezigheid van een nest in de bebouwing. Voor de huismus is een inventarisatie in drie ronden in de periode april tot en met juli, voldoende om inzicht te krijgen in het voorkomen van broedende vogels. Voor de gierzwaluw is een inventarisatie in twee ronden in de periode mei tot en met juli, voldoende om inzicht te krijgen in het voorkomen van broedende vogels. De inventarisatie van de vogels is uitgevoerd op 23 april 2015, 8 juni 2015 en 10 juli Natura 2000 stikstofdepositie Voor de berekening van de depositie als gevolg van de geplande ontwikkeling is gebruik gemaakt van de verkeersberekening van Bosman & Corsel (2015). Met behulp van de rekenmodule van Aerius is bepaald of er sprake is van een significante toename. De verkeersaantrekking is daarbij afgezet tegen de autonome ontwikkeling van het verkeer. Voor de Rijksweg is deze op 0% toename gesteld en voor de provinciale weg op 1,5% toename op ar basis. Voor de berekening is de berekende verkeersintensiteit van 2015 als uitgangspunt genomen. pagina 5

6 H 04 Waarnemingen: veldgegevens en gegevens uit de literatuur Voorarsinventarisaties vleermuizen De voorarsinventarisaties naar vleermuizen zijn uitgevoerd op 12 juni 2015 en 6 juli De weersomstandigheden waren telkens geschikt om uitvliegende dieren te tellen. Tijdens de inventarisatieavonden was het droog. De minimum temperatuur op de inventarisatieavonden waren resp. 13,4 en 13,5 graden Celsius. De windsnelheid was telkens tot 3 Bft. Inventariatie vleermuizen 8 juni 2015 en 10 juli 2015 Gewone dwergvleermuizen gen in de beschutting van opgaande elementen, in groene bebouwde omgevingen, langs kanalen, vaarten, in tuinen en parken met vijvers, in lanen, tussenboomkruinen, boven open plekken in bos, langs de bosrand (vooral oude voedselrijke loofbossen), straat lantaarns, in en langs lanen, bomenrijen, singels, houtwallen en holle wegen. Waterpartijen en beschutte oevers zijn favoriet als chtgebied. Dwergvleermuizen vliegen vroeg in de avondschemering uit, waarbij de eerste ongeveer een kwartier na zonsondergang naar buiten komen. De gewone dwergvleermuis is een soort die in gebouwen haar vaste verblijfplaats heeft. Na het uitvliegen agt de soort eerst korte tijd rond de verblijfplaats en verplaatst zich daarna naar de rest van de omgeving. De gewone dwergvleermuis is erg flexibel in het vinden van geschikte chtplekken en heeft geen vast patroon. De gewone dwergvleermuis vliegt niet via vaste vliegroutes, maar vliegt al gend op muggen naar verschillende geschikte chtgebieden in de omgeving van de verblijfplaats. De inventarisatie op 8 juni 2015 is ruim voor zonsondergang gestart zodat geen soorten konden worden gemist. Ongeveer 20 minuten na zonsondergang zijn rondom de woning aan de Boekhorstlaan 1 twee gende gewone dwergvleermuizen waargenomen. De dieren hebben boven de woning en boven de achtertuin van de woning, lange tijd gefoerageerd. Rond dezelfde tijd (20 minuten na zonsondergang) is ook een gewone dwergvleermuis gehoord boven de inrit richting de Boekhorstlaan. Het dier foerageerde met name rondom de lantaarnpalen. Het plangebied is direct na deze waarnemingen lopend doorkruist. Bij de woningen werden geen vleermuizen waargenomen. De groenstrook ten westen van de woningen is tijdens de inventarisatieavond tevens afgelopen. Hier werden op verscheidene plekken gewone dwergvleermuizen gehoord. De gewone dwergvleermuizen verplaatste zich gedurende de avond via de laan langs de woningen richting de overige chtgebieden. Mogelijk is de laan langs de woningen onderdeel van een vlieg c.q. vaste foerageerroute. Vermoedelijk is een kolonie dwergvleermuizen aanwezig is in één van de woningen ten westen van het plangebied. De dieren vliegen vervolgens naar het plangebied om daar te foerageren. De inventarisatie op 10 juli 2015 is ruim voor zonsondergang gestart zodat geen soorten konden worden gemist. Gestart is ter hoogte van Boekhorstlaan 1, om eventuele uitvliegende vleermuizen op te merken. Kort na zonsondergang (10 minuten) is een gewone pagina 6

7 dwergvleermuis in de groenstrook ten westen van de woningen waargenomen. Kort hierna waren meer vleermuizen te horen. 20 minuten na zonsondergang is geluisterd langs de andere woningen naar het voorkomen van vleermuizen. Langs deze woningen zijn geen vleermuizen gehoord. Hierna is de groenstrook onderzocht, waar op verscheidene plekken langs de laan gewone dwergvleermuizen zijn gehoord. In de richting van de Leuvenseweg zijn geen vleermuizen gehoord. Later op de avond verspreidde de vleermuizen zich over de rest van het plangebied waarbij de laan werd gebruikt als vliegroute. Tijdens de inventarisatie zijn geen vleermuizen uit de woning nummer 1 waargenomen. De gewone dwergvleermuizen werden kort na zonsondergang gehoord direct ten westen van de woning. Waarschijnlijk komt de kolonie uit de woningen ten westen van het plangebied. Naarsinventarisatie vleermuizen De naarsinventarisaties zijn uitgevoerd op 7 september 2015 en 29 september De weersomstandigheden tijdens de inventarisatieavonden waren voldoende gunstig om paarterritoria van vleermuizen vast te stellen. De minimumtemperatuur op de inventarisatieavonden waren resp. 7,7 en 12,2 graden Celsius. De windsnelheid was telkens tot 3 Bft. De inventarisatie is voornamelijk gericht op het zoeken van paarterritoria. Inventarisatie vleermuizen 6 september 2015 & 30 september 2015 Tijdens de inventarisatieavond op 6 september 2015 is gezocht naar paarterritoria van vleermuizen. Vleermuizen maken de locatie van hun paarverblijf kenbaar door het uiten van baltsroepen. Het weer was wat druilerig. De inventarisatie is ongeveer 20:20 uur gestart. Vanwege de zware bewolking was het al vroeg aan het schemeren. Bij het aanzetten van de batdetector vlogen al verscheidene gewone dwergvleermuizen rond. Er is als eerste geluisterd bij woning nummer 1. Boven deze woning werden tijdens de eerste voorarsinventarisatie twee gewone dwergvleermuizen waargenomen. De twee dieren hebben hier geruime tijd boven het dak gevlogen, wat deed vermoeden dat de dieren een onderkomen hebben in de woning. Tijdens de naarsinventarisatie is een roepend mannetje tussen de woningen aan de overzijde van woning nummer 1 gehoord. Het mannetje is vliegend waargenomen waardoor de exacte verblijfplaats niet kon worden achterhaald. Duidelijk is dat in één van de drie woningen een paarverblijfplaats aanwezig is. Tijdens de naarsinventarisatie is ook de ruige dwergvleermuis gehoord. Het dier foerageerde voornamelijk tussen de boomkruinen langs de Boekhorstlaan. Het dier is verscheidene keren gehoord. Mogelijk is dat de paarroep niet afkomstig is van de gewone dwergvleermuis, maar van de ruige dwergvleermuis. Echter de roep werd telkens tussen de woningen in gehoord, zodat de paarverblijfplaats haast wel in de bebouwing moet zitten. Tijdens de inventarisatieavond is een soort gehoord met een piekfrequentie van ongeveer 20 khz. De vleermuis is tweemaal een paar seconden gehoord, waardoor geen geluidsopname gemaakt is. Mogelijk is het een grootoorvleermuis (Plecotus auritus) geweest. In de bosstrook binnen het plangebied werden enkele gende gewone dwergvleermuizen gehoord. Er is hier geen paargedrag waargenomen. pagina 7

8 Tijdens de inventarisatieavond is gezocht naar paarterritoria van vleermuizen. De inventarisatie is ongeveer 20:00 uur gestart. Bij woning Boekhorstlaan 4 is een paarverblijfplaats van de gewone dwergvleermuis aanwezig. Het mannetje is telkens vliegend waargenomen waardoor de uitvliegopening niet kon worden achterhaald. Het mannetje is tijdens de hele inventarisatieavond bij de woning gehoord. Binnen het plangebied zijn geen andere roepende mannetjes gehoord. In de groenstrook ten westen van de woningen was het erg rustig foeragerende vleermuizen. Een enkele gende gewone dwergvleermuis is daar gehoord. Ik meen de rosse vleermuis gehoord te hebben boven het plangebied. Het dier foerageerde enkele seconden boven het plangebied en vloog toen door naar de chtgebieden. Inventarisaties vogels met een vaste verblijfplaats Aangezien alle vogels tijdens de broedtijd beschermd zijn, wordt over het algemeen geen sluitende inventarisatie van alle soorten uitgevoerd, maar richt het onderzoek zich vooral op die soorten die het gehele ar beschermd zijn; de vogels met een vaste verblijfplaats. Inventarisatie huismus 23 april 2015, 8 juni 2015 & 10 juli 2015 Van de huismus zijn weinig natuurlijke nestplaatsen bekend. De huismus broedt in kleine tot middelgrote kolonies, waarbij uitwisseling met andere kolonies belangrijk is. Huismussen zijn sterk verbonden met mensen. De nestplaatsen bevinden zich doorgaans in gebouwen. De huismus is een beschermde inheemse diersoort als bedoeld in artikel 4, onder lid 1, onder b van de Flora en Faunawet. Hij staat ook vermeld in de Vogelrichtlijn. De huismus staat tevens als gevoelig vermeld op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels (2004). Tijdens de inventarisatie naar de huismus zijn de gebouwen onderzocht op het voorkomen van nestplaatsen van de huismus. Daarbij is gezocht naar zingende mannetjes op de nok of in de dakgoot van de bebouwing. De mannetjes zitten namelijk in de meeste gevallen op de nok of in de dakgoot van een gebouw waarin zich ook de nesten bevinden. Tijdens de inventarisatie zijn drie broedparen van de huismus aangetroffen. Een zit aan het eind van de Boekhortslaan vlakbij de gemeentewerf en twee zitten bij de vervallen boerderij aan het begin van het gebied. Voor deze dieren is in ieder geval compensatie nodig Tijdens de inventarisatie van de huismus zijn verschillende zangvogels aangetroffen binnen het gebied, het gaat om algemene soorten als: merel (), fitis (), tjiftf () en koolmees (). In de wegberm is de gele hommel (Bombus distinguendus) aangetroffen. Het is een niet algemene soort van vochtige bloemrijke hooi en graslanden en bosranden, soms dieper in bos. Niet in stedelijk gebied. In Nederland is de soort vermoedelijk uit de bossen verdwenen vanwege verdroging (Peeters e.a. 2012). Inventarisatie gierzwaluw 8 juni 2015 & 10 juli 2015 De gierzwaluw (Apus apus) is doorgaans een (semi) koloniebroeder en afhankelijk van het aanbod van nestgelegenheid. Van nature zijn gierzwaluwen bewoners van roten. pagina 8

9 Ontwikkelingsruimte beschikbaar Overschrijding KDW Ontwikkeling Autonoom + ontwikkeling autonoom Als cultuurvolger nestelen gierzwaluwen ook in gebouwen. De vogels komen arlijks terug op hetzelfde nest. Ze wonen met verschillende koppels samen en zijn zeer plaatsgetrouw. De gierzwaluw is een beschermde inheemse diersoort als bedoeld in artikel 4, lid 1, onder b, van de Flora en faunawet. Hij staat ook vermeld in de Vogelrichtlijn. De gierzwaluw staat niet vermeld op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels (2004). Tijdens de inventarisatie van de gierzwaluw is gezocht naar invliegende vogels. Een H2310 Stuifzandheiden met struikhei 1,50 1,55 + 0,05 H4030 Droge heiden 1,77 1,81 + 0,05 H2330 Zandverstuivingen 1,88 1,92 + 0,04 ZGH4030 Droge heiden 0,67 0,69 + 0,02 H9120 Beukeneikenbossen met hulst 0,31 0,31 + 0,01 Tijdens de inventarisatie van de gierzwaluw zijn geen cirkelende of bounchende vogels H9190 Oude eikenbossen 0,30 0,31 + 0,01 waargenomen. De woningen zijn ook matig geschikt voor de gierzwaluw, de afwezigheid Tabel 4. Depositie op de gevoelige habitats. Autonoom autonoom + ontwikkeling ontwikkeling groep vogels die boven een gebouw of wijk cirkelen, is een goede aanwijzing voor de aanwezigheid van een nest in die omgeving. De inventarisatie van de gierzwaluw loopt parallel aan de inventarisatie van vleermuizen. van de soort is daarmee conform de verwachtingen. Stikstofdepositie Met behulp van de Aerius calculator is berekend wat de toename van de depositie op de NOx 4.155,35 kg/j 4.260,75 kg/j 105,40 kg/j gevoelige habitats is als gevolg van de geplande ontwikkeling. Daarvoor is berekend wat NH3 364,07 kg/j 375,34 kg/j 11,26 kg/j de toename van de verkeersintensiteit is op de A28 en de Leuvenseweg (A302). Met deze Tabel 3. Emissie vanaf de A28 en de N302. gegevens is berekend wat de emissie is bij de autonome groei en bij de autonome groei plus de groei als gevolg van de ontwikkeling. Hieruit volgt automatisch wat het effect is van de verkeersaantrekking als gevolg van de geplande ontwikkeling. Uit de berekening blijkt dat op verschillende habitats op de Veluwe een toename van 0,05 mol/ha.j wordt veroorzaakt door de ontwikkelingen. Minder relevant is de toename van 0,01 mol N/ha.j op het Veluwerandmeer (habitattype onzeker). De toename blijft (ruim) onder de vergunninggrens van 1 mol N/ha.j. Er is daarom geen Natuurbeschermingswet vergunning nodig. Voor recreatieve ontwikkelingen is geen meldingsplicht opgenomen in de PAS. De berekeningen zijn integraal als bijlage toegevoegd. pagina 9

10 H 05 Analyse: beoordeling van de effecten op de natuurwaarden Bij de analyse wordt gelet op de effecten als gevolg van het veranderde gebruik en de veranderde inrichting. Daarnaast wordt gelet op de effecten als gevolg van de werkzaamheden, om de veranderingen te kunnen bereiken. Voor zover planlocaties binnen het Natuurnetwerk, het weidevogelleefgebied, Natura 2000 of andere beschermde Natuurgebieden liggen, worden de effecten op deze beschermde natuurgebieden getoetst. Voor de Natura 2000 gebieden is de externe werking eveneens van belang; de belangrijkste externe effecten worden veroorzaakt door toename van depositie, geluid en licht. Daarnaast kunnen veranderde grond waterstromen een effect veroorzaken. Flora en Faunawet Uit de quick scan ecologie van 13 februari 2015 is gebleken dat de aanwezigheid van vleermuizen en vogels met een vaste verblijfplaats in de woningen en gebouwen binnen het plangebied, niet is uit te sluiten. Op basis van het oriënterend onderzoek is door bureau Els & Linde een afdoend onderzoek naar vleermuizen en vogels uitgevoerd. De analyse beperkt zich tot de effecten op beschermde soorten die zijn aangetroffen. Uit de resultaten van het afdoend onderzoek naar vleermuizen is gebleken dat binnen het plangebied vaste verblijfplaatsen van vleermuizen aanwezig zijn. Een ontheffing van de Flora en faunawet is noodzakelijk. Tijdens de voorarsinventarisatie zijn aanwijzingen, maar geen zekerheid, gevonden voor een verblijfplaats van een kleine groep vleermuizen op nummer 1. In het naar is één paarterritorium vastgesteld, met een vermoedelijke verbijfplaats op nummer 4. Verder zijn er drie broedparen vban de huismus vastgesteld verspreidt over twee gebouwen. Een ontheffing van de Flora en faunawet is niet noodzakelijk. Mitigatie Voor beide soorten is mitigatie van het effect noodzakelijk. Voor de vleermuizen gaat het om twee verblijfplaatsen en voor de huismus om drie verblijfplaatsen. De Boekhorstlaan 1 blijft echter behouden (wel wordt het mogelijk gerenoveerd). Dat betekent dat voor de geplande ontwikkeling 4 vleermuiskasten nodig zijn en voor de huismus 6 nestkasten. Als Boekhorstlaan 1 wordt gerenoveerd en hiwerdoor de verblijfplaats verdwijnt is ook hiervoor mitigatie in de vorm van vier kasten nodig. Om zorgt te dragen voor een juiste uitvoering wordt geadviseerd te werken met een ecologisch werkprotocol en de planning af te stemmen op een juiste mitigatie. Voor de paarkasten van de vleermuizen is een gewenningstijd van zes maanden gewenst. De kasten moeten functioneel zijn in eind augustur, of de werkzaamheden moeten na medio oktober starten. Voor de huismus is een gewenningstijd van drie maanden gewenst. pagina 10

11 Natuurbeschermingswet Het Natura 2000 gebied Veluwe ligt op zeer korte afstand van de Boekhorstlaan. In de directe omgeving van het plangebied zijn habitats aanwezig die gevoelig zijn voor stikstofdepositie. Met Aerius is berekend dat er ontwikkelingsruimte is binnen de PAS voor de plannen. De kritische habitats binnen de Veluwe die op korte afstand van de Boekhorstlaan liggen zijn stuifzandheide met struikhei met een KDW van 1071, zandverstuivingen (KDW 714) en droge heiden (KDW 1071). Voor deze drie habitats is eendoelstelling geformuleerd voor verbetering van kwaliteit en kwantiteit. Door de ontwikkeling komen de doelstellingen niet in het geding. Natuurnetwerk Nederland Het gebied wat is aangewezen als Natuurnetwerk ligt aan de overzijde van de Centuurbaan. De deel van het aangewezen gebied is echter grotendeels bebouwd en daarmee automatisch geëxclaveerd. Slechts een uitloper van het aangewezen gebied ligt in de directe nabijheid. De Centuurbaan geldt echter als een afdoende buffer tegen de effecten vanuit het plangebied. pagina 11

12 H 06 Conclusie en advies H 07 Bronnen Voor het terrein tussen de Centuurbaan en de Rijksweg A28 wordt ontwikkeling van nieuwbouw voorbereid. De opzet is dat er recreatieve ontwikkelingen worden gebouwd. Momenteel staan er in het plangebied enkele woonhuizen en is er een zoutbunker. Verder is een deel bebost en is er een parkeerterrein aanwezig. Door het bosje loopt een fietspad. De Boekhorstlaan centraal in het gebied loopt dood op de zoutbunker. Voor de ruimtelijke plannen is een quick scan ecologie uitgevoerd. Uit de quick scan ecologie van 13 februari 2015 uitgevoerd door een ecoloog van bureau Els & Linde B.V. is gebleken dat een afdoend onderzoek naar een aantal soorten en soortgroepen noodzakelijk is om de effecten te bepalen van de geplande ontwikkelingen. Op basis van het advies is in het voorar en het naar van 2015, een afdoend onderzoek uitgevoerd binnen het plangebied. Het onderzoek is uitgevoerd conform het vleermuisprotocol en andere handleidingen voor goede inventarisaties. Binnen het plangebied zijn vaste verblijfplaatsen van vleermuizen (gewone dwergvleermuis) en de huismus aangetroffen. Voor het tegen gaan van effecten is mitigatie nodig in de vorm van het aanbieden van alternatieve huisvesting. Een ontheffing van de Flora en Faunawet is noodzakelijk. Geadviseerd wordt om met een ecologisch werkprotocol te werken, waarin de specificaties van de mitigatie zijn opgenomen. Bosman, M. & M. Corsel (2015) Memo Verkeersintensiteiten en verkeersgeneratie bij visie stadsentree Boekhorstlaan. Dietz, Chr., O. von Helversen & D. Nill (2012) Vleermuizen. Alle soorten van Europa en NoordwestAfrika. Trition Natuur Huizinga, N. (2011) Werkatlas Zoogdieren van Gelderland. Zoogdiervereniging, Nijmegen. Kapteyn, K. (1995) Vleermuizen in het landschap. Schuyt & co, Haarlem. Linden, P.J.H. van der (2015) Quick scan ecologie Stadsentree te Harderwijk. Els & Linde, Hilversum. Peeters, T.M.J., H. Nieuwenhuijsen, J. Smit, F. van der Meer, I.P. Raemakers, W.R.B. Heitmans, K. van Achterberg, M. Kwak, A.J. Loonstra, J. de Rond, M. Roos, M. Reemer (2012) Natuur in Nederland 11. De Nederlandse bijen (Hymenoptera: Apidae s.l.). Naturalis, EIS, Leiden. Simon, M., S. Hüttenbügel & J. SmitViergutz (2004) Ökologie und Schutz von Fledermäusen in Dörfern und Städten. Bundesamt für Naturschutz, Bonn. Zijlmans, J.M.I.J. (2015) Herstel balans tussen economie en ecologie: de programmatische aanpak stikstof. Journaal Flora en fauna december 2015, nr. 8: Natuurbeschermingswet Het Natura 2000 gebied Veluwe ligt op korte afstand van het plangebied. Vanwege de verkeersaantrekkende werking is berekent of er sprake is van toename van de depositie en of dat leidt tot een vergunbare situatie. Met de calculator van Aerius is bepaald dat er sprake is van een toename onder de norm van vergunning; er is geen verguinning nodig. Voor recreatieve ontwikkelingen is geen meldingsplicht opgenomen in de PAS. Natuurnetwerk Nederland Het gebied wat is aangewezen als Natuurnetwerk ligt op relatief korte afstand van het plangebied. Gelet op de aard en omgeving van het voornemen, is een kans op een effect op het Natuurnetwerk uitgesloten. Voor de Flora en Faunawet en voor de Natuurbeschermingswet kan via een verklaring van geen bedenkingen toestemming worden gevraagd, of er kan separaat een ontheffing c.q. vergunning worden gevraagd. Het bevoegd gezag heeft een voorkeur voor een gecombineerde aanvraag. Pagina 12

13 B 01 Verspreidingskaarten van de waarnemingen Inventarisatie van de huismus De gele stippen en de cirkel geven de broedlocaties aan van de huismus. pagina 13

14 Inventarisatie vleermuizen 8 juni 2015 De rode stippen geven de locatie waar de gende gewone dwergvleermuis is waargenomen. Binnen de rode cirkel is (waarschijnlijk) een verblijfplaats aanwezig. gg pagina 14

15 Inventarisatie vleermuizen op 10 juli 2015 De rode stippen geven de gende gewone dwergvleermuis weer. De rode pijlen geven de vliegrichting aan van enkele dieren. gg pagina 15

16 Naarsinventarisatie vleermuizen op 6 september 2015 De rode stippen geven de gende gewone dwergvleermuis weer. Met de blauwe stip wordt een roepend mannetje aangegeven. De uiteindelijke voortplantingsplek zit op nummer 4 Met groen wordt een gende ruige dwergvleermuis aangeduidt, en met zwart een onbekende vleermuis (pulsen te kort voor een juiste determinatie). pagina 16

17 gg Naarsinventarisatie vleermuizen op 30 september 2015 De rode stippen geven de gende gewone dwergvleermuis weer. Met de blauwe stip wordt een roepend mannetje aangegeven. De uiteindelijke voortplantingsplek zit op nummer 4 Met geel wordt een overvliegende rose vleermuis aangeduidt. pagina 17

18 B 02 Doelstellingen Natura 2000 gebied Veluwe H2320 Binnenlandse kraaiheibegroeiingen H2330 Zandverstuivingen H3130 Zwakgebufferde vennen H3160 Zure vennen H3260A Beken en rivieren met waterplanten H4010A Vochtige heiden H4030 Droge heiden H5130 Jeneverbesstruwelen H6230 Heischrale graslanden H6410 Blauwgraslanden H7110B Heideveentjes H7150 Pioniervegetaties met snavelbiezen H9120 Beukeneikenbossen met hulst H9160A Eikenhaagbeukenbossen H9190 Oude eikenbossen H91E0C Beekbegeleidende bossen Draagkracht aantal paren Draagkracht Doelst. Kwal. Stuifzandheiden met struikhei aantal vogels Doelst. Opp.vl. Doelst. Pop. SVI Landelijk H2310 Habitattypen Habitatsoorten H1042 Gevlekte witsnuitlibel H1083 Vliegend hert H1096 Beekprik H1163 Rivierdonderpad H1166 Kamsalamander H1318 Meervleermuis H1831 Drijvende waterweegbree Stikstofgevoelige habitats in het Natura 2000 gebied Veluwe. geel Stuifzandheide met struikhei, KDW 1071 blauw Zandverstuivingen, KDW 714 Broedvogels rood A072 Wespendief A224 Nachtzwaluw 610 A229 IJsvogel + 30 A233 Draaihals 100 A236 Zwarte Specht A246 Boomleeuwerik A255 Duinpieper 40 A276 Roodborsttapuit A277 Tapuit 100 A338 Grauwe Klauwier 40 droge heiden, KDW 1071 Legenda SVI l Landelijke Staat van Instandhouding ( zeer ongunstig; matig ongunstig, + gunstig) Behoudsdoelstelling Verbeter of uitbreidingsdoelstelling (<) Ontwerpaanwijzingsbesluit heeft 'ten gunste van' formulering pagina 18