Paper Architectuurtheorie, deel 2, vraag 17:!

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Paper Architectuurtheorie, deel 2, vraag 17:!"

Transcriptie

1 Paper Architectuurtheorie, deel 2, vraag 17: De verschillende opvattingen over postmodernisme van Charles Jencks enerzijds en Jean-François Lyotard anderzijds, geïllustreerd aan de hand van architectuurvoorbeelden. Joachim Mertens Prof Hilde Heynen 2 BIRA

2 In de jaren 70 wordt er een reactie tegen de rationaliseringsdrang van het te functionele modernisme gevormd: het postmodernisme. In plaats van de idealen van zuiverheid, functionaliteit en helderheid die de modernen vooropstelden, ambieert het postmodernisme een meerduidige, betekenisvolle en contextgevoelige architectuur. 1 Zowel architectuurtheoreticus Charles Jencks als filosoof Jean-François Lyotard laten in de jaren 70 en 80 inkt vloeien over het postmodernisme. Kan men de opinies van beide heren dan over één kam scheren? In de volgende alinea s probeer ik hun opvattingen over het postmodernisme tegen elkaar af te wegen om na te gaan of ze overeenstemmen of juist botsen. Breuk met het modernisme Jencks en Lyotard analyseren en beschrijven elk op hun eigen manier de breuk tussen het modernisme en postmodernisme. Jencks stelt dat het geloof in het modernisme zoek is: De wending naar het postmoderne vloeit voort uit de teloorgang van het grote verhaal van het modernisme: de idealen van vooruitgang en emancipatie door rationaliteit worden meer en meer gezien als illusies en als gevolg daarvan begint een klimaat te heersen van radicaal eclecticisme. 2 Het tijdperk van modernist Mies Van Der Rohe (met bijvoorbeeld Lake Shore Drive Housing, Chicago, 1950, zie afbeelding 1) is voor Jencks op z n einde gelopen. Ook Lyotard is het geloof kwijt: De moderniteit grondvestte haar aanspraken op waarheid in wat Lyotard metaverhalen noemt: wijdverspreide en goed onderbouwde redeneringen die gemeenschappelijke horizon uitmaken van grote groepen mensen. Dergelijke verhalen hebben in de postmoderne conditie hun geloofwaardigheid verloren 3 en er zijn zodoende geen gedeelde ideaalbeelden meer. Dit gegeven betekent voor Lyotard het begin van een nieuwe periode: De grote verhalen over vooruitgang en emancipatie zijn uitverteld. Daarmee vertolkt hij niet alleen een filosofische waarheid over het einde van de moderniteit, maar ook de tijdgeest van het postmodernisme. 4 Postmodernisme: opvolger of onderdeel van het modernisme? Dit raakpunt is een unicum en de confrontatie die hun visies verder aangaan zijn van grotere aard. Jencks portretteert het postmodernisme in de architectuur als de chronologische opvolger van het modernisme, terwijl Lyotard veel complexere relaties ziet, waarbij het postmoderne als het ware het moderne reïncarneert. 5 Waar Jencks het postmodernisme als een volgende architecturale tendens ziet, beschouwt Lyotard deze als een deel van het modernisme waarbij men in een cyclus van het nieuwe terechtkomt. Het is geen vervolg van het verhaal van het modernisme, maar een specifieke blik op de moderniteit. 1 Hilde Heynen, Postmodernisme: het circus van prefixen, in Hilde Heynen e.a. (red.), Dat is architectuur Sleutelteksten uit de twintigste eeuw, 010, Rotterdam, 2009, pp , p Hilde Heynen, Postmodernisme: het circus van prefixen, in Hilde Heynen e.a. (red.), Dat is architectuur 3 Jean-François Lyotard, Domus en de megalopool (1988), in Hilde Heynen e.a. (red.), Dat is architectuur Sleutelteksten uit de twintigste eeuw, 010, Rotterdam, 2009, pp , p Lieven De Cauter, De luchtspiegelingen van de utopie, in Hilde Heynen e.a. (red.), Dat is architectuur Sleutelteksten uit de twintigste eeuw, 010, Rotterdam, 2009, pp , p Hilde Heynen, Postmodernisme: het circus van prefixen, in Hilde Heynen e.a. (red.), Dat is architectuur 2

3 Communicatie door middel van architectuur Jencks vindt taal in architectuur onontbeerlijk voor een postmodernistische architect: Als reactie op het doctrinaire functionalisme werd het denken over architectuur als drager van betekenis op de voorgrond geplaatst 6 in Meaning in Architecture. Het modernisme sprak echter een te elitaristische taal die zich slechts tot één doelpubliek richtte. Het postmodernisme probeert, zo stelt Charles Jencks, het elitaire van de moderne architectuur te overstijgen, niet door het te laten vallen, maar door de taal van de architectuur in vele verschillende richtingen verder uit te werken - in de richting van de vernacular, van de traditie en van het commerciële slang van de straat. 7 Hierdoor krijgt architectuur een betekenisvollere connotatie. Dit gegeven omschrijft hij als double coding : Om een korte definitie te kunnen geven, zou men kunnen zeggen dat een postmodern gebouw een gebouw is dat minstens twee verschillende soorten mensen aanspreekt: enerzijds de andere architecten en een betrokken minderheid die zich bezighouden met de specifiek architectonische betekenissen, anderzijds het grote publiek of de plaatselijke bewoners die geïnteresseerd zijn in andere dingen zoals comfort, traditioneel bouwen en een stijl van leven. 8 De kapel van Le Corbusier in Ronchamp (zie afbeelding 2) met zijn subtiele en meervoudige verwijzingen is volgens Jencks een voorbeeld van een suggestief metaforisch gebouw, de hotdogkraam (zie afbeelding 3) in de vorm van een hotdog is een voorbeeld van een gebouw dat expliciet metaforisch gecodeerd wordt met het oog op overdracht van één mogelijke betekenis. 9 Op zo n hybride gebouw als de kapel in Ronchamp plakt hij de term multivalent. De poststructuralistische filosoof Lyotard daarentegen stelt dat de taal van architectuur net het probleempunt vormt. Volgens Lyotard moeten we er ons bij neerleggen dat de verschillende taalspelen die aan de gang zijn niet herleid kunnen worden tot een gemeenschappelijke, universeel verstaanbare taal. 10 Hij leunt aan bij het deconstructivisme, wat zichtbaar is in Domus en de megalopool. Besluit: onverzoenbare meningen Ondanks dat Jencks en Lyotard hetzelfde onderwerp behandelen is er toch een duidelijke discrepantie tussen beide meningen en zullen ze geen eensluidende definitie over het begrip postmodernisme kunnen definiëren aangezien de term postmodernisme voor elk van hen een andere lading dekt. De enige overeenkomst tussen hun opvattingen over het postmodernisme is dat ze beiden geloven dat er een breuk is gemaakt met het modernisme. 6 Geoffrey Broadbent, De diepste structuren van de architectuur (1972), in Hilde Heynen e.a. (red.), Dat is architectuur Sleutelteksten uit de twintigste eeuw, 010, Rotterdam, 2009, pp , p Karina Van Herck, Architectuur en het volk: van das Leben der Masse tot honky-tonk, in Hilde Heynen e.a. (red.), Dat is architectuur Sleutelteksten uit de twintigste eeuw, 010, Rotterdam, 2009, pp , p Charles Jencks, De taal van de postmoderne architectuur (1977), in Hilde Heynen e.a. (red.), Dat is architectuur Sleutelteksten uit de twintigste eeuw, 010, Rotterdam, 2009, pp , p Karina Van Herck en André Loeckx, De queeste van de architectuursemiotiek, in Hilde Heynen e.a. (red.), Dat is architectuur Sleutelteksten uit de twintigste eeuw, 010, Rotterdam, 2009, pp , p Hilde Heynen, Postmodernisme: het circus van prefixen, in Hilde Heynen e.a. (red.), Dat is architectuur 3

4 Afbeelding 1 Charles Jencks, The Language of Post-Modern Architecture, Academy Editions, Londen 1978 (revides enlarged edition), p 14 4

5 Afbeelding 2 Charles Jencks, The Language of Post-Modern Architecture, Academy Editions, Londen 1978 (revides enlarged edition), p 48 Afbeelding 3 Charles Jencks, The Language of Post-Modern Architecture, Academy Editions, Londen 1978 (revides enlarged edition), p 65 5

Paper: De verschillende opvattingen over postmodernisme van Charles Jencks en Jean-François Lyotard

Paper: De verschillende opvattingen over postmodernisme van Charles Jencks en Jean-François Lyotard Paper: De verschillende opvattingen over postmodernisme van Charles Jencks en Jean-François Lyotard Camille Janssen 2 BIRA 2015/2016 Architectuurtheorie, deel 2 Hilde Heynen Moderne architectuur is dood.

Nadere informatie

Paperopdracht, Architectuurtheorie, deel 2 Tendensen en vertogen

Paperopdracht, Architectuurtheorie, deel 2 Tendensen en vertogen 16 mei 2016 Paperopdracht, Architectuurtheorie, deel 2 Tendensen en vertogen 1965-2000 Vraag 19: Bespreek de kritische stemmen die niet akkoord gaan met de visie dat de architectuur van de Moderne Beweging

Nadere informatie

Paper Architectuurtheorie deel II Kunst: een doel of een middel?

Paper Architectuurtheorie deel II Kunst: een doel of een middel? Paper Architectuurtheorie deel II Kunst: een doel of een middel? Pieter-Jan Vandenwijngaert 2BIRA 2015-2016 Prof. Hilde Heynen Een vergelijking van de utopische opvattingen van Piet Mondriaan en Kazimir

Nadere informatie

Paperopdracht Architectuurtheorie, deel 2

Paperopdracht Architectuurtheorie, deel 2 Paperopdracht Architectuurtheorie, deel 2 Vraag 22: Bespreek de tekst van Colin Rowe en Fred Koetter uit 1978 als een voorbeeld van een benadering die komaf maakt met de utopische inzet van de architectuur.

Nadere informatie

ARCHITECTUURTHEORIE, DEEL 2: TENDENZEN EN VERTOGEN

ARCHITECTUURTHEORIE, DEEL 2: TENDENZEN EN VERTOGEN ARCHITECTUURTHEORIE, DEEL 2: TENDENZEN EN VERTOGEN 1965 2000 PROF. HILDE HEYNEN EXAMENVRAAG 1: PAPER VERGELIJK DE UTOPISCHE OPVATTINGEN VAN PIET MONDRIAAN MET DIE VAN KAZIMIR MALEVICH. NINA DELVA 2BIRA,

Nadere informatie

Architectuurtheorie 2

Architectuurtheorie 2 Architectuurtheorie 2 Vraag 25: Bespreek hoe Sigfried Giedion de moderne architectuur positioneert als universeel en in overeenstemming met de tijdsgeest. Wouter Geyskens 2bira r0488784 15 mei 2016 Prof.

Nadere informatie

Elise Desair R BIRA Architectuurtheorie 2

Elise Desair R BIRA Architectuurtheorie 2 Vraag 17: Walter Benjamin bouwt verder op het inzicht van Sigfried Giedion dat de moderne architectuur gekenmerkt wordt door doordringbaarheid. Bespreek zijn visie op de utopische kwaliteiten van glas.

Nadere informatie

Architectuurtheorie, deel 2; Tendenzen en vertogen (H01V6a) Prof. H. Heynen

Architectuurtheorie, deel 2; Tendenzen en vertogen (H01V6a) Prof. H. Heynen Architectuurtheorie, deel 2; Tendenzen en vertogen 1965-2000 (H01V6a) Prof. H. Heynen Architectuur en volk De opvattingen van Henri Maclaine Pont en Sibyl Moholy-Nagy Carmen Helsen Fase 3 Kunstwetenschappen

Nadere informatie

Architectuurtheorie LES Postmodernisme. Het circus van de prefixen. Postmodernisme: quid?

Architectuurtheorie LES Postmodernisme. Het circus van de prefixen. Postmodernisme: quid? Architectuurtheorie LES 8 3.2 Postmodernisme. Het circus van de prefixen Postmodernisme: quid? C H A R L E S J E N C K S Moderne architectuur is een samenstelling van verschillende bewegingen. Architectuur

Nadere informatie

Paper Architectuurtheorie 2

Paper Architectuurtheorie 2 Paper Architectuurtheorie 2 Bespreek hoe dat de avant-garde logica tot uiting komt in het vertoog over architectuur van het futurisme en het constructivisme. Yassin Lamarti 2BIRA papervraag 26 prof. dr.

Nadere informatie

Papervraag 2 Vergelijk de opvattingen van Adolf Loos en Paul Valéry in verband met het onderscheid tussen architectuur en bouwen.!!

Papervraag 2 Vergelijk de opvattingen van Adolf Loos en Paul Valéry in verband met het onderscheid tussen architectuur en bouwen.!! Papervraag 2 Vergelijk de opvattingen van Adolf Loos en Paul Valéry in verband met het onderscheid tussen architectuur en bouwen. Architectuurtheoriedeel2 ProfHildeHeynen MurielMulier studentennummer:r0594902

Nadere informatie

Helpt de minder begoede, dus eigenlijk ook een socialist. Zijn architectuur is een hefboom voor het verbeteren van de maatschappij.

Helpt de minder begoede, dus eigenlijk ook een socialist. Zijn architectuur is een hefboom voor het verbeteren van de maatschappij. Architectuurtheorie LES 4 4. Maatschappelijke impact A D O L F B E H N E Omgeving aangenamer maken en een beter, een nieuw soort mens maken Onderscheid tussen het utilitarisme, functionalisme en rationalisme

Nadere informatie

FILOSOFIE VAN DE KUNST

FILOSOFIE VAN DE KUNST FILOSOFIE VAN DE KUNST COLLEGES I. Het schone en het sublieme. II. Ethiek en esthetiek. III. Natuur en cultuur. IV. Esthetische waarheid. V. Postmodernisme. V. POSTMODERNISME 1. EEN ONVOLTOOID PROJECT

Nadere informatie

Architectuurtheorie deel 2

Architectuurtheorie deel 2 Architectuurtheorie deel 2 Caroline Preud homme 2 BIRA 2012-2013 Prof. Hilde Heynen In het begin van de 20 ste eeuw treedt er een scheiding der geesten op. Sommigen zien architectuur nog steeds als de

Nadere informatie

Paper Architectuurtheorie. Arno Bossaert 2BIRA

Paper Architectuurtheorie. Arno Bossaert 2BIRA Paper Architectuurtheorie Arno Bossaert 2BIRA 2014-2015 Stelling 7: Bespreek hoe in de tekst van Louis Sullivan uit 1896 zowel de oproep tot authenticiteit vervat zit als een pleidooi voor functionalisme.

Nadere informatie

Surrealisme ( )

Surrealisme ( ) Surrealisme (1924 - ) Magritte; Laat je vooral nadenken en je op het verkeerde been zetten. Denk aan beeldmanipulatie. Dali; Vage dromen en beelden. Oppenheim; Vervreemding Nieuwe zakelijkheid (1920 1950)

Nadere informatie

Geluk & wijsheid. Zevende avond

Geluk & wijsheid. Zevende avond Geluk & wijsheid Zevende avond Schoonheid Wat heet mooi? Het belang van het overbodige De postmoderne waarheid De filosoof en de waarheid Goochelen Wat heet mooi? Kun je precies beschrijven wat je raakt?

Nadere informatie

ESSAY 1: Visie op de opgave - Remi Groenendijk //

ESSAY 1: Visie op de opgave - Remi Groenendijk // ESSAY 1: Visie op de opgave - Remi Groenendijk // 4153588 Inleiding De opgave lijkt eenvoudig. Het betreft de huidige kunsthal te Rotterdam ontworpen door het architectenbureau OMA. De opgave luidt: stel,

Nadere informatie

Het Unheimliche in de architectuur Kernprobleem heden

Het Unheimliche in de architectuur Kernprobleem heden Het Unheimliche in de architectuur 29-2-2008 Kernprobleem 1900 - heden 1 The Architectural Uncanny Essays in the Modern Unhomely London 1992 Auteur Anthony Vidler Architectuurhistorische en kritische essays

Nadere informatie

PAPER ARCHITECTUURTHEORIE DEEL 2

PAPER ARCHITECTUURTHEORIE DEEL 2 PAPER ARCHITECTUURTHEORIE DEEL 2 EEN VERGELIJKING VAN DE OPVATTINGEN VAN WALTER BENJAMIN EN ERNST BLOCH IN VERBAND MET DE UTOPISCHE BELOFTEN DIE BESLOTEN ZIJN IN DE MODERNE ARCHITECTUUR vraag 18 EVA VANDERHEYDEN

Nadere informatie

Toezicht en moraliteit.

Toezicht en moraliteit. Toezicht en moraliteit. Over professionele waarden in de zorgsector Gabriël van den Brink Congres-NVTZ 10-11-2016 1 Moral sentiments in modern society Adam Smith (1723-1790) The Wealth of Nations (1776)

Nadere informatie

s Bouwheers Kunstwerk

s Bouwheers Kunstwerk Dit artikel is geschreven ter voorbereiding op de lezing van drs. E. Heijerman, die 16 maart 2017 Deo Volente zal worden uitgesproken. De lezing draagt de titel Philharmonie: Mijn ziel maakt groot de Heere

Nadere informatie

6vwo thema CSE, tehatex Engagement. Presentatie 0

6vwo thema CSE, tehatex Engagement. Presentatie 0 6vwo thema CSE, tehatex 2013 Engagement Presentatie 0 De syllabus Engagement Thema CSE tehatex vwo 2013 pp. 1 9 Vincent van Gogh, De barmhartige Samaritaan, 1890 Eugene Délacroix, De barmhartige Samaritaan,

Nadere informatie

De Geest van het Modernisme

De Geest van het Modernisme P. 28 Clemens de Olde De Geest van het Modernisme Streng doch rechtvaardig P. 29 Architecten laten zich regelmatig uit over de modernistische bouwstijl. Vaak is het oordeel negatief. Men noemt het blokkendozen

Nadere informatie

Stromingen in vogelvlucht

Stromingen in vogelvlucht Stromingen in vogelvlucht Grieken en Romeinen (Klassiek Erfgoed) 500 v. Chr. tot 400 n. Chr. Middeleeuwen (Goddelijke Orde) 500 tot 1500 Renaissance (Homo Universalis) 1500 tot 1600 Barok en Rococo (Verleiding

Nadere informatie

Eindexamen filosofie vwo 2011 - I

Eindexamen filosofie vwo 2011 - I Opgave 3 Vreemder dan alles wat vreemd is 12 maximumscore 3 de twee manieren waarop je vanuit zingevingsvragen religies kunt analyseren: als waarden en als ervaring 2 een uitleg van de analyse van religie

Nadere informatie

NOSTALGIE. HvA - IAM - workshop - Mediatheorie - nostalgie. dinsdag 24 november 2009

NOSTALGIE. HvA - IAM - workshop - Mediatheorie - nostalgie. dinsdag 24 november 2009 NOSTALGIE HvA - IAM - workshop - Mediatheorie - nostalgie 1 HYPERRETRO: AGENT SIDE GRINDER HvA - IAM - workshop - Mediatheorie - nostalgie 2 WAT IS NOSTALGIE? (uit het Grieks: noostol = thuiskomst en algia

Nadere informatie

Paperopdracht: Architectuurtheorie, deel 2: Tendensen en vertogen,

Paperopdracht: Architectuurtheorie, deel 2: Tendensen en vertogen, Paperopdracht: Architectuurtheorie, deel 2: Tendensen en vertogen, 1965-2000 Vraag 41: In het vertoog over moderne architectuur worden vooral waarden naar voor geschoven die geassocieerd worden met mannelijkheid.

Nadere informatie

cultuur & media hoorcollege moderniteit en postmoderniteit theo ploeg

cultuur & media hoorcollege moderniteit en postmoderniteit theo ploeg cultuur & media hoorcollege moderniteit en postmoderniteit theo ploeg 1 Wat ga ik behandelen? moderniteit versus postmoderniteit korte geschiedenis verlichting en romantiek modernisme postmodernisme postmoderniteit

Nadere informatie

Hogeschool Sint-Lukas Brussel. Paper designkritiek Mieke Gerritzen & David Carson

Hogeschool Sint-Lukas Brussel. Paper designkritiek Mieke Gerritzen & David Carson Hogeschool Sint-Lukas Brussel Paper designkritiek Mieke Gerritzen & David Carson Lies Ghyoot 2Ba Grafisch ontwerp-illustratie 2006-2007 1 Inleiding: Ik zal in deze paper iets meer vertellen over twee verschillende

Nadere informatie

Paper ARCHITECTUURTHEORIE deel 2: Tendenzen en vertogen

Paper ARCHITECTUURTHEORIE deel 2: Tendenzen en vertogen Paper ARCHITECTUURTHEORIE deel 2: Tendenzen en vertogen 1965-2000 De utopische samenleving. Hoe transparantie en spel een einde maken aan de banaliteit. Prof. Hilde Heynen Helena Van Looveren 2BIRA 2015-2016

Nadere informatie

Gids voor de leraar rooms-katholieke godsdienst

Gids voor de leraar rooms-katholieke godsdienst Gids voor de leraar rooms-katholieke godsdienst 1 1 Waarom heet dit vak Rooms-katholieke Godsdienst? Niet neutraal Specifiek mensbeeld Stevige vorming vereist Kennis van de Spreken vanuit eigen levensbeschouwing,

Nadere informatie

Autonoom als vak De zelf

Autonoom als vak De zelf Aangezien ik de indruk heb gekregen dat er een opkomst is van een nieuw vakgebied dat nog niet zodanig als vak bestempelt wordt, wil ik proberen dit vak te expliceren, om het vervolgens te kunnen betitelen

Nadere informatie

EEN EMPIRISCHE WENDING?

EEN EMPIRISCHE WENDING? EEN EMPIRISCHE WENDING? Ar eh itectu u rtheorie en postfenomenologie Hoe komt het dat er zo weinig relaties zijn tussen Bouwkunde en andere disciplines? Waarom is architectuur zo weinig multidisciplinair?

Nadere informatie

Samen leren leven: Wereldbeelden in perspectief

Samen leren leven: Wereldbeelden in perspectief Samen leren leven: Wereldbeelden in perspectief Ph.D.; Onderzoeker, auteur, sociaal ondernemer www.annickdewitt.com annick@annickdewitt.com In deze presentatie I Het ideaal: Samen leren leven II De condities:

Nadere informatie

2 keer beoordeeld 22 maart Sociale filosofie gaat over de maatschappij, het gaat over hoe je een goede samenleving kan hebben.

2 keer beoordeeld 22 maart Sociale filosofie gaat over de maatschappij, het gaat over hoe je een goede samenleving kan hebben. 7,8 Aantekening door Sara 1516 woorden 2 keer beoordeeld 22 maart 2017 Vak Filosofie Methode Durf te denken Hoofdstuk 7 Sociale filosofie. Sociale filosofie gaat over de maatschappij, het gaat over hoe

Nadere informatie

Dialogisch verstaan tussen mensen uit verschillende culturen

Dialogisch verstaan tussen mensen uit verschillende culturen 9 Inleiding Hoe creëren wij een sfeer in onze steden waar iedereen zich thuis voelt? Hoe gaan we om met verschillende culturele feesten en bijbehorende rituelen? Hoe gaan we om met ons gemeenschappelijk

Nadere informatie

De esthetiek van Maison Dom-ino

De esthetiek van Maison Dom-ino Rob van der Bijl De esthetiek van Maison Dom-ino In het tijdschrift Oppositions publiceerde Peter Eisenman in 1979 een tekst waarin de auteur een naar zijn zeggen formele analyse van Le Corbusier's Dom-ino

Nadere informatie

Een beeld dat ons gevangen houdt. Over de epistemische status van de metafysica in het vertoog van Guido Vanheeswijck

Een beeld dat ons gevangen houdt. Over de epistemische status van de metafysica in het vertoog van Guido Vanheeswijck 1 Een beeld dat ons gevangen houdt. Over de epistemische status van de metafysica in het vertoog van Guido Vanheeswijck Emanuel Rutten Het essay van Vanheeswijck laat zich lezen als een boeiend en gepassioneerd

Nadere informatie

Stromingen in vogelvlucht

Stromingen in vogelvlucht Stromingen in vogelvlucht Grieken en Romeinen (Klassiek Erfgoed) 500 v. Chr. tot 400 n. Chr. Middeleeuwen (Goddelijke Orde) 500 tot 1500 Renaissance (Homo Universalis) 1500 tot 1600 Barok en Rococo (Verleiding

Nadere informatie

NL In verscheidenheid verenigd NL. Amendement. Isabella Adinolfi namens de EFDD-Fractie

NL In verscheidenheid verenigd NL. Amendement. Isabella Adinolfi namens de EFDD-Fractie 6.9.2018 A8-0245/179 179 Overweging 35 (35) De bescherming die uit hoofde van deze richtlijn aan uitgevers van perspublicaties wordt verleend, mag geen afbreuk doen aan de rechten van auteurs en andere

Nadere informatie

Moderne dans. Modernisme in de dans. Leestekst: Citaat uit de leestekst:

Moderne dans. Modernisme in de dans. Leestekst: Citaat uit de leestekst: Moderne dans Leestekst: Citaat uit de leestekst: Modernisme in de dans Tussen 1900 en 1930 ontstond een nieuwe vorm van theaterdans: Moderne dans. Die week in alle opzichten af van het traditionele ballet;

Nadere informatie

Zafer Aydogdu Hoogeveen, 31 januari 2012

Zafer Aydogdu Hoogeveen, 31 januari 2012 Zafer Aydogdu Hoogeveen, 31 januari 2012 Overzicht 1. Inleiding Geografische en historische verkenning: Overgangen binnen de geschiedenis van Islam Islamitisch denken naar de historische achtergrond toe

Nadere informatie

Essay. Datum 25-01-2013. Vak 7X700//Philosophy in Architecture. Onderwerp Film & Architectuur. Naam Roland van Deelen

Essay. Datum 25-01-2013. Vak 7X700//Philosophy in Architecture. Onderwerp Film & Architectuur. Naam Roland van Deelen Essay Datum 25-01-2013 Vak 7X700//Philosophy in Architecture Onderwerp Film & Architectuur Naam Roland van Deelen Email r.p.g.v.deelen@student.tue.nl Student nummer 0782191 Docent J.C.T. Voorthuis Film

Nadere informatie

VERSLAG VAN EESTERENGESPREK #13 ARCHITECT J.F. BERGHOEF TRADITIONALIST OF MODERNIST?

VERSLAG VAN EESTERENGESPREK #13 ARCHITECT J.F. BERGHOEF TRADITIONALIST OF MODERNIST? VERSLAG VAN EESTERENGESPREK #13 ARCHITECT J.F. BERGHOEF TRADITIONALIST OF MODERNIST? Johannes Fake Berghoef (Aalsmeer, 1903-1994) is voor velen een onbekende architect. Niet voor Jennifer Meyer, promovenda

Nadere informatie

Geloven en redeneren. Samenvatting

Geloven en redeneren. Samenvatting Geloven en redeneren Samenvatting Historisch overzicht Pantheïsme en polytheïsme De spiltijd Het oosten Boeddhisme Confucianisme Taoïsme Het westen Jodendom, christendom, islam Filosofie Ontwikkelingen

Nadere informatie

Schoolexamen HAVO. Culturele en kunstzinnige vorming 2 (nieuwe stijl)

Schoolexamen HAVO. Culturele en kunstzinnige vorming 2 (nieuwe stijl) Culturele en kunstzinnige vorming 2 (nieuwe stijl) Schoolexamen HAVO Vragenboekje Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Voor dit examen zijn maximaal 70 punten te behalen; het examen bestaat uit 4 blokken

Nadere informatie

GEWOON OF JUIIST HEEL ONGEWOON?

GEWOON OF JUIIST HEEL ONGEWOON? GEWOON OF JUIIST HEEL ONGEWOON? Zelfsturing in de gemeente Peel en Maas Gabriel van den Brink 31-3-2017 Helden 1 Peel en Maas als schoolvoorbeeld Een feest van herkenning Lezen rapportage voelde als thuiskomen:

Nadere informatie

Een plaats kan niet bestaan zonder een ding. Is steeds gelinkt aan een ding, maar wat is een ding: een specifieke vorm van abstractie.

Een plaats kan niet bestaan zonder een ding. Is steeds gelinkt aan een ding, maar wat is een ding: een specifieke vorm van abstractie. WIJSBEGEERTE LES 5 Besef verschil tussen de wereld van de dingen en de abstracte denkwereld. Essentie bereiken door abstractie, de manier van tot kennis komen is abstractie (losgemaakt van het concrete).

Nadere informatie

Moslims zijn fundamentalisten en terroristen

Moslims zijn fundamentalisten en terroristen Moslims zijn fundamentalisten en terroristen [لونلدية - dutch [nederlands - auteur: Dr. Zakir Naik revisie: Yassien Abo Abdillah uitgever: www.irf.net bron: www.overislam.nl Kantoor voor da'wa Rabwah (Riyad)

Nadere informatie

Bijlage: beschrijving van de panden met cultuurhistorische waarden

Bijlage: beschrijving van de panden met cultuurhistorische waarden Bijlage: beschrijving van de panden met cultuurhistorische waarden Kruisstraat 64-66, 68, 68a Ensemble van twee woonhuizen onder een kap en twee vrijstaande woningen. De panden vormen een voorbeeld van

Nadere informatie

Vragen module Evangelistiek. Hoofdstuk 1

Vragen module Evangelistiek. Hoofdstuk 1 Vragen module Evangelistiek Hoofdstuk 1 1. Leg het verband tussen doen en horen uit, onderbouw dit vanuit de Bijbel. Als er al een ideale volgorde is tussen deze twee begrippen, welke is dat dan volgens

Nadere informatie

Het Nieuw Babylon experiment

Het Nieuw Babylon experiment Het Nieuw Babylon experiment 1 Het Nieuw Babylon experiment Inhoud Proloog blz. 3 Locatie analyse blz. 3 Architectuur Opvatting : blz. 4 New Babylon Architectuur Opvatting : blz. 5 Transparantie in de

Nadere informatie

Transformaties van Woningen en Kavels

Transformaties van Woningen en Kavels Transformaties van Woningen en Kavels Marijn van de Weijer * *doctoraatsonderzoeker, PHL- dept. Architecture, UHasselt & ASRO, KU Leuven marijn.vandeweijer@asro.kuleuven.be Grote, onderbezette woningen

Nadere informatie

Het Centraal Schriftelijk Examen (CSE) bestaat geheel uit de toetsing van het deelvak Kunst algemeen.

Het Centraal Schriftelijk Examen (CSE) bestaat geheel uit de toetsing van het deelvak Kunst algemeen. PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING Vak: Kunst Beeldende vormgeving Inleiding In het vak Kunst Beeldende vormgeving vergroot de leerling zijn of haar beeldende vermogens. Daartoe bekwaamd hij/zij zich

Nadere informatie

Grenzen verleggen. Amsterdam, februari Beste Julian Baggini,

Grenzen verleggen. Amsterdam, februari Beste Julian Baggini, Grenzen verleggen Amsterdam, februari 2017 Beste Julian Baggini, Wij zijn ons verstand verloren en met die hartenkreet val je in jouw nieuwe boek meteen met de deur in huis. Was ons rede en rationaliteit

Nadere informatie

DE STOEP IS EEN LOGISCHE PLEK OM ELKAAR TE ONTMOETEN

DE STOEP IS EEN LOGISCHE PLEK OM ELKAAR TE ONTMOETEN DE STOEP IS EEN LOGISCHE PLEK OM ELKAAR TE ONTMOETEN Pleidooi voor eerherstel van de Hollandse stoep Stedenbouwkundige Eric van Ulden en stadspsycholoog Sander van der Ham pleiten voor rehabilitatie van

Nadere informatie

Transactionele Analyse. Transactionele analyse Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Transactionele Analyse. Transactionele analyse Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie Transactionele analyse Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie Transactionele analyse of TA is de term die gebruikt wordt voor de persoonlijkheidstheorie en tevens psychotherapeutische behandelmethode zoals

Nadere informatie

a~ soc sme en democratie nummer7/ 8 juli/ augustus 1988 200

a~ soc sme en democratie nummer7/ 8 juli/ augustus 1988 200 Koude douche In de jaren zestig werd ook de PvdA slachtoffer van de angst om voor 'anti-communistisch' door te gaan. Sleutelwoord in de beoordeling van de politiek van de Sowjet-Unie en verwante regimes

Nadere informatie

' Zijn wie je bent. Dat is geluk.'

' Zijn wie je bent. Dat is geluk.' identiteitsbewijs ' Zijn wie je bent. Dat is geluk.' Erasmus 4 Onderwijs draait om mensen Onderwijs draait om mensen. Als we met elkaar in het onderwijs iets willen bereiken, dan draait alles om passie,

Nadere informatie

FARALDA KRAAN HOTEL NDSM Amsterdam

FARALDA KRAAN HOTEL NDSM Amsterdam FARALDA KRAAN HOTEL NDSM Amsterdam Visie Document 17.01.2013 IAA Architecten Architectonisch concept Faralda kraan De Faraldakraan maakt na de verbouwing een belangrijk deel uit van het nieuwe levendige

Nadere informatie

Nederlands (nieuwe stijl) en Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl)

Nederlands (nieuwe stijl) en Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl) Nederlands (nieuwe stijl) en Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl) Examen VWO Vragenboekje Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Maandag 19 mei 9.00 12.00 uur 20 03 Voor dit examen zijn

Nadere informatie

Examenverslag tehatex vwo 2018 Hugo Gitsels, toetsdeskundige Cito

Examenverslag tehatex vwo 2018 Hugo Gitsels, toetsdeskundige Cito Examenverslag tehatex vwo 2018 Hugo Gitsels, toetsdeskundige Cito Titiaan, Portret van een man, 1509 Rembrandt, Zelfportret, 1640 (afbeelding 1 uit het examen) Schilderijen waarin het portret van de kunstenaar

Nadere informatie

Samenvatting. Bijlage B

Samenvatting. Bijlage B Bijlage B In dit proefschrift stellen we ons het doel de besluitvorming van agenten en de communicatie tussen deze agenten te beschrijven en te formaliseren opdat de agenten rechtvaardigbare opvattingen

Nadere informatie

math inside Model orde reductie

math inside Model orde reductie math inside Model orde reductie Model orde reductie Met het voortschrijden van de rekenkracht van computers en numerieke algoritmen is het mogelijk om steeds complexere problemen op te lossen. Was het

Nadere informatie

GEVEL RESTAURATIE EN RENOVATIE WONINGEN + WINKELS, HOEK VAN HOLLAND MATH * 1995-1999 ARCHITECTEN

GEVEL RESTAURATIE EN RENOVATIE WONINGEN + WINKELS, HOEK VAN HOLLAND MATH * 1995-1999 ARCHITECTEN MA* TH Woningen + winkels, Hoek van Holland J.J.P. Oud (1890-1963) was één van de leidende figuren van het functionalisme dat zich in de twintiger jaren van de vorige eeuw in West-Europa ontwikkelde. Als

Nadere informatie

Wat is er aan de hand?

Wat is er aan de hand? Even voorstellen 2 Wat is er aan de hand? 3 De media zijn verdeeld 4 De bevolking is verdeeld 5 De bevolking is verdeeld 6 Verdeling Nederlanders 15-80 jaar (13 mln) 7 Waarden versus Sociodemografie. Amsterdam

Nadere informatie

Woordenlijst Het oog in de storm

Woordenlijst Het oog in de storm Woordenlijst Het oog in de storm Hoofdstuk 7 absolutisme een situatie waarbij een bepaalde persoon of groep het volstrekte gezag heeft, en geen ruimte is voor andere ideeën. amusement vermaak animal rationale

Nadere informatie

Evaluatie: voorbeelden Transparant 6

Evaluatie: voorbeelden Transparant 6 Transparant 6 / evaluatie voorbeelden/ 10-2004 / 1 Evaluatie: voorbeelden Transparant 6 De leerkracht vindt hier voorbeelden van evaluatie voor de inhoudelijke verwerking van besproken dossierdelen. Uit

Nadere informatie

Filosoof en informaticus. En kunstminnaar.

Filosoof en informaticus. En kunstminnaar. Filosoof en informaticus. En kunstminnaar. Bart%Barnard Hoe de ware wereld tenslotte tot kunstwerk werd Wat Hoe Waarom onderzoek leunt erg op Heideggers analyse van het kunstwerk en van de techniek, en

Nadere informatie

Inhoudsopgave. 1 Kunst en individu Kunst en maatschappij 61. Woord vooraf bij herziene uitgave 11 Inleiding 13

Inhoudsopgave. 1 Kunst en individu Kunst en maatschappij 61. Woord vooraf bij herziene uitgave 11 Inleiding 13 Inhoudsopgave Woord vooraf bij herziene uitgave 11 Inleiding 13 Noten 19 1 Kunst en individu 21 1 1 Stromingen in de psychologie van de kunst 21 1 1-1 De psychoanalytische benadering 22 1 1-2 De Gestaltpsychologische

Nadere informatie

Beleef het mee in 4D!

Beleef het mee in 4D! Beleef het mee in 4D! Tekst lezen 1. Lees de tekst met het stappenplan. Kom je moeilijke woorden tegen in de tekst? Gebruik dan de woordhulp. 2a. Wat betekent de optie in regel 38? _ 2b. Hoe ben je achter

Nadere informatie

Inleiding. De incoherence turn in de literatuurwetenschap

Inleiding. De incoherence turn in de literatuurwetenschap Inleiding De incoherence turn in de literatuurwetenschap Literatuuropvattingen Of: poëticale opvattingen / poëtica "het geheel aan ideeën over doel, functie, aard, middelen, effecten en ontstaan van literatuur"

Nadere informatie

Eindexamen filosofie havo I

Eindexamen filosofie havo I Opgave 2 Amerika als utopisch ideaal 7 maximumscore 2 Deweys kritiek op de christelijke toekomstverwachting 1 Deweys kritiek op de toekomstverwachting van Karl Marx 1 Dewey gelooft niet in een christelijk

Nadere informatie

Van modern naar postmodern

Van modern naar postmodern Postmodernisme (deel 1) Van modern naar postmodern 1. Het verlies van de onschuldige blik Zelfportret van de schilder Zelfportret als een ander Spoor en dwaalspoor 2. Pomo-terminologie Het tijdperk van

Nadere informatie

MANDEVILLE BUILDING ROTTERDAM

MANDEVILLE BUILDING ROTTERDAM MANDEVILLE BUILDING ROTTERDAM Eerbetoon aan dokter Bernard Mandeville in het publieke domein 1 Dit gebouw, het hoogste van de campus Woudestein van de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR), heet nu Mandeville

Nadere informatie

1. Wat is architectuur?

1. Wat is architectuur? Architectuur 1. Wat is architectuur? Alles in Nederland is bedacht. Door wie? 1.Planologen: denken na over grote gebieden 2.Civiele techniek: houdt zich bezig met het ontwerpen van bruggen, viaducten,

Nadere informatie

1 e jaar 2 e bijeenkomst. De vraag naar God

1 e jaar 2 e bijeenkomst. De vraag naar God 1 e jaar 2 e bijeenkomst De vraag naar God School voor geloofsverdieping 1 jaar 01. Samen starten 02. De vraag naar God A. GOD VAN HET VERBOND 03. De Bijbel als woord van God 04. Uittocht en verbond 05.

Nadere informatie

EEN VISIE, WAT IS DAT?

EEN VISIE, WAT IS DAT? EEN VISIE, WAT IS DAT? Visie is een vervuild begrip. Niet alleen bestaat er een oerwoud van begrippen die allen min of meer hetzelfde aanduiden ( missie, ondernemingsfilosofie, guiding principles, leidend

Nadere informatie

Densifiëren om beter te delen

Densifiëren om beter te delen Seminarie Duurzame Gebouwen Densifiëren om beter te delen 9 november 2018 COHOUSING: HOE KWALITEITSVOL DENSIFIËREN? L Echappée: een cohousingproject met 18 woningen in het centrum van Brussel Dr. Matthieu

Nadere informatie

Dromen dromen na het einde van de grote verhalen (1994)

Dromen dromen na het einde van de grote verhalen (1994) Dromen dromen na het einde van de grote verhalen (1994) Sieth Delhaas Werkgroep Vrouw Geloof Leven Limburg t.g.v. tienjarig bestaan 1994 Lezing opgenomen in: Tussen heksenheuvel en Heilige Maagd, uitg.

Nadere informatie

Voor of tegen de Delftse School?

Voor of tegen de Delftse School? Voor of tegen de Delftse School? Lidy Bultje-van Dillen Niet alle inwoners van Rhenen zijn gecharmeerd van de wederopbouw van hun stad. Onlangs zei iemand tegen me: Men heeft Rhenen na de oorlog totaal

Nadere informatie

identiteitsbewijs identiteitsbewijs onderwijsgroep noord

identiteitsbewijs identiteitsbewijs onderwijsgroep noord 1 identiteitsbewijs identiteitsbewijs onderwijsgroep noord identiteitsbewijs onderwijsgroep noord I Zijn wie je bent. Dat is geluk. I Erasmus 2 Onderwijs draait om mensen Als we met elkaar in het onderwijs

Nadere informatie

Academiejaar 2008-2009. Programmagids. Verpleegkunde (PBA) 1eBa verpleegkunde

Academiejaar 2008-2009. Programmagids. Verpleegkunde (PBA) 1eBa verpleegkunde Academiejaar 2008-2009 Programmagids Verpleegkunde (PBA) 1eBa verpleegkunde Opleidingsonderdeel Groep Stp Semester Deeltijds (OO)Filosofie - ethiek - recht 7.0 2 (OA) Filosofie 2.0 2 1282008 2 6 Opleidingsonderdeel

Nadere informatie

VORM EN INHOUD, DE SCHOONHEID VAN HET DETAIL

VORM EN INHOUD, DE SCHOONHEID VAN HET DETAIL VORM EN INHOUD, DE SCHOONHEID VAN HET DETAIL Wanda Idelovici N 0569776 E info@wanda.nu SAMENVATTING Een uitspraak over de schoonheid van het detail is een benadering die op velerlei vlakken gemaakt kan

Nadere informatie

DISCUSSIE. Bartomeu Mari, Witte de With, Rotterdam

DISCUSSIE. Bartomeu Mari, Witte de With, Rotterdam DIALOOG VAN DOVEN? Bartomeu Mari, Witte de With, Rotterdam Op 8 en 9 oktober 1999 werd in Witte de With het jaarlijkse symposium gehouden van het Nederlandse Genootschap voor Esthetica. De bijeenkomst

Nadere informatie

Vraag Antwoord Scores

Vraag Antwoord Scores Opgave 2 Spiritueel scepticisme 6 maximumscore 4 een uitleg dat McKenna in tekst 6 vanuit epistemologisch perspectief over solipsisme spreekt: hij stelt dat de kennisclaim over het bestaan van andere mensen

Nadere informatie

Het neo-conservatisme van de historicus Xiao Gongqin kan beschouwd worden als een duidelijk voorbeeld van de interactie tussen technocratische en

Het neo-conservatisme van de historicus Xiao Gongqin kan beschouwd worden als een duidelijk voorbeeld van de interactie tussen technocratische en SAMENVATTING Dit onderzoek heeft aangetoond dat de betekenis van het concept conservatisme (baoshou zhuyi) zeer betwist was onder intellectuelen tijdens de vroege jaren 1990. Technocratische intellectuelen,

Nadere informatie

Woordenlijst Het oog in de storm

Woordenlijst Het oog in de storm Woordenlijst Het oog in de storm Inleiding agora marktplaats in het centrum van de Griekse stadstaten (poleis). Hier werd gedebatteerd en werden ervaringen uitgewisseld. animal rationale Latijnse vertaling

Nadere informatie

BELGISCH INSTITUUT VOOR POSTDIENSTEN EN TELECOMMUNICATIE

BELGISCH INSTITUUT VOOR POSTDIENSTEN EN TELECOMMUNICATIE BELGISCH INSTITUUT VOOR POSTDIENSTEN EN TELECOMMUNICATIE Advies van het B.I.P.T. van 18 februari 2009 betreffende de bepaling en de voorwaarden voor het beschikbaar stellen van de basisidentificatiegegevens

Nadere informatie

Test. Leiderschapsdomeinen

Test. Leiderschapsdomeinen Test Leiderschapsdomeinen Werkwijze: Stel je je eigen situatie voor en kijk dan naar onderstaande 18 vraagpunten. Per vraagpunt heb je 10 punten om te verdelen over de domeinen: van 0 tot 10 punten per

Nadere informatie

Dit artikel uit Netherlands Journal of Legal Philosophy is gepubliceerd door Boom juridisch en is bestemd voor anonieme bezoeker

Dit artikel uit Netherlands Journal of Legal Philosophy is gepubliceerd door Boom juridisch en is bestemd voor anonieme bezoeker Sanne Taekema (Tilburg) Sanne Taekema, The concept of ideals in legal theory (diss. Tilburg), Tilburg: Schoordijk Instituut 2000, vii + 226 p.; Den Haag: Kluwer Law International 2002, ix + 249 p. Idealen

Nadere informatie

Hoofdstuk 2. Kennis en geloof

Hoofdstuk 2. Kennis en geloof Hoofdstuk 2 Kennis en geloof Kennis of dogma Is religieus geloof een vorm van kennis? Is het mogelijk een rationeel bewijs van het bestaan van God te geven? Is religieus taalgebruik betekenisvol? Vormen

Nadere informatie

Eindexamen filosofie vwo I

Eindexamen filosofie vwo I Opgave 3 Ramadan in de post-seculiere samenleving 12 maximumscore 4 verlichtingsfundamentalisme: laïciteit: verbannen van religie uit openbaar onderwijs en politiek 1 verlichtingsvijandig multiculturalisme:

Nadere informatie

Architectuur als taal lezingen van Haus Aggstall David de Kool

Architectuur als taal lezingen van Haus Aggstall David de Kool Architectuur als taal lezingen van Haus Aggstall David de Kool Het eerste wat mijn goede vriend en hovenier Fred opmerkte toen ik hem een afbeelding van het huis in Aggstall van Hild und K Architekten

Nadere informatie

Inleiding 11 Hans Alma & Adri Smaling

Inleiding 11 Hans Alma & Adri Smaling Inleiding 11 Hans Alma & Adri Smaling Referenties 15 Hoofdstuk 1. Zingeving en levens beschouwing: een conceptuele en thematische verkenning 17 Adri Smaling & Hans Alma 1. Wat kan onder zingeving worden

Nadere informatie

ART HISTORY de twintigste eeuw. H6 Rationalisme in de kunsten.

ART HISTORY de twintigste eeuw. H6 Rationalisme in de kunsten. ART HISTORY de twintigste eeuw H6 Rationalisme in de kunsten. Kunst vanuit het gevoel Kunst vanuit de ratio (het verstand) Kunst als een wetenschap blz.52 Tegelijkertijd met de expressionistisch kunstuitingen

Nadere informatie

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Het is een overbekend verhaal, dat verhaal over de 3 wijzen uit het oosten. Een verhaal dat tot de verbeelding spreekt: drie wijzen, magiërs of koningen:

Nadere informatie

Relationele Praktijken van hoge kwaliteit.

Relationele Praktijken van hoge kwaliteit. Zelfsturing 3.0 Co-creatie van Plaatselijke Gemeenschappen door Relationele Praktijken van Hoge Kwaliteit. Van beheren en zorgen voor tot in eigen handen Zelfsturing 3.0: Innovatie door Co-creatie van

Nadere informatie