Structuurvisie Winsum

Transcriptie

1 Structuurvisie Winsum September 2013 Structuurvisie Winsum - 01

2 Structuurvisie Winsum Augustus 2013 Gemeente Winsum Hoofdstraat AC Winsum Nynke Scheeper Projectleider In samenwerking met: Inbo Gaasterlandstraat RH Amsterdam

3 Bron: GoogleMaps

4

5 Inhoudsopgave 1. Samenvatting 7 2. Het Winsum dat u kent Ambities Visie en opgaven Visie voor de kern Winsum Doorkijk naar Uitvoeringsstrategie 65 Beleid, acties en projecten 73 Structuurvisie Winsum - 05

6

7 1. Samenvatting In het document dat voor u ligt presenteert de gemeente Winsum haar nieuwe structuurvisie. De nieuwe structuurvisie vervangt De Schatkamer van het Noorden, onze toekomstvisie gemeente Winsum uit In de nieuwe structuurvisie zetten wij als gemeente de ruimtelijke en programmatische kaders uiteen voor sectoraal beleid, zoals voor economie, onderwijs en wonen. In de Schatkamer van het Noorden spraken wij over de unieke kwaliteiten van Noord- Groningen, haar landschappelijke en cultuurhistorische elementen, rust, ruimte en het goed gewaardeerde woon- en leefklimaat. In veel opzichten zal deze nieuwe structuurvisie vertrouwd aanvoelen. De unieke landschappelijke waarden, het goede wonen en de leefbaarheid van de gemeente zijn en blijven de komende jaren belangrijke thema s. 1.1 Waarom een nieuwe structuurvisie? Winsum beschikt over een stabiel bevolkingsaantal, al jaren wonen er ongeveer mensen in onze gemeente. De verwachting is dat dit aantal ook de komende tijd ongeveer gelijk zal blijven. Echter, de afgelopen jaren is duidelijk geworden dat de samenstelling zal veranderen. Het vergrijzen en ontgroenen van de bevolking en de verwachte toename van het aantal eenpersoonshuishoudens zijn enkele van de structurele verschuivingen in de bevolkingssamenstelling die wij de aankomende jaren verwachten. Met deze veranderingen veranderen tegelijkertijd de wensen en eisen die de bevolking stelt aan haar woon-, werk- en leefomgeving. Winsum is een gemeente met grote kwaliteiten op het gebied van wonen, maatschappelijke en commerciële voorzieningen en beschikt over een buitengewoon belangrijke en gezonde agrarische sector. Deze kwaliteiten moeten worden gekoesterd maar zijn zeker niet vanzelfsprekend. Hoe deze kernkwaliteiten in stand te houden en nieuwe kansen te pakken staat in deze structuurvisie. Een visie op de gemeente Winsum is een visie op de regio en de rol die Winsum regionaal vervult. In het rapport Grenzeloos Gunnen (Provincie Groningen 2013) wordt reeds nadrukkelijk voorgesorteerd op een te vormen gemeente Hoogeland, waarin bijvoorbeeld de gemeenten De Marne, Bedum, Eemsmond en Winsum zouden moeten opgaan. Ongeacht of de gemeente Hoogeland er daadwerkelijk komt, is het van groot belang om onze positie en toegevoegde waarde binnen de regio te verduidelijken, voor onszelf, voor onze partnergemeenten en voor alle andere belanghebbenden en betrokkenen. De afgelopen jaren hebben er grote veranderingen plaats gevonden in het maatschappelijk krachtenveld. De rol en positie van de gemeente, woningbouwcorporaties, bewoners en maatschappelijke organisaties is anders dan die van een paar jaar geleden. Voor de gemeente geldt dat het motto is verschoven van zorgen voor naar zorgen dat. Dit houdt in dat de gemeente niet langer zelf het voortouw neemt, maar voorwaarden wil scheppen waarbinnen de gemeente en andere partijen gezamenlijk optrekken. Deze structuurvisie dient tot doel om onze toekomstige rol te verduidelijken. De structuurvisie maakt duidelijk waar wij als gemeente de komende jaren verantwoordelijkheid voor nemen en welk beroep wij zullen doen op welke partijen. Samenvatting Structuurvisie Winsum - 07

8 1.2 Onze ambities Laat er geen twijfel over bestaan, Winsum beschikt reeds over vele kwaliteiten. Het is natuurlijk niet voor niets dat onze gemeente de afgelopen tien jaar een stabiele gemeente is gebleken. De huidige tijd staat ons echter niet toe om op onze lauweren te rusten. De goede bereikbaarheid, voorzieningen, landschappelijke kwaliteiten en sterke woonmilieus in de gemeente zijn niet vanzelfsprekend. Aan het behouden van bestaande kwaliteiten en het aanboren van nieuwe kansen zullen we moeten werken, in wisselende rollen en nieuwe regionale verbanden. Onze ambities voor 2025 zijn de volgende: De gemeente Winsum beschikt over kwalitatief goede, toekomstbestendige en onderscheidende woonmilieus voor bestaande bewoners en voor nieuwe markten. We willen een kwaliteitssprong maken in de bestaande voorraad en deze daarmee interessant maken voor instromende starters. We willen de kansen die de vergrijzing ons aanreikt verzilveren en nieuwe woonmilieus en woonzorgconcepten toevoegen. Daarbij zoeken we een goede balans tussen bescheiden nieuwbouw en de transformatie van bestaande woningen en tussen inbreiding en uitbreiding. In Winsum is het in 2025 goed wonen voor iedereen, jong en oud, mensen met een grote en een kleine portemonnee. beschikt over een regionaal onderscheidend voorzieningenniveau dat niet alleen de gemeente Winsum bedient, maar ook haar omliggende gemeenten. Reeds nu al is de plaats Winsum de kern met het grootste aanbod winkels, maatschappelijke voorzieningen en onderwijs in Noord-Groningen. Het is onze ambitie om de aantrekkingskracht van dat aanbod verder te versterken en het bovendien makkelijker en comfortabeler te maken om van dat aanbod gebruik te maken. Kortom, een gemeente waarin een breed aanbod aan kwalitatief goede voorzieningen bereikbaar is voor al haar bewoners, en haar buren. is een gemeente waar ondernemende mensen de ruimte krijgen. De meest genoemde kwaliteiten van de gemeente Winsum zijn rust en ruimte. Die ruimte willen we letterlijk en figuurlijk in dienst stellen van ondernemende Winsumers. Winsum is in 2025 een gemeente waar je een gezond agrarisch bedrijf kunt runnen, waar je als startende ondernemer aan huis de ruimte krijgt en waar je elders in de gemeente kunt doorgroeien als dat huis te klein blijkt te zijn. Het is een gemeente waar je (samen met anderen) je woondroom kan verwezenlijken en waar de gemeente je met raad en daad bij staat als je kansen ziet die passen binnen de door haar heldere gestelde kaders. is een gemeente waar je het oudste cultuurlandschap van Nederland optimaal kunt beleven. Het cultuurhistorisch waardevolle landschap bestaat in harmonie met het waterrijke recreatielandschap en het agrarische productielandschap. Het is onze ambitie om het aanbod aan aantrekkelijke (dag)recreatieve voorzieningen en faciliteiten voor meerdaags verblijf te versterken en/of uit te breiden. Kortom, Winsum is in 2025 een gemeente waar het aantrekkelijk wonen is voor iedereen, waar je kunt beschikken over goede en bereikbare voorzieningen, waar bewoners de ruimte krijgen om hun dromen waar te maken en waar je als liefhebber (van buiten) kunt genieten van Winsums landschappelijke kwaliteiten. Om als gemeente deze ambitie waar te kunnen maken zien wij drie kernopgaven waar wij ons de komende jaren op gaan richten. Door ons op deze opgaven te richten denken wij in staat te zijn om, in samenwerking met bewoners, naburige gemeenten, provincie, stadsregio Groningen-Assen, woningcorporaties, zorginstellingen, brancheverenigingen, ondernemersverenigingen en vele andere partijen, ieder vanuit zijn eigen kracht onze gedeelde ambities realiteit te kunnen laten worden.

9 De drie kernopgaven waar wij ons de komende jaren op zullen richten zijn: Goede bereikbaarheid. Bereikbaarheid is meer dan een plek eenvoudig kunnen bereiken, het zegt iets over wat je op die plek kunt doen. Winsum is niet alleen een forensengemeente omdat er goede verbindingen zijn met de stad Groningen, het is de combinatie van die goede verbindingen met aantrekkelijke woonmilieus en goede voorzieningen die de forens bindt aan onze gemeente. Door te kiezen voor excellente bereikbaarheid als centrale opgave gaan we voor nog efficiëntere, veiligere en passende fysieke én digitale infrastructuur in combinatie met slimme locatiekeuzes voor belangrijke voorzieningen als onderwijs en winkels. Sterke kernen met een eigen karakter. We streven naar sterke dorpen en buurtschappen met elk een helder, eigen profiel. De in het Provinciaal Omgevingsplan gehanteerde vierdeling naar centrumdorpen (Winsum), complete dorpen (Baflo, Ezinge en Sauwerd), woondorpen (Adorp, Garnwerd, Feerwerd en Den Andel) en kleine kernen (Wetsinge, Rasquert, Tinnalinge, Saaxumhuizen, Aduarderzijl) vormt daarbij het uitgangspunt. Wij zien het als onze opgave om de komende jaren een duidelijke koers te varen ten aanzien van onze kernen om zo de karakteristieke eigenschappen van de afzonderlijke kernen het best tot hun recht te laten komen. Vitaal en waardevol buitengebied. Voor ons ligt de opgave om de waardevolle cultuurhistorische elementen in ons landschap te behouden en tevens beter te benutten voor recreatieve doeleinden. Tegelijkertijd moeten we de agrariërs, als dragers van het buitengebied en belangrijke economische pijler van de gemeente, de ruimte geven voor een gezonde bedrijfsvoering. De opgave aan ons is om dat samenspel van gebruik in goede banen te leiden in een vitaal een waardevol buitengebied. 1.3 Welke rol neemt de gemeente De onderlinge verhoudingen tussen de gemeente en haar bestuurlijke en maatschappelijke partners is de afgelopen jaren sterk veranderd. Zorgen dat in plaats van zorgen voor is in de huidige tijd het motto. Bij het bereiken van onze ambities en het Samenvatting Structuurvisie Winsum - 09

10

11 aanpakken van de geconstateerde opgaven zullen wij daarom in een steeds wisselende rol de samenwerking zoeken met onze partners. Wij onderscheiden daarbij drie rollen: Regisserend. De gemeente verzorgt de kaders waarbinnen zij het initiatief laat aan andere partijen en hen de ruimte biedt deze op te pakken. Voorbeelden van onze regisserende rol zijn het vormen van visie, maken van beleid en orkestreren van samenwerking tussen partijen. Faciliterend. De gemeente laat het initiatief aan andere partijen, maar ondersteunt nieuwe initiatieven actief door middel van bijvoorbeeld het doen van onderzoek, het leveren van maatwerk op gebied van regelgeving, ondersteunende dienstverlening en subsidies. Uitvoerend. De gemeente is initiatiefnemer en speelt een rol bij de uitvoering ervan, al dan niet in samenwerking met andere partijen. Bijvoorbeeld bij de aanleg van nieuwe of de aanpassing van bestaande infrastructuur. Bij de aanpak van de drie kernopgaven zijn er, ongeacht welke rol we als gemeente nemen, een aantal principes die als rode draad door ons beleid, onze acties en onze projecten lopen. Wij hanteren een heldere hiërarchie van herkenbare kernen en kiezen voor bereikbaarheid en kwaliteit van voorzieningen boven nabijheid. Wij willen concentreren rond knooppunten met een goede bereikbaarheid en willen ruimte bieden aan ondernemerschap. Wij kiezen voor kwaliteit en onderscheidenheid van woonmilieus, zowel bij nieuwbouw als bij transformatie en wij streven naar een goede landschappelijke inpassing die recht doet aan de karakteristieke eigenschappen en kwaliteiten van ons landschap. Samenvatting Structuurvisie Winsum - 11

12 Waddenze Schiermonnikoog Zoutkamp Zuidhorn Leek Winsum in regionaal verband

13 Borkum Eemshaven e Uithuizen Appingedam WINSUM Bedum Delfzijl Groningen Hoogezand Winschote Veendam

14

15 Participatie en consultatie Bustoer Op 29 september 2012 vond de bustoer plaats. Deze bustoer leidde langs Baflo, Winsum, Ezinge en Sauwerd. Hier werd bewoners gevraagd naar de kwaliteiten, kwesties en kansen ten aanzien van de ligging van Winsum ( schakelgemeente tussen stad en wad ), het landelijk gebied, het wonen en samenleven en het ondernemen in de gemeente. De belangrijkste uitkomsten zijn: Er heerst algemene tevredenheid bij bewoners over de gemeente. Inwoners ervaren Winsum als een mooie gemeente om te wonen. De gemeente heeft sterke dorpen met een wisselend voorzieningenaanbod en ieder een eigen karakter. Daarnaast is de gemeente goed bereikbaar met de auto en het openbaar vervoer en waarderen bewoners het waardevolle buitengebied. Met name in de dorpen Baflo en Sauwerd is de dreigende terugloop van voorzieningen (onder andere gezondheidszorg, bibliotheek) een belangrijke kwestie. In de kleinere kernen lijkt deze kwestie minder te spelen in de leefbaarheidsdiscussie; de aanwezigheid van voorzieningen is niet de enige factor die de aantrekkelijkheid van een (kleine) kern bepaalt. Andere kwesties zijn de ontbrekende (schakels) van (veilige) fiets- en wandelverbindingen en het gebrekkige openbaarvervoersnet in oost-west richting. De belangrijkste kans is het zelfredzame en oplossingsgerichte vermogen van de Winsumers. Bewoners hebben graag meer eigen verantwoordelijkheid ( wij kunnen veel zelf ). Ze wensen daarvoor ruimte te krijgen van de gemeente om samen te werken aan het voorzieningenniveau, welzijn, de dagelijkse leefomgeving, openbaar vervoer en de economie. Werkconferentie Hoe ziet de toekomstige ontwikkeling van Winsum er uit? En hoe zorgen we er voor dat we samen met onze inwoners, ondernemers en maatschappelijke partners daar komende jaren uitvoering aan geven? Deze beide vragen stonden centraal tijdens de werkconferentie voor de nieuwe structuurvisie op 13 december 2012 in café Hammingh in Garnwerd. Hier werd met een brede groep professionals gediscussieerd over de ambities en opgaven voor de gemeente Winsum tot aan Aanwezig waren onder meer LTO, provincie, buurgemeenten en onderwijs-, woon- en zorginstellingen. De belangrijkste uitkomst van de werkconferentie is dat de ambitie voor 2025 en de drie kernopgaven in deze structuurvisie door de aanwezigen gedeeld worden. Tegelijkertijd kwam naar voren dat op onderdelen een nuancering op zijn plaats is of dat bepaalde ontwikkelingen nadere aandacht verdienen: Raad- en projectgroepbehandeling Een aantal malen is de procesvoortgang besproken met de gemeentelijke projectgroep. Daarnaast is bij aanvang van het proces een startnotitie opgesteld. Deze startnotitie is in oktober en november 2012 door de raad behandeld. Hierin stond met name het besef van een andere tijd centraal. Waar in de Schatkamer van het noorden groei nog het adagium is, geldt nu een tijd van stabilisatie. Dit betekent dat ontwikkelingen in de toekomst meer gericht zijn op het koesteren en beheren van bestaande kwaliteiten, duurzaamheid en samenleven. Daarnaast is de vraag gesteld welke positie en identiteit Winsum in deze andere tijd inneemt en op welke wijze de gemeente haar ambities denkt te realiseren. Duidelijk werd dat vitale kernen weliswaar van groot belang worden geacht, maar dat voorzieningen daarin secundair zijn. Met andere woorden: voorzieningen zijn niet bepalend voor de vitaliteit van een kleine kern. Een krachtige en zelfredzame samenleving is dat wel. Daarnaast is benadrukt dat de scheiding tussen wonen en zorg leidt tot verandering van bestaande zorgcomplexen, aanpassingen aan de bestaande woonvoorraad en meer zelfredzaamheid en mantelzorg. Wat betreft benutting van het landelijk gebied moeten de mogelijkheden om kruisbestuivingen aan te gaan tussen landbouw en recreatie niet overschat worden. Landbouw (met name veeteelt) is voor veel agrariërs het primaire inkomen. Voor incidentele behoefte naar verbrede landbouw en/of nieuwe (zelfstandige) vormen van recreatie moet de structuurvisie echter wel ruimte bieden. Winsum is zich bewust van haar landschappelijke kwaliteiten en dat het als gemeente goud in handen heeft om het landschap (meer) recreatief te benutten. Het aanwijzen en benoemen van dat goud kan scherper, maar is in belangrijke mate ook wel bekend. Het Middag Humsterland als oudste cultuurlandschap van Nederland, het Reitdiep, de waterverbindingen en de oude dorpskernen die daarin als parels liggen. Dat is het goud van Winsum! Doelgroep is de fijnproever. Structuurvisie Winsum - 15

16 Regionale hoofdweg N361 en N363 Regionale weg N996 en Winsum-Ezinge Lokale weg Andelsterweg en Aduarderdiep Regionale busverbinding Vertrekpunt/bestemming station WInsum Spoorweg Station Halteplaats stoptrein richting Roodeschool en/of Delfzijl Fietsroute Belangrijke fietsroutes op basis van dagelijks gebruik (woon-werk) Themakaart 1 Infrastructuur en Mobiliteit

17 2. Het Winsum dat u kent In dit hoofdstuk delen wij onze analyse van de gemeente Winsum. Wij kijken naar de bestaande situatie, beschrijven de kernkwaliteiten van onze gemeente en kijken naar algemene trends en ontwikkelingen die van invloed zijn op onze gemeente (zie overzicht pagina 18). Wij staan stil bij welke betekenis, kansen en mogelijkheden deze voor Winsum bieden om ook in de toekomst de aantrekkelijke gemeente te blijven die het nu is. 2.1 Winsum is een goed bereikbare gemeente Het uitgebreide netwerk van weg-, fiets- en railinfrastructuur vormt de levensader van onze gemeente. De vervoersbundel die door onze gemeente loopt wordt gevormd door het hoofdnetwerk van provinciale wegen (N361 en N363), het hoofdfietsnetwerk dat daar grotendeels evenwijdig aan ligt en de spoorlijn Groningen-Roodeschool met stations in Sauwerd, Winsum en Baflo. Station Winsum is daarin een belangrijke spil. Busverbindingen met Ezinge, gemeente De Marne en Den Andel haken hier aan op het spoor. Het hoofdnetwerk van wegen splitst zich bij Ranum in twee belangrijke verbindingen: de N363 richting Baflo, gemeente Eemsmond en de Eemshaven, en de N361 richting gemeente De Marne en Lauwersoog. Dat het bestaande netwerk over kwaliteiten beschikt blijkt onder meer uit het veelvuldig gebruik van de trein. Het aantal mensen dat in Winsum op de trein stapt is, na de stations Groningen en Assen, relatief gezien het hoogste van de regio. Winsum profileert zich daarmee als een duurzame schakelgemeente tussen de stad Groningen en haar ommeland. Het biedt kansen voor nieuwe woonmilieus, slimme concentraties van voorzieningen en het aantrekken van mensen van buiten de gemeente. Tegelijkertijd constateren we een aantal knelpunten in het netwerk. Doorgaande wegen door de kernen en het ontbreken van alternatieve routes zorgen bijvoorbeeld voor hinderlijk verkeer. Als gevolg van het drukke verkeer op de N361 staat de leefbaarheid rond deze route onder druk. Ontbrekende separate fietsverbindingen op belangrijke routes als die van Ezinge naar Winsum zorgen voor een gevoel van (subjectieve) onveiligheid en maken het gebruik van de fiets minder aantrekkelijk ten opzichte van de auto. Kortom, als gemeente beschikken we over een uniek, goed gewaardeerd en goed gebruikt netwerk van infrastructuur. Een netwerk dat echter niet volmaakt is. We signaleren kansen, kansen om te profiteren van de ontwikkelingen op het gebied van glasvezel en 4G en kansen om door slimme concentraties en slimme verbindingen de kwaliteit van onze voorzieningen in stand te houden of zelfs naar een hoger niveau te tillen. 2.2 Stabiele kernen met karakter Winsum telt dertien kernen, kernen met elk een eigen historisch karakter, identiteit en herkenbaar profiel. Onze kernen onderscheiden zich bijvoorbeeld op gebied van wonen, commerciële voorzieningen, onderwijs, werkmilieus en zorgvoorzieningen. Wij maken daarbij onderscheid tussen het centrumdorp, complete dorpen, woondorpen en kleine kernen. Een kern als Winsum ontleent een groot deel van haar kwaliteit aan het complete aanbod aan voorzieningen, terwijl bijvoorbeeld Adorp het vooral moet hebben van haar woonkwaliteit en positie ten opzichte van de stad Groningen. Op pagina 24 en 25 staat per kern een korte beschrijving. Winsum is een forensengemeente, gericht op de stad Groningen, een gemeente waar wonen centraal staat. Toch zijn er wel duidelijke verschillen waarneembaar in profiel tussen Het Winsum dat u kent Structuurvisie Winsum - 17

18 Trends en ontwikkelingen Bevolking & demografie Naar verwachting zal de bevolking in de Regio Groningen-Assen groeien tot Deze groei concentreert zich vooral in de steden Groningen en Assen, Winsum blijft naar verwachting stabiel. In 2040 is naar verwachting één op de vier inwoners van de Regio Groningen-Assen ouder dan 65 jaar. Er is dus sprake van een sterk vergrijzende bevolking. Na 2020 zal de potentiële beroepsbevolking naar verwachting teruglopen. Economie & werkgelegenheid De sterkste procentuele groei van de werkgelegenheid vindt naar verwachting de komende twintig jaar plaats in de zorg en de ICT. De werkgelegenheid in de, sterk op onze bedrijventerreinen vertegenwoordigde, arbeidsintensieve bedrijvigheid zal teruglopen. Dit betreft vooral de sectoren industrie, groothandel, transport en bouwnijverheid. Werkgelegenheid op traditionele monofunctionele bedrijventerreinen neemt af. Er sprake van een verschuiving naar multimodale en multifunctionele werklocaties. Tot 2030 is er nauwelijks vraag naar nieuwe bedrijventerreinen in Noord Groningen. De regio Groningen - Eemshaven - Delfzijl is door het Rijk betiteld als Energyport. Deze regio wordt gerekend tot één van de zeven toekomstig belangrijkste economische regio s van Nederland en maakt onderdeel uit van Energy Valley. Landbouw & recreatie Noord-Nederland beschikt over een relatief duurzame, efficiënte en schone landbouw, een goede infrastructuur en veel kennis over zowel de productie als de verwerking van voedsel en biomassa. Schaalvergroting, innovatie en specialisatie in de landbouw zetten onverminderd voort op het gebied van energie en voedseltechnologie. Het aantal toeristische overnachtingen in de stad Groningen is de afgelopen jaren sterk gestegen en bedroeg in 2011 liefst per jaar. Er is in de regio sprake van omvangrijke stromen recreanten. Vanuit de Eemshaven en Lauwersoog bewegen zich jaarlijks honderdduizenden recreanten naar Borkum en Schiermonnikoog. Het Lauwersmeergebied trekt daarnaast jaarlijks 1,8 miljoen bezoekers. Duurzame vervoerswijzen, voedselproductie en energievoorziening staan mondiaal hoog op de agenda. Bestuur & maatschappij In de maatschappelijke ondersteuning is een Kanteling gaande waarbij de eigen kracht en verantwoordelijkheid van bewoners in toenemende mate het uitgangspunt vormt. Bewoners en ondernemers geven aan een sterke betrokkenheid bij hun kern en bij het verenigingsleven te voelen. Tegelijkertijd blijkt het lastig vrijwilligers te vinden om de continuïteit in bijvoorbeeld het verenigingsleven te waarborgen. In het kader van Grenzeloos Gunnen' is er sprake van het samengaan van de gemeenten Winsum, De Marne, Bedum en Eemsmond in de nieuwe gemeente Hoogeland.

19 de verschillende kernen. In die verschillen liggen kansen. Kansen voor unieke en sterke combinaties van wonen, werken en voorzieningen. Het biedt tevens aanknopingspunten voor een heldere regionale positionering van de gemeente en met name de kern Winsum als voorzieningencentrum van Noord-Groningen. Winsum is een stabiele gemeente. Het inwoneraantal ligt al jaren rond hetzelfde niveau van circa inwoners. Hoewel het bevolkingsaantal de komende jaren stabiel blijft, blijft de samenstelling dat niet. Naar verwachting is één op de vier inwoners 65 jaar of ouder in Er is dus sprake van een sterk vergrijzende bevolking. Dit vraagt onder meer om een andere woningvoorraad, nieuwe woon- en zorgconcepten en aanpassingen aan de openbare ruimte. Kortom, als gemeente beschikken wij over dertien kernen met elk een eigen profiel. Door in te spelen op die unieke profielen kunnen wij kansen pakken voor unieke woon-, werken leefmilieus. Daarbij moeten we scherp blijven op de veranderingen die optreden in onze bevolking en het beroep dat bewoners en ondernemers doen op onze kernen. 2.3 Vitaal en waardevol buitengebied Winsum beschikt over een bijzonder en divers buitengebied. Het combineert bijzondere cultuurhistorische landschappen, zoals het Middag Humsterland en het Reitdiepdal, met een omvangrijke en economisch waardevolle agrarische sector. De combinatie van onze historische kernen, natuur en agrarische cultuurlandschappen is de belangrijkste publiekstrekker voor onze gemeente. Verspreid in dat landschap ligt bovendien een aantal recreatieve parels. Het gaat dan bijvoorbeeld om het nationale landschap Middag Humsterland, haar karakteristieke wierdendorpen, de vele 12e en 13e eeuwse kerken en alle monumenten die het rijk is. Voor de ontstaansgeschiedenis zie tekst pagina 23. Onze agrarische sector is een gezonde, efficiënte en gespecialiseerde sector. Als gevolg van onder andere schaalvergroting zien wij voormalige agrarische panden hun functie verliezen. In het hergebruik van deze gebouwen zien wij kansen voor een functionele verbreding van het landelijk gebied, bijvoorbeeld voor recreatie of zorg. De recreatieve sector is nu hoofdzakelijk kleinschalig van aard, maar biedt een veelzijdig pakket aan natuur, cultuurhistorie, wandel-, fiets- en vaarroutes en verschillende attractiepunten. In een betere profilering en zichtbaarheid van deze kwaliteiten liggen mogelijkheden. Om ons heen zien wij omvangrijke stromen recreanten naar bijvoorbeeld het Lauwersmeergebied en de wadden, die vooralsnog Winsum in belangrijke mate links laten liggen. Daaruit kunnen wij opmaken dat de kwaliteiten die zojuist benoemd werden onvoldoende vindbaar zijn voor mensen buiten de gemeente. We moeten ook constateren dat wij een gebrek hebben aan voldoende kwalitatief goede logiesaccommodaties om van onze gemeente een echte verblijfsbestemming te maken. Kortom, de gemeente Winsum beschikt over een veelzijdig buitengebied, waarin cultuurhistorie, recreatie en landschap naast elkaar bestaan. Er liggen kansen in deze veelzijdigheid om met name ons recreatieve profiel verder te ontwikkelen. De zichtbaarheid van dat profiel is echter een belangrijk punt van aandacht. Het Winsum dat u kent Structuurvisie Winsum - 19

20 Kustpolder Jonge kleipolders langs de waddenkust Wierdenlandschap Middag Humsterland en Hoogeland Reitdiepgebied Oude zeearm Reitdiep Nationaal Landschap Middag-Humsterland Jonge kwelderwal Oude kwelderwal Ecologische Hoofdstructuur Tegen achtergrond Reitdiepgebied Wierde Themakaart 2 Landschap

21 Landschap Ontstaansgeschiedenis van het landschap Wij hebben nu een aantal maal onze gemeente genoemd als cultuurhistorisch en landschappelijk waardevol. Maar waar bestaan deze waarden uit? En waarom ziet ons landschap er uit zoals het er uit ziet? De ontstaansgeschiedenis van het landschap laat zich aflezen aan karakteristieke verkavelingsvormen, wegenstructuren en vestigingspatronen. We onderscheiden in de gemeente Winsum op hoofdlijnen drie landschapstypen: Het wierdenlandschap Het Reitdiepgebied De kustpolders prielen en geulen. Het patroon van wegen en waterlopen is hier nauw mee verbonden. De (voormalige) geul van de Oude Tocht loopt tussen de oude eilanden Middag en Humsterland. Hier loopt nu de gemeentegrens tussen Winsum en Zuidhorn. Belangrijke kenmerken van het gebied zijn de onregelmatige, kleinschalige blokverkaveling, compacte wierdedorpen met vaak een harde overgang naar het landschap. Vanwege de lange ontstaansgeschiedenis kent het gebied veel cultuurhistorisch waardevolle gebouwen, waaronder monumentale borgen en boerderijen in het buitengebied en kerken en molens in kernen en buurtschappen. Wierdenlandschap De kernkarakteristieken: reliëf gevormd door natuurlijke laagtes, wierden, kwelderruggen en dijken; onregelmatige blokverkavelingspatroon; grote mate van openheid. Het wierdenlandschap omvat het overgrote deel van de gemeente Winsum. De ontstaansgeschiedenis van het gebied is nauw verbonden met haar voormalige ligging aan open zee. Omstreeks 500 voor Christus was Noord- Groningen half land, half zee; een waddengebied tot aan de zandgronden in Drenthe. In een periode met een hoge zeespiegel ontstonden langs stromen en geulen kwelderwallen. In tijden van een lagere zeespiegel liepen deze kwelderwallen, ook tijdens vloed, niet meer onder. Vanuit de zandgebieden vestigden zich rond 600 voor Christus de eerste bewoners op de kwelderwallen. Verdere stijging van de zeespiegel noodzaakte tot ophogen van de woonplaatsen op de kwelderwallen. Zo ontstonden de wierden. Het water, de eilanden en de kwelderwallen vormen de op deze manier de basis voor het landschap en de plaats en de aard van de kernen. Het wierdenlandschap wordt gerekend tot de oudste cultuurlandschappen van Nederland. Binnen het wierdenlandschap zijn verschillende gebieden te onderscheiden. Nationaal Landschap Middag-Humsterland Het meest gave gedeelte van het wierdenlandschap, het Middag- Humsterland, is in 2005 aangewezen als Nationaal Landschap. Het ligt deels in de gemeente Winsum en deels in de gemeente Zuidhorn. Nationale Landschappen zijn gebieden met een (inter)nationaal zeldzame of unieke landschapskwaliteit waar gewoond, gewerkt en gerecreëerd wordt. Middag-Humsterland is een oud, open wierdenlandschap met hoge landschappelijke en archeologische waarde. Het gebied wordt gekenmerkt door weidsheid en veel reliëf van wierden, dijken en oeverwallen en aardkundige patronen die samenhangen met de voormalige kwelders, Voor het Middag-Humsterland zijn de behoud- en ontwikkelingsmogelijkheden vastgelegd in een gezamenlijk convenant van de gemeenten Winsum en Zuidhorn, waterschap Noorderzijlvest, het ministerie van LNV, LTO Noord en de milieufederatie Groningen. Voor het Hoogeland zijn afspraken vastgelegd in het Groenmanifest Groningen. Hierin hebben agrariërs, LTO en natuur- en milieuorganisaties afspraken gemaakt over de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS), verbetering van de landbouwstructuur, benutting van kansen op het gebied van klimaat, energie en natuurcompensatie, wateropgaven en de inzet van private middelen. Het Hoogeland en De Meeden In dit deel van het wierdenlandschap tussen het Winsumerdiep en de Oudedijk (Den Andel) heeft ruilverkaveling plaatsgevonden. De kleinschalige onregelmatige blokverkaveling is opgeschaald naar grotere eenheden en in het landschap ten oosten van de spoorlijn, De Meeden, zijn vaak nieuwe, rechte wegen aangelegd. Toch heeft het landschap nog steeds de belangrijkste karakteristieken van het wierdenlandschap. Het ontwikkelingspatroon vanaf de oude kwelderwallen met de wierdedorpen, de dijken en de onregelmatige blokverkaveling zijn nog goed herkenbaar. Het gebied ten westen van de spoorlijn Groningen Roodeschool in het noorden van de gemeente wordt voornamelijk gebruikt voor de akkerbouw, het gebied De Meeden ten oosten van de spoorlijn als grasland. De wegen (met Structuurvisie Winsum - 21

22

23 uitzondering van de rechtstanden uit de ruilverkaveling) en de bebouwing volgen het patroon van de onregelmatige grootschalige blokverkaveling. Buiten de kernen komt van oorsprong weinig woonbebouwing voor. De bebouwing bestaat vooral uit verspreid liggende boerderijen. Het Reitdiepgebied Kernkarakteristieken: reliëf gevormd door de oude stroomruggen van het Reitdiep, de wierden en dijken; oorspronkelijke blokverkavelingspatroon dat onregelmatig en kleinschalig is; grote mate van openheid. De waddenkust/kustpolders Het dijkenlandschap van de waddenkust ligt in het meest noordelijk deel van de gemeente Winsum en is zeer open. De hoofdkenmerken van deze jonge kleipolders zijn de opeenvolging van zeedijken en een opstrekkende verkaveling. Het landschap is gevormd door het herhaaldelijk aandijken van stukken van de Waddenzee, waarbij de buitendijks gelegen kwelders door aanleg van een nieuwe zeedijk op enige afstand van de oude zeedijk zijn ingepolderd. Onder het recht van opstrek ontstond een buitengewoon grootschalig en regelmatige verkaveling, die voornamelijk noord-zuid gericht is. De dijken en ontsluitingswegen in het gebied lopen hoofdzakelijk oost-west. Tussen het Middag-Humsterland en de kwelderwal waarop de kernen Adorp, Sauwerd, Winsum en Baflo liggen, vinden we het gebied waar het Reitdiep ooit haar natuurlijke sterk meanderde loop had. Deze oude zeearm vormt de scheiding tussen Middag-Humsterland en het Hoogeland. Het gebied is bijzonder door de in het landschap aanwezige hoogteverschillen en restanten van oude meanders. Tegen de kwelderwal Adorp-Winsum zijn veel archeologische waardevolle locaties, meestal zijn dit oude wierden. In het gebied ligt een aantal oude zeesluizen (zoals de Wetsingerzijl), waarmee vroeger de afwatering voor het achterliggende land werd geregeld. Het Reitdiep had lange tijd een natuurlijke loop, maar is geleidelijk aan gekanaliseerd en bedijkt. Het had een belangrijke functie voor de scheepvaart; de meeste dorpen in het gebied beschikten over een haven en waren via zogenaamde maren (zoals de Sauwerdermaar) met het Reitdiep verbonden. Buiten deze dorpen is er nauwelijks (geclusterde) woonbebouwing in het gebied aanwezig, wel zijn er veel verspreid liggende boerenerven te vinden. Een aantal boerderijen heeft inmiddels een woonfunctie gekregen. De agrarische bedrijfstak is veeteelt, het land is in gebruik als grasland. Grote delen van het voormalige stroomdal maken nu deel uit van de Ecologische Hoofdstructuur. Het Reitdiep is aangewezen als ecologische verbindingszone tussen het Leekstermeer en het Lauwersmeer. De enige bebouwing bestaat uit agrarische bebouwing op de boerenerven. Aan deze erven is tevens de enige beplanting in het gebied gekoppeld. De erven manifesteren zich vooral in de zomer als groene schepen in een groene zee van akkers met aardappels en graan. Karakteristiek zijn de oude oostwest gelegen dijken. Vanaf de oude dijken strekken de kavels zich op richting Waddenzee. De verkaveling van het gebied is rechtlijnig. De kavels hebben zeer grote afmetingen. De hoofdontsluiting van het gebied, de M.D. Teenstraweg, is de enige openbare weg door het gebied. Deze ligt evenwijdig aan de oude Middendijk. De Middendijk was tot de aanleg van de Noorderdijk de belangrijkste zeewerende dijk in het gebied. Vanaf de M.D. Teenstraweg lopen lange toegangswegen naar de veelal monumentale boerenerven. De semi-private toegangswegen volgen het verkavelingspatroon en staan loodrecht op de hoofdontsluiting. De kustpolders zijn hoofdzakelijk in gebruik voor grootschalige akkerbouw. Belangrijkste kern is Den Andel. Dit dijkdorp ligt op de overgang van het Hoogeland en de kustpolders. Hoewel het Reitdiepgebied niet is aangewezen als Nationaal Landschap, heeft het vergelijkbare kwaliteiten als het Middag-Humsterland. In regionaal verband is daarom de gebiedscommissie Reitdiep in het leven geroepen, om ook de waarden in dit gebied te beschermen, te benutten en verder te ontwikkelen. Structuurvisie Winsum - 23

24

25 Onze kernen In de gemeente Winsum liggen dertien dorpen: Adorp, Aduarderzijl, Baflo, Den Andel, Ezinge, Feerwerd, Garnwerd, Rasquert, Saaxumhuizen, Sauwerd, Tinallinge, Wetsinge en Winsum. In totaal kent de gemeente 40 kernen en buurtschappen (Dorpenatlas Winsum 2008). Algemene historische ontwikkeling van de dorpen De dorpen liggen vrijwel allemaal in het zo karakteristieke wierdenlandschap en kennen een lange bewoningsgeschiedenis. Met uitzondering van Aduarderzijl, Den Andel en Saaxumhuizen zijn alle dorpen ontstaan als wierdedorp. De wierdedorpen Ezinge, Feerwerd en Garnwerd ontstonden op een van west naar oost lopende kwelderwal op het eiland Middag. De wierden Rasquert, Baflo, Winsum, Sauwerd, Wetsinge en Adorp liggen op een van noord naar zuid lopende kwelderwal. Tussen beide kwelderwallen baande (en baant) het Reitdiep zich een weg naar het noorden. Binnen de wierdedorpen zijn twee typen te onderscheiden; een radiale en een rechthoekige type wierdedorp. De wierdedorpen Ezinge, Rasquert, Adorp, Sauwerd, Baflo en Winsum hebben van oorsprong een radiale structuur, de wierdedorpen Garnwerd, Feerwerd en Tinallinge hebben oorspronkelijk een rechthoekige structuur. Bijna alle dorpen in de gemeente Winsum zijn gelegen aan een waterloop en hebben (of hadden) een haventje. Waterwegen Dankzij haar gunstige ligging aan de open zeearm van de Hunze (Het Reitdiep), ontwikkelde Winsum zich tot een bloeiend handelscentrum. Daar kwam bij dat de oostelijker gelegen monding van de Fivel verlandde en de dorpen in Fivelgo op Winsum waren aangewezen als plek voor de open zeeverbinding. In 1057 kreeg Winsum van de Duitse koning Hendrik IV, munt-, markt- en tolrecht. Het Winsumerdiep, in eerste instantie gegraven voor de afwatering, werd daardoor een belangrijke verkeersader voor vervoer en handel. Vanwege de gunstige ligging stichtten de Dominicanen in 1276 een klooster in Winsum. Adorp lag oorspronkelijk direct aan de oostelijke oever van het Reitdiep. De loop is in westelijke richting verplaatst, maar de meanders zijn nog te herkennen. Met de rechtstrekking en verlegging in westelijke richting van het Reitdiep in 1629, kwam Garnwerd direct aan de belangrijke waterweg van Groningen naar de Lauwerszee te liggen. De bebouwing in het dorp verplaatste zich in de 18e en 19e eeuw richting het water. Toen in 1876 het Eemskanaal werd gegraven, kwam er een einde aan de drukke vaarroute. Sauwerd, Rasquert, Baflo, Tinallinge en Den Andel zijn gelegen aan of bij een oude waterloop (de Sauwerdermaar, respectievelijk de Rasquerdermaar, de Tinallingermaar en de Andelstermaar), die in vroeger tijden een belangrijke vaarverbinding voor het dorp was. Toen voor de verbetering van de afwatering in Middag-Humsterland in 1826 het Oldehoofse Kanaal werd gegraven, kreeg Ezinge een vaarverbinding en een haventje. In Feerwerd werd dit kanaal langs de zuidzijde dwars door de wierde gegraven. De rolpaal, tegenwoordig een rijksmonument, aan de Mentaweg tussen Ezinge en Feerwerd, herinnert aan de trekvaart over dit Oldehoofse Kanaal. Met de opkomst en bloei van de akkerbouw in de periode steeg het aantal arbeidsplaatsen en nam de vraag naar woningen toe. De topografische kaart uit geeft een indruk van de bebouwingsdichtheid vlak voor deze toename en groei. In eerste instantie vond er een verdichting plaats in de bestaande dorpen. De bestaande bebouwing in de historische kernen werd hoofdzakelijk aangevuld met woningen, winkels en bedrijfjes, die vrij dicht op elkaar en meestal direct aan de weg werden gebouwd. Na 1900 vond er nauwelijks nog verdichting van de historische kernen plaats. In plaats daarvan werd de bouwactiviteit verplaatst naar de uitvalswegen. In 1893 werd de spoorlijn Groningen-Roodeschool geopend. De komst van de spoorwegstations in Sauwerd, Winsum en Baflo vormde voor de rijkere klasse vaak aanleiding om aan de weg tussen het station en het oude dorp haar villa s te bouwen. De dorpen die wij nu kennen Winsum Winsum is met ruim inwoners het hoofd- en voorzieningencentrum van de gemeente en daarmee de schakelkern. Hier bevinden zich de meeste voorzieningen op het gebied van zorg, basis- en voortgezet onderwijs, sport, detailhandel en werkgelegenheid. In combinatie met haar centrale ligging en goede, multimodale bereikbaarheid heeft de kern een belangrijke lokale en regionale zorgfunctie. De kern is goed bereikbaar door haar centrale ligging op de vervoersbundel. Winsum is van oorsprong een tweelingdorp (Winsum-Obergum) en op een dubbele wierde gebouwd. Karakteristiek voor deze plaats is het tussen beide wierdendorpen stromende Winsumerdiep, met de gemetselde stenen brug de Boog en de Jeneverbrug. De historische kern Winsum-Obergum is daarnaast beschermd dorpsgezicht. Het huidige dorp Winsum omvat ook nog een derde wierde, de wierde van Bellingeweer. Soms wordt Obergum nog als apart dorp genoemd, maar meestal wordt hiermee de wijk ten noorden van de wierde bedoeld. Door de uitbreidingen aan de zuidzijde van Winsum is het wierdedorp Bellingeweer opgegaan in de ruimtelijke structuur van Winsum. Baflo en Rasquert Baflo is met een kleine inwoners de tweede kern van de gemeente. Het is dorps wonen met voldoende voorzieningen, waaronder een supermarkt, basisschool, bibliotheek, sport- en recreatiemogelijkheden, jeugdsozen, gezondheidscentrum en een dorpshuis. Daarnaast zorgt het treinstation voor een goede openbaar vervoer verbinding met de Structuurvisie Winsum - 25

26 dorpsgezicht), een sterke sociale cohesie en de aanwezigheid van een basisschool. De recreatieve aantrekkingskracht geeft levendigheid en draagt bij aan de economie, maar zorgt tegelijkertijd voor verkeersproblemen en verkeersonveilige situaties in de kern en op de Garnwerderweg richting Winsum. stad Groningen. Door nieuwbouwontwikkelingen aan de oostzijde van het spoor is een gevarieerder woningaanbod ontstaan. Bedrijventerrein Hogeweg biedt ruimte aan bedrijven, maar vraagt op verschillende plekken om aandacht wat betreft de uitstraling, openbare ruimte en ontsluiting. Vrachtverkeer voor het bedrijventerrein komt namelijk door de dorpskern. Het wierdendorp Rasquert (circa 230 inwoners) grenst vrijwel direct aan Baflo en kenmerkt zich door een rustige en dorpse woonsfeer met een aantal monumentale boerderijen. Voor voorzieningen maken de inwoners gebruik van het aanbod in Baflo. Bij de dorpen Baflo-Rasquert daarentegen zijn, omdat er geen uitbreidingen tussen de twee historische wierden heeft plaatsgevonden, de ruimtelijke eenheid en de structuur van de wierden in tact gebleven. Feerwerd Het wierdendorp Feerwerd telt 310 inwoners en ligt in het Middag Humsterland, tussen Garnwerd en Ezinge. Het is een rustig dorp met weinig voorzieningen, maar met een sterke betrokkenheid en sociale samenhang. Kenmerkend zijn de monumentale korenmolen Joeswert en de Nederlands Hervormde kerk uit de 13e eeuw. Daarnaast zijn er enkele galeries in het dorp en liggen er de voetbalvelden, waar ook de jeugd uit Ezinge en Garnwerd gebruik van maakt. Bij wierdedorpen met een rechthoekige structuur, zoals Feerwerd en Garnwerd, is deze overgang van wierde naar omringend landschap over het algemeen minder abrupt dan bij de radiaal-vormige wierden. De huidige bebouwing van Feerwerd staat op de middelste van drie wierden; de noordelijke en zuidelijke wierden zijn later afgegraven. Het rechthoekige stratenpatroon van een dorp als Garnwerd, ligt deels op en deels buiten de wierde en bestaat uit een paar evenwijdige straten met enige dwarsverbindingen. In het centrale deel is dit patroon zeer fijnmazig en staat de bebouwing dicht opeen. Ezinge Ezinge is een wierdendorp met een hechte gemeenschap van ruim 900 inwoners. Het is een beschermd dorpsgezicht, waarvan de eenbeukige wierdenkerk met zadeldaktoren uit de 12e eeuw het meest kenmerkende element is. Daarnaast ligt in Ezinge het Museum Wierdenland, horeca, detailhandel, een gezondheidscentrum/ huisartsenpost, een basisschool, dorpshuis en sportvoorzieningen. Hiermee is Ezinge een compleet dorp waar gezinnen en ouderen graag blijven wonen. Voor aanvullende voorzieningen maken Ezingers zowel gebruik van Winsum als Zuidhorn. In een radiaal wierdedorp als Ezinge is de bebouwing in opzet gegroepeerd in twee concentrische cirkels met in het midden op het hoogste punt de kerk. Om deze, van oorsprong open ruimte in het midden, lag een kring van boerderijen aan de rondweg langs de voet van de wierde; de ossengang. Tegenwoordig staat er langs de verbindende radialen bescheiden woonbebouwing. Kenmerkend voor de wierde van Ezinge is de abrupte overgang tussen dorpskern en het landschap, die is veroorzaakt door de afgraving van de wierde onder leiding van Van Giffen. Garnwerd Garnwerd telt circa 430 inwoners. De ligging aan het Reitdiep, op de rand van Middag-Humsterland, heeft een recreatief-toeristische aantrekkingskracht voor fietsers, wandelaars en waterrecreanten. Dit komt tevens tot uiting in de aanwezige horeca-voorzieningen, jachthaven en camping. Café Hammingh is bijvoorbeeld een bekende pleisterplaats onder fietsers en dagjesmensen uit Groningen. Garnwerd is daarnaast een aantrekkelijke woonkern met een historische uitstraling (deels aangewezen als beschermd Sauwerd en Wetsinge Sauwerd telt circa inwoners. Het dorp is door haar ligging aan dubbel spoor uitstekend bereikbaar met het openbaar vervoer. Sauwerd is een vrij compleet dorp: rustig en landelijke wonen met een supermarkt voor dagelijkse boodschappen, een dorpshuis, sportvoorzieningen, enkele gezondheidsvoorzieningen en een basisschool. De aangrenzende dorpen Groot en Klein Wetsinge hebben een sterk historisch karakter. Groot Wetsinge is een van de oudste bestaande wierden van de provincie Groningen, met een bewoningsgeschiedenis die teruggaat tot de 3e eeuw voor Christus. Daarnaast vormen beide dorpen met haar monumentale molen en kerken een aantrekkelijk beeld in het open landschap langs de N361. Het kerkje in Klein Wetsinge wordt herbestemd tot een cultureel/recreatieve ontmoetingsplek met als thema voedsel en landschap.

27 Adorp Wie vanuit de stad Groningen over de N361 richting Winsum rijdt komt als eerste door Adorp. De circa 660 inwoners wonen daarmee ook het dichtst bij Groningen, maar hebben niet de beschikking over een treinstation. Wel is er een aantal voorzieningen, waaronder een sportveld, basisschool en dorpshuis met gymzaal voor multifunctioneel gebruik. Kenmerkend is daarnaast de horecagelegenheid t Witte Hoes aan de N361. Tinallinge Tinallinge staat voor groen, rustig en landelijk wonen in een historisch dorp. Het is tussen 500 en 50 jaar voor Christus ontstaan en telt 93 inwoners. De hervormde kerk staat centraal in het dorp met daaromheen (vrijstaande) woningen. Samen met het verenigingsgebouw is dit momenteel de belangrijkste voorziening. Andere voorzieningen zijn niet aanwezig. Voor veel bewoners is dat geen probleem; men redt zichzelf, al dan niet met hulp van de buren. Tinallinge ligt bovendien op slechts enkele minuten rijden van zowel Baflo als Winsum. Aduarderzijl Aduarderzijl is een buurtschap van circa 50 inwoners waar het Aduarderdiep en het Reitdiep samenkomen. Karakteristiek is de monumentale Kokersluis uit de 18e/19e eeuw en de bijbehorende sluismeesterswoning. Aan het Reitdiep liggen een kleine jachthaven en mini-camping. Aduarderzijl is rond 1400 ontstaan met de aanleg van de sluis en het Aduarderdiep. Aduarderzijl, Den Andel en Saxuumhuizen bestaan voornamelijk uit lintbebouwing langs de oude dijken en wegen. voorzieningen, maar voor veel bewoners is dat geen probleem; men zorgt voor elkaar. Den Andel en waarschijnlijk Saxuumhuizen ook, zijn in eerste aanleg ontstaan op de kwelders. Rond de 11e eeuw werd vanuit Den Andel langs de Streekweg een dijk westwaarts richting Saxuumhuizen en Eenrum aangelegd. Iets later in de 13de eeuw werd de Oude Zeedijk aangelegd. In de 13de eeuw werd aan de Streekweg de kerk gesticht. Met de aanleg van de Noordpolder in 1811 nam de agrarische werkgelegenheid toe. De twee streken, de Oudedijk en de Streek groeiden naar elkaar toe. De lintbebouwing verdichtte en breidde wat uit. Den Andel kreeg het karakter van een arbeidersdorp. Den Andel en Saaxumhuizen Den Andel ligt in het uiterste noorden van de gemeente. Het dorp telt circa 500 inwoners en ligt midden in het grootschalige akkerbouwlandschap. Het is een agrarisch dijkdorp met lintbebouwing. Het heeft een sterke sociale cohesie en beperkte voorzieningen, waaronder een basisschool en dorpshuis. De rust, ruimte en ligging hebben een aantrekkingskracht op kunstenaars. Er zijn verschillende ateliers, galeries en een beeldentuin in Den Andel. Saaxumhuizen is een rustig, kleinschalig buurtschap ten westen van Den Andel. Saaxumhuizen is met 50 inwoners het kleinste dorp van de gemeente Winsum. Saaxumhuizen en Den Andel hebben niet of nauwelijks Structuurvisie Winsum - 27

28

29 3. Ambities Inspelend op de analyse van de gemeente Winsum uit hoofdstuk 2, waarin wij de kwaliteiten, kansen en knelpunten hebben geconstateerd, presenteert deze structuurvisie een viertal ambities die wij hebben voor In hoofdstuk vier en vijf zullen wij concreet maken via welke opgaven en projecten wij deze ambities denken te kunnen realiseren. 3.1 Kwalitatief goed wonen In hoofdstuk 2 constateerden wij dat Winsum hoofdzakelijk een aantrekkelijke en stabiele woongemeente is. Het is onze ambitie om dat de komende jaren te blijven. Dat gaat echter niet vanzelf. Wij willen onze grote landschappelijke kwaliteiten en goede voorzieningenniveau inzetten voor onderscheidende en aantrekkelijke woonen leefmilieus. Bijvoorbeeld door in te spelen op nieuwe markten die passen bij de kwaliteiten van Winsum en die passen bij de vraag in de markt (in het kader van onze woonvisie wordt de vraag blijvend gemonitord). Inspelen op de vergrijzing door middel van aantrekkelijke woon- en woonzorgconcepten voor vitale senioren is in de huidige markt een goed voorbeeld. De vergrijzing laat ons zien dat de bevolking veranderlijk is en dat de ruimtelijke consequenties daarvan lang niet altijd goed te voorspellen zijn. Wij constateren bijvoorbeeld dat een deel van onze huidige woningvoorraad onaantrekkelijk is voor senioren. Voor de toekomst kiezen wij voor een meer flexibele aanpak. Wij zien nu kansen voor nieuwe woonmilieus voor senioren en willen die kansen natuurlijk verzilveren. Tegelijkertijd willen wij dat onze woningvoorraad in de toekomst aantrekkelijk is voor andere groepen en daarmee past bij een andere vraag in de markt. Wij hebben de ambitie om onze woningvoorraad te verduurzamen. We willen een toekomstbestendige voorraad die meerdere groepen weet aan te spreken en die onderscheidend is in de regio. Natuurlijk zal er sprake zijn van nieuwbouw bij het realiseren van een duurzame en toekomstbestendige woningvoorraad. Daar willen wij, met name in Winsum- Oost de ruimte voor bieden. Tegelijkertijd past het bij de tijd om goed te kijken naar de bestaande voorraad. Het is onze ambitie om goede afspraken te maken met de woningbouwvereniging over de verduurzaming en de transformatie van de bestaande huurwoningvoorraad. Voor koopwoningen behoort een woonkeur of opknapsubsidies tot de mogelijkheden. Naast uitbreiding in Winsum-Oost willen we slechts op bescheiden schaal nieuwbouw toestaan en dan hoofdzakelijk binnen de bestaande dorpskernen. 3.2 Regionaal onderscheidend voorzieningenniveau Een goed voorzieningenniveau maakt onderdeel uit van een aantrekkelijk woonmilieu. De strategische ligging en goede bereikbaarheid van onze gemeente aan de weg-, spooren fietsinfrastructuur betekent dat onze voorzieningen ook gebruikt zullen worden door mensen van buiten onze gemeente. Dat kan alleen als onze voorzieningen op regionaal niveau onderscheidend vermogen bezitten. Wij gaan daarom voor strategisch gelegen kwalitatief goede voorzieningen, in plaats van verspreide voorzieningen die onder druk staan. Kwaliteit van voorzieningen gaat daarbij boven nabijheid. Onze ambitie om op slimme plekken kwalitatief goede voorzieningen te concentreren, betekent ook dat wij een andere houding aan willen nemen ten opzichte van bepaalde voorzieningen die niet op deze slimme plekken liggen. Aantrekkelijke dorpen met Ambities Structuurvisie Winsum - 29

30

31 een helder profiel is daarbij de ambitie. Wij streven er als gemeente naar om in 2025 onze dorpen zoveel mogelijk aan te laten sluiten op de indeling in het Provinciaal Omgevingsplan: Centrumdorp: Winsum is hét centrumdorp van de gemeente en heeft een regionaal verzorgende functie. Complete dorpen: Baflo, Ezinge en Sauwerd zijn onze complete dorpen. Dit zijn dorpen met een tamelijk compleet aanbod aan (niet-)dagelijkse voorzieningen. Voorzieningen in complete dorpen bedienen het dorp en de directe omgeving. Woondorpen: Feerwerd, Den Andel, Adorp en Garnwerd zijn onze woondorpen. Woondorpen zijn plaatsen met een beperkt voorzieningen niveau en hoofdzakelijk aangewezen op naburige complete dorpen of Winsum. Kleine kernen: Wetsinge, Rasquert, Saaxumhuizen, Aduarderzijl en Tinallinge zijn onze kleine kernen. Kleine kernen bezitten niet of nauwelijks eigen voorzieningen en zijn volledig aangewezen op naburige complete dorpen of Winsum. 3.3 Een gemeente waar ondernemerschap de ruimte krijgt Ruimte is één van de meest genoemde kwaliteiten van onze gemeente. Die ruimte willen wij letterlijk en figuurlijk in dienst stellen van ondernemende Winsumers. In het landelijk gebied willen wij onze succesvolle agrarische sector koesteren en, zolang de cultuurhistorische en landschappelijke kwaliteiten van het buitengebied niet in het geding komen, alle ruimte bieden om succesvol te blijven. Wij willen mensen die nieuwe kansen zien in het buitengebied, bijvoorbeeld in leegkomende gebouwen, actief gaan ondersteunen bij het realiseren van hun droom. Het is onze ambitie om succesvol ondernemerschap voor de gemeente te behouden. Net als met onze woningvoorraad willen wij een toekomstbestendige voorraad aan bedrijfshuisvesting. Dat kan ook aan huis, ruimte om te ondernemen betekent thuis kunnen ondernemen. En door kunnen groeien naar passende huisvesting elders als het huis te klein blijkt te zijn. Ondernemende Winsumers kunnen bewoners zijn die zelf, of met anderen, het initiatief willen nemen om hun woondroom te realiseren. Het is onze ambitie om een gemeente te zijn die, binnen de door ons gestelde kaders, meedenkt met haar inwoners en ondernemers bij pakken van kansen, het inspringen in nieuwe sectoren en het aanboren van nieuwe markten. 3.4 Vitaal en veelzijdig landschap Het is onze ambitie om meer mensen van buiten het bijzondere, cultuurhistorisch waardevolle landschap van onze gemeente, optimaal te kunnen laten beleven. Wij willen een completer en zichtbaarder toeristisch (dag)recreatief profiel ontwikkelen dat past bij het profiel van de ons omringende gebieden, zoals het waddengebied en het Lauwersmeergebied. Het versterken van ons recreatieve profiel mag echter niet ten koste gaan van de ruimte die onze agrariërs nodig hebben om een mooi bedrijf te runnen, of van de cultuurhistorische elementen die ons buitengebied rijk is. Onze ambitie is om juist in de combinatie van deze drie gebruiken op zoek te gaan naar verbreding en nieuwe initiatieven. Ambities Structuurvisie Winsum - 31

32 Opwaarderen N361 Opwaarderen/aanleg (nieuwe) wegverbinding Opwaarderen/aanleg (nieuwe) fietsverbinding Wegnemen barrièrewerking Regionale busverbinding In stand houden oost-west verbindingen Nieuw station Adorp Transferium Winsum Projectenkaart 1 Infrastructuur en Mobiliteit

33 4. Visie en opgaven In hoofdstuk 3 hebben wij als gemeente een viertal ambities geformuleerd die bij elkaar de stip aan de horizon vormen waar wij ons de komende jaren hard voor gaan inzetten. Die stip is een gemeente waar het goed wonen is. Een gemeente die de schakel vormt tussen de stad Groningen en de Noord Groningen en die daarin een regionaal verzorgende functie vervult. Een gemeente die met haar inwoners en ondernemers meedenkt en haar bijzondere landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteiten koestert. Bij het bereiken van die ambitie zien wij drie kernopgaven waarvoor wij als gemeente zorg willen dragen, soms alleen, maar vaak in samenspel met andere partijen (zie hoofdstuk 7). Deze kernopgaven zijn: Goede bereikbaarheid Sterke kernen met een eigen karakter Vitaal en waardevol buitengebied 4.1 Goede bereikbaarheid Bereikbaarheid is meer dan een plek eenvoudig kunnen bereiken, het zegt ook iets over wat je op die plek kunt doen. Dat wil zeggen dat verkeer nooit een doel op zich is, een forens pakt in de ochtend de auto of de trein naar de stad Groningen om daar te gaan werken, en een middelbare scholier uit Sauwerd de fiets naar Winsum om daar naar school te gaan. Diezelfde forens komt in de avond terug naar Winsum, vanwege het aantrekkelijke woonmilieus en de goede voorzieningen. Goede bereikbaarheid is daarom meer dan slechts infrastructuur en goede verbindingen, het is de slimme concentratie van kwalitatief hoogwaardige voorzieningen en goede woonmilieus. Goede bereikbaarheid betekent voor ons dat wij ons in gaan zetten voor goede fysieke en digitale infrastructuur en dat wij slimme locatiekeuzes willen maken als het gaat om winkels, woningbouw, werkgelegenheid en voorzieningen (zie 4.2). Visie en opgaven Structuurvisie Winsum - 33

34 Een integraal en duurzaam vervoerssysteem met alle modaliteiten De bereikbaarheid van Winsum en de regio wordt de komende jaren bekeken vanuit een integraal vervoerssysteem met daarin alle modaliteiten: auto, fiets, bus en trein. We willen bijvoorbeeld onderzoeken of een station in Adorp haalbaar is en zorgen dat er voldoende parkeergelegenheid is bij bestaande stations. Ook zetten wij ons in voor maatregelen op het gebied van mobiliteits- en verkeersmanagement en multimodale overstapsystemen, waaronder een transferium in Winsum. Regionale samenwerking is daarbij van groot belang, het succes van goede verbindingen valt of staat met de plaatsen die het verbindt. Het doorkoppelen van vervoersbewegingen in Winsum en rond de stad Groningen vraagt daarin aandacht. Alleen wanneer belangrijke locaties in de stad Groningen (UMCG, Zernike, Europapark) zonder of met maximaal één overstap te bereiken zijn vanuit Winsum heeft een multimodale aanpak kans van slagen. Autobereikbaarheid Ondanks dat wij het openbaar vervoer zo aantrekkelijk mogelijk willen maken, blijven wij ons ook inzetten voor autobereikbaarheid. Onder andere het verbeteren van de doorstroming over de N361 heeft daarbij onze aandacht. Ook creëren we financiële ruimte voor de aanleg van de brug over het Winsumerdiep, net ten noorden van station Winsum. Hiermee wordt de bereikbaarheid van het station en het toekomstige transferium verbeterd. Deze verbinding zal bovendien zorgen voor een afname van de verkeersdruk in de woonwijk De Brake. Met de doorsteek Onderdendamsterweg-Ranum (Noordelijke Boog) willen we doorgaand verkeer uit het centrum van de kern Winsum weren. Het is handig dan meteen een combinatie te maken met de zuidelijke ontsluiting van bedrijventerrein Hoogeweg (via de Takkebosserweg), zodat eveneens de kern Baflo ontlast wordt. Dit vraagt wel aandacht voor de inrichting van de Takkebosserweg in het kader van verkeersveiligheid. Fietsbereikbaarheid De noord-zuid fietsverbindingen in de gemeente hebben nadrukkelijker een woonwerk/schoolkarakter. De (deels ontbrekende) oost-west fietsverbindingen moeten ook in deze behoefte voorzien, maar maken in belangrijke mate deel uit van het recreatieve fietspadennetwerk. Wat betreft fietsbereikbaarheid richten wij onze pijlen op het realiseren van ontbrekende schakels en het wegnemen van (subjectieve) onveiligheid van bestaande verbindingen. Bij het realiseren van ontbrekende schakels in het netwerk denken wij aan de aanleg van nieuwe paden, maar ook aan het verbeteren van bestaande routes, zoals tussen Winsum-Garnwerd-Feerdwerd-Ezinge-Oldehove en Baflo-Den Andel-Pieterburen.

35 In samenwerking met de Regio Groningen-Assen werken wij aan de aanleg van Fietsroute PLUS. Deze fietssnelweg verbetert de fietsverbinding tussen Winsum en de stad Groningen en tussen de kernen Adorp, Sauwerd en Winsum. Digitale infrastructuur Naast de fysieke infrastructuur voorziet betrouwbaar en snel internet steeds vaker in de bereikbaarheidsbehoefte. Verdere digitalisering van de samenleving, duurzaamheidsambities en een verscheidenheid aan innovatieve ontwikkelingen (onder andere in de zorg en onderwijs) maakt de aanwezigheid van snel en betrouwbaar internet in de gemeente noodzakelijk. Het biedt mogelijkheden voor virtueel contact met bijvoorbeeld zorgverleners, besteldiensten via internet en faciliteert niet plaatsgebonden bedrijvigheid. Als gemeente zien wij het als onze opgave om de komende jaren andere partijen te mobiliseren om kwalitatief hoogwaardige digitale infrastructuur aan te bieden. 4.2 Sterke kernen met een eigen karakter Wij zien het als onze taak om de komende jaren een heldere koers te varen ten aanzien van onze kernen. Dat doen wij door te kiezen voor nieuwe ontwikkelingen die aansluiten bij het specifieke profiel van de afzonderlijke kernen (zie hoofdstuk 3). Op die manier denken wij de karakteristieke eigenschappen van onze kernen het best tot hun recht te laten komen. Wonen en woonomgeving Winsum is primair een woongemeente. Beheer, verbetering, verduurzaming (met name energetisch) en het toekomstbestendig maken van de bestaande voorraad zijn het uitgangspunt. Daarbij kijken wij specifiek naar nieuwe, voor Winsum interessante doelgroepen zoals mensen met een zorgvraag en senioren. De woonkwaliteiten van onze gemeente passen bijzonder goed bij deze groep. Flexibel, kleinschalig en vraaggericht bouwen is ons motto. Het toevoegen van nieuwe woningen of vervangende nieuwbouw is beperkt aan de orde. Voor grote uitbreidingen zoals Winsum-Oost zullen eerst goed onze doelgroep in kaart moeten brengen voordat we het gefaseerd en flexibel zullen gaan ontwikkelen. In Baflo, Ezinge en Sauwerd Visie en opgaven Structuurvisie Winsum - 35

36 Mobiliteitsnetwerk Groenrecreatief netwerk Blauwrecreatief netwerk Kern naar typologie Van groot naar klein: centrumdorp, complete dorp, woondorp, kleine kern Profiel kern Wonen (rood) Goede bereikbaarheid (geel) Blauwrecreatief (blauw) Groenrecreatief (groen) Uitbreidingslocatie Winsum-Oost en Oosterhuisen Transformatiegebied Twaalf Hoven terrein Winsum West Kwaliteitsslag winkelcentrum Obergon Boogplein Blauwe Zone parkeren Stationsgebied Winsum Projectenkaart 2 Kernen

37 richten wij ons op de geleidelijke afronding van bestaande nieuwbouwprojecten (Baflo: Oosterhuisen en Sauwerd: Groenlanden) en is er ruimte voor vervangende nieuwbouw. In de overige woondorpen gaan we per situatie bekijken of nieuwbouw passend is, zowel in ruimtelijk zin als wat betreft aantallen. De aantallen die zijn vastgelegd in regionaal verband (Regio Groningen-Assen) zijn daarin leidend. Door ons in te zetten voor een combinatie van beheer, herontwikkeling, verbetering en beperkte (vervangende) nieuwbouw maken wij ons hard voor woonproducten met een unieke kwaliteit. Op bijzondere locaties voor herontwikkelingen, zoals het Twaalf Hoven terrein, gaan we bijzondere woonconcepten en nieuwe woonmilieus stimuleren. Waarbij wij ons waar mogelijk gaan richten op nieuwe doelgroepen. Hierbij richten wij ons niet uitsluitend op woningen, ook nieuwe relaties tussen wonen en werken, wonen en zorg en wonen en detailhandel behoren tot de mogelijkheden. Voorzieningen Als gemeente streven wij naar behoud van kwalitatief goede bestaande voorzieningen in alle kernen. Wij zullen initiatieven in kleine kernen die uitgaan van gebundelde, eigen kracht ondersteunen. Dit kan echter maar tot op zekere hoogte, en niet tegen elke prijs. Mocht een voorziening niet langer te behouden zijn (bijvoorbeeld omdat het Rijk een minimaal leerlingenaantal per school stelt), dan geldt als uitgangspunt dat de kwaliteit van een voorziening boven de nabijheid gaat. Dit betekent dat voorzieningen dan mogelijk worden gecombineerd en geconcentreerd op goed bereikbare locaties in Winsum of de complete dorpen. Door in te zetten op de slimme concentratie en bundeling van voorzieningen stellen wij partijen in staat om de kwaliteit te realiseren die wij nodig denken te hebben als een regionaal verzorgende kern op het gebied van zorg, onderwijs (Brede School) en commerciële voorzieningen. Door als gemeente bij te dragen aan de kwaliteit van voorzieningen, bijvoorbeeld door de bereikbaarheid van het kernwinkelgebied in Winsum te verbeteren en de ondernemers daar ruimte te bieden voor het uitbreiden van winkelruimten, denken wij een goede stap te zetten naar het boodschappencentrum plus dat wij voor ogen hebben. Binnen het aanbod aan voorzieningen zal, met het oog op de vergrijzing, de zorg een steeds prominentere plek innemen. Te denken valt aan anderhalvelijns zorg en aan levensloopbestendige woningen met zorg op afroep. Wij willen zorgvoorzieningen de komende jaren de ruimte geven om zich in Winsum (door) te ontwikkelen tot een interessant aanbod van regionaal en sectoraal onderscheidend niveau. Slimme concentratie van voorzieningen betekent met name in de kleine kernen dat betrokkenheid en een zelfredzame samenleving van groot belang zijn om de kernen vitaal te houden. Bewoners van de gemeente Winsum voelen zich goed in hun eigen woon- en leefomgeving, zorgen met elkaar voor een prettige en leefbare buurt en helpen elkaar waar nodig. Het gaat om wonen in een prettige en veilige omgeving, waar zorgen welzijnsdiensten voor iedereen bereikbaar zijn. Jeugdsozen, sportverenigingen, speeltuinverenigingen, buurt- en dorpsverenigingen en andere samenwerkingsverbanden en burgerinitiatieven hebben daarin een belangrijke maatschappelijke betekenis. Dit zijn de plekken waar mensen elkaar ontmoeten, elkaar leren kennen en zich voor elkaar inzetten. In eerste plaats zijn inwoners zelf verantwoordelijk voor de leefbaarheid in hun wijk of dorp. Maar ook wij nemen hierin als gemeente onze verantwoordelijkheid, door inwoners te ondersteunen bij nieuwe initiatieven. 4.3 Vitaal en waardevol buitengebied Het is onze opgave als gemeente om het zo kenmerkende samenspel van recreatie, landbouw en cultuurhistorie in ons buitengebied in goede banen te leiden. Wij richten Visie en opgaven Structuurvisie Winsum - 37

38 Beschermd dorpsgezicht Toeristisch Recreatief Overstappunt Vaarroute Attentiewaarde Zichtbaarheid recreatief profiel langs hoofdontsluiting Fietsknooppunt Opwaardering fietsknooppuntennetwerk Zoekgebied Grootschalige verblijfsaccommodatie Wandelroute Pieterpad en waddenwandelen Attractiepunt Kerken, molens, musea, borgen, etc. Projectenkaart 3 Landschap en Recreatie

39 ons op een waardevol buitengebied, omdat de cultuurhistorische kwaliteiten bijzonder groot zijn. Wij gaan echter ook voor vitaal, waarmee wij aan willen geven dat een waardevol landschap niet perse een museaal landschap is. Ook in een cultuurhistorisch landschap wordt gewerkt en juist in een cultuurhistorisch landschap wordt gerecreëerd. Op gebied van toerisme en recreatie zullen wij ons inzetten voor het verbinden en beleefbaar maken van de recreatieve parels van de gemeenten door deze aaneen te rijgen tot een recreatief netwerk van waaruit nieuwe initiatieven kunnen ontstaan. Belangrijke schakels in dat netwerk worden de toeristisch overstap punten (TOP). Een TOP is een knooppunt waar diverse fiets- en wandelroutes samen komen en waar (digitale) informatie kan worden verkregen over de regio. Het zijn goed bereikbare plaatsen die beschikken over parkeergelegenheid en derhalve ideaal zijn als startpunt om de omgeving per fiets of te voet te verkennen. Nabij recreatiecentrum Marenland in Winsum-West gaan wij de komende jaren onze eerste ervaringen op doen met TOP Marenland. Daarnaast gaan wij maatregelen treffen ter versterking van het vaartoerisme in onze gemeente en gaan we op zoek naar ruimte om het aanbod aan verblijfsaccommodaties te vergroten en daarmee ons recreatieve profiel te versterken. In het kader van het stimuleren van vaartoerisme gaan we de mogelijkheden en potenties onderzoeken van een vaarroute om de noord. Wij koesteren onze agrarische ondernemers en zullen de landbouw dan ook de ruimte blijven bieden aan grondgebonden landbouw en innovatiemogelijkheden op het gebied van duurzaamheid, energie en voedseltechnologie. Veel agrariërs hebben het druk met hun reguliere bedrijfsvoering, maar wanneer daar behoefte aan is zullen wij de mogelijkheid bieden voor toeristisch-recreatieve verbreding. Dat is goed voor onze agrarische bedrijven en voor het recreatieve netwerk. Bovendien gaan wij ons actief inzetten voor het herbestemmen van leegkomende gebouwen in het buitengebied. Als er door schaalvergroting of anderszins gebouwen in het buitengebied in onbruik dreigen te raken zullen wij actief meedenken en de ruimte bieden voor passende herbestemming in het buitengebied. Bij alle ontwikkelingen in het buitengebied, zowel op het gebied van toerisme en recreatie, als op het gebied van landbouw zullen wij altijd goed kijken of er geen afbreuk gedaan wordt aan de cultuurhistorische kwaliteiten van ons landschap. Als gemeente gaan wij ons inzetten om de cultuurhistorisch waardevolle elementen een meer zichtbaar en vindbaar onderdeel te maken van onze toeristisch recreatieve structuur. Visie en opgaven Structuurvisie Winsum - 39

40

41 Visiekaart

42

43 5. Visie voor de kern Winsum De kern Winsum is met ruim van de in totaal bijna inwoners de grootste kern van de gemeente. Haar centrale ligging temidden van de overige kernen en dorpen en haar vele voorzieningen maken Winsum het centrumdorp van de gemeente. Oorspronkelijk op een dubbele terp gebouwd als tweelingdorp Winsum-Obergum. Prachtig liggend aan het Winsumerdiep, met de karakteristieke gemetselde stenen brug De Boog en het Jeneverbruggetje. Door haar bezienswaardigheden, voorzieningen, verblijfsklimaat en goede bereikbaarheid is het een aantrekkelijke kern voor bewoners, het bedrijfsleven en bezoekers. In 2004 is voor de kern Winsum een visie gemaakt. Belangrijkste aanleiding hiervoor vormde de woningbouwopgave van ongeveer nieuwe woningen in de gemeente. Een groot deel van deze opgave was voorzien in de kern Winsum (Winsum-Oost). Overige ruimtelijke vraagstukken die toentertijd speelden waren de inrichting van het AZC-terrein, het concentreren van de (niet-dagelijkse) detailhandel en de daghoreca ten behoeve van een aantrekkelijk koopcentrum, het realiseren van voldoende parkeergelegenheid rond het centrum, het reserveren van een nieuwe tracé van de provinciale weg N361 ruim langs de oost- en noordzijde van het dorp met aansluitingsmogelijkheden vanuit een oostelijk tracé, herinrichting van de Onderdendamsterweg in combinatie met een te verbeteren detailhandelsuitstraling van het Obergoncomplex en nieuwbouwplannen voor de Twaalf Hoven. Aanleiding om gelijktijdig met het opstellen van de structuurvisie Winsum de visie voor de kern Winsum uit 2004 te actualiseren is een aantal nieuwe of gewijzigde ruimtelijke ontwikkelingen in dit centrumdorp. Deze ontwikkelingen hebben betrekking op respectievelijk woningbouw, commerciële voorzieningen, sport en recreatie, infrastructuur, bedrijvigheid en dorpsranden en groenstructuur. Kwaliteiten Nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen dienen een bijdrage te leveren (en mogen geen afbreuk doen) aan de bestaande en hoog gewaardeerde kwaliteiten van de kern. Deze kwaliteiten zijn: De compactheid, kleinschaligheid en authenticiteit van de kern (onder meer tot uitdrukking komend in de status van beschermd dorpsgezicht voor de oudste delen van de tweelingkern) Bijzondere herkenningspunten zoals de wierden, molens, kerken, bruggen en de slotgrachtrestanten De uitstraling, de gebruiksfunctie en het verblijfsklimaat van het Winsumerdiep Het rijk aanwezige en gevarieerde groen zoals de groene lanen Bellingeweer Hoofdstraat Winsum en de Stationsweg, de Appelhof en de boerderij Ripperda Het hoge niveau, de variatie en het (boven)lokale bereik van publieke voorzieningen De goede bereikbaarheid met verschillende vervoerstypen (auto, openbaar vervoer en fiets) Het omliggende wierdenlandschap met zijn open landbouwgebied met veel weidegrond en grote cultuurhistorische en ecologische waarde. Visie voor Winsum-dorp Structuurvisie Winsum - 43

44 Uitgangspunten Dit overzicht noemt de belangrijkste uitgangspunten bij het benutten en beschermen van de kernkwaliteiten van de kern Winsum. Het gaat daarbij om de uitgangspunten bij het beschermen van de historische kern en de overige wijken. En om het behouden en versterken van de functionele diversiteit in het dorp. Uitgangspunten bij het beschermen en benutten van de ruimtelijke structuur van de historische kern, zijn: De ring rond de wierde van Obergum, gevormd door de Onderdendamsterweg (noord), Hoofdstraat (oost), Westerstraat (zuid) en Wierdaweg (west); De aaneengesloten kleine arbeiderswoningen uit de 18e en 19e eeuw De hellende, enigszins bochtig verlopende straatjes; De bebouwingskarakteristiek en inrichting van de openbare ruimte langs de Schoolstraat; Het contrasterend, open en landelijk karakter in het gebied rond de Hervormde Kerk; De bebouwing aan de Onderderdamsterweg met voornamelijk 19e eeuwse vrijstaande woonhuizen en enkele boerderijen; Het, ten opzichte van de kleinschaligheid in Obergum, royaler ruimtelijk beeld rond de Hoofdstraat in Winsum; Het meest karakteristieke onderdeel van het beschermd dorpsgezicht, de situatie rond het Winsumerdiep: de verbinding van beide wierden door de stenen boogbrug en het jeneverbruggetje in combinatie met het laaggelegen, meanderende water, de hooggelegen bebouwing langs de Wester- en Oosterstraat (Obergum) en de Haven- en Hoofdstraat (Winsum), de verschillen in hoogtes, functies en materialisering, de zes korte stegen en straten met gedeeltelijk 18e eeuwse bebouwing die aan de Obergumer zijde afdaalt naar het water en de omzoming van het diep door hellende achterterreinen en tuinen. Uitgangspunten bij het beschermen en benutten van de ruimtelijke structuur van het gebied buiten het beschermde dorpsgebied zijn: Het karakteristieke nederzettingspatroon (bebouwing en profiel openbare ruimte) van Bellingeweer; De wierden nabij Bellingeweer (met ommuurde begraafplaats), westelijk van de streekschool De Wierde en van de restanten Ripperdaborg en Tammingaborg; De waardevolle groen- en waterstructuur tussen de woonbuurten. Wonen in inbreidings- of herstructureringsgebieden: per locatie staan in het bestemmingsplan Winsum Dorp 2010 nadere voorwaarden en ontwikkelingsmogelijkheden dan wel in separate planvorming; Wonen in combinatie met kleinschalige bedrijvigheid: gezien de economische betekenis en de bijdrage aan de functiemenging wordt bij nieuwe ontwikkelingen in Winsum-Oost en Lombok aan kleinschalige bestaande bedrijvigheid ruimte geboden ; Kleinschalige bedrijvigheid: Het Aanleg is een gemengd bedrijventerrein dat bedoeld is voor bedrijvigheid dat niet in de kern past en Lombok heeft meer het karakter van een woon- en werklocatie; Winkels, aanverwante centrumvoorzieningen (zoals: bank, horeca, reisbureau, kapper, etc), dienstverlening en werken-aan-huis: in principe concentratie in het centrumgebied waarbij bestaande winkels ruimte voor ontwikkeling krijgen. Aanwezige centrumvoorzieningen buiten het centrumgebied, zoals in de Westerstraat en Oosterstraat, kunnen blijven, terwijl nieuwe ontwikkelingen terughoudend worden benaderd; Horeca: blijft beperkt tot het gebied Hoofdstraat Obergum en Hoofdstraat Winsum in het centrumgebied en heeft betrekking op daghoreca. Zwaardere horeca kan alleen op de huidige locaties; Bestaande publieke voorzieningen (zoals kerken, scholen, sociaalculturele voorzieningen en sportvoorzieningen): behouden en ruimte voor ontwikkeling, met bij uitbreiding veel aandacht voor een zorgvuldige inpassing in de omgeving en bij sociaal-culturele voorzieningen de wens tot functieverbreding; Nieuwe publieke voorzieningen (zoals in De Twaalf Hoven of sportvoorzieningen in Winsum-West): ruimte voor ontwikkeling, met veel aandacht voor een toegevoegde waarde en een zorgvuldige inpassing in de omgeving; Autoverkeer: verbeteren van doorstroming, veiligheid en leefbaarheid voor wat betreft de bovenlokale infrastructuur. Binnen de woonbuurten wordt ten opzichte van de huidige verkeerstructuur geen wijziging verwacht; Fietsverkeer: uitbreiding van ontbrekende schakels en waar mogelijk verbeteren van veiligheid door vrij liggende fietspaden; Parkeren: bij uitbreiding van de winkels is het uitgangspunt om extra parkeerplaatsen te realiseren op geschikte locaties aan (belangrijke) wegen naar het winkelgebied. Wat het behouden en versterken van de functionele diversiteit betreft, gaat het om het ruimte bieden aan ontwikkelingen ter versterking van de leefbaarheid, aantrekkingskracht en de woon-, werk-, verblijfs- en verzorgende functie van het centrumdorp. Uitgangspunten hierbij zijn voor het: Wonen in bestaande buurten: behoud van de woonfunctie en huidige kwaliteit van het wonen staat voorop, in combinatie met kwaliteitsverbetering en aanpassingen van woningen aan de eisen des tijds (zoals beperkte uitbreiding mits passend in het bebouwingspatroon);

45 In het bestemmingsplan voor Winsum van 2010, in het kader van de structuurvisie Winsum en in deze geactualiseerde visie voor Winsum zijn bovenstaande kwaliteiten nader uitgewerkt in ruimtelijke uitgangspunten. Namelijk voor: het beschermen en benutten van de aanwezige ruimtelijke structuur van het beschermde dorpsgezicht (een belangrijk deel van de oorspronkelijke kernbebouwing) het beschermen en benutten van de ruimtelijke structuur van het gebied buiten het beschermde dorpsgezicht het behouden en versterken van de functionele diversiteit. Deze uitgangspunten, die meer specifieke richting geven hoe om te gaan met de kernkwaliteiten, zijn in bijgaande tekstbox geformuleerd (zie pagina 44). Visie voor Winsum: focus, visiekaart en ontwikkelingen Deze geactualiseerde visie legt de focus op het beschermen en benutten van de aanwezige ruimtelijke structuur van enerzijds het beschermde dorpsgezicht en anderzijds de overige delen van het centrumdorp in combinatie met het behouden en versterken van de functionele diversiteit van Winsum. Ofwel: het waardevolle en karakteristieke beschermen en benutten en de levendigheid via gevarieerde functies versterken. De visiekaart op pagina op pagina s 48 en 49 toont de ruimtelijke ontwikkelingen in Winsum die voorzien zijn voor de periode tot circa Een aantal van deze ontwikkelingen is van strategische waarde voor de ontwikkeling van de gemeente Winsum en komen elders in de structuurvisie eveneens aan bod. Hieronder worden de ontwikkelingen, onderscheiden naar type opgave, nader omschreven. Wonen Uitbreidingen op een schaal zoals die in 2004 waren voorzien aan de noordoostzijde van Winsum zullen er niet komen. De behoefte aan nieuwe uitbreidingslocaties is immers beperkter dan verwacht. Hiermee verschuift het accent van uitbreiding naar inbreiding en naar de onderlinge relaties en inbedding van nieuwe ontwikkelingen in de bestaande structuur. De locaties die voor woningbouw in aanmerking komen, zijn: Winsum-Oost De Brake Lombok Twaalf Hoven Visie voor Winsum-dorp Structuurvisie Winsum - 45

46

47 Winsum-Oost is de enige locatie in het centrumdorp Winsum waar sprake is van uitbreiding. De komende jaren zal een begin worden gemaakt met het in fasen ontwikkelen van de locatie. Uitgangspunt voor uitbreiding is dat er, op basis van de vraag uit de markt, nieuwe woonmilieus worden toegevoegd aan de reeds bestaande voorraad van Winsum. De kwaliteiten van het centrumdorp Winsum als compacte kern, met goede voorzieningen en zorgvuldige aansluiting op de bestaande kern en het buitengebied vormen daarbij de basis. Mogelijke doelgroepen voor nieuwe woonmilieus in Winsum-Oost zijn vitale senioren, jonge gezinnen en ondernemers aan huis. Aansluitend op Winsum-Oost is er de komende jaren ontwikkelingsruimte voor nieuwbouw in Lombok. Op het Bobenco-terrein is ruimte voor nieuwbouw aansluitend bij het profiel van de huidige woningen in Lombok; vrijstaande woningen met ondernemersruimte aan huis. De aard van de bedrijvigheid die zal worden toegestaan op Lombok moet verenigbaar zijn met de woonfunctie. De woonbuurten De Brake en De Brake II zijn nagenoeg voltooid. Aan de Onderdendamsterweg ligt nog een klein aantal kavels dat de komende jaren tot ontwikkeling kan worden gebracht. Het verbinden van de N361 en de N996 via de Noordelijke Boog zal een positieve uitstraling hebben op de leefbaarheid langs de Onderdendamsterweg en derhalve een positieve invloed hebben op de ontwikkeling van de laatste kavels in De Brake. Veranderingen in de vraag naar zorg hebben ertoe geleid dat de huidige huisvesting van de Twaalf Hoven niet langer toekomstbestendig is. De komende jaren ligt er dan ook een belangrijke transformatieopgave voor het Twaalf Hoventerrein. Wij willen op het Twaalf Hoventerrein zorgvoorzieningen de komende jaren de ruimte geven om in Winsum nieuwe (woon)zorgconcepten te ontwikkelen van regionaal en sectoraal onderscheidend niveau. We willen wonen en zorg dichter bij elkaar brengen door het Twaalf Hoventerrein zich in aanvulling op de bestaande zorg verder te laten profileren als ontwikkellocatie voor anderhalvelijns zorg. Tevens zullen hier, passend binnen het profiel van de Twaalf Hoven nieuwe combinaties ontwikkeld kunnen worden met (zorg)woningen en/of onderwijs (Brede school). Visie voor Winsum-dorp Structuurvisie Winsum - 47

48

49 Projecten Wonen 1. Winsum-Oost 2. Lombok 3. De Brake 4. Transformatie Twaalf Hoven Commerciële voorzieningen 5. Boogplein 6. Kwaliteitsslag Obergon 7. Blauwe Zone Parkeren Sport en recreatie 8. Winsum-West 9. Toeristisch Overstap Punt Marenland Marenland 10. Haalbaarheidsonderzoek grootschalige verblijfsaccommodatie 2 1 Infrastructuur 11. Opwaardering N Noordelijke Boog 13. HOV-as Winsumerdiep 14. Transferium Winsum 4 16 Bedrijvigheid 15. Onderzoek marktpotentie bedrijfsverzamelgebouw nabij station Dorpsranden en groenstructuur 16. Groene ruimte Winsum-Oost 17. Landelijke inpassing Het aanleg Structuurvisie Winsum - 49

50

51 Commerciële voorzieningen in kernwinkelgebied In de historische dorpskernen van Winsum en Obergum bevindt zich, te midden van het wonen, het kernwinkelgebied met winkels en dienstverlenende voorzieningen. Het kernwinkelgebied is een zogenoemd haltermodel met aan de uiteinden winkelcentrum Obergon (noordelijke halter) en het Boogplein (zuidelijke halter) en hiertussen de Hoofdstraat Obergum en Hoofdstraat Winsum. De gemeente zet zich de komende jaren in om dit kernwinkelgebied door te ontwikkelen tot een zogenoemd Boodschappencentrum Plus. Hierbij hoort een regionale uitstraling en bijpassende detailhandel. De ontwikkelingen die dit Boodschappencentrum Plus moeten ondersteunen zijn: ontwikkeling van het Boogplein een kwaliteitsverbetering van winkelcentrum Obergon goede bereikbaarheid en parkeervoorzieningen in en om het centrum. De huidige situatie van het Boogplein is voor aanzienlijke verbetering vatbaar. Het ligt er nu braak bij op één van de meest strategische punten van het kernwinkelgebied. De komende jaren zal het Boogplein worden ontwikkeld met commerciële voorzieningen en daarboven woningen. Een goede ruimtelijke inpassing die recht doet aan de historisch waardevolle dorpskern en zodoende bijdraagt aan de verblijfskwaliteit van het gebied is daarbij het uitgangspunt. De ontwikkeling van het Boogplein is bij uitstek een gelegenheid om ruimte te bieden aan detailhandel die een groter winkelvloeroppervlak vraagt dan momenteel voor handen is binnen de historische kern. Winkelcentrum Obergon zal de komende jaren aan kwaliteit winnen door zowel investeringen in de uitstraling als een verbreding van de branchering. Zo komt, in combinatie met de ontwikkeling van het Boogplein, het haltermodel tot volle wasdom. De komst van een Albert Heijn in plaats van de C1000 zal de aantrekkingskracht van het gebied versterken en daarmee een positieve invloed hebben op de bezetting en branchering van de overige commerciële ruimten. Het voorterrein zal worden heringericht, zodat er hoofdzakelijk een verblijfsruimte ontstaat in plaats van een parkeerterrein. De functionele kwaliteit en de belevingswaarde van het kernwinkelgebied zullen daarmee een positieve impuls krijgen. Visie voor Winsum-dorp Structuurvisie Winsum - 51

52 De regionale functie van het kernwinkelgebied maakt de bereikbaarheid ervan tot een van de belangrijkste opgaven.de komende jaren zullen we de parkeervoorzieningen voor bezoekers trachten te verbeteren door een pilot uit te voeren met een blauwe zone. Deze Pilot zal worden ondersteund door de uitbreiding van parkeergelegenheid rond het centrum, in het stationsgebied en bij het te realiseren Toeristisch Overstap Punt Marenland. Sport en recreatie Sportvoorzieningen zullen de komende jaren, met name in Winsum-West, geclusterd worden. Zo wordt efficiënter met de ruimte omgegaan en kunnen zo veel mogelijk verschillende sportvoorzieningen gewaarborgd blijven. Wat betreft de recreatie zal Winsum-Dorp een impuls krijgen door de herkenbaarheid van dit centrumdorp als vertrekpunt voor het te voet, per fiets of per boot verkennen van Winsum te verbeteren. Ook zullen er mogelijkheden worden verkend voor het verruimen van de overnachtingsmogelijkheden. De drie ontwikkelingen die de komende jaren om aandacht vragen zijn daarmee: clustering van buitensport in Winsum-West realisatie van een Toeristisch Overstap Punt onderzoek naar de haalbaarheid van een grootschalige verblijfsaccommodatie. Nagenoeg alle buitensportaccommodaties in Winsum bevinden zich ten westen van de N361. De komende jaren zullen de buitensportaccommodaties zich in toenemende gaan concentreren ten zuiden van het Winsumerdiep (voor binnensport is de Ripperdahal erg belangrijk). Met de concentratie van buitensport in Winsum-West gaan we op zoek naar samenwerken, multifunctionele voorzieningen en gezamenlijk gebruik. Het gezamenlijk gebruiken van sportvelden door VIBOA en Hunsingo zou een mooi voorbeeld zijn. Groot voordeel van concentratie in Winsum-West is dat alle sportvoorzieningen gebruik kunnen maken van bijvoorbeeld gezamenlijke parkeerfaciliteiten en dat ook de bereikbaarheid voor en veiligheid van langzaam verkeer goed kan worden gewaarborgd. In de noordrand van Winsum-West bevindt zich momenteel recreatiecentrum Marenland. Deze locatie is uitermate geschikt als locatie om Winsum en het omliggende landschap te voet, per fiets of per boot te verkennen. Ter versterking van het recreatieve profiel van Winsum zal de komende jaren dan ook een Toeristisch Overstap Punt (TOP) worden gerealiseerd bij Marenland. TOP Marenland ligt strategisch aan het Pieterpad en is een informatiepunt waar bezoekers informatie kunnen krijgen over bezienswaardigheden, het omringende wierdenlandschap en waar ze op loopafstand van de historische dorpskern en het kernwinkelgebied kunnen parkeren.

53 De gemeente Winsum beschikt over een aantrekkelijk aanbod aan kleinschalige beden breakfastfaciliteiten, maar heeft geen grootschalige verblijfsaccommodatie als een hotel of een bungalowpark. Het recreatieve aanbod kan worden uitgebreid met meer grootschalige verblijfsrecreatie, waarmee het recreatieve profiel van Winsum wordt versterkt. Voor de hand liggende locaties zijn het historische centrum of Winsum-West. Infrastructuur De grootste veranderingen ten opzichte van de visie voor Winsum-Dorp hebben te maken met de infrastructurele ontwikkelingen. De toentertijd voorgenomen omlegging van de N361 zal niet plaats vinden, waardoor Winsum-West van de kern gescheiden blijft door een drukke weg en verkeer komend vanaf de N996 gebruik moet blijven maken van de Onderdendamsterweg om naar de N361 te gaan. De komende jaren zullen er echter drie ontwikkelingen plaats vinden die de bereikbaarheid en leefbaarheid van Winsum-Dorp verbeteren: opwaardering van de N361 realisatie van een Hoogwaardig Openbaar Vervoer-as (HOV-as) opwaardering van van station Winsum tot een transferium. In samenwerking met de Provincie Groningen zal de komende jaren de N361 worden aangepakt. In de huidige situatie is er sprake van een slechte doorstroming als gevolg van afslaand verkeer en een slechte bereikbaarheid van Winsum-West omdat de N361 een barrière vormt tussen de sportvoorzieningen in Winsum-West en Winsum-Dorp. De komende jaren zullen er derhalve overzichtelijke en veilige oversteekplaatsen worden gerealiseerd en zullen er maatregelen worden getroffen om de doorstroming over de N361 te verbeteren. In de huidige situatie verbindt de Onderdendamsterweg de N361 en de N996. Dat betekent dat doorgaand verkeer van en naar de N996 het centrum van Winsum doorkruist. Met als gevolg negatieve effecten op de leefbaarheid langs de Onderdendamsterweg en op de belevingswaarde van het kernwinkelgebied. De komende jaren zal er een nieuwe verbinding worden gerealiseerd tussen de N361 en de N996, de zogenaamde Noordelijke Boog. Twee varianten zijn indicatief weergegeven op de kaart. De Noordelijke Boog zorgt voor een betere doorstroming in oost-west richting en ontlast de Onderdendamsterweg Visie voor Winsum-dorp Structuurvisie Winsum - 53

54 ter hoogte van het kernwinkelgebied. De komende jaren zal ter hoogte van het spoor een wegverbinding over het Winsumerdiep worden gerealiseerd ten einde een HOV-as in noord-zuid richting te realiseren. Deze verbinding zorgt voor een afname in reistijden per bus van en naar het station Winsum en zorgt voor een betere dekking van het busnetwerk. Het ontbreken van een verbinding over het Winsumerdiep ter hoogte van het spoor heeft in de huidige situatie onder meer tot gevolg dat er veel sluipverkeer ontstaat door de wijk De Brake. Met de aanleg van een verbinding over het Winsumerdiep direct ten oosten van de spoorbrug ontstaat een doorgaande route die het sluipverkeer zal doen afnemen. Om het gebruik van het openbaar vervoer te stimuleren zal de komende jaren het station van Winsum worden opgewaardeerd tot transferium en worden uitgebreid met 30 extra parkeerplaatsen. Hiermee gaat het station functioneren als op- en overstapstation voor Winsum en de regio. De extra parkeerplaatsen hebben tevens tot doel om meer capaciteit te bieden voor lang parkeren rond het centrum (in aanvulling op kort parkeren in het centrum). Wanneer de komende jaren blijkt dat er ondanks het toevoegen van dertig plaatsen nog altijd een capaciteitsprobleem bestaat, dan zal worden onderzocht of er ten noordoosten van het station nog eens 150 parkeerplaatsen kunnen worden gerealiseerd. Bedrijvigheid Er kan in de kern Winsum onderscheid gemaakt worden in verschillende vormen van bedrijvigheid. In het centrum van Winsum zitten vooral veel commerciële voorzieningen en dienstverlenende bedrijven. Op Het Aanleg concentreert zich de grootschalige bedrijvigheid die graag op een bedrijventerrein zit. Voor bedrijventerreinen zijn op regionaal niveau afspraken gemaakt. Verspreid door het dorp en aan huis bevinden

55 zich daarnaast vaak kleine individuele bedrijven. Bij commerciële voorzieningen is al aangegeven dat in de historische kern gezocht zal worden naar mogelijkheden om ondernemers meer winkelvloeroppervlak te kunnen bieden dan nu voor handen is. De komende jaren willen we ons daarnaast inzetten voor: Het Aanleg bedrijfsverzamelgebouw De grootschalige bedrijvigheid concentreert zich op bedrijventerrein Het Aanleg. Het terrein heeft een verzorgde uitstraling en is nagenoeg volledig in gebruik. De resterende kavels zijn in handen van private partijen. In regionaal verband zijn afspraken van kracht die er voor zorgen dat van uitbereiding van Het Aanleg de komende jaren geen sprake zal zijn. Mocht er in de toekomst echter toch substantiële vraag naar aanvullende bedrijventerrein in Winsum ontstaan, dan is uitbreiding van Het Aanleg de meest voor de hand liggende optie. Dit kan echter alleen wanneer er in de toekomst nieuwe regionale afspraken worden gemaakt. Onder kleine ondernemers is er een toenemende behoefte aan andere vormen van bedrijfshuisvesting dan op een traditioneel bedrijventerrein. Veel kleine ondernemers die actief zijn aan huis hebben interesse in een bedrijfshuisvesting elders. De stap naar een reguliere bedrijfsruimte is echter vaak te groot. Voor deze groep ondernemers zal worden onderzocht of er mogelijkheden bestaan voor een bedrijfsverzamelgebouw. Een gebouw waar kleine ondernemers flexibel ruimte kunnen huren voor hun bedrijfsactiviteiten. De multimodale bereikbaarheid en levendigheid van Winsum maken het de ideale locatie voor zo n nieuwe voorziening. Dorpsranden en groenstructuur Een van de kwaliteiten van de kern Winsum is de ligging in het wierdenlandschap met zijn open landbouwgebied, weidegrond en cultuurhistorische en ecologische waarde. Die waarden zullen de komende jaren uitgangspunt zijn bij het beheren van en uitbreiden aan de dorpsranden. Twee ontwikkelingen spelen daarbij een belangrijke rol: de landschappelijke inpassing van Winsum-Oost de landschappelijke inpassing van Het Aanleg. Bij de uitbreiding van Winsum Oost zal zorgvuldig moeten worden omgegaan met de landschappelijke inpassing. Het karakteristieke landschap waar Winsum-Oost op uitkijkt vraagt om een goede overgang tussen dorp en landschap. Het zuidelijke deel van Winsum-Oost zal een groene inrichting krijgen; hier vindt geen woningbouw plaats. Grootschalige bedrijvigheid concentreert zich op bedrijventerrein Het Aanleg. Het terrein heeft naar binnen toe een verzorgde uitstraling. We zullen de komende jaren aandacht besteden aan een goede landschappelijke inpassing van Het Aanleg en ook bij nieuwe ontwikkelingen op het bedrijventerrein hier scherp op zijn. Wij denken daarbij aan een groene inkleding van de noordzijde, om het vrije zicht op Obergum intact te laten blijft de ruimte tussen Het Aanleg en de weg aan de oostzijde gewoon vrij (ook van afschermende beplanting). Visie voor Winsum-dorp Structuurvisie Winsum - 55

56

57 6. Een doorkijk naar 2025 We zijn nu aanbeland bij de stip aan de horizon, het wensbeeld dat wij voor ogen hebben met deze structuurvisie. De werkelijkheid zal ongetwijfeld anders uitpakken dan wij nu denken. Het toont dan ook niet hoe Winsum er uit ziet in 2025, maar het is een proeve van het Winsum waar wij ons de komende jaren hard voor gaan inzetten. In 2025 is Winsum een veelzijdige, duurzame en goed bereikbare gemeente, waar naast prachtig gewoond, vooral prettig gerecreëerd en slim gewerkt wordt. De gemeente heeft regionale aantrekkingskracht en beschikt over aantrekkelijke woon, werk- en leefmilieus. De gemeente Winsum is opgegaan in een groter geheel. Het gebied heeft aantrekkingskracht omdat de Winsumse karakteristieken niet verloren zijn gegaan, maar juist als basis hebben gediend voor onderscheidende en aantrekkelijke woon-, werk- en leefmilieus. De kern Winsum is daarbij het middelpunt van de regio. Het is de gemeente gelukt door samen met bewoners, ondernemers, buurgemeenten, marktpartijen en maatschappelijk middenveld te investeren in de drie kernopgaven, en haar ambities waar te maken. Winsum beschikt over: een integraal vervoerssysteem en een snelle en betrouwbare digitale infrastructuur. goed bereikbare, vitale kernen met elk onderscheidende woonkwaliteit. Waar weliswaar enkele voorzieningen zijn verdwenen of samengegaan, maar waarvoor er nieuwe kwalitatief goede voorzieningen en werkgelegenheid is teruggekomen in Winsum of de complete dorpen. een vitaal landschap waar gewerkt en gerecreëerd wordt, maar een landschap dat tegelijkertijd niets aan cultuurhistorische waarde heeft hoeven inboeten. 6.1 Bereikbaarheid anno 2025 Multimodaal bereikbaar In 2025 is er sprake van een duurzaam en compleet integraal vervoerssysteem in de gemeente. Het vernieuwde station van Winsum is ontwikkeld tot multimodaal overstappunt en uitgegroeid tot multifunctioneel werkgebied met uitstekend bereikbare voorzieningen en bedrijven. De trein stopt vier maal per uur, auto s worden geparkeerd in het transferium en bewoners, bezoekers, ondernemers en recreanten stappen gemakkelijk over op de fiets of bus. Een volledig fietsnetwerk aangesloten op de FietsroutePLUS, bestaande busverbindingen, collectief bewonersvervoer en gebundeld Wmo-vervoer zorgen er voor dat iedereen veilig, snel en comfortabel de plaats van bestemming elders in de gemeente bereikt. Bij terugkomst op het transferium is uw auto opgeladen bij een van de elektrische oplaadpunten en kunt u eventueel uw elektrische fiets weer aansluiten. Vanaf de stations in Baflo en Sauwerd vertrekt twee maal per uur een trein naar Groningen en ook in Adorp kunnen bewoners in 2025 op de trein stappen richting Winsum of Groningen. Nieuwe voorzieningen vinden hun plek Door de uitstekende, multimodale bereikbaarheid hebben zich nieuwe voorzieningen en werkplekken ontwikkeld in de gemeente. Een groot aantal in Winsum, maar evengoed in de complete dorpen en woondorpen. Het gaat om detailhandel, recreatieen verblijfsfaciliteiten, nieuwe pleisterplaatsen, niet plaatsgebonden (ICT)bedrijven en zorggerelateerde bedrijvigheid. Deze nieuwe initiatieven benutten strategische plekken in het (recreatieve) netwerk en maken veel gebruik van nieuwe, snelle digitale infrastructuur in de gemeente. Doorkijk naar 2025 Structuurvisie Winsum - 57

58 Ook het werken vanuit huis en onderweg heeft een grote vlucht genomen, waarbij een aantal kenniswerkers bewust de karakteristieke woonmilieus in de woondorpen, kleine kernen en het buitengebied hebben opgezocht. Bijvoorbeeld door een vrijgekomen agrarische gebouw of leegstaand pand te betrekken. 6.2 Onze kernen anno 2025 Koploper in woonkwaliteit In 2025 wonen en leven de meeste Winsumers in een van de dertien vitale kernen. De vernieuwing, verduurzaming en het toekomstbestendig maken van de bestaande voorraad heeft zijn vruchten afgeworpen. In iedere kern is het woningaanbod, of dat nou voor starters, ouderen of gezinnen is, van een goede kwaliteit. In Winsum, Baflo, Ezinge en Sauwerd is (vervangende) nieuwbouw ontwikkeld en aan de afronding van Winsum- Oost wordt de laatste hand gelegd. Er wonen vooral jonge gezinnen, vitale senioren (50 plussers) en ondernemers aan huis. Bewoners wonen prettig in Winsum en voelen zich goed in hun eigen woon- en leefomgeving. Er is sprake van een goed onderhouden openbare ruimte met voldoende groen. In enkele kernen spelen bewoners een belangrijke rol door zelf een deel van het onderhoud voor hun rekening te nemen. Daarnaast zijn er fiets-, skeeler- en hardlooproutes aangelegd die ruimte bieden aan individuele sporten en een gezonde levensstijl voor jongeren, gezinnen en senioren. Tot slot is er een milieu-informatiecentrum geopend om bewoners te informeren over duurzaam wonen en leven. Kortom: Winsum is koploper in woonkwaliteit! Bestaande voorzieningen verdwijnen of gaan samen Ondanks behoud van haar regionale aantrekkingskracht is het niet gelukt het voorzieningenniveau van 2013 in alle kernen te handhaven. De veranderende bevolkingssamenstelling, de keuze voor online winkelen (E-commerce) en kwalitatieve en financiële afwegingen hebben er toe geleid dat met name in de woondorpen en complete dorpen voorzieningen hun deuren hebben moeten sluiten. Tegelijkertijd hebben bewoners en ondernemers nieuwe kansen gegrepen. Door verschillende bewonersinitiatieven zijn voorzieningen onder één dak samengegaan, hebben ondernemers en verenigingen hun krachten gebundeld en hebben dorpshuizen in de complete kernen zich ontwikkeld als ontmoetingsplek voor verschillende groepen (jongeren, ouderen, gezinnen). Winsum in 2025: centrumdorp van de gemeente Meer nog dan reeds in 2013 het geval was, is Winsum in 2025 de (multifunctionele) hoofd- en voorzieningenkern voor de gehele regio Noord-Groningen. Winsum beschikt over gedifferentieerde woonmilieus en een concentratie van lokale en bovenlokale voorzieningen. Het gaat om: basis- en voortgezet onderwijs, diverse sportvoorzieningen, dienstverlening en bedrijvigheid. Commerciële en maatschappelijke voorzieningen die niet langer te behouden waren in de complete dorpen, hebben zich hier een plek verworven. De maatschappelijke voorzieningen zijn uitstekend bereikbaar en geconcentreerd in een Brede School of in een multifunctionele accommodatie. Het vernieuwde kernwinkelgebied, met het nieuwe Boogplein en het vernieuwde winkelcentrum Obergon, trekt met haar commerciële voorzieningen bezoekers van binnen en buiten de gemeente. Gezondheids- en zorgvoorzieningen concentreren zich eveneens in Winsum. Voor mensen met intensieve zorg biedt de kern een ruim en regionaal aanbod aan intramurale plaatsen, maar ook nieuwe woonzorgwoningen.

59 Sport- en recreatiegebieden concentreren zich in aan de westzijde van Winsum en bedrijven zijn gevestigd op bedrijventerrein Het Aanleg. Dit alles is uitstekend bereikbaar voor bewoners vanuit de omliggende kernen en vanuit de Marne en Eemsmond. Dit komt door haar centrale ligging in drie verschillende netwerken en een vernieuwd stationsgebied met transferium. Complete dorpen in 2025 Baflo, Sauwerd en Ezinge zijn de complete dorpen met een lokaal voorzieningenniveau. Zij beschikken over een basisschool, (beperkt aantal) winkels voor dagelijkse boodschappen, sportvoorzieningen, gezondheidsvoorzieningen en een dorpshuis. Baflo: recreatief forenzendorp aan de Route om de Noord Baflo profiteert in 2025 volop van haar ligging aan de vervoersbundel en aan een vaarroute. Baflo benut haar relatief grote bevolkingsomvang als tweede kern van de gemeente. Het heeft een recreatief profiel met een doorgaande waterverbinding aan de Route om de Noord en behoudt haar aantrekkingskracht op omringende kernen en de stad Groningen. Dit komt door haar gevarieerde woningaanbod (dorps in Baflo en landelijk in Rasquert en Tinallinge), het treinstation en aantrekkelijke lokale voorzieningen die zich mede op de recreant richten. Nadat de gemeente enkele jaren had zorg gedragen voor het groenbeheer zijn de resterende uitbreidingskavels in Oosterhuisen de afgelopen jaren ontwikkeld. Ook is in 2025 de bereikbaarheid van bedrijventerrein Hoogeweg voor met name vrachtverkeer verbeterd en wordt, naast Winsum, ook in Baflo gezocht naar een mogelijk geschikte locatie voor een Brede School of multifunctionele accomodaties. Ezinge: Wierdendorp in Nationaal Landschap Ezinge is hét karakteristieke wierdendorp in het Middag Humsterland. Het dorp kreeg bekendheid door de deels afgegraven wierde, de daaropvolgende onderzoeken en archeologische opgravingen van Van Giffen. Het heeft een dorps woonmilieu in de kern en landelijk milieu aan de randen. Ezinge ligt centraal in Middag Humsterland en heeft daardoor een sterke recreatieve positie als bezoekplaats en kleinschalige verblijfplaats. Doorkijk naar 2025 Structuurvisie Winsum - 59

60

61 Ezinge is zo n goed ontsloten parel in het recreatieve netwerk, met logies (B&B) en met museum Wierdenland als trekpleister. Ook in de toekomst biedt Ezinge van hieruit kansen voor een sterk en dynamisch recreatief profiel, waarin het haar goede ligging en haar uitstraling als authentiek wierdedorp ten volle benut. De uitbreidingsbehoefte aan woningen bleek beperkt in Ezinge. Wel zijn bestaande corporatiewoningen vervangen door toekomstbestendige woningen. Sauwerd: klein forenzendorp met uitstekende bereikbaarheid Ondanks de beperkte diversiteit aan woonmilieus heeft Sauwerd vanwege de directe nabijheid van de stad Groningen en het treinstation een aantrekkende werking op mensen die in de stad werken. Op de locatie Groenlanden zijn ook de laatste kavels ontwikkeld. In Sauwerd zijn er in het dorp enkele lokale voorzieningen aanwezig. Wetsinge, de nieuwe activiteiten in het kerkje en de natuur- en landschappelijke waarden in het Reitdiepgebied en het Sauwerdermaar hebben gezorgd voor een bescheiden recreatief profiel. In 2025 hebben de eerste kleinschalige voorzieningen voor waterrecreatie zich aan de kop van het Sauwerdermaar gevestigd. Ook is Sauwerd aangehaakt op Fietsroute PLUS van Groningen naar Winsum. Woondorpen anno 2025 De kracht van de woondorpen bestaat anno 2025 uit haar kleinschalige (historische) woonmilieus, betrokken en zelfredzame bewoners en de mogelijkheden voor cottage industries en niet-plaatsgebonden ondernemerschap aan huis. Er zijn nauwelijks meer maatschappelijke voorzieningen in de woondorpen, maar door de goede bereikbaarheid van de complete dorpen en de kern Winsum ontbreekt het de inwoners aan niets. Het maakt de woondorpen in 2025 en ver daarna vitaal, veelzijdig en dynamisch. Den Andel: creatief dijkdorp in een agrarisch landschap Den Andel heeft diverse, creatieve functies. Kunst, ambachten, voedselproductie en duurzaamheid geven een eigenzinnig recreatief profiel aan deze kleine kern in dat grootse landschap. Kansrijke ontwikkelingsmogelijkheden heeft Den Andel in 2025 ten volle benut, zoals de nabijheid van de Waddenzee met Waddenwandelen en de verdere ontwikkeling van duurzaamheidsconcepten op het gebied van energie, voedsel en wonen. In 2025 is er in Den Andel een mooi evenwicht gevonden tussen doorkijkjes in het dijklint en inspirerende nieuwe woningtypes op plekken waar ruimte was het lint te verdichten. Het naburige Saaxumhuizen is met vijftig inwoners ook in 2025 nog altijd de kleinste kern van de gemeente. Een dorp met unieke vergezichten in de robuuste Groningse kustpolders. Garnwerd: recreatieve pleisterplaats aan het Reitdiep Garnwerd ligt op de kruising van het blauw en groen recreatieve netwerken. het is daarmee de toeristisch-recreatieve (water)knoop. Garnwerd is de belangrijkste pleisterplaats aan het Reitdiep en beschikt over een haven en verblijf- en overnachtingsmogelijkheden. Met name in het zomerseizoen is Garnwerd een levendige, bruisende kern. Garnwerd laat zien hoe in een bijzondere en historisch waardevolle kern recreatie en wonen uitstekend Doorkijk naar 2025 Structuurvisie Winsum - 61

62 kunnen samengaan. Waar Ezinge het kloppend hart is van het Middag Humsterland is Garnwerd de poort. Je kan er informatie inwinnen bij een informatiecentrum en van daaruit het Middag Humsterland verkennen. Feerwerd: karakteristiek en landelijk wonen Feerwerd staat voor karakteristiek en landelijk wonen met een bescheiden recreatieve functie. Rust staat hierin centraal. In Feerwerd bevinden zich anno 2025 enkele galeries, kleinschalige verblijfsvoorzieningen en vanwege de rust en prachtige ligging wonen en werken enkele niet-plaatsgebonden ondernemers aan huis. Aduarderzijl: karakteristiek buurtschap op historisch waterknooppunt Aduarderzijl is en blijft een uniek water- en fietsknooppunt met een kleinschalig en historisch karakter. Het is dé plek voor de (water)recreant die op zoek is naar rust en cultuurhistorie. Verbetering van bestaande overnachtingsfaciliteiten, landschappelijke verbetering, inpassing van bestaande recreatieve voorzieningen en het beheren van de historische beeldkwaliteit zorgen er voor dat Aduarderzijl in 2025 haar bijzondere karakter heeft weten te behouden. Adorp: poort tot de gemeente Adorp beschikt in 2025 over haar eigen treinstation en is aangehaakt op fietsroute PLUS tussen Groningen en Winsum. Adorp is de poort tot de gemeente. Het heeft van alle kernen op de vervoersbundel de kortste en snelste verbinding met Groningen, zowel met de auto, de trein, de bus als met de fiets. Het is een aantrekkelijke kern voor forenzen en startende ondernemers die belang hebben bij de nabijheid van Groningen. 6.3 Het landelijk gebied in 2025 Een aaneenschakeling van parels in het landelijk gebied Het landelijk gebied van Winsum is in 2025 een aaneenschakeling van bijzondere plekken, de parels in het buitengebied. Een sterk en aaneengesloten groen en blauw recreatief netwerk gefundeerd op de karakteristieke kernen, het cultuurlandschap,

63 erfgoed en de natuurgebieden. Het groen-blauwe netwerk is aangehaakt op het integrale vervoerssysteem en daardoor verbonden met de regio: de stad Groningen, het Lauwersmeer en de Waddenzee. De Route om de Noord via Baflo zorgt voor een nieuwe vaarverbinding in het noorden en op andere plekken zijn mogelijkheden ontstaan voor nieuwe knooppunten, zoals bijvoorbeeld bij Wetsingerzijl en Schaphalsterzijl. Binnen dit netwerk wordt door verschillende typen bedrijven (openlucht- en waterrecreatie, campings, agrariërs en horeca) een samenhangend en uitnodigend pakket aan diensten en voorzieningen aangeboden, in de kernen en zeker ook in het buitengebied. Winsum en het nieuwe transferium zijn een belangrijke lokale en regionale schakel in het recreatienetwerk. Samen met TOP Marenland is het de uitvalsbasis van waar de recreant vertrekt of overstapt richting: Middag Humsterland, museum Wierdenland en verder richting Pieterburen, Lauwersmeergebied en Schiermonnikoog; Hoogeland en verder richting Eemshaven-Borkum; de stad Groningen. Hoogwaardige landbouw De landbouw is een sterke economische drager. Enkele agrariërs hebben zich verbreed met recreatieve activiteiten, zorg of verkoop van streekproducten. De meeste hebben zich echter verder gespecialiseerd. De intensieve, hoogwaardige en sterk gecontroleerde manier van landbouw bedrijven, maakt de sector in NoordNederland een belangrijke en concurrerende speler op de wereldmarkt. De veeteelt en akkerbouw in Winsum dragen daar in belangrijke mate aan bij. Dankzij de samenwerking in ketens waar ook de verwerkende industrie deel van uit maakt worden traditionele bulkproducten via biocascadering (de duurzame verwerking van levensmiddelen binnen de voedselketen) binnen de regio tot een aanmerkelijk hogere waarde gebracht dan vroeger. Daarnaast worden steeds meer duurzame energievormen toegepast, waaronder zonne-energie en biomassa. Doorkijk naar 2025 Structuurvisie Winsum - 63

64

65 7. Uitvoeringsstrategie In de voorgaande hoofdstukken is aangegeven wat voor inhoudelijke visie de gemeente Winsum heeft op een goede ruimtelijke ontwikkeling. In dit hoofdstuk staat omschreven hoe de gemeente Winsum de uitvoering van de visie voor ogen ziet. Achtereenvolgens wordt hiervoor stilgestaan bij het veranderende krachtenveld (paragraaf 7.1), de rollen die de gemeente Winsum hierin vervult (paragraaf 7.2), de verwachting die de gemeente heeft van de inzet van andere partners en de samenleving (paragraaf 7.3), het nader op te stellen en uit te voeren sectorbeleid, de acties en de projecten (paragraaf 7.4), de plan MER (paragraaf 7.5) en de financiering en het kostenverhaal (paragraaf 7.6). 7.1 Veranderend krachtenveld In de afgelopen jaren is er veel veranderd in de ruimtelijke ordening. Ten eerste heeft het rijk een vergaande decentralisatie doorgevoerd. In de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte huldigt het rijk het principe decentraal, tenzij. Dat houdt in dat het rijk alleen nog de nationale ruimtelijke belangen behartigt en verwacht dat de provincie en de gemeente dat op provinciaal/regionaal en lokaal schaalniveau doen. In praktijk is hiermee het accent van de ruimtelijke ordening verplaatst naar gemeenten. Ten tweede is het krachtenveld veranderd als gevolg van de economische crisis. Overheden, projectontwikkelaars, woningcorporaties en andere investerende partijen zoals zorg- en onderwijsinstellingen en particulieren beschikken over aanzienlijk minder financiële middelen. En ten derde groeit de maatschappelijke en bestuurlijke behoefte om meer ruimte te bieden aan initiatieven van actieve bewoners en ondernemers. Deze drie ontwikkelingen (i.c. decentralisatie, minder financiële middelen en ruimte voor actief burger- en ondernemerschap) vragen van de gemeente Winsum om veel specifieker aan te geven wat de rol van de gemeente is. En hoe, in het verlengde hiervan, de gemeente de inzet van anderen ziet. 7.2 De rollen van de gemeente De gemeente Winsum onderscheidt in het kader van deze structuurvisie drie rollen. Namelijk een regisserende, faciliterende en uitvoerende rol. Onder onze regisserende rol verstaan wij enerzijds het maken van beleid. Zoals deze structuurvisie die een samenhangend kader biedt voor ruimtelijke ontwikkelingen, maar ook sectoraal beleid zoals de woonvisie, het gemeentelijk verkeer- en vervoerplan of de sportnota. Anderzijds zien wij het als onze regisserende rol om overheden, andere partners en de samenleving tot nadere (uitvoerings)afspraken te laten komen en deze te monitoren. De gemeente Winsum zal dan ook na vaststelling van deze structuurvisie zich in blijven zetten op het uitnodigen, inspireren en vormen van samenwerking tussen relevante partijen, met het ruimtelijk relevant beleid als uitgangspunt. Onder onze faciliterende rol verstaan wij het scheppen van voorwaarden waaronder de structuurvisie kan worden uitgevoerd. Denk hierbij aan het verrichten van onze planologisch-juridische taken, zoals het op- en vaststellen van bestemmingsplannen en projectbesluiten of beoordelen van vergunningsaanvragen en het al dan niet verlenen van een vergunning. Hiermee maken wij ruimtelijke ontwikkelingen mogelijk of, gemotiveerd vanuit een goede ruimtelijke ordening, juist onmogelijk. Denk hierbij nadrukkelijk ook aan het (laten) doen van studies (zoals op het gebied van verkeer en vervoer, recreatie en toerisme en het wonen) en aan onze sectorale gemeentelijke dienstverlening. Wat dit laatste betreft, probeert de gemeente Winsum op verschillende manieren initiatieven van andere partners en de samenleving zo makkelijk en snel mogelijk te begeleiden. Een Uitvoeringsstrategie Structuurvisie Winsum - 65

66 haalbaarheidstoets, waarin voor een initiatiefnemer snel duidelijk wordt of een initiatief ruimtelijk haalbaar en inpasbaar is, is hiervan een goed voorbeeld. Soms zal de gemeente Winsum zelf een actieve rol innemen. Bij een actieve rol koopt de gemeente actief grond of vastgoed om op die manier sturing te geven aan gewenste ruimtelijke ontwikkelingen. Daarnaast was en blijft de gemeente Winsum verantwoordelijk voor het beheer, het onderhoud en de (her)inrichting van de openbare ruimte alsmede voor het beheer en onderhoud van het maatschappelijk vastgoed en de exploitatie van publieke voorzieningen (zoals welzijn, sport). Door minder overheidsmiddelen zal de gemeente zich echter wel bescheidener moeten opstellen en/of op zoek moeten gaan naar andere samenwerkingsverbanden, beheerconstructies en/of combinaties van minder en meer rendabele functies. 7.3 Nieuwe samenwerkingsverbanden In de ruimtelijke ordening is een grote mate van afhankelijkheid. Simpelweg omdat partijen elkaar nodig hebben. Denk hierbij aan private partijen zoals de zorg of de agrarische sector die voor hun ruimtelijke investeringen moeten samenwerken met de gemeente rond bijvoorbeeld locatiekeuzes, bestemmingen en vergunning/ vergunningverlening. Maar denk hierbij ook andersom aan de gemeente die in het belang van de gemeenschap van Winsum ruimtelijke ontwikkelingen wenst en hiervoor weer afhankelijk is van de ruimtelijke investeringen van bijvoorbeeld een projectontwikkelaar, een (woning)corporatie of particulieren. Bij het beleid, de acties en de projecten die momenteel voorzien worden om de Structuurvisie Winsum te concretiseren, is benoemd welke samenwerkingspartijen nodig zijn. Bij de verdere uitwerking van het beleid, de acties en de projecten zal deze samenwerking uiteraard nader vorm en inhoud gegeven worden. Echter, van belang is om vast te stellen dat in bijvoorbeeld de volkshuisvesting, de projectontwikkeling, de zorg, het welzijn, het onderwijs, de agrarische en toeristische sector momenteel fundamentele discussies plaats vinden over kerntaken, rolneming en verantwoordelijkheden. Iedereen stelt zich momenteel de vraag: wat moet ik, wat kan ik, wat wil ik en wat verwacht ik van anderen? De uitkomst van deze discussies is nog ongewis, omdat de discussies ten tijde van de vaststelling van deze structuurvisie nog lopen en de rollen hierdoor nog niet uitgekristalliseerd zijn. Denk in dit verband bijvoorbeeld aan het effect van de decentralisatie van de zorg en de discussies over wat dit vraagt van de gemeente, zorginstellingen, zorgverzekeraars en burgers. Algemene indruk is echter wel dat de discussies over kerntaken, rolneming en verantwoordelijkheden veranderingen teweeg gaan brengen in de inzet van en verhoudingen tussen partijen en dus in de samenwerking rondom ruimtelijke ontwikkelingen. De gemeente Winsum stelt dan ook voor om de dialoog die met partijen in de voorbereiding van deze structuurvisie gevoerd is, op gezette tijden te herhalen. Bijvoorbeeld om de twee jaar een consultatie, waarin ruimtelijk relevante partijen hun eigen positie kunnen verduidelijken en, met voorschrijdende inzichten, kunnen uitspreken wat zij van andere partijen verwachten. Deze consultatie om de twee jaar, waarvan de eerste dus in 2012 gevoerd is ter voorbereiding op deze structuurvisie, biedt de gelegenheid om zowel terug te kijken op de samenwerking in het ruimtelijke domein als ook gemaakte afspraken te actualiseren of nieuwe te maken. Met uiteraard als uitgangspunt het beleid, de acties en de projecten zoals verwoord in deze structuurvisie. Parallel aan deze institutionele veranderingen, wordt een groter beroep gedaan op het zelforganiserend vermogen van bewoners en ondernemers. Deels omdat bewoners en ondernemers meer ruimte voor eigen initiatief vragen, deels ook omdat de gemeente

67 Winsum en andere partners niet meer in de gelegenheid zijn om alle investeringen in onderhoud, beheer en ontwikkeling te dragen. De gemeente Winsum benadrukt in het kader van deze structuurvisie het belang van actief burger- en ondernemerschap. In onze dienstverlening zullen wij bewoners en ondernemers hierbij waar mogelijk praktisch ondersteunen. Daarnaast zou de gemeente Winsum het bijzonder op prijs stellen om met bewoners en ondernemers eveneens om de twee jaar de ruimtelijke ordening te evalueren en te bepalen waar extra accenten gelegd moeten worden voor de navolgende twee jaar. 7.4 Sectoraal beleid, acties en projecten De wetgever heeft in de Wet ruimtelijke ordening vastgelegd dat gemeenten verplicht zijn om een structuurvisie op te stellen waarin het de hoofdlijnen van het ruimtelijk beleid formuleert en aangeeft hoe dit geïmplementeerd moet worden. De gemeente Winsum kiest ervoor om dit laatste te doen via het verduidelijken van haar eigen rol (zie paragraaf 7.2), het concretiseren van de visie in sectoraal beleid, acties en projecten en via het benoemen van samenwerkingspartners (zie overzicht beleid, acties en projecten pagina 73). 7.5 Plan MER In het Besluit milieueffectrapportage is vastgelegd dat in bepaalde situaties gemeenten verplicht zijn om bij het opstellen van een structuurvisie een plan MER te doorlopen. Met een plan MER kunnen in een vroeg stadium de milieueffecten van voorgenomen keuzes inzichtelijk worden gemaakt. De situaties waarin gemeenten hiertoe verplicht zijn hebben in algemene zin betrekking op activiteiten aangaande infrastructuur, landinrichting, herinrichting landelijk gebied en landwinning, stedelijke ontwikkeling, industriegebieden en recreatieve activiteiten, water en dijken, veeteelt en visserij, afval, grondstoffenwinning, energie en industriële activiteiten. Het Besluit milieueffectrapportage beschrijft specifiek onder welke voorwaarden dergelijke situaties plan MER (beoordelings)plichtig zijn. Zo gaat het bijvoorbeeld bij de aanleg, wijziging of uitbreiding van een industriegebied om een gebied met een minimale oppervlakte van 75 hectare of bij de aanleg van een woningbouwlocatie met woningen. Gemeenten kunnen overigens er voor kiezen om bij het opstellen van een structuurvisie een plan MER uit te voeren, ook als er geen sprake is van een wettelijke verplichting. In de situatie van de structuurvisie Winsum zijn geen activiteiten opgenomen die plan MER-plichtig zijn. Zo vallen de infrastructurele projecten in de structuurvisie niet onder de MER-plichtige categorieën (hoofdwegen, autosnelwegen, autowegen en andere wegen van vier en meer rijstroken). De ontwikkelprojecten in de structuurvisie Winsum die geschaard kunnen worden onder stedelijke ontwikkeling (zoals: transformatie Twaalf-Hoven terrein of gefaseerde realisatie van Winsum-Oost), herinrichting landelijk gebied, bedrijventerreinen en recreatie (zoals: haalbaarheidsstudie grootschalige verblijfsaccommodatie) zijn aanzienlijk kleiner dan de minimale oppervlakten zoals omschreven in het Besluit milieueffectrapportage. In het kader van deze structuurvisie is derhalve gekozen geen plan MER te doorlopen. 7.6 Financiering en kostenverhaal Voor het opstellen, actualiseren en/of wijzigen van sectoraal beleid als ook voor de voorbereiding en uitvoering van (ruimtelijke) ontwikkelingen die in deze visie genoemd worden zal telkens in beeld moeten worden gebracht wat de kostenvrager en kostendrager is. Voorstel is om, voor zover dit een financiële bijdrage vanuit de algemene middelen betreft, deze te specificeren in de reguliere begroting van de gemeente Winsum. Uitvoeringsstrategie Structuurvisie Winsum - 67

68

69 Dat wil zeggen dat jaarlijks een Paragraaf Ruimtelijke Investeringen als onderdeel van de gemeentelijke begroting wordt vastgesteld, zijnde de financiële uitwerking en verantwoording van de structuurvisie. Daarnaast verplicht de Wet ruimtelijke ordening de gemeente Winsum om, onder voorwaarden, kosten te verhalen. De Grondexploitatiewet maakt in dit kostenverhaal een nader onderscheid tussen gebiedseigen kosten en kosten met een planoverschrijdende functie. De gebiedseigen kosten zijn kosten die geheel behoren binnen een bepaald exploitatiegebied en die uitsluitend van dienst zijn voor de ontwikkeling van dat betreffende gebied. De kosten met een planoverschrijdende functie dienen meerdere exploitatiegebieden en dienen dan ook op rechtmatige wijze aan deze gebieden te worden toebedeeld. Voor zowel de gebiedseigen kosten als de kosten met een planoverschrijdende functie geldt dat deze alleen verhaald kunnen worden als voldaan wordt aan de toetsingscriteria profijt, toerekenbaarheid en proportionaliteit. De profijttoets houdt de beoordeling in of een exploitatiegebied wel of geen nut heeft van aan te leggen voorziening(en). Als er sprake is van profijt, dan moet bepaald worden in hoeverre er een causaal verband is tussen het exploitatiegebied en de voorziening(en). Wanneer het exploitatiegebied zowel profijt heeft van de voorziening(en) als wanneer deze ook zijn toe te rekenen aan het gebied, dan geeft het criterium proportionaliteit uitsluitsel over de mate waarin er moet worden bijgedragen. Wat betreft de kosten met een planoverschrijdende functie onderscheidt de Grondexploitatiewet bovenwijkse voorzieningen, bovenplanse verevening en een bijdrage in ruimtelijke ontwikkelingen. Bovenwijkse voorzieningen zijn voorzieningen van nut voor meerdere exploitatiegebieden. De bijdrage vanuit ontwikkelprojecten aan bovenwijkse voorzieningen vindt plaats via de gemeentelijke begroting. De bovenplanse verevening is gericht op een bijdrage vanuit exploitatiegebieden met een exploitatieoverschot naar andere exploitatiegebieden met een exploitatietekort. In de structuurvisie moet een basis zijn gelegd voor bovenplanse verevening door benoeming van ruimtelijke ontwikkelingen met een functionele en ruimtelijke samenhang. In tabel 7.1 (pagina 70) wordt per ontwikkelproject aangegeven welke functionele en ruimtelijke relaties er bestaan met andere ontwikkelprojecten. Tenslotte kan de gemeente met een particuliere eigenaar in een anterieure overeenkomst vastleggen dat de eigenaar een financiële bijdrage levert aan ruimtelijke ontwikkelingen zoals natuur, recreatie, waterberging en/of infrastructuur in een ander exploitatiegebied. Voorwaarde hiervoor is dat in de structuurvisie deze ruimtelijke ontwikkelingen zijn vastgelegd en de samenhang op een hoger schaalniveau is benoemd. De gemeente Winsum maakt gebruik van deze mogelijkheid door bij nieuwe ontwikkelprojecten een bijdrage te vragen voor fondsvorming ten behoeve van bereikbaarheid, kernen en/of het buitengebied. Deze fondsvorming zal in de Paragraaf Ruimtelijke Investeringen van de gemeentelijke begroting nader worden uitgewerkt. Uitgangspunt van de Wet ruimtelijke ordening is kostenverhaal op basis van een gelijktijdig met het bestemmingsplan vast te stellen exploitatieplan. Zo n exploitatieplan bevat een exploitatieopzet waarin de geraamde kosten en opbrengsten met een bijbehorende fasering van realisatie zijn weergegeven. Op grond van deze exploitatieopzet wordt bepaald welke financiële bijdrage een eigenaar moet leveren in het totaal van de te maken kosten. Een eigenaar kan er voor kiezen op grond van het exploitatieplan een zogenaamde posterieure overeenkomst met de gemeente te sluiten. Een eigenaar kan er ook voor kiezen om de afspraken vast te leggen in een anterieure overeenkomst. Dit is een overeenkomst die wordt afgesloten voordat er een exploitatieplan is vastgesteld en waarin in het kader van een samenwerkings-, uitvoerings- of exploitatieovereenkomst afspraken over Uitvoeringsstrategie Structuurvisie Winsum - 69

70 Projectnaam Rol van de gemeente Partners Prioriteit Beleidsrelaties Kostenverhaal P3. Digitale infrastructuur faciliterend Buurgemeenten, marktpartijen en gemiddeld EZ bovenwijks - ondernemers P6. Fietsroute PLUS uitvoerend Provincie hoog GVVP, EZ, R&T bovenwijks - P7. Fietsverbinding Den Andel-Baflo-Tinnalinge uitvoerend gemiddeld GVVP, EZ, R&T bovenwijks - Verwacht planresultaat Goede bereikbaarheid P8. Fietsverbinding Ezinge-Winsum uitvoerend hoog GVVP, EZ, R&T bovenwijks - P13. Noordelijke Boog uitvoerend Provincie, RGA hoog GVVP bovenwijks - P15. Opwaardering N361 uitvoerend Provincie, RGA hoog GVVP bovenwijks - P17. Opwaardering Takkebosserweg uitvoerend Ondernemers gemiddeld GVVP bovenwijks - P20. Uitbreiding parkeercapaciteit station Sauwerd uitvoerend Arriva laag GVVP bovenwijks - P21. Uitbreiding parkeercapaciteit stationsgebied Winsum uitvoerend Arriva gemiddeld GVVP, EZ bovenwijks - P18. Pilot Blauwe Zone uitvoerend Ondernemers, omwonenden hoog GVVP, EZ bovenplans P25. Verbinding Winsumerdiep uitvoerend OV-Bureau hoog GVVP bovenwijks - P1. Afronding Oosterhuisen regisserend Ontwikkelaar gemiddeld Woonvisie bovenplans + P2. Boogplein regisserend Ontwikkelaar, ondernemers hoog EZ bovenplans + Sterke kernen met een eigen karakter P4. Duurzame mobiliteit faciliterend Provincie, marktpartijen en gemiddeld EZ ondernemers P5. Experiment CPO faciliterend Particulieren gemiddeld Woonvisie bovenplans + P9. Groene ruimte Winsum-Oost regisserend/ gemiddeld Woonvisie bovenplans - faciliterend P11. Herstructurering en transformatie bestaande voorraad faciliterend Wierden en Borgen, particuliere gemiddeld Woonvisie bovenplans - huiseigenaren, ontwikkelaars P12. Kwaliteitsslag winkelcentrum Obergon uitvoerend Ondernemers hoog EZ bovenplans - P14. Optimalisatie winkelruimte in kernwinkelgebied Winsum P20. Transformatie Twaalf-Hoventerrein faciliterend Zorg-, onderwijs en marktpartijen, ondernemers uitvoerend Ondernemers gemiddeld EZ bovenplans + gemiddeld/ laag Woonvisie bovenplans +/- P28. Winsum-Oost regisserend Ontwikkelaar gemiddeld/ Woonvisie bovenplans + laag P29. Winsum Warm Wonen faciliterend Ondernemers laag Woonvisie Vitaal en waardevol buitengebied P30. Winsum-West uitvoerend Sportverenigingen, Huis voor Gemiddeld Sportnota bovenplans - de Sport P3. Herbestemmen leegkomende gebouwen buitengebied faciliterend Provincie, LTO, ondernemers hoog EZ bovenplans + P3. Opwaardering Pieterpad faciliterend VVV, Stichting Pieterpad laag R&T P3. TOP Marenland faciliterend Ondernemers, VVV gemiddeld/ R&T, EZ hoog P3. Vaarroute om de Noord faciliterend Waterschap, Provincie laag R&T ruimtelijke - ontwikkeling P3. Verbeteren bevaarbaarheid Winsumer vaarten faciliterend Waterschap, Provincie, Noordelijke Watersportfederatie laag R&T bovenwijks - P3. Vergroten attentiewaarde langs belangrijke routes faciliterend Provincie, Libau gemiddeld/ laag R&T ruimtelijke ontwikkeling P3. Vergroten belevingswaarde fietsknooppuntensysteem faciliterend Provincie, Libau laag R&T ruimtelijke ontwikkeling - - Tabel 7.1 Overzicht van alle projecten die deze structuurvisie mogelijk wil maken. Per project is aangegeven welke rol de gemeente neemt en wie wij daarbij als onze belangrijkste partners zien. De prioriteit die wij geven aan een project zegt iets over het belang dat wij hechten aan een project, een hoge prioriteit betekent dat wij het project belangrijk vinden en er snel mee aan de slag willen. Een lage prioriteit daarentegen wil niet zeggen dat wij een project niet belangrijk vinden. Per project wordt aangegeven welke functionele relaties er bestaan met de overige projecten. Tenslotte staat vermeld op welke wijze wij denken om te gaan met kosten verevening en of een project geld kost of juist oplevert.

71 exploitatiebijdragen zijn geregeld. In zowel de posterieure als anterieure overeenkomst zijn overigens, naast financiële afspraken, ook andere afspraken vast te leggen. De gemeente Winsum geeft de voorkeur aan het sluiten van anterieure overeenkomsten. Het voordeel hiervan is dat de te verhalen kosten, in goed en vroegtijdig overleg, kunnen worden afgestemd op de specifieke kenmerken van het project en de gemeentelijke werkzaamheden. Op deze wijze is er geen exploitatieplan nodig. De gemeente Winsum acht een transparante methodiek in het toepassen van de verschillende mogelijkheden van kostenverhaal van groot belang voor het scheppen van duidelijkheid naar anderen. Deze structuurvisie biedt via deze toelichting en de benoemde projecten waar kostenverhaal betrekking heeft, de basis. Een nadere uitwerking is echter gewenst, waarbij de gemeente Winsum de voorkeur geeft aan een uitwerking via een aparte paragraaf in de gemeentelijke begroting. Dit doet de gemeente Winsum immers ook zo voor het grondbeleid. Uitvoeringsstrategie Structuurvisie Winsum - 71

72

73 Beleid, acties en projecten #. Beleid, actie of project Beschrijing Type Past binnen opgave Rol gemeente Winsum Partners Prioriteit Beleid B1. Afronding en uitvoering Actieplan Economie Voor de gemeente Winsum wordt een Actieplan Economie opgesteld. Hierin wordt het gemeentelijk beleid op economisch gebied voor de periode gekoppeld aan concrete actiepunten om onze economische positie te versterken en om ondernemende Winsumers de ruimte te bieden. Belangrijke ruimtelijk strategische acties uit het Actieplan Economie vormen onderdeel van deze structuurvisie en zijn elders separaat toegelicht. Beleid Sterke kernen met een eigen karakter Organiserend Buurgemeenten, Provincie, Regio Groningen-Assen, ondernemers, Kamer van Koophandel Hoog B2. Afronding en uitvoering van het GVVP De gemeente Winsum stelt een Gemeentelijk Verkeer en Vervoerplan Winsum (GVVP) op. Hierin wordt het verkeerskundig beleid van de gemeente voor de periode vastgelegd. Belangrijke ruimtelijk strategische keuzes uit het GVVP vormen onderdeel van deze structuurvisie en zijn elders separaat toegelicht. Beleid Goede bereikbaarheid Organiserend Buurgemeenten, Provincie, Regio Groningen-Assen, OV-partijen Hoog B3. Afronding en uitvoering Woonvisie Voor de gemeente Winsum is een Woonvisie opgesteld met als titel Winsum heeft het!. Hierin wordt het gemeentelijk beleid op het gebied van wonen tot 2020 beschreven. Belangrijke ruimtelijke strategische projecten uit de Woonvisie vormen onderdeel van deze structuurvisie en zijn elders separaat toegelicht. Beleid Sterke kernen met een eigen karakter Organiserend Buurgemeenten, Provincie, Regio Groningen-Assen, Wierden en Borgen, zorg-en onderwijsinstellingen, inwoners Hoog B4. Invoeren nieuwe werkwijze vergunningverlening ondernemers Ter ondersteuning van ondernemerschap in de gemeente Winsum zal de gemeente een nieuwe werkwijze rondom vergunningverlening invoeren. Hierbij zal een keuze gemaakt worden uit het niet meer volledig maar op onderdelen toetsen van een aanvraag of het invoeren van welstandsvrije gebieden. Beleid Sterke kernen met een eigen karakter Faciliterend Ondernemers Gemiddeld B5. Nota Leefbaarheid Leefbaarheid staat voor de wijze waarop bewoners en ondernemers hun dagelijkse woon-, werk- en leefomgeving ervaren. Het gaat hierbij om de wijze van samen leven in combinatie met de kwaliteit van openbare ruimte, bebouwing en functies. De gemeente Winsum zal de vigerende Nota Leefbaarheid actualiseren nu op zowel sectoraal gebied (zoals Woonvisie) als op samenhangend gebied (structuurvisie) het beleid geactualiseerd is. Beleid Sterke kernen met een eigen karakter Regisserend Welzijn, onderwijs, corporatie, sport, ondernemers, bewoners Hoog B6. Ontwikkeling boodschappencentrum-plus Winsum als meest complete en aantrekkelijke winkelkern in Noord-Groningen, ook wel boodschappencentrum-plus, is onderdeel van het Actieplan economie: werken aan Winsum. Middels een kwaliteitsslag in het kernwinkelgebied en op bedrijventerrein Het Aanleg willen wij de regionale positie van Winsum als winkelkern versterken. Beleid Sterke kernen met een eigen karakter Organiserend Ondernemers, omwonenden, Kamer van Koophandel, buurgemeenten, VVV Gemiddeld \ B7. Opstellen beleid Toerisme en Recreatie In 2012 hebben wij het initiatief genomen om beleid op te stellen voor Toerisme en Recreatie. Centraal in dit beleid staat hoe wij als gemeente, in samenwerking met andere partijen, de aanwezige cultuurhistorische en landschappelijke kwaliteiten willen inzetten bij het creëren van een kwalitatief en zichtbaar recreatief product. Belangrijke ruimtelijk strategische projecten uit het Startdocument toeristische beleidsontwikkeling vormen onderdeel van deze structuurvisie en zijn elders separaat toegelicht. Beleid Sterke kernen met een eigen karakter, vitaal en waardevol buitengebied Organiserend Buurgemeenten, ondernemers, VVV Hoog B9. Uitvoering Sportnota Winsum Voor de gemeente Winsum is in de nieuwe Sportnota het gemeentelijk sportbeleid vastgesteld voor de periode onder de titel Een sportieve en gezonde leefstijl. Hierin wordt het gemeentelijk beleid op gebied van sportstimulering en sportaccommodaties uiteen gezet. De nota markeert de overgang van accommodatiebeleid naar een stimulerend sport- en bewegingsbeleid. Belangrijke ruimtelijk strategische keuzes uit de Sportnota vormen onderdeel van deze structuurvisie en zijn elders separaat toegelicht. Beleid Sterke kernen met een eigen karakter Organiserend Buurgemeenten, sportverenigingen, onderwijsinstellingen Hoog B10. Uitvoeren WMO beleidsplan Voor de gemeente Winsum zijn in het WMO beleidsplan de uitgangspunten voor de uitvoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning uiteengezet. In het WMO beleid zoeken we als gemeente nadrukkelijker de oplossing voor een zorgvraag in algemene voorzieningen in plaats van individuele voorzieningen en we doen daarmee een groter beroep op de zelfredzaamheid van onze inwoners. Belangrijke ruimtelijk strategische Beleid, acties en projecten Structuurvisie Winsum - 73

74 acties uit het WMO beleidsplan vormen onderdeel van deze structuurvisie en zijn elders separaat toegelicht. Beleid Sterke kernen met een eigen karakter Organiserend Maatschappelijk organisaties, zorgverleners Hoog Acties verblijfsaccommodatie als toevoeging op het huidige aanbod van vooral kleinschalige accommodaties. Hoewel onderzoek de haalbaarheid en de meest geschikte locaties zal moeten aantonen, denken wij in eerste instantie aan Winsum-Noord/Rasquert. Actie Vitaal en waardevol buitengebied Faciliterend Buurgemeenten, marktpartijen, omwonenden, ondernemers Laag A1. Actualiseren en completeren dorpsplannen en gebiedsvisies Als gemeente hebben wij de dorpsplannen methodiek ontwikkeld. Met deze methodiek kunnen inwoners, ondernemers en andere belanghebbenden hun blik op de toekomst van een dorp of buurt ontwikkelen. Ezinge (2003), Sauwerd, Klein en Groot Wetsinge (2005), Den Andel (2010) en Auduarderzijl (2011) beschikken al over een dorps- of gebiedsvisie. Adorp presenteert in de loop van 2013 haar visie, terwijl de visie van Ezinge en Sauwerd al (bijna) toe zijn aan een actualisatie. Als gemeente ondersteunen wij onze dorpen bij het opstellen van deze specifieke plannen. Actie Sterke kernen met een eigen karakter Faciliterend Inwoners Laag A2. Haalbaarheidsstudie Brede Scholen De teruglopende onderhoudsstaat van bestaande schoolgebouwen in combinatie met de afname van het aantal leerlingen is voor ons aanleiding om de haalbaarheid van Brede Scholen in de kernen Winsum en Baflo te onderzoeken. Actie Sterke kernen met een eigen karakter Faciliterend Inwoners, onderwijsinstellingen Laag A3. Haalbaarheidsstudie fietsverbinding Ezinge- Feerwerd-Zernike In stadsregionaal verband willen we onderzoeken of een opwaardering van de route Ezinge-Feerwerd-Zernike haalbaar is. In het kader van duurzame mobiliteit in onze gemeente willen we hier graag een bijdrage aan leveren. Actie Goede bereikbaarheid Faciliterend Regio Groningen-Assen, inwoners Gemiddeld A4. Haalbaarheidsstudie onderzoek bedrijfsverzamelgebouw Onderzocht zal worden hoe groot de vraag van eenmansbedrijven en ZZP-ers is naar hiervoor geschikte, veelal kleine, bedrijfsruimten en wat deze vraag exact is. Indien hier voldoende vraag naar is, zal de gemeente zich inzetten om hiervoor passende huisvesting te zoeken in bijvoorbeeld een nieuw type bedrijfsverzamelgebouw voor startende ondernemers die na aan huis gewerkt te hebben hun eerste zelfstandige bedrijfshuisvesting nodig hebben. De voorkeur voor zo n bedrijfsverzamelgebouw gaat uit naar een goed door openbaar vervoer ontsloten locatie, i.c. het stationsgebied van Winsum. Maar ook andere gebouwen op vrijkomende locaties komen wellicht in aanmerking voor transformatie tot bedrijfsverzamelgebouw Actie Sterke kernen met een eigen karakter Faciliterend Vastgoedeigenaren, Kamer van Koophandel, ondernemers Gemiddeld A5. Haalbaarheidsstudie grootschalige verblijfsaccommodatie In het kader van de versterking van ons recreatieve profiel willen wij met marktpartijen de haalbaarheid onderzoeken van een grootschalige A6. Haalbaarheidsstudie station Adorp Ter stimulering van de multimodale mobiliteit in de gemeente willen we, in aansluiting op dezelfde door Arriva geuite ambitie, de haalbaarheid onderzoeken van een treinstation in Adorp. Actie Goede bereikbaarheid Faciliterend Arriva, Provincie, Regio Groningen- Assen, ondernemers, omwonenden Laag A7. Haalbaarheidsstudie toekomstige uitbreiding Het Aanleg In de huidige marktomstandigheden voldoet het aanbod van kavels op Het Aanleg. Wij willen als gemeente onderzoeken of er in de toekomst, wanneer mogelijkerwijs de vraag naar ruimte op bedrijventerrein Het Aanleg weer groeit, als één van de meest strategisch gelegen bedrijventerreinen in Noord- Groningen, aan de noordzijde kan worden uitgebreid. Actie Sterke kernen met een eigen karakter Faciliterend Ondernemers, Regio Groningen-Assen omwonenden Laag A8. Harmonisatie sportaccommodatiebeleid Met de harmonisatie van het gemeentelijk sportaccommodatiebeleid zullen wij één lijn te trekken met betrekking tot het eigendom, beheer en onderhoud en de exploitatie van alle sportaccommodaties in onze gemeente. Actie Sterke kernen met een eigen karakter Organiserend Sportverenigingen, inwoners, buurgemeenten Hoog A9. Ontwikkelen cultuurhistorisch- en landschappelijke waardenkaart Middag Humsterland Wij herkennen als gemeente de grote cultuurhistorische waarden van het Middag Humsterland. Tegelijkertijd zien we dat dit gebied toeristisch recreatieve potenties bezit. Om te zorgen dat deze potente zich goed verhoudt tot de cultuurhistorische kwaliteiten van het gebied, stellen wij een waardenkaart op die zowel beschermt als mogelijkheden biedt voor het verder toeristischrecreatief benutten en beleefbaar maken. Actie Vitaal en waardevol buitengebied Faciliterend Museum Wierdenland, Libau, gemeente Zuidhorn, Groninger Landschap, Erfgoedcommissie Gemiddeld A10. Organiseren samenwerking kleinschalige verblijfsaccommodaties Om het toeristisch recreatief profiel van onze gemeente te versterken willen wij het initiatief nemen om de samenwerking tussen kleinschalige verblijfsaccommodaties te verbeteren. Een beter, mogelijk gevarieerder en vooral ook zichtbaarder aanbod aan accommodaties versterkt onze aantrekkingskracht. Actie Vitaal en waardevol buitengebied Organiserend Ondernemers, VVV Laag

75 A11. Prestatieafspraken transformatie bestaande voorraad De komende jaren gaan we prestatieafspraken maken met Wierden en Borgen over de aanpak/transformatie van de bestaande voorraad huurwoningen. Hiermee willen wij de kwaliteit van de bestaande voorraad verbeteren, deze levensloop bestendigen en toegankelijk te maken voor nieuwe doelgroepen, zoals starters. Actie Sterke kernen met een eigen karakter Organiserend Wierden en Borgen, inwoners Hoog A12. Regionale Samenwerking Parallel aan de nadere verkenning van de fusiegemeente Hoogeland achten wij bestuurlijke samenwerking in onze regio van groot belang. In BMW-verband (Bedum, De Marne, Winsum) en binnen de Regio Groningen-Assen werken wij reeds samen. Die samenwerking zetten wij voort en tevens willen wij het initiatief nemen, vooruitlopend op een eventuele nieuwe gemeente Hoogeland, tot een soepele regionale samenwerking te komen bij het aanpakken van thema s die ons allemaal aangaan, zoals demografische veranderingen, verkeer en vervoer, recreatie en toerisme en woningbouw. Actie Sterke kernen met een eigen karakter, vitaal en waardevol buitengebied, goede bereikbaarheid Organiserend Buurgemeenten, Provincie Groningen, Regio Groningen-Assen Hoog Projecten P1. Afronding Oosterhuisen De afronding van Oosterhuisen duurt langer dan beoogd. In overleg met de ontwikkelaar zal alles in het werk gesteld worden om te komen tot een zo spoedig mogelijke bebouwing van de laatste vrije kavels en dus afronding van Oosterhuisen. Als gemeente nemen wij de verantwoordelijkheid om in de tussenliggende periode voor het groenbeheer te zorgen op de niet bebouwde kavels. Project Sterke kernen met een eigen Karakter Uitvoerend Ontwikkelaar, omwonenden Gemiddeld Bovenwijkse voorziening P.2 Boogplein Het versterken van het zuidelijke deel van het kernwinkelgebied door de ontwikkeling van commerciële ruimten in combinatie met appartementen op het braakliggende Boogplein. Het toevoegen van nieuw programma versterkt de regionale positie van Winsum als winkelkern van Noord-Groningen. Project Sterke kernen met een eigen karakter Uitvoerend Marktpartijen, ondernemers, omwonenden Hoog Bovenplanse verevening P3. Digitale infrastructuur Het onderzoeken van de haalbaarheid van het aanleggen van glasvezelverbindingen en 4G teneinde de digitale bereikbaarheid en aantrekkingskracht van onze gemeente op ondernemers, ZZP ers en cottage industries te verbeteren. Project Goede bereikbaarheid Faciliterend Nutbedrijven/telecomaanbieder, ondernemers Gemiddeld Bovenwijkse voorziening P4. Duurzame mobiliteit Winsum wil inwoners stimuleren om duurzamer te gaan rijden. Daarom zou de gemeente graag een groengasvulpunt in de gemeente gerealiseerd zien. Een eerste aanzet hiertoe wordt gedaan door de gemeente zelf, die waar mogelijk haar eigen auto s op groen gas laat rijden. Ook voor het doelgroepenvervoer wordt bekeken of dit op termijn op groen gas zou kunnen rijden. Tevens willen we als gemeente eenmalig een subsidie beschikbaar stellen voor ondernemers die op hun eigen locatie fietsoplaadpunten willen aanleggen. Project Goede bereikbaarheid Faciliterend Faciliterend Provincie Groningen, leveranciers van groen gas Gemiddeld n.v.t. P5. Experiment Collectief Particulier Opdrachtgeverschap Als gemeente nemen wij het initiatief om een experiment rondom Collectief Particulier Opdrachtgeverschap te organiseren en te begeleiden. Doel van het CPO traject is om nieuwe woonproducten en markten te verkennen. Actie Sterke kernen met een eigen karakter Faciliterend Omwonenden, huizenzoekers, marktpartijen Gemiddeld Bovenplanse verevening P6. Fietsroute PLUS Opwaardering van de fietsverbinding naar de stad Groningen, mogelijk als nieuwe fietsroute parallel aan het spoor, tot Fietsroute PLUS. Doel is het verbeteren van de fietsader naar Groningen, alsook de onderlinge verbindingen tussen Winsum, Sauwerd en Adorp. Speciale aandacht gaat uit naar de goede aanlanding van Fietsroute PLUS in de kern Winsum en bij de Walfridusbrug ten Noorden van de stad Groningen. Project Goede bereikbaarheid Uitvoerend Provincie Groningen, Regio Groningen-Assen Hoog Bovenwijkse voorziening P7. Fietsverbinding Den Andel-Baflo-Tinnallinge Het realiseren van een fietsverbinding tussen Baflo en Tinnallinge. Doel is om het gevoel van (subjectieve) onveiligheid bij fietsers als het gevolg van ontbrekende separate fietsvoorzieningen weg te nemen. Project Goede bereikbaarheid Uitvoerend Omwonenden Gemiddeld Bovenwijkse voorziening P8. Fietsverbinding Ezinge-Winsum Het realiseren van een fietsverbinding langs de gehele route Winsum-Ezinge. Doel is om de het gevoel van (subjectieve) onveiligheid bij fietsers als het gevolg van ontbrekende separate fietsvoorzieningen weg te nemen. Project Goede bereikbaarheid Uitvoerend Omwonenden Hoog Bovenwijkse voorziening P9. Groene ruimte Winsum-Oost Het groen inrichten van het zuidelijke deel van Winsum-Oost. Hier komt geen woningbouw, maar een groene openbare ruimte aan de oostelijke dorpsrand. Project Sterke kernen met een eigen karakter Uitvoerend Marktpartijen, Regio Groningen-Assen, omwonenden Gemiddeld Bovenplanse verevening P10. Herbestemmen leegkomende gebouwen buitengebied Binnen de kaders van het bestemmingsplan Buitengebied Winsum en de Provinciale Omgevingsverordening zullen wij als gemeente actieve ondersteuning (bijvoorbeeld bij bestemmingswijzigingen) bieden bij het ontplooien van niet-agrarische activiteiten in leegkomende gebouwen in het buitengebied. Door nieuwe economische functies in deze gebouwen mogelijk te maken in het buitengebied dragen we eveneens bij aan het behoud van Beleid, acties en projecten Structuurvisie Winsum - 75

76 cultuurhistorisch vaak waardevolle gebouwen. Project Vitaal en waardevol buitengebied Faciliterend Ondernemers, Libau, monumentencommissie Hoog Fondsbijdrage Ruimtelijke Ontwikkeling P11. Herstructureren en transformeren bestaande woningvoorraad Het stimuleren van levensloopbestendig bouwen voor (particuliere) huizenbezitters. Onder andere door de invoer van een woonkeur, opknapsubsidies en geven van voorlichting bij (ver)bouwen. Project Sterke kernen met een eigen karakter Uitvoerend Wierden en Borgen, investeerders, particulieren Gemiddeld Bovenplanse verevening P12. Kwaliteitsslag winkelcentrum Obergon Het noordelijk deel van het kernwinkelgebied in Winsum (Obergon) behoeft versterking, zowel qua branchering als uitstraling (met een accent op het verbeteren van de uitstraling van het verblijfsgebied aan de voorzijde). De verschuiving van C1000 naar Albert Heijn en bestaande leegstand biedt aanknopingspunten voor het verbeteren van de branchering. Project Sterke kernen met een eigen karakter Uitvoerend Ondernemers, omwonenden Hoog Bovenplanse verevening P13. Noordelijke Boog Het realiseren van de verbindende schakel tussen de Onderdendamsterweg (N996) en de Provincialeweg (N361) in het kader van de opwaardering van de N361. Doel is het verlagen van de (doorgaande) verkeersintensiteit in de kern van Winsum en op de Onderdendamsterweg in het bijzonder. Project Goede bereikbaarheid Uitvoerend (Provincie Groningen i.s.m. de gemeente Winsum Provincie Groningen, Regio Groningen-Assen, omwonenden, ondernemers Hoog Bovenwijkse voorziening P14. Optimalisatie winkelruimte in kernwinkelgebied Winsum In plaats van de verruiming van de vestigingsmogelijkheden voor grootschalige detailhandel (GDV), willen wij de mogelijkheden in het kernwinkelgebied van Winsum optimaliseren en zoeken naar mogelijkheden voor vergroting van winkelvloeroppervlakten. Zo willen wij verzoeken tot uitbouw in tuinen aan de achterzijde positief benaderen. Project Sterke kernen met een eigen karakter Faciliterend Ondernemers, omwonenden Gemiddeld Bovenplanse verevening P15. Opwaardering N361 Het verbeteren van de doorstroming, barrièrewerking, geluidsoverlast en de (subjectieve) verkeersonveiligheid langs de provinciale weg N361. Wij willen extra aandacht vragen bij de Provincie Groningen voor de neveneffecten op de gemeentelijke toegangswegen, oversteekplaatsen en de doorstroming in de kern Winsum bij de definitieve keuze van het tracé en de uitvoeringsvariant. Project Goede bereikbaarheid Uitvoerend (i.s.m. Provincie Groningen) Hoog Bovenwijkse voorziening P16. Opwaardering Pieterpad Het ontwikkelen van een alternatieve route voor het Pieterpad tussen Winsum en Garnwerd als onderdeel van de uitvoering van het Gebiedsplan Reitdiepdal. Doel is het toeristisch recreatief profiel van de gemeente Winsum te versterken. Project Vitaal en waardevol buitengebied Uitvoerend VVV Laag Bovenplanse verevening P17. Opwaardering Takkebosserweg Het opwaarderen van de Takkebosserweg met als doel het hinderlijke bestemmingsverkeer naar bedrijventerrein Hoogeweg uit zuidelijke richting om de dorpskern van Baflo te leiden. Project Goede bereikbaarheid Uitvoerend Ondernemers, omwonenden Gemiddeld Bovenwijkse voorziening P18. Pilot Blauwe Zone kernwinkelgebied Winsum Vergroten van de parkeercapaciteit in kernwinkelgebied van Winsum door de invoering van een Blauwe Zone. Doel is zo de bereikbaarheid van het gebied te stimuleren en daarmee een impuls te geven aan de detailhandel en de regionale positie van het kernwinkelgebied in Winsum. Project Goede bereikbaarheid Uitvoerend Ondernemers, omwonenden Hoog Bovenplanse verevening P19. Toeristisch Overstappunt Marenland Met de realisatie van Toeristisch Overstappunt Marenland willen we een eerste stap zetten in de ontwikkeling van een netwerk van bronpunten voor toeristen die onze gemeente te voet of per fiets willen verkennen. TOP Marenland is ook een belangrijke (lang)parkeervoorziening ten behoeve van het centrum/ kernwinkelgebied. Vanaf deze locatie moeten aantrekkelijke looproutes naar het centrum worden gerealiseerd. Project Vitaal en waardevol buitengebied Uitvoerend Ondernemers, VVV, omwonenden Korte termijn n.v.t. P20. Transformatie Twaalf Hoven terrein Voor de transformatie van het Twaalf Hoven terrein zien wij kansen voor de ontwikkeling van combinaties tussen wonen, (anderhalvelijns)zorg en maatschappelijke functies. Wij willen, bij voorkeur in samenwerking met zorgverzekeraars en zorginstellingen, de haalbaarheid onderzoeken van een cluster van anderhalvelijns zorgfuncties in combinatie met wonen (appartementen voor senioren), nieuwe woonzorgconcepten en onderwijs. Project Sterke kernen met een eigen karakter Uitvoerend De Hoven, Markten zorgpartijen, ondernemers Gemiddeld/laag Bovenplanse verevening P21. Uitbreiding parkeervoorzieningen station Sauwerd Het uitbreiden van de parkeercapaciteit bij station Sauwerd met 10 parkeerplaatsen en daarmee het stimuleren van multimodale mobiliteit in de gemeente. Bij station Baflo is voorlopig voldoende capaciteit. Jaarlijks zal voor beide stations de daadwerkelijke bezetting moeten worden geactualiseerd. Project Goede bereikbaarheid Uitvoerend Arriva, ondernemers, omwonenden Laag Bovenwijkse voorziening P22. Uitbreiding parkeercapaciteit stationsgebied Winsum Het uitbreiden van de parkeercapaciteit bij station Winsum met 30 parkeerplaatsen en daarmee het stimuleren van multimodale mobiliteit in de gemeente (transferium). Bij nog grotere vraag zal worden onderzocht of de capaciteit met nog eens 150 plekken kan worden vergroot op perceel 3431 dat momenteel in eigendom is van Prorail. Project Goede bereikbaarheid Uitvoerend Arriva, Prorail, ondernemers, omwonenden Gemiddeld Bovenwijkse voorziening

77 P23. Vaarroute om de noord Om ons blauw-recreatieve profiel te versterken willen wij een haalbaarheidsstudie doen naar het goed bevaarbaar maken van de vaarroute om de noord, dat wil zeggen de vaarroute van Onderdendam, via Baflo en Mensingerweer, naar Schouwerzijl. Project Vitaal en waardevol buitengebied Faciliterend Gemeente Bedum, gemeente De Marne, ondernemers, omwonenden Laag Fondsbijdrage Ruimtelijke Ontwikkeling P24. Verbetering bevaarbaarheid Winsumer vaarten Ter versterking van het vaartoerisme in onze gemeente willen wij bij gelegenheid de bevaarbaarheid van onze vaarwegen en maren verbeteren. Onderdeel hiervan vormen het actualiseren en verbeteren van de bewegwijzering, realiseren van aanlegplaatsen en het voldoende diep houden van de routes. Project Vitaal en waardevol buitengebied Ondernemers, Provincie, Waterschap Noorderzijlvest Laag Bovenwijkse voorziening particuliere woningeigenaren makkelijker te maken om duurzame maatregelen te treffen. Project Sterke kernen met een eigen karakter Faciliterend Bedrijven, bewoners, Provincie Groningen, buurgemeenten Laag n.v.t. P30. Winsum-West Bundeling van buitensportaccommodaties aan de westelijke zijde van de kern Winsum. Doel is om door concentratie medegebruik van faciliteiten te stimuleren en zo kwalitatief hoogwaardige en goed gebruikte sportfaciliteiten te bieden. Project Sterke kernen met een eigen karakter Uitvoerend Sportverenigingen, Huis voor de Sport Gemiddeld Bovenplanse verevening P25. Verbinding Winsumerdiep Verbeteren van de huidige onlogische routering van het openbaar vervoer naar het stationsgebied in Winsum door de realisatie van een verbinding over het Winsumerdiep. Doel is te komen tot reistijdverbetering en meer gebruik van het openbaar vervoer (centrumhalte Noord). Project Goede bereikbaarheid Uitvoerend OV-bureau Groningen Drenthe Hoog Bovenwijkse voorziening P26. Vergroten attentiewaarde langs belangrijke routes Winsum heeft belangrijke doorgaande verkeersroutes, maar maakt hier nauwelijks gebruik van om haar unieke kwaliteiten te promoten. Door informatieportals langs belangrijke wegen te realiseren willen we meer informatie over Winsum geven en meer toeristen verleiden naar onze gemeente te komen. Project Vitaal en waardevol buitengebied Uitvoerend Provincie, Libau Gemiddeld/laag Fondsbijdrage Ruimtelijke Ontwikkeling P27. Vergroten belevingswaarde fietsknooppunten systeem Ten einde het toeristisch recreatief profiel van onze gemeente te verbeteren willen we de bestaande recreatieve fietsroutes en fietsknooppunten verbeteren ten einde de omliggende cultuurhistorische en natuurlijke waarden beleefbaarder te maken. Project Vitaal en waardevol buitengebied Faciliterend VVV, Libau Laag Fondsbijdrage Ruimtelijke Ontwikkeling P28. Winsum-Oost Ontwikkelingen op Winsum-Oost richten zich op onderscheidende woonmilieus voor hoofdzakelijk jonge gezinnen uit de stad Groningen, kapitaalkrachtige senioren op zoek naar vrije kavels en mensen die aan huis willen ondernemen. Project Sterke kernen met een eigen karakter Uitvoerend Marktpartijen, Regio Groningen-Assen, omwonenden Laag Bovenplanse verevening P29. Warm Wonen Winsum De gemeente stimuleert bedrijven om een aanbod van duurzame maatregelen aan de inwoners van de gemeente te kunnen aanbieder. Doel is om het de Beleid, acties en projecten Structuurvisie Winsum - 77

78 Structuurvisie Winsum September 2013 Gemeente Winsum Hoofdstraat AC Winsum