Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4. Instroomcohort 2004 uit vmbo

Transcriptie

1 Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4 Instroomcohort 2004 uit vmbo

2 Colofon Titel Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4, instroomcohort 2004 uit vmbo Auteur Jan Neuvel Datum November 2011 Projectnummer ; ecbo ecbo s-hertogenbosch Postbus BP s-hertogenbosch T F ecbo Utrecht Postbus DD Utrecht T F ecbo 2011 Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, op welke andere wijze dan ook, zonder vooraf schriftelijke toestemming van de uitgever.

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Resultaten feitelijke opleidingsduur Studiesucces in de bol en de bbl Studiesucces in de sectoren Studiesucces in de hoofddomeinen: een overall beeld Gl- en tl-leerlingen die op niveau 4 instromen Kl-leerlingen die op niveau 4 instromen Bl ers, niet-gediplomeerde vmbo ers en opstromers in het mbo Samenvatting en conclusies Samenvatting Enkele conclusies Bijlage Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4 ecbo 3

4 4 ecbo Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4

5 1 Inleiding Begin dit jaar heeft de minister van OCW het Actieplan mbo Focus op vakmanschap uitgebracht. Een van de voorgenomen maatregelen is om de nominale opleidingsduur van opleidingen op niveau 4 terug te brengen van vier naar drie jaar met mogelijk een uitzondering voor opleidingen in de sector Techniek. Er zijn nog geen definitieve besluiten genomen. In diverse geledingen wordt er nog gediscussieerd over de reikwijdte en de eventuele gevolgen van de voorgenomen maatregel. Het projectteam Verkorting opleidingstijd niveau 4 is in het leven geroepen om de minister te adviseren welke opleidingen eventueel een uitzonderingsstatus moeten krijgen, dat wil zeggen een nominale studieduur van 4 jaar mogen behouden. Het team bestaat uit afgevaardigden uit het veld: MBO Raad, Colo, het Coördinatiepunt Colo en de mboinstellingen. Bekend is dat er al wel verkorte opleidingen op niveau 4 zijn, zoals versnelde trajecten voor aansluitende studies in het mbo en hbo. Onderzoek van Petit e.a. 1 laat zien dat verkorte opleidingen vooral voorkomen in de sector Economie & Handel en in mindere ook in de sector Zorg & Welzijn, maar niet of nauwelijks in de sectoren Techniek en Landbouw. De 66 bekostigde mbo-instellingen verzorgden in het schooljaar tezamen 1570 opleidingen 2 op niveau 4 met een instroom van vmbo ers en havisten. De meeste opleidingen hebben een nominale studieduur van 4 jaar, bijna 350 opleidingen (22%) worden verkort aangeboden, waarvan het merendeel 3 jarig. Opleidingen met een nog kortere duur zijn vooral bedoeld voor leerlingen met een havo-diploma. De verkorte opleidingen zijn niet gelijk verdeeld over instellingen en sectoren. Van de 66 instellingen bieden er 46 verkorte opleidingen aan (70%). In vakscholen en met name in aoc s zien we nauwelijks verkorte opleidingen. Dat hangt samen met het aanbod in de sectoren. De sector Landbouw kent nauwelijks verkorte opleidingen, namelijk niet meer dan 4 op een totaal van 141 en ook in de sector Techniek komen ze verhoudingsgewijs weinig voor, namelijk 22 op een totaal van 337. De sector Economie & Handel biedt de meeste verkorte opleidingen aan (166 van de 386), wat neerkomt op bijna de helft van alle verkorte opleidingen. Relatief veel verkorte opleidingen vinden we ook in de sector Zorg & Welzijn (89 van de 363), waarmee die sector een kwart van alle gevonden verkorte opleidingen aanbiedt (Petit e.a. 2011). Zoals in de voetnoot is vermeld is een opleiding niet hetzelfde als een crebo of kwalificatie, maar wordt een crebo dat op meer instellingen wordt aangeboden ook evenzoveel keer als opleiding meegeteld. Verreweg de meeste opleidingen zijn nog vierjarig. Een deel ervan wordt zowel driejarig als vierjarig aangeboden, soms in eenzelfde instelling. In het laatste geval kan dat samenhangen met de gevraagde vooropleiding. Van unanimiteit is er dus nog geen sprake. 1 Petit, R., Neuvel, J. & Esch, W. van (2011). Inventarisatie verkorte bol-opleidingen niveau 4. s- Hertogenbosch/Utrecht: Expertisecentrum Beroepsonderwijs. 2 Opleidingen is hier niet hetzelfde als crebonummers of kwalificaties. Een kwalificatie of crebo dat in een bepaalde mbo-instelling wordt aangeboden telt als 1 opleiding. Wordt hetzelfde crebo op meerdere instellingen aangeboden, bijvoorbeeld 10, dan telt dat als 10 opleidingen mee. Hetzelfde geldt voor de verkorte opleidingen. Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4 ecbo 5

6 1.1.1 Vragen van het projectteam Het projectteam dat de minister moet adviseren wil naast andere bronnen ook een beter inzicht hebben in de feitelijke studieduur van leerlingen die een opleiding op niveau 4 volgen. Het team wil daarbij een beeld krijgen van het studiesucces van verschillende groepen, waarbij het team zowel het behalen van het diploma niveau 4 als de feitelijke studieduur om het diploma te halen op het oog heeft. De groep leerlingen die een opleiding op niveau 4 volgt is overigens zeer heterogeen, uiteenlopend van leerlingen met kl-, gl- of tldiploma die direct op niveau 4 instromen tot leerlingen die zonder diploma of met een bldiploma naar het mbo gaan en al dan niet meteen op niveau 4 worden geplaatst. Ook het traject dat leerlingen in het mbo volgen kan sterk verschillen: van leerlingen die ingestroomd op niveau 4 niet van sector of opleiding switchen tot leerlingen die op ene lager niveau instromen en die opstromen naar niveau 4, al dan niet na van opleiding te zijn geswitcht Aanpak van onderzoek naar de feitelijke studieduur. Om de vragen van het projectteam omtrent de feitelijk studieduur te kunnen beantwoorden heeft het ecbo gebruik gemaakt van het onderwijsnummerbestand (DUO). Het onderwijsnummerbestand voor het mbo is pas vanaf het schooljaar opgebouwd, waarbij nog een proefjaar was. Van dat cohort is inmiddels een tijdreeks opgebouwd met gegevens over de deelname aan het onderwijs gedurende 7 jaar en met gegevens over diplomering gedurende 6 jaar. Analyses van de onderwijsnummerbestanden maken duidelijk dat dat 6 jaar na instroom nog een substantiële groep leerlingen deelneemt aan een opleiding op niveau 4. Latere cohorten komen dus niet in aanmerking om een goed beeld te kunnen geven van de feitelijke studieduur. Er is daarom voor gekozen om de analyses uit te voeren op het cohort dat in het schooljaar in het mbo is ingestroomd. Van dat cohort is de vooropleiding bekend (leerweg en sector in het vmbo en het vmbo-diploma). Omdat het cohort niet volledig is (90% dekking), zou dat een vertekend beeld kunnen geven. Diverse analyses laten echter zien dat de verhoudingen in dat cohort niet systematisch afwijken van de verhoudingen in latere cohorten. Hieronder wordt dat met enkele voorbeelden geadstrueerd. Instroomcohorten vanuit vmbo naar mbo in 2004 en 2005 Instroom mbo-niveau Cohort aantal Niveau 1 Niveau 2 Niveau 3 Niveau ,8 34,7 19,1 40, ,7 35,6 17,8 40,9 Hoogste bereikte mbo niveau Cohort aantal niveau 1 niveau 2 niveau 3 niveau ,9 16,4 21,6 60, ,0 17,9 21,5 58,6 In bovenstaande tabellen is te zien dat noch in de instroom, noch in de doorstroom naar niveau 4 er duidelijke verschillen zijn tussen instroomcohort en instroomcohort zijn. 6 ecbo Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4

7 1.1.3 Indeling notitie In deze notitie worden steeds drie kerngegevens gepresenteerd over het studiesucces van leerlingen die een opleiding op niveau 4 zijn begonnen, al dan niet direct bij instroom: 1 het percentage dat het diploma niveau 4 haalt; 2 de feitelijke studieduur van de gediplomeerden in het aantal schooljaren; 3 het aantal leerlingen dat nog zonder diploma aan een opleiding op niveau 4 deelneemt en het aantal schooljaren dat ze al aan een mbo-opleiding hebben deelgenomen. Bij het bereken van de feitelijke studieduur bij b) en c) is gecorrigeerd voor het onderbreken van de studie. De jaren dat een leerling niet heeft deelgenomen aan een mbo-opleiding is niet meegerekend. De notitie is opgebouwd van globaal naar specifiek. Eerst wordt op het niveau van leerwegen en sectoren de resultaten gepresenteerd. Daarna wordt dat gedaan voor de hoofddomeinen en voor de hoofddomeinen in combinatie met specifieke groepen. Er zijn drie groepen onderscheiden: a De gl- en tl-leerlingen die met een vmbo-diploma direct op niveau 4 instromen en al dan niet switchen van opleiding. b De kl-leerlingen die met een vmbo-diploma direct op niveau 4 instromen en al dan niet switchen van opleiding. c De overige leerlingen (bl ers en ongediplomeerde kl ers, gl ers en tl ers die op niveau 4 instromen of op een lager niveau en vervolgens opstromen. Ook die groep is weer onderscheiden in switchers en niet-switchers. Naast de indeling in 4 sectoren is een verfijndere indeling in 16 hoofddomeinen gebruikt. Die hoofddomeinen zijn weliswaar nog niet ingevoerd in het mbo, maar de crebo s (kwalificaties) kunnen al wel langs die lijnen worden ingedeeld. Een veel fijnere indeling dan de 16 hoofddomeinen zou in combinatie met de vooropleiding, het al dan niet plaatsen op niveau 4 (of opstroom) en het switchen veel te kleine groepen opleveren voor betrouwbare uitspraken. Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4 ecbo 7

8 8 ecbo Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4

9 2 Resultaten feitelijke opleidingsduur 2.1 Studiesucces in de bol en de bbl In de analyses zijn alleen de leerlingen betrokken die direct in niveau 4 zijn ingestroomd of die op een later moment naar niveau 4 zijn opgestroomd. In totaal gaat het in cohort 2004 om ongeveer leerlingen. De verdeling van die leerlingen over de twee leerwegen is weergegeven in tabel 1a. Bijna leerlingen die in- of opgestroomd zijn naar niveau 4 zijn in de bol begonnen. Tabel 1a Tabel 1b Diploma niveau 4 Diploma niveau 4 ja Nee ja Nee Leerweg aantal % % Leerweg aantal % % bol ,6 32,4 bol ,9 28,1 bbl ,5 58,5 bbl ,2 64,8 Tabel 1b toont de verdeling van diezelfde leerlingen in het laatste jaar dat ze nog deelnamen aan het mbo. Dat laatste jaar kan dus heel verschillend zijn. Voor sommigen is dat laatste jaar het instroomjaar, maar voor een deel van de leerlingen, zoals nog zal blijken, is dat het zevende jaar na instroom. In ieder geval is te zien dat een aanzienlijk aantal vmbo ers die in de bol is begonnen overstapt naar de bbl. Dat kunnen zowel leerlingen zijn die overstappen van niveau 4 bol naar niveau 4 bbl, maar ook leerlingen die in de bbl opstromen naar niveau 4 of juist andersom in de bol nog op niveau 4 zaten en naar een lager niveau gaan in de bbl zonder daar nog een opleiding op niveau 4 te volgen. Mede door de switchers van leerweg die tegelijkertijd afstromen van niveau 4 naar een lager niveau komt het percentage geslaagden in de bbl aanzienlijk lager uit dan in de bol. In de bol slaagt zo n 72% van de vmbo ers die in- of opgestroomd zijn naar niveau 4 erin dat diploma te halen, terwijl dat in de bbl de helft van dat percentage is. Maar ook als rekening wordt gehouden met de afstromende bol ers door van de instroom uit te gaan (tabel 1a), dan nog zijn leerlingen in de bol die in- of opstromen naar niveau 4 duidelijk succesvoller in het behalen van het diploma niveau 4 dan vmbo ers die meteen naar de bbl gaan en daar inof opstromen naar niveau 4. Tabel 2 Diploma niveau 4 gehaald Aantal jaren waarin diploma niveau 4 is gehaald 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5 jaar 6 jaar jaren Cohort aantal % % % % % gem bol ,8 26,2 50,1 16,1 6,7 4,0 bbl ,6 14,4 30,4 28,1 24,5 4,6 Er is niet alleen een verschil in studiesucces tussen bol ers en bbl ers afgemeten aan het behalen van het diploma niveau 4, maar er is ook een duidelijk verschil in de tijd die ze er voor nodig hebben. De leerlingen die in de bol het diploma niveau 4 halen slagen daar Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4 ecbo 9

10 gemiddeld in 4 jaar in. In de bbl kost het de leerlingen gemiddeld genomen ruim een half jaar meer. Vanwege het betrekkelijke kleine aantal leerlingen dat via de bbl het diploma niveau 4 (binnen 6 jaar) haalt en het duidelijke verschil met de bol, richten de volgende paragrafen zich alleen op de bol ers. 2.2 Studiesucces in de sectoren Binnen de bol wordt eerst gekeken naar de vier sectoren en in de volgende paragrafen naar de 16 hoofddomeinen. Daarbij wordt steeds een onderscheid gemaakt tussen switchers en niet-switchers. Hier zijn dat de leerlingen die in het mbo van sector veranderen. In de tabel is de sector bij de switchers de sector waar ze naar toe zijn gegaan en dus niet de sector waar ze zijn ingestroomd. CS staat voor een combinatie van sectoren. In de tabel zijn alle vmbo ers uit cohort 2004 opgenomen die in de bol zijn in- of opgestroomd naar niveau 4 en die niet naar de bbl zijn overgestapt Diploma niveau 4 Vmbo ers die switchen van sector zijn duidelijk minder succesvol in het behalen van het diploma niveau 4 dan niet-switchers. Niet meer dan 44% van hen haalt binnen 6 jaar dat diploma tegenover 77% van de niet-switchers. In het behalen van het diploma blijven de verschillen tussen de sectoren beperkt. In de groep switchers varieert dat van ongeveer 40% bij Landbouw tot 45 à 46% bij Economie & Handel (E&H), de sector CS even buiten beschouwing latend. Bij de niet-switchers loopt het percentage geslaagden uiteen van 74% (E&H) tot 80% bij Zorg & Welzijn (Z&W) Feitelijke studieduur Het aantal jaren waarin het diploma niveau 4 wordt gehaald verschild ook aanzienlijk tussen switchers en niet-switchers. Switchers kost het gemiddeld bijna een jaar langer om het diploma te halen dan vmbo ers die niet van sector wisselen. Degenen die switchen doen er gemiddeld 4,8 jaar over tegenover bijna 4 jaar in de groep die in dezelfde sector blijft. We zullen in de volgende paragrafen zien dat het verschil nog iets groter uitvalt als rekening wordt gehouden met degenen die nog een mbo-opleiding op niveau 4 volgen. Dat het switchers bijna een jaar meer kost is niet zo verwonderlijk. De meesten blijken namelijk in de eerste twee jaar van hun mbo-opleiding over te stappen naar een andere sector. Dat betekent veelal dat ze hun opleiding helemaal opnieuw moeten beginnen. Ook opstromers die van sector wisselen zullen langer over hun opleiding doen. Zowel bij switchers als niet-switchers kost het de leerlingen die afstuderen in de sectoren E&H en Z&W minder tijd om het diploma te halen dan leerlingen die afstuderen in de sectoren Techniek en Landbouw. Bij switchers blijven de verschillen beperkt, maar bij nietswitchers is het verschil 3 tot 4 maanden. Niet-switchers uit de sector E&H doen gemiddeld 3,8 jaar over hun studie, degenen uit de sector Z&W 3,9 jaar tegenover ruim 4 jaar in de sectoren Landbouw en Techniek. Dat komt ook tot uiting als naar de percentages wordt gekeken. Gemiddeld over alle leerlingen kost het bijna een kwart 5 of 6 jaar om het diploma te halen, maar bij de switchers is dat circa 63%, terwijl dat bij de niet-switchers 20% is. 10 ecbo Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4

11 Verder valt op dat relatief veel leerlingen uit de sector E&H en Z&W hun studie in 3 jaar afronden: 37% van de niet-switchers lukt dat in de sectoren E&H en Z&W. Dat zijn precies de twee sectoren met relatief veel driejarige trajecten (zie ook Petit e.a., 2011). In de sector Techniek studeert er nauwelijks iemand af in 3 jaar (2% van de niet-switchers) en bij Landbouw is dat 6% Leerlingen die nog een opleiding op niveau 4 volgen In het laatste deel van de tabel staan de leerlingen die nog een opleiding op niveau 4 volgden. Afhankelijk of ze hun mbo-opleiding hebben onderbroken kunnen die leerlingen in het tweede tot zevende jaar zitten. Naast studieonderbrekers zijn het vooral ook switchers en opstromers die in het zevende jaar na instroom van cohort 2004 nog het diploma proberen te halen. Bij de switchers volgt nog een kwart van de totale groep een opleiding op niveau 4 (1.502 van de leerlingen) en bij de niet-switchers 4% (1390 van ). Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4 ecbo 11

12 12 ecbo Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4

13 2.3 Studiesucces in de hoofddomeinen: een overall beeld In de tabellen 4a t/m 4c zijn de leerlingen uit cohort 2004 die in de bol zijn in- of opgestroomd naar niveau 4 onderscheiden naar de hoofddomeinen waar hun opleiding toebehoort. Verder is er een onderscheid gemaakt tussen leerlingen die van domein zijn veranderd en leerlingen die binnen hetzelfde domein zijn gebleven Diploma niveau 4 Gemiddeld haalt circa 72% van alle leerlingen uit de bol die in- of opstromen het diploma niveau 4. Tussen domeinen zijn er duidelijke verschillen, waarbij het studiesucces van de leerlingen in de domeinen Bouw & Infra en Techniek & Procesindustrie bovengemiddeld is. Niet-switchers halen aanzienlijk vaker het diploma (80%) dan vmbo ers die van domein wisselen (45%). Bij de switchers steken Bouw & Infra, (52,6%), Transport, Scheepvaart & Logistiek (60,1%) en Handel & Ondernemerschap (63,6) er bovenuit. Veiligheid & Sport (25,3%), Uiterlijke verzorging (27,1%), Informatie & Communicatietechnologie (32,5%) en Ambacht, laboratorium en gezondheidstechniek (35,9%) hebben daarentegen percentages geslaagden die ver onder het gemiddelde liggen. Ook bij niet-switchers scoort Bouw & Infra het hoogst (89,% geslaagden). Hier zijn de percentages geslaagden in de domeinen Mobiliteit & Voertuigen (71,9%) en Informatie & Communicatietechnologie (73,0%) het laagst Feitelijke studieduur De feitelijke studieduur komt bij alle bol ers die het diploma niveau 4 halen gemiddeld uit op 4,0 jaar. Bij domeinswitchers is dat 4,8 jaar en bij niet-switchers 3,9 jaar. Overall gezien ligt de feitelijke opleidingsduur in de meeste domeinen tussen de 4,2 en 4,4 jaar met drie uitzonderingen: Zorg & Welzijn (3,9), Economie & Administratie (3,8) en Handel & Ondernemerschap (3,7). Dat zijn de domeinen met de meeste driejarige opleidingen. Het kost switchers bijna een jaar langer om het diploma te halen dan niet-switchers. Gemiddeld doen ze er namelijk 4,8 jaar over en niet-switchers 3,9. Daarmee komt de opleidingsduur van switchers in de meeste domeinen rond de 5 jaar uit met uitzondering van Handel & Ondernemerschap (4,2) en Uiterlijke verzorging (4,4). Die twee domeinen even buiten beschouwing latend, dan heeft ten minste 50% van de switchers 5 of 6 jaar nodig om het diploma niveau 4 te halen, terwijl in een aantal domeinen dat percentage zelfs tussen de 70 en 80% ligt. Bij niet-switchers is in de meeste domeinen de feitelijke opleidingsduur 4,2 jaar en komen alleen Zorg & Welzijn (3,8), Economie & Administratie (3,7) en Handel & Ondernemerschap (3,5) daar weer ruim onder. Tussen de 10 en 20% van de niet-switchers heeft toch nog 5 of 6 jaar nodig om hun studie op niveau 4 succesvol af te ronden. In drie genoemde domeinen slaagt 42 tot 55% er in om dat in 3 jaar te doen, wat dus samenhangt met het relatief grote aantal driejarige opleidingen in die domeinen Leerlingen die nog een opleiding op niveau 4 volgen In het zevende jaar na instroom in het mbo volgde 7% van de ruim leerlingen die in de bol op niveau 4 zijn in- of opgestroomd en die niet naar de bbl waren gegaan nog een opleiding op niveau 4. Het aantal jaren dat een leerling een mbo-opleiding volgde is, zoals in hoofdstuk 1 is aangegeven, gecorrigeerd voor tijdelijke uitval. Desalniettemin stonden de meesten voor het zesde of zevende jaar in het mbo ingeschreven. Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4 ecbo 13

14 Er is opnieuw een groot verschil tussen switchers en niet-switchers. Van de switchers volgde nog 20% een opleiding op niveau 4 tegenover 2% van de niet-switchers. In absolute zin is de groep switchers ook ruim twee keer zo groot, namelijk bijna om iets meer dan 900 bij de niet-switchers. De consequenties voor de studieduur worden in de volgende paragrafen nagegaan voor afzonderlijke groepen. 14 ecbo Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4

15 Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4 ecbo 15

16 16 ecbo Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4

17 Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4 ecbo 17

18 2.4 Gl- en tl-leerlingen die op niveau 4 instromen Deze paragraaf richt zich specifiek op de leerlingen uit de gemengde en theoretische leerweg die met een vmbo-diploma instromen op niveau 4 van de bol en niet afstromen naar en lager niveau of switchen naar de bbl. De resultaten van die groep zijn weergegeven in de tabellen 5a t/m c, waarbij tabel 5a een overall beeld geeft en de twee volgende tabellen betrekking hebben op switchers en niet-switchers. Die laatste groep blijkt de meest succesvolle van alle vmbo ers Diploma niveau 4 Gemiddeld haalt circa 83,4% van alle gediplomeerde gl ers en tl ers die op niveau 4 instromen het betreffende diploma. Bouw & Infra steekt daar weer ruim bovenuit met 90% geslaagden, gevolgd door Techniek & Procesindustrie (88,8%). Domeinen met slaagpercentages ruim onder het gemiddelde zijn Informatie & Communicatietechnologie (75,9%) en Mobiliteit & Voertuigen (74,5%). Switchers zijn duidelijk minder succesvol dan niet-switchers: circa 64% haalt het diploma niveau 4, terwijl zo n 86% van de niet-switchers daarin slaagt. Ook binnen beide groepen varieert de slaagkans tussen domeinen aanzienlijk. Omdat het bij switchers om relatief kleine aantallen per domein gaat, is de nauwkeurigheid van de percentages geringer, maar in lijn met hiervoor gepresenteerde resultaten geven Bouw & Infra en Techniek & Procesindustrie naast Transport, Scheepvaart & Logistiek weer een bovengemiddeld resultaat te zien met slaagpercentages in de buurt van de 75%. Bij degenen die niet van domein wisselen zijn het opnieuw Bouw & Infra (91,8% geslaagden) en Techniek & Procesindustrie (89,9%) met bovengemiddelde slaagpercentages en vinden we de slechtste resultaten bij Informatie & Communicatietechnologie (78,2%) en Mobiliteit & Voertuigen (76,7%) Feitelijke studieduur Bij de gediplomeerde gl ers en tl ers die op niveau 4 instromen kost het de switchers gemiddeld bijna een jaar langer om het diploma te halen dan de niet-switchers (4,6 om 3,7 jaar). Bij switchers loopt de studieduur in de meeste domeinen uiteen van ongeveer 4,5 jaar tot 5 jaar. Duidelijke uitschieters zijn er niet. Rond de 50% van de switchers haalt het diploma pas na 5 of 6 jaar. De niet-switchers kost het in de meeste domeinen gemiddeld 4 tot 4,2 jaar om het diploma te halen. De drie domeinen met relatief veel driejarige opleidingen komen met een gemiddelde studieduur van 3,4 tot 3,5 jaar duidelijk lager uit. Rond de 5% van de leerlingen uit die drie domeinen doet relatief lang (5 of 6 jaar) over hun studie, maar tussen 50 en 60% haalt het diploma in 3 jaar Leerlingen die nog een opleiding op niveau 4 volgen Het zevende jaar na instroom in het mbo volgden ruim 400 van de in totaal bijna gl ers en tl ers die op niveau waren begonnen nog een opleiding op niveau 4. Dat is 2% van die totale groep. Ruim de helft had hun mbo-opleiding tijdelijk onderbroken, maar ook als daar rekening mee wordt gehouden bleek driekwart voor het zesde of zevende jaar ingeschreven te staan in het mbo. 18 ecbo Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4

19 Op dit punt is er verhoudingsgewijs opnieuw een groot verschil tussen switchers en nietswitchers. Van de switchers volgden er 281 van de (13%) nog een opleiding op niveau 4 tegenover 128 van de niet-switchers (1%). Halen de nog studerende switchers in dat jaar hun diploma alsnog, dan gaat de gemiddelde studieduur in die groep omhoog van 4,6 naar 4,8 jaar. Dat betekent tegelijkertijd dat zo n 65% van de switchers 5 tot 7 jaar nodig heeft om het diploma te halen. Die cijfers zijn, voor alle duidelijkheid, gecorrigeerd voor het aantal jaren dat leerlingen hun mbo-opleiding hebben onderbroken. Het geringe aantal niet-switchers dat nog een mbo-opleiding volgde brengt niet of nauwelijks verandering in de eerder genoemde opleidingsduur van niet-switchers (3,7 jaar). Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4 ecbo 19

20 20 ecbo Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4

21 Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4 ecbo 21

22 22 ecbo Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4

23 2.5 Kl-leerlingen die op niveau 4 instromen In deze paragraaf gaat het om leerlingen uit de kaderberoepsgerichte leerweg die met een diploma meteen instromen op niveau 4 van de bol en die niet naar een lager niveau terugvallen. Uit deze groep gaat ook niemand naar de bbl. Tabel 6a t/m 6c tonen de resultaten voor respectievelijk de totale groep, de switchers en de niet-switchers. Elke tabel bestaat weer uit drie delen: het percentage dat het diploma niveau 4 haalt, gegevens over de feitelijke studieduur en leerlingen die nog niet zijn uitgestroomd, maar nog op niveau 4 een opleiding volgen Diploma niveau 4 Leerlingen uit de kaderberoepsgerichte leerweg doen het iets minder goed dan de leerlingen uit de gemengde en de theoretische leerweg: 78,8% haalt het diploma niveau 4 versus 83,4% van de gl ers en tl ers. Dat verschil komt terug bij de switchers (56,4% geslaagden om 63,8% bij de gl ers en tl ers) en bij de niet-switchers (81,8% om 85,9%). Bij leerlingen die van domein wisselen zijn de groepen te klein om verschillen tussen domeinen betrouwbaar aan te kunnen geven. Bij de niet-switchers komt het percentage met een diploma op niveau 4 in de domeinen Bouw & Infra (92,8% geslaagden), Techniek & Procesindustrie (87,3%) en Zorg & Welzijn (86,4%) duidelijk boven het gemiddelde slaagpercentage uit. In 5 domeinen blijft de slaagkans steken tussen 70% (Informatie & Communicatietechnologie) en circa 75% (o.a. Veiligheid & Sport) Feitelijke studieduur Kl ers halen het diploma in een vrijwel vergelijkbare tijd als gl ers en tl ers: gemiddeld doen ze er 3,9 jaar over en dat is 3,8 jaar bij gl ers en tl ers. Switchende kl ers doen bijna een jaar langer over het halen van het diploma dan kl ers die binnen hetzelfde domein blijven: gemiddeld 4,7 jaar tegenover 3,8 jaar. Bij gl ers en tl ers is dat respectievelijk 4,6 en 3,7. Over verschillen in de gemiddelde opleidingsduur tussen domeinen in de groep switchers is vanwege de geringe aantallen weinig te zeggen. Wel is te zien dat in de meeste domeinen die leerlingen tussen 4,5 en ruim 5 jaar nodig hebben om het diploma te halen. Gemiddeld genomen heeft circa 60% van hen er 5 of 6 jaar voor nodig. Bij de niet-switchers komt het patroon overeen met dat bij gl ers en tl ers. In de meeste domeinen slagen ze in iets meer dan 4 jaar met uitzondering weer van de drie steeds genoemde domeinen, waar het de leerlingen gemiddeld rond de 3,5 jaar kost om niveau 4 succesvol af te ronden. Het percentage dat er 5 tot 6 jaar over doet ligt in veel domeinen rond de 15%. In de drie domeinen die de uitzondering vormen en waar relatief veel driejarige opleidingen voorkomen haalt bijna 50% (Zorg & Welzijn) tot 60% (Handel & Ondernemerschap) het diploma in 3 jaar Leerlingen die nog een opleiding op niveau 4 volgen Ongeveer 3% van de kl ers die op niveau 4 instroomden volgde nog een opleiding op niveau 4, van wie er 8 op de 10 in het zesde of zevende jaar van hun mbo-opleiding zaten. Bij de switchende kl ers namen 104 van de 668 leerlingen (16%) nog deel aan een opleiding op niveau 4. Als alle 104 het diploma ook halen, dan gaat de gemiddelde opleidingsduur in die groep omhoog van gemiddeld 4,7 naar gemiddeld 5,0 jaar. Bij de niet-switchers volgden nog 51 van de 4958 (1%) een opleiding op niveau 4. Slagen die allemaal dan gaat de gemiddelde opleidingsduur bij de niet-switchers niet merkbaar omhoog. Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4 ecbo 23

24 24 ecbo Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4

25 Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4 ecbo 25

26 26 ecbo Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4

27 2.6 Bl ers, niet-gediplomeerde vmbo ers en opstromers in het mbo De laatste groep is zeer verschillend van samenstelling: een kwart is bl er, een derde kl er en 4 op de 10 gl er of tl er. Niemand van hen heeft, uitgaande van de doorstroomregeling, recht op plaatsing op niveau 4. Toch stroomde 25% op dat niveau in, circa 3% is op niveau 1 begonnen, bijna 30% op niveau 2 en 44% op niveau 3. Driekwart van deze gemêleerde groep is opgestroomd naar niveau 4. Omdat het studiesucces van deze groep, zowel afgemeten aan het behalen van diploma niveau 4 als aan de studietijd, duidelijk achterblijft bij het succes in de twee andere groepen is, mede met het oog op weinig leerlingen in verschillende cellen, deze groep niet verder opgesplitst. Wel zijn weer switchers en nietswitchers onderscheiden. Aan het eind wordt nog naar die groepen gekeken Diploma niveau 4 Het lukt circa 56 à 57% van de vmbo ers uit de beschreven groep om binnen 6 jaar het diploma niveau 4 te halen. Daarmee blijft die groep ver achter bij de gediplomeerde kl ers (circa 79% geslaagd) en bij de gediplomeerde gl ers en tl ers (83%) die op niveau 4 instromen. Evenals bij de vorige groepen tekent zich ook hier weer een duidelijk verschil af tussen switchers en niet-switchers. Van de leerlingen die naar een ander domein lukt het niet meer dan 38% om binnen 6 jaar het diploma niveau 4 te halen, van de leerlingen die binnen hetzelfde domein blijven slaagt nagenoeg 70%. Bij de switchers steken twee domeinen er met kop en schouders bovenuit: in het domein Transport, Scheepvaart & Logistiek haalt iets meer dan 50% het diploma en in het domein Handel & Ondernemerschap lukt 63% van de leerlingen die uit een ander domein komen dat. Tegenover deze tocht relatief succesvolle domeinen staat 7 andere domeinen waar het slaagpercentage van de leerlingen die overgestapt zijn tussen de 20 en 30% uitkomt. In de groep niet-switchers zijn er ook grote verschillen in de slaagpercentages: Handel & Ondernemerschap (75,5%) en Uiterlijke verzorging (84,6%) zijn de meest succesvolle domeinen. Zo n 6 domeinen halen slaagpercentages ver onder het gemiddelde, namelijk van circa 50% of nog lager Feitelijke studieduur Overall komt de gemiddelde opleidingsduur van leerlingen die het diploma niveau 4 halen uit op 4,4 jaar. Bij switchers is dat 4,8 en bij niet-switchers 4,2. Switchers hebben in de meeste domeinen ten minste 5 jaar nodig om het diploma te halen. Alleen in de sector Handel & Ondernemerschap (4,2 jaar) en Uiterlijke verzorging (4,4 jaar) is dat duidelijk geringer. Bij Economie & Administratie doen leerlingen er gemiddeld net iets minder dan 5 jaar over. Zo n 60% van de geslaagden had 5 of 6 jaar nodig. In een deel van de domeinen is dat percentage 70% of nog hoger. Bij de niet-switchers zien we Handel & Ondernemerschap weer met een relatief korte opleidingsduur (3,7 jaar). Daar staan een aantal domeinen tegenover met een gemiddelde studieduur tussen 4,5 en 5 jaar en met percentages van 50% en hoger die 5 of 6 jaar voor het diploma nodig hebben. Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4 ecbo 27

28 2.6.3 Leerlingen die nog een opleiding op niveau 4 volgen Van de switchers volgde zo n 30% van de switchers nog een opleiding op niveau op de laatste peildatum. Driekwart van hen zat in het zesde of zevende jaar van de mbo-opleiding. Zouden die leerlingen in dat jaar allemaal slagen, dan gaat de gemiddelde studieduur omhoog van 4,8 jaar naar 5,4 jaar. Ook bij de niet-switchers kunnen degenen die nog een opleiding op niveau 4 volgden (864 van de ; 8%) de gemiddelde opleidingsduur in hun groep opdrijven. Bijna 85% van hen zat namelijk al voor het zesde of zevende jaar in het mbo. Slagen ze allemaal dan stijgt de gemiddelde opleidingsduur bij niet-switchers naar 4,4 jaar. 28 ecbo Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4

29 Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4 ecbo 29

30 30 ecbo Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4

31 2.6.4 Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4 ecbo 31

32 Instroomgroepen nader bekeken Zonder een onderverdeling te maken naar sectoren of domeinen worden hier de studieresultaten gepresenteerd van de groep overige leerlingen die alleen naar vooropleiding en instroomniveau worden onderscheiden en dus niet meer naar sectoren of hoofddomeinen. Leerlingen uit de basisberoepsgerichte leerweg Van de bijna bl ers uit cohort 2004 die in- of opgestroomd zijn naar niveau 4, begonnen verreweg de meesten op niveau 2 (ruim 3700) van wie een enkeling op niveau 1. Bijna 400 stroomden in op niveau 3 en 275 op niveau 4. Bijna de helft (2.138) heeft het diploma niveau 4 gehaald, waarbij leerlingen die op niveau 3 en 4 instroomden iets succesvoller waren dan leerlingen die op niveau 2 zijn begonnen. Van de bl ers die in het mbo van domein switchten haalde 31% het diploma niveau 4 (554 van de 1.783), van degenen die binnen hetzelfde domein bleven 61% (1.584 van de 2.598). Bl ers die het diploma niveau 4 haalden deden dat gemiddeld in 5 jaar, de switchers van domein kostte het iets meer tijd, namelijk 5,3 jaar gemiddeld en de niet-switchers 4,9 jaar. Met name de opstromers vanaf niveau 2 hebben meer tijd nodig (gemiddeld 5,1 jaar; switchers 5,4 en niet-switchers 5,0). Bijna bl ers volgden in het zevende jaar na instroom nog een opleiding op niveau 4. Circa 85% van hen stond voor het zesde of zevende jaar ingeschreven in een mbo-instelling. Ongeveer bl ers uit cohort 2004 hebben dus het diploma niveau 4 gehaald en nog eens volgden nog een opleiding om dat diploma te halen. Gemiddeld hebben ze 5 jaar nodig, maar diverse groepen kost het 6 tot 7 jaar, met name de opstromers die ook nog eens van domein of sector switchen. Leerlingen uit de kaderberoepsgerichte leerweg Buiten de groep kl ers die met een diploma meteen op niveau 4 zijn ingestroomd en niet zijn afgestroomd, volgden nog eens kl ers een opleiding op niveau 4. Een deel is zonder doorstroomrecht op niveau 4 geplaatst of is van niveau 4 afgestroomd naar een lager niveau, de meesten zijn op niveau 2 of 3 ingestroomd en later opgestroomd naar niveau 4. In totaal heeft 56% van die kl ers het diploma niveau 4 binnen 6 jaar gehaald. Switchers (2.286) zijn aanzienlijk minder succesvol dan niet-switchers (3.239): 35% heeft het diploma gehaald tegenover 70% van de niet-switchers. Het kostte de kl ers gemiddeld 4,4 jaar om het diploma niveau 4 te halen (switchers 4,9 jaar en niet-switchers 4,3 jaar). Het instroomniveau speelt nauwelijks een rol in de studieduur. Een vrij grote groep (883 kl ers) volgde nog een opleiding op niveau 4, van wie driekwart al 6 of 7 jaar aan een mbo-opleiding deelnam. Ook bij kl ers die op een lager niveau instromen of zonder doorstroomrecht (vaak zonder diploma) op niveau 4 beginnen, moet er rekening mee worden gehouden dat het een aanzienlijk deel 5 tot 7 jaar kost om het diploma niveau 4 te bemachtigen. Vooral opstromers en switchers behoren daartoe. Leerlingen uit de gemengde en de theoretische leerweg In totaal zijn bijna vmbo ers uit de gemengde en de theoretische leerweg of op een lager niveau dan 4 ingestroomd (ongeveer driekwart), of op niveau 4 begonnen zonder doorstroomrecht, of na niveau 4 en zonder dat diploma afgestroomd naar een lager niveau. 32 ecbo Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4

33 In totaal heeft 62% het diploma niveau 4 binnen 6 jaar gehaald. Bijna driekwart van de nietswitchers (73%) is dat gelukt en bijna de helft van de switchers (45%). Van de leerlingen die op niveau 2 zijn ingestroomd heeft 50% het diploma gehaald, van de degenen die op niveau 3 zijn begonnen 80% en van de instromers op niveau 4 33%. Dat laatste vanwege een grote groep afstromers. Het kost deze groep gl ers en tl ers gemiddeld 4,2 jaar om het diploma niveau 4 te halen. De switchers doen er weer aanzienlijk langer over: 4,6 jaar tegenover niet-switchers 4 jaar. Leerlingen die moeten opstromen vanaf niveau 2 kost het gemiddeld 4,7 jaar, switchen ze daarbij van domein dan is het 4,8 jaar gemiddeld. Ongeveer 10% van deze groep gl ers en tl ers (842) volgde nog een opleiding op niveau 4, van wie 70% voor het zesde of zevende jaar in het mbo stond ingeschreven. Van de gl ers en tl ers die op een lager niveau dan 4 instromen of op niveau 4 (zonder doorstroomrecht), maar dan vaak afstromen, haalt bijna twee derde het diploma niveau 4. Dat kan nog oplopen. Een grote groep kost het 5 tot 7 jaar om niveau 4 succesvol af te ronden, ook hier vooral de opstromers en switchers. Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4 ecbo 33

34 34 ecbo Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4

35 3 Samenvatting en conclusies 3.1 Samenvatting Begin dit jaar heeft de minister van OCW het Actieplan mbo Focus op vakmanschap uitgebracht. Een van de voorgenomen maatregelen is om de nominale opleidingsduur van opleidingen op niveau 4 terug te brengen van vier naar drie jaar met mogelijk een uitzondering voor opleidingen in de sector Techniek. In diverse geledingen wordt er nog gediscussieerd over de reikwijdte van de maatregel. Een projectteam met afgevaardigden uit het veld (MBO Raad, Colo, de mbo-instellingen en het Coördinatiepunt Colo) is door de minister gevraagd om advies welke opleidingen eventueel een uitzonderingsstatus moeten krijgen, dat wil zeggen een nominale studieduur van 4 jaar mogen behouden. Op verzoek van het projectteam Verkorting opleidingstijd niveau 4 heeft ecbo in de onderwijsnummerbestanden onderzocht wat de feitelijke opleidingsduur is van vmbo ers die het diploma niveau 4 halen. In de analyses is onderscheid gemaakt naar zowel enkele kenmerken van de vooropleiding, de niveauplaatsing in het mbo bij instroom en de sector of het hoofddomein waartoe een mbo-opleiding behoort. Gebruik is gemaakt van het instroomcohort , omdat van dat cohort de langste tijdreeks aan gegevens beschikbaar is: gegevens van 7 jaar over deelname aan opleidingen en van 6 jaar over het studiesucces (diploma en opleidingsduur). Het cohort 2004 is niet volledig (ongeveer een dekking van 90%), maar wel grotendeels representatief voor de instroom van vmbo ers in het mbo. Het betekent dat de absolute aantallen die in deze notitie zijn genoemd globaal genomen met 10% moeten worden verhoogd om een beter beeld van de omvang te verkrijgen. In alle analyses zijn alleen de vmbo ers betrokken die zijn ingestroomd op niveau 4 of die gedurende hun mbo-opleiding zijn opgestroomd naar niveau 4. Vrijwel alle analyses zijn gedaan op de leerlingen die naar de bol zijn gegaan en niet zijn geswitcht naar de bbl. De groep bbl ers is niet alleen veel kleiner, ze zijn ook minder succesvol in het behalen van het diploma niveau 4 (40% versus ruim 70% in de bol) en bbl ers die het halen doen er gemiddeld ook een half jaar langer over (4,6 jaar versus 4,0 in de groep die in de bol blijft). Die langere studieduur houdt zeker verband met de bevinding dat veel vmbo ers in de bbl, ook die uit de kaderberoepsgerichte, de gemengde en de theoretische leerweg, vaak eerst op niveau 2 hun opleiding moeten beginnen. Gekeken naar de instroom in sectoren zijn er geen opvallend grote verschillen in de slaagkansen tussen de vier sectoren, maar wel in de opleidingsduur. In de sectoren Economie & Handel en Zorg & Welzijn kost het vmbo ers gemiddeld een klein half jaar minder om het diploma niveau 4 te halen (3,9 om 4,3 jaar). Dat verschil heeft met name te maken met een relatief groot aanbod van driejarige opleidingen in de sectoren E&H en Z&W. Switchers van sector kost het gemiddeld ongeveer een jaar meer om niveau 4 succesvol af te ronden dan leerlingen die binnen dezelfde sector hun opleiding vervolgen: 4,8 jaar versus 3,9 jaar. Dat verschil van (bijna) een jaar komt in alle vier de sectoren terug. Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4 ecbo 35

36 In de meeste analyses is een verfijndere indeling van de opleidingen gebruikt, namelijk een indeling de 16 hoofddomeinen zoals die voor het mbo zijn voorgesteld. Er zijn drie hoofdgroepen onderscheiden naar de mate van succes in het mbo: 1) de gl ers en tl ers die met een vmbo-diploma op niveau 4 instromen en niet naar een lager niveau afstromen; 2) de kl ers die met een vmbo-diploma op niveau 4 instromen en niet naar een lager niveau afstromen; 3) alle overige vmbo ers die of op niveau instromen en van wie velen naar een lager niveau afstromen of die op een lager niveau instromen en opstromen naar niveau 4. Gl ers en tl ers uit de eerste groep halen het vaakst het diploma en doen dat in gemiddeld de kortste tijd: 83 à 84% haalt het diploma en ze doen dat gemiddeld in 3,8 jaar. Van de kl ers uit de tweede groep haalt 79% het diploma in gemiddeld 3,9 jaar en van de vmbo ers uit de gemêleerde derde groep slaagt 56% er in om het diploma niveau 4 te halen en ze doen dat gemiddeld in 4,4 jaar. In alle drie de groepen is het percentage leerlingen dat het diploma haalt systematisch lager bij leerlingen die van domein wisselen. Het verschil is 20 tot 30 procentpunten. Switchers die het diploma halen hebben ook duidelijk meer tijd nodig. In de groepen kl ers, gl ers en tl ers is dat bijna een jaar, in de derde gemêleerde groep ongeveer een half jaar. Afhankelijk van de groep kost het switchers gemiddeld 4,6 tot 4,8 jaar. Hiervoor zagen we dat een sectorwissel gemiddeld nog meer tijd kost. De extra tijd hangt dus ook af van de domeinswitch. Is dat binnen een sector, dan levert dat iets minder tijdverlies op dan een overstap naar een domein buiten de sector. Naast verschillen tussen domeinen in het behalen van het diploma niveau 4, zijn er ook verschillen in de feitelijke opleidingsduur om dat diploma te halen. In drie domeinen kost het leerlingen gemiddeld genomen duidelijk minder tijd. Die domeinen zijn: Handel & Ondernemerschap, Economie & Administratie en Zorg & Welzijn. Dat zijn precies de drie domeinen met relatief veel driejarige trajecten voor opleidingen op niveau 4. Het effect is in het grootst in de twee eerste groepen (kl ers, gl ers en tl ers die op niveau 4 instromen). Dat zijn hoogstwaarschijnlijk ook de leerlingen die gebruik maken van de verkorte trajecten. Een en ander betekent dat de opleidingsduur in die drie domeinen veelal gemiddeld ten minste een half jaar minder is dan het totaal gemiddelde en voor de overige domeinen een paar maanden meer dan het gemiddelde. Een substantieel aantal leerlingen, met name switchers uit de eerste twee groepen en relatief veel leerlingen uit de derde gemêleerde groep, volgden in het zevende jaar na instroom van cohort 2004 in het mbo nog een opleiding op niveau 4. Omdat rekening is gehouden met tussentijdse onderbreking van de mbo-opleiding, heeft niet iedereen ook 7 jaar een mbo-opleiding gevolgd. Toch heeft circa driekwart van die groep al 6 of 7 jaar aan het mbo-onderwijs deelgenomen. Slagen die leerlingen alsnog, dan zal de slaagkans van groepen omhoog gaan, maar dan moet ook rekening worden gehouden met een hogere gemiddelde opleidingsduur. Het gaat vooral om opstromers en switchers. 3.2 Enkele conclusies De analyses van het onderwijsnummerbestand maken duidelijk dat de gemiddelde feitelijke opleidingsduur van alle leerlingen die in de bol een diploma op niveau 4 halen 4,0 jaar is. 36 ecbo Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4

37 Dat komt overeen met de nominale opleidingsduur van de meeste opleidingen. In de bbl is die feitelijke opleidingsduur overigens 4,6 jaar. Een gemiddelde van 4,0 jaar betekent dat een deel van de leerlingen er sneller over doet en een deel langzamer. Het sneller succesvol afronden van een opleiding op niveau 4 komt hoofdzakelijk voor in drie domeinen die relatief veel driejarige trajecten kennen en daar vooral bij leerlingen die meteen op niveau 4 instromen. Ongeveer een kwart van alle leerlingen die binnen 6 jaar het diploma halen heeft meer tijd nodig, namelijk 5 of 6 jaar. Dat percentage verschilt sterk tussen groepen: bij niet switchers van domein ligt dat percentage tussen de 10 en 20% en in de gemêleerde groep rond de 30%, bij switchers komt het percentage dat er 5 of 6 jaar over doet eerder rond de 75% uit. Daarnaast zijn er met name bij switchers en bij leerlingen in de gemêleerde groep nog relatief veel leerlingen die in hun zesde of zevende alsnog het diploma niveau 4 proberen te halen. Het betekent dat de berekende gemiddelde opleidingsduur in die groep nog hoger kan komen te liggen. De groep die meer tijd nodig heeft dan vier jaar die er nu nominaal staat voor de meeste opleidingen op niveau 4 is niet gering van omvang. Het gaat om circa leerlingen uit cohort 2004 en rekening houdend met de niet volledige dekking van dat cohort in het onderwijsnummerbestand zal het eerder in de buurt komen van leerlingen. Daarbij zijn nog niet de leerlingen gerekend die nog een opleiding op niveau 4 volgden en van wie verreweg de meesten in het vijfde tot zevende jaar van hun opleiding zaten. Het gaat dan nog eens om tot leerlingen. Met uitzondering van veel leerlingen die een opleiding volgen in de drie domeinen met relatief veel driejarige trajecten, kost het vrijwel alle overige vmbo ers ten minste 4 jaar om het diploma op niveau 4 te halen, terwijl tot leerlingen 5 tot 7 jaar daar voor nodig heeft. De voorgestelde inkorting van de nominale opleidingsduur van mbo-opleidingen op niveau 4 staat niet op zichzelf. De minister koppelt er diverse andere maatregelen aan vast die de inkorting ook mogelijk moeten maken. Bij de haalbaarheid en het verwachte effect van die begeleidende maatregelen kunnen zeker vraagtekens worden gezet. Maar los daarvan kan de vraag worden gesteld hoe realistisch het is om uit te gaan van driejarige trajecten en daar de financiering aan te koppelen. In de eerste plaats zijn veel verkorte opleidingen zoals die nu al worden aangeboden voortgekomen uit de tijd voor de roc-vorming. Ze kennen dus al een lange traditie. De gevonden effecten in deze notitie, met name een duidelijk korter gemiddelde feitelijke opleidingsduur, kunnen niet zomaar worden gegeneraliseerd naar opleidingen die op basis van de voorgenomen maatregel ingekort gaan worden van vier naar drie jaar. In de tweede plaats lijkt te worden voorbij gegaan aan een omvangrijke risicogroep, namelijk een kwart tot een derde van de leerlingen die het diploma niveau 4 momenteel haalt in 5 tot 7 jaar. De kans is groot dat bij invoering van de maatregel die groep leerlingen die nu nog wel het diploma niveau 4 haalt, daar in de beoogde nieuwe situatie hoogstwaarschijnlijk niet in zal slagen, afgezien van de vraag of ze die uitdaging dan nog zelf wel durven aangaan. Die groep bestaat vooral uit leerlingen die bij de overstap van het vmbo naar het mbo nog geen duidelijk beeld hebben van wat ze willen worden en daardoor vaker switchen alsook uit leerlingen die in het mbo nu nog de kans krijgen om via opstroom het diploma niveau te Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4 ecbo 37

38 halen. Dat zijn de leerlingen uit de basisberoepsgerichte leerweg en leerlingen uit de andere leerwegen die om welke reden dan ook niet meteen op niveau 4 worden geplaatst. Er is niks mee om leerlingen meer uit te dagen tot sneller en efficiënter studeren, maar als die uitdaging te groot wordt, wat zeker het geval zal zijn bij veel leerlingen die nu 5 tot 7 jaar nodig hebben voor hun opleiding, dan kan dat wel eens veel minder op niveau 4 opgeleide mbo ers opleveren dan onze samenleving nodig heeft. Zoals aangegeven kan wel eens een kwart tot een derde van het huidige aantal leerlingen zijn dat nu nog wel het diploma op niveau 4 haalt. In aantal kan dat oplopen tot en mogelijk tot op niveau 4 afgestudeerden per jaar. 38 ecbo Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4

39 Bijlage Op de website is een Excelmap te downloaden die als bijlage bij deze notitie hoort. Daarin is een verdere opsplitsing naar subdomeinen en crebo s te vinden. Feitelijke studieduur mbo-opleidingen niveau 4 ecbo 39