Verpleegkundigen verslaafd aan EBP?

Transcriptie

1 NTvEBP (februari 2007) 05:77 81 DOI /BF TOOLBOX Verpleegkundigen verslaafd aan EBP? Anouk Knops Hester Vermeulen Dirk Ubbink Het is belangrijk om het bewustzijn, de kennis en de houding ten opzichte van Evidence Based Practice (EBP) onder verpleegkundigen in kaart te brengen. Niet alleen nu, om de huidige stand van zaken te meten, maar ook in de toekomst, om de EBP-groei te kunnen meten. In het Academisch Medisch Centrum (AMC) heeft zo n eerste inventarisatie plaatsgevonden. Hiervoor is niet alleen de Barriers Scale maar ook de McColl-vragenlijst gebruikt. Voor de implementatie van EBP zijn een paar duidelijke belemmerende en bevorderende factoren aan te wijzen. Patie ntenverenigingen, beroepsverenigingen, zorginstellingen, zorgverzekeraars en de overheid doen een toenemend appel op artsen en verpleegkundigen om keuzes binnen de zorg te onderbouwen met evidence. 1) Met dit bewijsmateriaal kan de kwaliteit van zorg worden verbeterd en kunnen mogelijk ook de kosten in de gezondheidszorg worden gereduceerd. EBP is bij uitstek een middel om dit doel te bereiken. In essentie beoogt EBP namelijk het nemen van behandelingsbeslissingen van professionals te rationaliseren, door hen consequent gebruik te laten maken van het best beschikbare wetenschappelijke bewijs uit de literatuur, in combinatie met hun klinische expertise en de voorkeur van de patie nt. 2) EBP speelt al een behoorlijke rol in de geneeskunde, waar 24 procent 3) tot 53 procent 4) van het handelen is gebaseerd op wetenschappelijk bewijs. Voor de verpleegkunde is dit percentage onduidelijk, maar waarschijnlijk rudimentair. Vermoedelijk doordat er nog te weinig onderzoek is gedaan naar verpleegkundige interventies en dientengevolge het verpleegkundig handelen niet gebaseerd kan worden op wetenschappelijk bewijs. 5) Andere redenen kunnen liggen in een lage bekendheid met het bestaan van EBP, geringe kennis van EBP of een negatieve houding ten opzichte van EBP. In het vorige nummer 6) van het Nederlands Tijdschrift voor Evidence Based Practice is aandacht besteed aan de Barriers Scale 7). In dit artikel wordt een daadwerkelijke toepassing van deze meetschaal van barrie` res en bevorderende factoren voor het implementeren van EBP beschreven. We hebben deze schaal bovendien aangevuld met de McColl-vragenlijst om attitude, kennis en gebruik van EBP te inventariseren. 8) Vragenlijst Aangezien er nog geen bevredigend meetinstrument bestond, is een uitgebreide zoektocht in de literatuur uitgevoerd en gecommuniceerd met Rick Wiechula en Carl Thompson. Beiden zijn verbonden aan een EBP-centrum, respectievelijk het Joanna Briggs Institute in Adelaide (Australie ) en de Universiteit van York in Engeland. Dit leverde de twee meest gebruikte vragenlijsten voor ons doel op. De Barriers Scale 7) is een gevalideerde vragenlijst over de belemmerende factoren voor het toepassen van onderzoeksresultaten in de praktijk. Deze lijst is internationaal veelvuldig toegepast bij voornamelijk verpleegkundigen, maar ook bij andere groepen gezondheidszorgmedewerkers. De McColl-vragenlijst bevat vragen over de kennis van EBP-termen (bijvoorbeeld blindering, effectgrootte, mediaan, meta-analyse ) en EBP-bronnen ( Evidence Based Nursing, Cochrane Library, CBO, LEVV, Cinahl en Nederlands-Vlaams wetenschappelijk tijdschrift voor verpleegkundigen ) en ondervraagt de mening over EBP. Deze lijst is internationaal voornamelijk onder artsen bekend. Beide vragenlijsten zijn gecombineerd na vertaling naar het Nederlands op een wetenschappelijk verantwoorde manier (de zogenoemde backward-forward

2 78 NTvEBP (februari 2007) 05:77 81 Tabel 1 Huidige houding van verpleegkundigen ten opzichte van EBP (McColl questionnaire) Gemiddelde (sd*) Wat is uw houding ten opzichte van de huidige manier waarop 52 (21) EBP gepromoot wordt? Weinig positief ORZeer positief Het bedrijven van EBP verbetert de patie ntenzorg 72 (18) Welk percentage van uw klinische praktijk denkt u dat op 45 (22) dit moment evidence-based is? 0% OR100% Hoe zou u de houding van het merendeel van uw collega s 48 (19) ten aanzien van EBP willen beschrijven? Weinig positief ORZeer positief Hoe bruikbaar zijn onderzoeksresultaten in de dagelijkse 60 (17) behandeling van patie nten? Totaal onbruikbaar ORZeer bruikbaar EBP is van beperkte waarde in de chirurgische praktijk, 50 (18) omdat veel handelingen een wetenschappelijke basis missen Het adopteren van EBP is een waardevol ideaal, maar stelt extra 53 (22) eisen aan al overbelaste verpleegkundigen *sd = standaarddeviatie Tabel 2 EBP-bronnen voor verpleegkundigen (McColl questionnaire) Bron van EBP Verpleegkunde Onbekend Bekend, maar niet gelezen 27% (20/73) Evidence Based Nursing 42% (31/73) CBO 59% (43/73) Cochrane Database 58% (42/73) LEVV 66% (48/73) Cinahl Database 74% (54/73) Gelezen 30% (22/73) 37% (27/73) 38% (28/73) 14% (10/73) Gebruikt bij klinische besluitvorming Niets ingevuld 1% (1/73) 5% (3/73) 1% (1/73) 5% (3/73) 22% (16/73) 5% (4/73) 7% (5/73) 7% (5/73) 26% (19/73) 5% (4/73) 4% (3/73) 7% (5/73) 15% (11/73) 8% (6/73) 5% (4/73) 6% (4/73) 12% (9/73) 5% (4/73) 3% (2/73) 6% (4/73) translation). 9) Met deze tweeledige vragenlijst is een eerste EBP-inventarisatie gedaan onder verpleegkundigen van de afdeling Chirurgie in het AMC. Alle verpleegkundigen (waarvan het leeuwendeel nog geen structurele EBP-scholing had gehad) die werkzaam zijn op de chirurgische verpleeg afdelingen, zijn benaderd en hebben een vragenlijst ontvangen. Verslaafd? Van alle benaderde verpleegkundigen heeft 60 procent de vragenlijst geretourneerd. De houding ten opzichte van EBP was positief (zie tabel 1), hoewel hoofdverpleegkundigen hierin significant meer uitgesproken waren dan gediplomeerde verpleegkundigen. De kennis van EBPterminologie (zie figuur 1) bleek erg laag. Deze ken nis is in werkelijkheid waarschijnlijk nog lager, omdat zij sociaal wenselijke antwoorden bleken te geven in dit deel van de vragenlijst. Dit werd duidelijk door twee betekenisloze ( dummy )termen in de lijst op te nemen.

3 NTvEBP (februari 2007) 05: Figuur 1 Bekendheid bij verpleegkundigen van EBP-termen (de laatste twee termen zijn dummytermen) Tabel 3 Belemmerende factoren volgens verpleegkundigen voor het toepassen van onderzoeksresultaten in de praktijk (Barriers Scale) Belemmering Beoordeeld als belemmering of grote belemmering (%) Beoordeeld als kleine of geen belemmering (%) Geen mening (%) De verpleegkundige is niet op de hoogte van onderzoek 49/73 (67%) 16/73 8/73 (11%) De verpleegkundige heeft geen tijd om onderzoeksartikelen te lezen Op de werkvloer is onvoldoende tijd om nieuwe ideee nte implementeren 49/73 (67%) 16/73 8/73 (11%) 48/73 (66%) 18/73 (25%) 7/73 (10%) Onderzoek wordt niet helder en makkelijk leesbaar beschreven 43/73 (59%) /73 (18%) 17/73 De implicaties voor de praktijk zijn niet duidelijk 42/73 (58%) 20/73 (27%) 11/73 De faciliteiten zijn onvoldoende voor de implementatie 42/73 (58%) 19/73 (26%) 12/73 Statistische analyses zijn onbegrijpelijk 41/73 (56%) 16/73 16/73 De verpleegkundige voelt zich niet bekwaam om de kwaliteit van onderzoek te kunnen evalueren De verpleegkundige weigert te veranderen/nieuwe ideee nte proberen 41/73 (56%) 21/73 (29%) 11/73 40/73 (55%) 23/73 (31%) 10/73 (14%) Onderzoeksartikelen zijn niet makkelijk beschikbaar 39/73 (54%) 21/73 (29%) /73 (18%) De hoeveelheid informatie uit onderzoek is overweldigend 36/73 (49%) 21/73 (29%) 16/73 34/73 (47%) 27/73 (37%)

4 80 NTvEBP (februari 2007) 05:77 81 Tabel 3 (continued) Belemmering De verpleegkundige heeft geen contact met kundige collega s om het onderzoek mee te kunnen bespreken De verpleegkundige heeft het gevoel dat hij/zij niet genoeg autoriteit heeft om de zorg voor de patie nten te veranderen Beoordeeld als belemmering of grote belemmering (%) Beoordeeld als kleine of geen belemmering (%) Geen mening (%) 12/73 31/73 (43%) 31/73 (43%) 11/73 De literatuur meldt tegenstrijdige resultaten 31/73 (42%) 16/73 26/73 (36%) Artsen zullen niet meewerken aan de implementatie 30/73 (41%) 25/73 (34%) 18/73 (25%) De verpleegkundige ziet de waarde van onderzoek voor de praktijk niet in 30/73 (41%) 30/73 (41%) /73 (18%) Er is geen vastgelegde noodzaak tot verandering van de praktijk 29/73 (40%) 27/73 (37%) 17/73 De verpleegkundige vindt dat de voordelen van de verandering in de praktijk minimaal zullen zijn 29/73 (39%) 27/73 (37%) 17/73 Andere stafleden ondersteunen de implementatie niet 29/73 (39%) 19/73 (26%) 25/73 (34%) Het onderzoek is niet relevant voor de praktijk van de verpleegkundige De verpleegkundige heeft het gevoel dat de resultaten niet generaliseerbaar zijn naar de eigen situatie 27/73 (37%) 34/73 (47%) 12/73 27/73 (37%) 29/73 (39%) 17/73 Het management zal de implementatie niet toestaan 26/73 (35%) 23/73 (31%) 24/73 (33%) De relevante literatuur wordt niet op e e n plek verzameld 24/73 (33%) 28/73 (39%) 21/73 (29%) Het onderzoek is meestal niet herhaald ter bevestiging van de resultaten 23/73 (32%) 24/73 (33%) 26/73 (36%) De verpleegkundige ziet weinig voordeel voor zichzelf 22/73 (30%) 36/73 (49%) 15/73 (21%) De verpleegkundige is onzeker of onderzoeksresultaten wel te geloven zijn De conclusies die uit onderzoek worden getrokken zijn niet gerechtvaardigd 21/73 (29%) 36/73 (49%) 16/73 20/73 (27%) 22/73 (30%) 31/73 (42%) Onderzoek heeft zijn methodologische tekortkomingen 19/73 (26%) 24/73 (33%) 30/73 (41%) Onderzoeksartikelen worden niet snel genoeg gepubliceerd 16/73 26/73 (36%) 31/73 (42%) Een aantal bruikbare EBP-bronnen (zie tabel 2) bleken onbekend voor verpleegkundigen, zoals het kwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorg (CBO), het Landelijk Expertise Centrum voor verpleging en verzorging (LEVV), de Cochrane Database en de Cinahl Database. Daarentegen zeiden zij de bladen Verpleegkunde (Neder lands-vlaams wetenschappelijk tijdschrift voor verpleegkundigen) en Evidence Based Nursing (EBN) wel te ken nen en te lezen. Belemmerende factoren (zie tabel 3) voor het toepassen van resultaten uit onderzoek waren niet op de hoogte zijn van het onderzoek (67%), geen tijd om onderzoeksartikelen te lezen en nieuwe ideee n te implementeren (67%) en onderzoek wordt niet helder en gemakkelijk leesbaar beschreven (59%). Elkaar herinneren aan het bestaan en stimuleren tot het gebruiken van onder- zoek in de dagelijkse praktijk vormden de belangrijkste zelfgenoemde bevorderende factoren. Uit de gehele lijst is een top vijf samengesteld van zowel belemmerende als bevorderende factoren (zie de tabellen 4 en 5). Conclusie en aanbevelingen De vertaalde vragenlijsten functioneren goed, hoewel ze lastiger toe te passen zijn indien het basisniveau van EBP erg laag is. EBP is enthousiast ontvangen, maar het implementatieproces is nog niet afgerond. Verpleegkundigen moeten de basisvaardigheden betreffende EBP aangeleerd krijgen, waaronder een kritische houding tijdens en ten opzichte van de dagelijkse praktijk. Dit is inmiddels effectief gebleken voor artsen. Het toepassen van EBP kan bevorderd worden door heldere, kort

5 NTvEBP (februari 2007) 05: Tabel 4 Top-5 belemmerende factoren volgens verpleegkundigen voor het toepassen van EBP 1 De verpleegkundige is niet op de hoogte van onderzoek 2 De verpleegkundige heeft geen tijd om onderzoeksartikelen te lezen 3 Op de werkvloer is onvoldoende tijd om nieuwe ideee nte implementeren 4 Onderzoek wordt niet helder en gemakkelijk leesbaar beschreven 5 De implicaties voor de praktijk zijn niet duidelijk Tabel 5 Top-5 factoren bevorderende factoren volgens verpleegkundigen voor het toepassen van EBP 1 De verpleegkundige is niet onzeker of onderzoeksresultaten wel te geloven zijn 2 De verpleegkundige ziet voordeel voor zichzelf 3 Het onderzoek is relevant voor de praktijk van de verpleegkundige 4 De verpleegkundige heeft het gevoel dat hij/zij genoeg autoriteit heeft om de zorg voor patie nten te veranderen 5 De verpleegkundige ziet de waarde van onderzoek voor de praktijk in samengevatte aanbevelingen te destilleren uit onderzoeksartikelen. Zij moeten voor iedereen beschikbaar zijn en duidelijke implicaties voor de praktijk bevatten. Bovendien zal een stimulerende, enthousiasmerende omgeving het implementatieproces bevorderen. In een dergelijk omgeving kunnen verpleegkundigen bijna verslaafd raken aan EBP! Literatuur Vermeulen H. Evidence-based improvements in postoperative care [proefschrift]. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam; Sackett DL, Rosenberg WMC, Muir Gray JA, Haynes RB, Richardson WS. Evidence-based medicine: what it is and what it isn t. BMJ 1996;312: Howes N, Chagla L, Thorpe M, McCulloch P. Surgical practice is evidence based. Br J Surg 1997;84: Ellis J, Mulligan I, Rowe J, Sackett DL. Inpatient general medicine is evidence based. Lancet 1995;346: Vos R de. Evidence based practice: de steen van Sisyphos in de klinische praktijk? [lectoraatsrede]. Amsterdam: Hogeschool van Amsterdam; Cox K. De Nederlandse versie van de Barriers Scale. NTvEBP 2007;2:5-7. Funk SG, Champagne MT, Wiese RA, Tornquist EM. BAR- RIERS: the barriers to research utilization scale. Appl Nurs Res 1991;4(1): McColl A, Smith H, White P, Field J. General practitioner s perceptions of the route to evidence based medicine: a questionnaire survey. BMJ 998;316(7128): Brislin RW. The wording and translation of research instruments. In: Lonner WJ, Berry JW, editors. Field methods in crosscultural research. Beverly Hills: Sage; p