HET EFFECT VAN SEMI-AD LIBITUM TROGVOEDERING EN AD LIBITUM BRIJBAKVOEDERING MET SLACHTVARKENSVOEDER EW 1,10 OF EW 1,03

Transcriptie

1 Proefverslag 322 HET EFFECT VAN SEMI-AD LIBITUM TROGVOEDERING EN AD LIBITUM BRIJBAKVOEDERING MET SLACHTVARKENSVOEDER EW 1,10 OF EW 1,03 (proef VMC-31; PV-322; Y1992) auteur: ir. C.H.M. Smits februari 1992 Inleiding Voor een aantal onderzoekingen is het noodzakelijk om het effect van een samenstelling te testen bij onbeperkte (ad libitum) voedering van varkens. Individueel gehuisveste dieren hebben in de regel een hogere voeropname dan groepsgehuisveste varkens. Voor de praktijkwaarde van het onderzoek is daarom in het verleden gekozen voor het meten van opname-effecten bij groepsgehuisveste varkens. De varkens werden in de proeven op De Schothorst semi-ad libitum gevoerd, waarbij zij twee keer per dag een bepaalde tijd tot hun beschikking kregen (2 x 1½ uur of 2 x 2 uur) om voer op te nemen. Geschat werd dat met dit systeem de werkelijke ad libitum voeropname werd benaderd tot 95 % (zie PV-52, Varkensproefbedrijf Raalte). Vanuit de praktijk is de vraag gerezen of dit systeem wel voldoende "praktijkwaarde" heeft, aangezien met een brijbak of een droogvoerbak de varkens 24 uur de beschikking hebben over voer. Naar aanleiding van deze vraag is een proef opgezet om de 2x2 uur onbeperkte voedering in een trog te vergelijken met een voedering in een brijbak waaruit de varkens gedurende 24 uur voer konden opnemen. Proefopzet Proefdoel 1. Het vergelijken van de voeropname van slachtvarkens met 2 x 2 uur semi- ad libitum voedering aan de trog of met ad libitum voedering aan de brijbak. 2. Nagaan wat het effect is van het verlagen van de energieconcentratie op de energieopname en de technische resultaten. Proefbehandelingen kg Proefvoer 1. trog, startvoer EW 1,05, 2x2 uur onbeperkt A 2. trog, startvoer EW 1,05, 2x2 uur onbeperkt A 3. brijbak, startvoer EW 1,05, ad libitum A 4. brijbak, startvoer EW 1,05, ad libitum A kg 1. trog, slachtvarkensvoer EW 1,03, 2 x 2 uur onbeperkt B 2. trog, slachtvarkensvoer EW 1,10, 2 x 2 uur onbeperkt C

2 3. brijbak, slachtvarkensvoer EW 1,03, ad libitum B 4. brijbak, slachtvarkensvoer EW 1,10, ad libitum C Proefvoeders Tabel 1 Samenstelling en enkele berekende gehaltecijfers van de proefvoeders. proefvoer A B C destructievet 1,78 2,30 4,00 diermeel 3,00 3,50 4,00 erwten, 44 % zetmeel 10,00 15,00 15,00 gerst 20,00 -,-- -,-- maïsglutenvoer 4,00 10,00 10,00 melasse-riet 4,00 3,50 3,50 pulp -,-- 3,00 -,-- getooste sojabonen 3,95 -,-- 3,30 sojaschroot 48,5 re 11,60 9,00 8,50 tarwegries -,-- 2,60 2,38 tarwe 7,05 -,-- -,-- tapioca, 66 % zetmeel 25,00 40,00 40,00 zonnebloemzaadschroot, 33 % re 7,20 10,00 8,00 krijt 0,77 0,20 0,20 lysine+methionine-premix (394) 0,35 -,-- -,-- methionine-premix 393 0,20 0,20 0,42 monocalciumfosfaat 0,50 -,-- -,-- slachtvarkenspremix -,-- 0,50 0,50 biggenpremix 0,10 0,20 0,20 zout 0,10 0,20 0,20 totaal 100,00 100,00 100,00 Berekende gehalten (g/kg): EW x ,0 103,0 110,1 zetmeel totaal 369,8 365,3 365,8 ileaal vert. lysine 8,2 6,7 7,2 Ca 7,6 6,4 6,5 verteerbaar P 3,0 2,1 2,2 Proefuitvoering De proef is uitgevoerd in de groepshuisvesting in 3 afdelingen. Borgen en zeugen werden gescheiden opgelegd. In de periode tot 40 kg werd startvoer verstrekt (EW 1,05). Vanaf 40 kg werd geleidelijk overgeschakeld op het proefvoer door gedurende een week 1/2 om 1/2 startvoer en proefvoer te verstrekken. Proefverloop De proef werd uitgevoerd in de periode van april tot augustus 1991 met in totaal 144 dieren in de groepshuisvesting. In de maand juli waren de resultaten wisselend vanwege de hoge temperatuur. De proef had verder een goed verloop. Resultaten In tabel 2 zijn de analyse-uitkomsten van de proefvoeders gegeven.

3 Tabel 2 Analyse-uitkomsten (g/kg) en berekende gehalten ( ) van de proefvoeders proefvoer vocht as ruw eiwit ruw vet ruwe celstof A 116(125) 63(64) 179(177) 37(38) 57(50) B 111(112) 66(67) 165(164) 42(43) 69(67) C 110(111) 67(67) 167(167) 64(66) 62(59) De bepaalde en de berekende gehalten kwamen goed met elkaar overeen. De technische resultaten en de slachtkwaliteit van de borgen en zeugen gemiddeld zijn in de tabellen 3 en 4 weergegeven. Tabel 3 Het effect van het voersysteem en van de energieconcentratie van slachtvarkensvoer op de groei, voeropname, voederconversie en slachtkwaliteit Voersysteem trog brijbak energieconcentratie 2x2 uur onbeperkt 24 uur onbeperkt slachtvarkensvoer (EW) 1,03 1,10 1,03 1,10 ksv startvoerfase: kg groei (g/dag) voeropname (kg/dag) 1,45 1,48 1,64 1,63 0,09 EW-opname/dag 1,52 1,55 1,72 1,71 0,10 voederconversie 2,15 2,16 2,15 2,14 0,12 EW-conversie 2,26 2,27 2,26 2,25 0,13 slachtvarkensvoerfase: kg groei (g/dag) voeropname (kg/dag) 2,19 2,21 2,30 2,28 0,09 EW-opname/dag 2,26 2,43 2,38 2,51 0,10 voederconversie 2,53 2,45 2,55 2,44 0,09 EW-conversie 2,62 2,70 2,63 2,68 0, kg groei (g/dag) voeropname (kg/dag) 2,76 2,74 2,67 2,65 0,13 EW-opname/dag 2,86 3,02 2,76 2,92 0,14 voederconversie 3,12 2,96 3,03 2,87 0,10 EW-conversie 3,23 3,26 3,13 3,16 0, kg * groei (g/dag) voeropname (kg/dag) 2,29 2,28 2,35 2,34 0,09 EW-opname/dag 2,38 2,49 2,44 2,56 0,09 voederconversie 2,75 2,64 2,70 2,57 0,06 EW-conversie 2,86 2,88 2,80 2,81 0,06 slachtkwaliteit aanhoudingsperc. 76,4 76,6 77,2 77,8 0,7 vleespercentage 53,5 53,0 52,4 52,6 1,1 klasse 1,95 2,14 2,07 1,98 0,27 * Groei gecorrigeerd voor verschillen in aanhoudingspercentage

4 Tabel 4 Het effect van het voersysteem en van de energieconcentratie van slachtvarkensvoer en de verschillen tussen borgen en zeugen voersysteem slachtvarkensvoer sexe trog brijbak EW 1,03 EW 1,10 gemiddeld 2x2 uur 24 uur zeugen borgen beh. 1 en 2 3 en 4 1 en 3 2 en 4 startvoerfase: kg groei (g/dag) ** ** voeropname (kg/dag) 1,46 1,63** 1,54 1,55 1,51 1,58 * EW-opname/dag 1,54 1,72** 1,62 1,63 1,59 1,67 * voederconversie 2,15 2,14 2,15 2,15 2,23 2,07 ** EW-conversie 2,26 2,26 2,26 2,26 2,34 2,20 ** slachtvarkensvoerfase: kg groei (g/dag) * * ** voeropname (kg/dag) 2,20 2,29** 2,25 2,24* 2,14 2,35 ** EW-opname/dag 2,35 2,45** 2,32 2,47** 2,29 2,51 ** voederconversie 2,49 2,49 2,54 2,44* 2,49 2,49 EW-conversie 2,66 2,66 2,63 2,69 2,66 2, kg groei (g/dag) * voeropname (kg/dag) 2,75 2,66 2,71 2,70 2,56 2,85 ** EW-opname/dag 2,94 2,84 2,81 2,97** 2,74 3,04 ** voederconversie 3,04 2,95* 3,07 2,91** 2,89 3,10 * EW-conversie 3,24 3,15* 3,18 3,21 3,08 3,30 ** kg 1) groei (g/dag) ** ** ** voeropname (kg/dag) 2,28 2,35 2,32 2,31 2,20 2,43 ** EW-opname/dag 2,43 2,50 2,41 2,53** 2,34 2,59 ** voederconversie 2,70 2,63** 2,72 2,61** 2,62 2,72 ** EW-conversie 2,87 2,81** 2,83 2,85 2,79 2,89 ** slachtkwaliteit aanhoudingsperc. 76,5 77,5** 76,8 77,2 77,4 76,6 ** vleespercentage 53,2 52,5 53,0 52,8 51,5 54,3 ** klasse 2,04 2,03 2,01 2,06 1,79 2,28 ** 1) Groei gecorrigeerd voor verschillen in aanhoudingspercentage * ksv 5% ** ksv 1% Er werden geen significante interacties gevonden tussen de hoofdeffecten voersysteem, energieconcentratie en sexe. Semi-ad libitum trogvoedering versus brijbakvoedering De varkens met de brijbakvoedering groeiden in de startvoerfase van 27 tot 40 kg significant sneller (+ 12%) dan de varkens met trogvoedering. De voeropname was met een brijbak significant hoger (+ 12 %). De voederconversie was in deze fase gelijk tussen de beide voersystemen. In de daaropvolgende fase van 40 tot 70 kg waren de groei en voeropnameverschillen kleiner (+ 4 % voor groei en voeropname met een brijbak). Deze verschillen waren nog steeds significant. De voederconversie was gelijk. In de afmestfase van 70 tot 108 kg groeiden de varkens met een brijbak daarentegen minder snel en was de voeropname lager. De voederconversie en EW-conversie waren met een brijbak significant lager (3%). De voeropname werd relatief meer verlaagd dan de groei. Over het gehele mesterijtraject berekend waren de resultaten met een brijbak in groei en voederconversie beter. De groei was gemiddeld 44 g/dag hoger (+ 5%) en de voederconversie 0,07 lager (- 3%). Beide verschillen waren significant. De varkens namen uit een brijbak gemiddeld 70 g meer voer op per dag.

5 Behalve in groei en voederconversie werden tussen de voersystemen ook verschillen gevonden in het effect op de karkaskwaliteit. Het aanhoudingspercentage was met een brijbak significant hoger (+ 1%). Het vleespercentage tendeerde lager te zijn voor de varkens die met een brijbak waren gevoerd (- 0,7%). EW 1,03 versus EW 1,10 De verschillen die gevonden zijn tussen de voeders met een energieconcentratie van EW 1,03 en EW 1,10 blijken niet te worden beïnvloed door het voersysteem. Het geconcentreerdere voer gaf berekend over de gehele mesterijperiode en conform de verwachting een hogere groei (+ 4%), een hogere EW-opname (+ 5%), een lagere voederconversie (- 4%) en een tendens tot een iets hogere EW-conversie (+ 1%). Opmerkelijk is dat ondanks de hogere EW-opname met het geconcentreerde voer het vleespercentage niet of nauwelijks werd beïnvloed. Het voeren van een voer met EW 1,03 in plaats van EW 1,10 met een brijbak leidde in deze proef niet tot een verbetering van het vleespercentage. Borgen versus zeugen Berekend over de gehele mesterijperiode was de groei van de borgen 6% sneller dan die van de zeugen, was de voeropname 10% hoger en de voederconversie 4% hoger. Het inefficiëntere voederverbruik van de borgen is volledig tot stand gekomen in de fase van 70 kg tot afleveren. In de startvoerfase hadden de borgen zelfs nog een significant betere voederconversie dan de zeugen. Het vleespercentage van de borgen was 2,8% lager dan dat van de zeugen. In tabel 4 zijn de behandelingseffecten naar sexe uitgesplitst. Het voersysteem en de energieconcentratie van het slachtvarkensvoer gaven bij de borgen en zeugen vergelijkbare effecten. Mestconsistentie In de figuren 1 tot en met 3 is het verloop in de mestscores weergegeven.

6 De brijbak gaf duidelijk betere mestscores dan de semi-ad libitum trogvoedering (figuur 1). De voeders met EW 1,03 en EW 1,10 gaven vergelijkbare mestscores (figuur 2). De borgen hadden een betere mestscore dan de zeugen (figuur 3).

7 Waterverbruik In één afdeling is in 4 hokken met een brijbak het waterverbruik van de varkens gemeten. Gemiddeld namen deze varkens in de proef 4,64 liter per dag op. De water/voer-verhouding kwam daarmee uit op 2,0 en komt uitstekend overeen met uitkomsten van metingen op de varkensproefbedrijven. Er waren niet voldoende watermeters beschikbaar om tegelijkertijd de watergift te meten aan de varkens met de semi-ad libitum trogvoedering. In eerdere proeven is een waterverbruik gemeten van gemiddeld 7,20 liter/dier/dag met semi-ad libitum trogvoedering. De water/voer-verhouding kwam in die proeven uit op 3,1. Dit is erg hoog. Discussie en conclusies Door het Varkensproefbedrijf te Sterksel zijn de afgelopen jaren een aantal proeven uitgevoerd, waarin een semi-ad libitum trogvoedering is vergeleken met een ad libitum voedering via een droogvoerbak of een brijbak. De beide voersystemen bleken in die proeven niet duidelijk te verschillen in groei, voeropname en voederconversie. Een eerste verklaring voor het feit dat in deze proef wel duidelijke verschillen zijn gevonden, kan mogelijk worden verklaard met de wijze van waterverstrekking. In de proeven te Sterksel kwam namelijk wel een tendens naar voren dat, als varkens het voer in een natte vorm verstrekt krijgen of de mogelijkheid hebben om tegelijkertijd met de maaltijd te drinken (brijbak), de voeropname hoger is. In een recente raapzaadschrootproef vanaf 55 kg (VMD- 29) is gebleken dat de voeropname in een semi-ad libitum trogvoederingssysteem (2 x 1 uur ad libitum) met 12 % toenam als het voer in een voorgeweekte brij werd verstrekt in plaats van in een droge vorm. Dat het tegelijkertijd kunnen opnemen van water ook beter "past" bij het varken, komt naar voren uit gedragsstudies. Bigelow en Houpt (1988) vonden dat varkens het meeste water opnemen tijdens de maaltijden (75% van totale wateropname). Tussen de maaltijden in is de wateropname laag. Het lagere waterverbruik/kg voer met een brijbak is behalve door minder watervermorsing mogelijk ook te verklaren door een betere afstemming van de watergift op het voeropnamepatroon. Anderzijds kan de hogere voeropname zijn veroorzaakt door de langere tijdsperiode die varkens met een brijbak ter beschikking hadden om voer op te nemen. Deze gedachte wordt echter niet duidelijk ondersteund door de uitkomsten van de proeven te Sterksel. Toch zijn er aanwijzingen in onze proef dat ook dit een rol speelt. De voeropnameverschillen waren namelijk het grootst in de fase van 27 tot 40 kg. Het maagdarmkanaal van een jong varken heeft een beperkte volumecapaciteit, oftewel de fysische verzadiging speelt een belangrijke rol. Als het varken 24 uur de mogelijkheid heeft om voer op te nemen, kan het beter de maagdarmcapaciteit benutten dan wanneer het dier slechts twee keer per dag de gelegenheid heeft om voer op te nemen. Samengevat kan worden geconcludeerd dat bij onbeperkte voedering de brijbak beter functioneerde dan het semi-ad libitum voeren in een trog omdat: - de groei en voederconversie beter waren - de mestconsistentie beter was - het waterverbruik lager was. Het enige nadeel was dat het vleespercentage iets daalde als gevolg van de verhoogde energieopname. Waarde van eerder onderzoek Uit dit onderzoek is gebleken dat de varkens met een brijbak meer voer opnamen. Toch werd er geen interactie gevonden tussen voersysteem en energieconcentratie van het voer. De eerder op De Schothorst uitgevoerde proeven met verschillende energieconcentraties en de conclusies die daaraan werden verbonden, hebben dus wel degelijk "praktijkwaarde". Er kan zelfs worden opgemerkt dat voor het testen van een effect van voersamenstelling op mestconsistentie, het systeem met semi-ad libitum trogvoedering een gevoeliger model is. De belasting van het maagdarmkanaal is groter en eventuele negatieve invloeden zijn eerder zichtbaar. Compensatoire groei In deze proef lijkt zich dit fenomeen te hebben voorgedaan. De varkens met de trogvoedering namen als gevolg van een "groeiachterstand" meer voer op in de afmestfase en groeiden iets sneller. De voederconversie was over de gehele periode iets slechter. Deze compensatoire tendensen zijn ook naar voren gekomen in proef VMA-30 (PV-297). Ook in deze proef is naar voren gekomen dat een snelle start geen negatieve gevolgen heeft voor de prestaties in een latere fase (brijbak). Integendeel, een snelle start lijkt een betere groei en voederconversie te geven. Voorwaarde is dan wel dat de varkens gezond zijn en blijven. Samenvatting In een proef met in totaal 144 varkens in de groepshuisvesting is in het traject van 27 tot 108 kg nagegaan wat het verschil is tussen 2 x 2 uur semi-ad libitum trogvoedering of brijbakvoedering, zowel bij een EW 1,03 als bij EW 1,10. De varkens die met een brijbak werden gevoerd, hadden een significant hogere groei (+5%) en voeropname (+3%) en een significant lagere voederconversie (-3%) dan de varkens die semi-ad libitum met de trog werden gevoerd. Het vleespercentage tendeerde lager te zijn (-0,7%), terwijl de mestconsistentie wezenlijk beter was bij de varkens met brijbakvoedering. Het geconcentreerde voer (EW 1,10) gaf een significant hogere groei (+4%) en lagere voederconversie (-4%) dan het voer met EW

8 1,03. Het vleespercentage was wezenlijk lager (-0,2%), terwijl de mestconsistentie gelijk was tussen de beide proefvoeders. Er werd geen significante interactie gevonden tussen het voersysteem en de energieconcentratie van de proefvoeders. Dit betekent dat de effecten van de energieconcentratie van het voer op de technische resultaten bij een semi-ad libitum trogvoeding en brijbakvoeding vergelijkbaar zijn.