Roodkapje, de geschiedenis van een sprookje. de groei en integratie van vrouw-zijn in Europa

Transcriptie

1 Roodkapje, de geschiedenis van een sprookje de groei en integratie van vrouw-zijn in Europa Roodkapje is een oeroud verhaal uit de verzameling sprookjes in Europa. Het sprookje is met ons meegegroeid en veranderd, en laat ons daardoor onze innerlijke ontwikkeling zien. Het innerlijke ontwikkelingsniveau werd tijdens het matriarchaat (ca v. Chr) door vrouwen gedragen. Dit kwam ook tot uitdrukking in de natuurgebonden wijsheid van de Europese volken voordat de Romeinen Europa binnenvielen. Van de Europese natuurvolkeren stamt de vroegste versie van Roodkapje. De Romeinen brachten hun (oude) goden mee, maar al snel werd het patriarchale Christendom staats-godsdienst. Daarmee kwam een nieuw Roodkapje tevoorschijn. Uit de 19e eeuw stamt de laatste versie, die we kennen van Grimm. Pas nu kunnen we deze drie stadia naast elkaar leggen en iets begrijpen van de ontwikkeling van de vrouwelijkheid of de ziel binnen de mens. In symbolische taal verbeeldt elk vrouwelijk karakter de ziel of een deel daarvan en elk mannelijk karakter de geest of zijn meest aardse dienaar: het (dierlijke) lichaam. Een oude vrouw verwijst naar oude zielenkracht en een kind naar nieuwe zielenkracht. In het sprookje gaat het over het innerlijke kind, dat drie keer (bijna) verzwolgen werd door een wolf. Wat is dat kind en wat is die wolf? Kan het gered worden en hoe dan? Hier volgen drie versies: Middeleeuws (onbewuste wijsheid), 17e-eeuws (de rede) en 19e-eeuws (Romantiek) met 21e-eeuwse interpretaties (bewustzijnsziel). 1 Roodkapje in de Middeleeuwen Een meisje gaat door het donkere bos naar haar zieke grootmoeder. Op een open plek staat groot en week de volle maan aan de hemel, omringd door talloze glanzende sterren. Hier ontmoet ze een bzou, een vrouwelijke weerwolf. Ze vertelt de bzou waar haar grootmoeder woont en de bzou vraagt haar of ze de weg van de naalden kiest of die van de spelden. Als het meisje die van de naalden kiest, rent de bzou razendsnel via de weg van de spelden naar de grootmoeder en ze is daar dus eerder dan het meisje. Zij pakt grootmoeder beet, bijt haar dood, eet tot ze er haar buik mee vol heeft en doet de rest van het vlees in potten. Het bloed doet ze in flessen. Dan doet ze grootmoeders kleren aan en gaat in het bed liggen. Als het meisje eindelijk aankomt, heeft ze honger en de bzou wijst naar de potten en flessen: 'Daar staat vlees en drank. Ga maar koken'. Het meisje bakt wat vlees en drinkt wat bloed. De kat op de vensterbank miauwt: 'Nu eet je de borsten van je grootmoeder! Nu drink je het bloed van je grootmoeder!', maar dat begrijpt het meisje niet. Dan zegt de bzou: 'Doe nu je kleren uit en kom bij me in bed.' Ze doet het en vraagt waar ze de kleren zal laten. 'Gooi ze maar in het vuur', zegt de bzou, 'die heb je toch niet meer nodig'. Eénmaal in bed komen de vragen: 'Maar grootmoeder, wat hebt u harige benen! Van het sjouwen en poetsen' zegt de bzou. Vervolgens komt de harige buik aan de beurt, 'Dat komt van het vele kinderen krijgen'. Maar grootmoeder, wat hebt u een harige armen! 'Dat komt van het wassen en vegen'. 'Maar grootmoeder, wat hebt u harige borsten! 'Dat komt van het zogen van al die kinderen' zegt de bzou. Daarna wil de bzou geen gevraag meer en zegt: 'En nu ga ik je opeten'. Maar dan zegt het meisje: ' Wacht even. Ik moet plassen'. 'Doe dat maar in bed', zegt de bzou. 'Nee, nee, dat ruikt vies', protesteert het meisje. 'Ga dan maar even naar buiten', maar de bzou bindt wel een touw om de enkel van het meisje en houdt het andere einde stevig vast. Het meisje maakt buiten meteen de knoop los, bindt het touw aan een tak en rent er vandoor. Na een poosje ontdekt de weerwolf het bedrog en rent haar achterna, maar het meisje heeft een voorsprong. Het meisje komt bij een rivier, waar wasvrouwen de lakens wassen. 'Willen jullie me over de rivier dragen?' 'Ja, spring maar op het laken'. De wasvrouwen dragen haar over het water. Als de weerwolf er even later ook aankomt, vraagt die hetzelfde en weer zeggen de vrouwen: 'Spring maar op het laken'. Hij springt, maar ze laten het laken zakken en de bzou verdrinkt.

2 Wat wil dit sprookje overbrengen? Dit verhaal betreft het doorgeven van vrouwelijke wijsheid puur. Lisette THooft vermeldt, dat volgens de etnoloog Verdier de meisjes in het oudere Europa door oudere vrouwen de kunst van het naaien, koken en wassen werd bijgebracht. Tegelijk werden ze erop voorbereid als volwassenen te kunnen omgaan met de drie levensstadia van geboorte, huwelijk en sterven. In dat kader werd dit verhaal verteld. Wat het beleven betreft moet je er heel diep in gaan. Zo diep als het bewustzijn tijdens de slaap die donker is als de nacht zelf. We worden uitgerust en fris wakker van een goede slaap, maar hoe dat gebeurt is immers een wijsheid die verborgen is in dat donkere onbewuste. Het donker van woud en nacht is de plek waar de vitaliteit en de overlevingsinstincten zitten. De jonge vrouw heeft kennis nodig die het hele leven omvat, want elke vrouw is met haar lichaam heel nauw verbonden met de stroom van het leven. Die levensdraad verbindt de vrouw met moeder aarde en met grootmoeder maan en de dood met het leven. Drie vrouwelijke kunsten omvatten het leven. Naaien en seksualiteit Naaien is de kunst van het verbinden van losse doeken tot één kleed. Een vrouw doet dat met drie soorten weefsels: textiel, de familie en het dorp. Toen de Romeinen in Europa kwamen, vonden ze er kleding die erg verschilde van die in de culturen die ze al kenden. Daar weefde men kleden en die werden omgehangen en vervolgens vastgezet met sierspelden. In Europa echter werd de stof geknipt. Er werden kledingstukken gevormd, die aansloten bij de vorm van de lichamen. Dat was uniek en er hoorde gereedschap bij: schaar, spelden en naalden. Hoe? De schaar moet tussen haar twee benen de rechte lap doorknippen om meerdere stukken passend te maken. Tweedimensionaal wordt driedimensionaal. De stukken worden om het lichaam heen aan elkaar gepast met spelden, die een kop en een punt hebben en dienen om twee lappen tijdelijk aan elkaar te verbinden. Ze gaan nooit helemaal door de stof heen, maar erin en langs dezelfde weg weer terug. Er zijn meerdere spelden nodig, die men kan verplaatsen en pas als het model goed zit, komt de naald er bij. Die heeft geen kop, maar een spleetvormig gat. Hiervan is er maar één nodig en hij draagt een draad mee dóór de stof heen. De naald is nodig om iets als geheel af te leveren, zowel door kapot weefsel te herstellen als door iets geheel nieuws te maken. Een blijvende verbinding is gemaakt. Daarna wordt hij weer opgeborgen en bewaard; hij is kostbaar. Iets vergelijkbaars, maar dan met levend mensenweefsel, gebeurt bij de geboorte en de ziekenverzorging en de sociale contacten. Bij de seksuele vereniging tussen een vrouw en een man kan het gaan om een tijdelijk contact, zoals twee weefsels tijdelijk door een speld aan elkaar verbonden worden. Wanneer er tussen man en vrouw een diepere verbondenheid tot stand komt, wordt er een levensdraad meegenomen. De weg van de naalden is voor vrouwen ook de weg die ze gaan, als ze kinderen krijgen. De weefsels van vaderlijke zaadcel en moederlijke eicel worden blijvend verbonden en het nieuw ontstane leven nestelt zich in het huisje van de baarmoeder. De volle maan draagt het complete lichtkleed van haar vrouwelijke wijsheid, omringd door talloze speldenknopjes van glanzende sterren. Spelden en naalden hebben dus een heel verschillende taak. In het Nederlands zeggen we 'iemand iets op de mouw spelden' wat betekent 'iemand voor de gek houden' en 'zoeken naar een naald in een hooiberg', waarbij de kans op vinden minimaal is. Koken en voortplanting Het vuur onder de kookpot moet warm genoeg zijn, anders wordt het eten niet gaar; het mag niet te heet zijn, want anders verbrandt het voedsel. De vrouw heeft drie kookpotten: één in de hut, één in haar borst (het hart) en één in haar onderbuik (de baarmoeder). Is het te heet of juist niet warm genoeg, dan hongert het gezin en wordt voor de maatschappij niet te verteren. Het meest gevaarlijk is de kookpot baarmoeder, boven het vuur van de hartstocht. Elke vruchtbare vrouw verliest in het maanritme één keer per maand weefsel en bloed aan de dood. Maar ze kan ook leven geven: een kind krijgen en een zuigeling voeden. Het deel hebben aan deze natuurlijke processen door de generaties vrouwen is een slachten, eten en drinken van de stroom die direct met aarde en maan verbonden is. De wolf - of de materie vreet elk leven het liefst op in de vurige hartstocht van de eerste verliefdheid, van testosteron. De algemene wet is dat oude vrouwen eerder sterven dan jonge.

3 De wolf van de dood slacht eerst de grootmoeder. Elke maand wast de maan en wordt vol en zo rijpt in elke vrouw eens per maand een eitje en groeit in de baarmoeder een nieuw slijmvlies. Elke volle maan kunnen hongerige weerwolven ontstaan. Zoals de maan elke maand weer afneemt, zich in veertien achtereenvolgende stukken verdeelt tot ze totaal onzichtbaar is, sterft in elke niet bevruchte vrouw het eitje af evenals het slijmvlies van de baarmoeder. De baarmoeder wordt een pot met afgeslacht weefsel en bloed voor de dood die het terug draagt in de natuur. Nieuwe maan is totale verinnerlijking; buiten is alleen de blije zon. Is het eitje wèl bevrucht, dan voedt het vruchtje zich via de gevormde moederkoek in de baarmoeder met het bloed van de moeder. Door de navelstreng is het ongeboren kindje tien manen lang met haar leven verbonden geweest, drijvend in water. Dan komt de bevalling en elk kind wordt door de baarmoeder naar buiten gestuurd, het aardse bos in. Daarbij verliest de moeder weefsel en bloed. Het kindje heeft een rood kapje op en krijgt een moederkoek mee en bloed. De cirkel is rond. De vrouw is geheel ondergedompeld in het leven van de natuur, de krachtstroom tussen maan en aarde. Het pasgeboren kind neemt de menselijke borsten en voedt zich; de volwassen geworden vrouw kent de geheimen van voeding: de vruchten en sappen zijn vlees en bloed van grootmoeder aarde en zij kan ze bereiden, eten en drinken. De kat, vrouwelijk als ze is, beseft dit al lang. Wassen en overleven Wassen is het verbreken van verbindingen, die er niet moeten zijn. Stof, afval, bacteriën, luizen, vlooien en ander ongedierte verbinden zich met de huid, de kleren en de bedden en meubelen, wanneer deze niet worden gewassen. Wassen om rein, om zichzelf te blijven. De vrouw wast textiel, levenden (kinderen, zieken) en lijken. Bij een geboorte vaak alle drie. De wolf ligt bij elke bevalling naast de barende en haar kind in het bed. Er was ooit veel sterfte onder zuigelingen en onder kraamvrouwen. Maar dit sprookje toont wat je moet doen als de dood je wil pakken. Dit meisje doet het je voor. Je moet voelen, dat je moet plassen: dat je je innerlijke water moet loslaten. Dan moet je de band van leven, die je bindt aan de materie van je lichaam, losknopen en weer teruggeven aan de natuur. Het kleed, dat je tot dan toe droeg, het vrije stoffelijke lichaam, is verbrand in het vuur des levens, misschien in hoge koorts, zoals bij kraamvrouwenkoorts. Wanneer zij haar levensdraad aan de tak heeft geknoopt, laat de ziel ook het levenslichaam los. Zij kan dan heel snel de rivier bereiken. Dit is de rivier tussen het aardse en het hemelse rijk, of tussen het aardse leven en het land van de zielen, het dodenrijk. De ziel herkent de wasvrouwen, degenen die de lijken afleggen. Het witte kleed van de ziel die het aardse heeft losgelaten: hoe meer ze het vergankelijke kan loslaten hoe witter ze is. En helemaal losgelaten ben je als ziel zo licht geworden, dat je vanzelf aan de overkant komt. Uiteraard zit er in de stervende nog de drang tot leven en die wil de ziel vasthouden om op aarde verder te kunnen leven. Maar zonder ziel en bezielende geest of persoon kan het lichaam slechts verdrinken in de stroom van het leven der natuur. Het sprookje vertelt, dat je als mens je innerlijkheid, je blanke ziel en je wezenskern kunt redden en veilig aan de overkant kunt aankomen, wanneer je lichaam op aarde sterft. Deze wijsheid geven vrouwen door aan vrouwen in een stroom van samen gedragen wijsheid. Deze wijsheid is de onzichtbare derde levensstroom. De eerste is de stroom van levend water die door de weefsels van de vrouw stroomt, de tweede die van de rivier tussen het aardse en het hemelse rijk, en de derde die van de wijsheid binnen de generaties van vrouwen. Zij voeden en dragen het innerlijke kind op haar reis tussen aardse en hemelse werelden. 2 Roodkapje van Perrault (17e eeuw) Er was eens een meisje dat in een dorp woonde en een liever meisje was er niet; haar moeder was dol op haar en haar grootmoeder nog meer. Zij liet een klein rood kapje voor haar maken en dit stond haar zó aardig, dat iedereen haar Roodkapje noemde. Moeder had eens ronde platte koeken gebakken, en zei: 'Ik hoorde dat grootmoeder ziek is; ga eens kijken hoe het met haar is en neem een koek mee en een potje boter'. Roodkapje ging dadelijk op weg naar grootmoeder, die in een ander dorp woonde.

4 In het bos kwam ze vadertje wolf tegen, die meteen zin kreeg om haar op te eten, maar het niet durfde omdat er houthakkers aan het werk waren. Hij vroeg haar waar ze naar toe ging en het arme kind - dat niet wist hoe gevaarlijk het was naar een wolf te luisteren vertelde: 'Ik ga mijn grootmoeder opzoeken en haar een koek en een potje boter brengen van moeder'. 'Woont zij ver weg?', vroeg de wolf. 'O ja', zei Roodkapje, 'helemaal voorbij de molen daar, ginds bij het eerste huis van het dorp'. Toen zei hij, dat hij haar zelf ook een bezoek wilde brengen. 'Ik ga deze weg en jij die andere en dan zullen we zien wie er het eerst is'. Hij holde zo hard hij kon over de kortste weg. Het meisje nam de langere weg en ze vermaakte zich met het rapen van hazelnoten, het plukken van bloemen en het na huppelen van vlinders. De wolf kwam al snel bij de grootmoeder en hij klopte op de deur. 'Wie is daar'? Hij verdraaide zijn stem en riep: 'Uw kleindochter Roodkapje met een ronde koek en een potje boter van moeder'. Grootmoeder, die in bed lag riep: 'Trek maar aan het touwtje, dan gaat de deur vanzelf open'. Hij trok aan het touwtje en stormde naar binnen. Hij verslond het oudje in een oogwenk want hij had al drie dagen niets gegeten. Hij deed de deur dicht en ging in grootmoeders bed liggen wachten. Kort daarna kwam Roodkapje en klopte aan. Hij riep: 'Wie is daar?' met zijn zware stem en ze werd bang, maar toen dacht ze eraan dat grootmoeder verkouden was en ze antwoordde: 'Uw kleindochter Roodkapje met een ronde koek en een potje boter van moeder'. De wolf antwoordde nu met een zachtere stem: 'Trek maar aan het touwtje, dan gaat de deur vanzelf open'. Ze trok de deur open en kwam binnen. De wolf verstopte zich onder de dekens en zei: 'Leg de koek en het potje boter maar op de broodkist en kom bij mij in bed'. Ze kleedde zich uit en ging in het bed liggen, waar zij hevig schrok van hoe grootmoeder er in haar nachtkleren uitzag. 'Maar grootmoeder wat hebt u een grote armen! 'Dat is om je beter te kunnen omhelzen, dochtertje'. 'Maar grootmoeder, wat hebt u een grote benen! 'Dat is om harder te kunnen lopen, mijn kind'. 'Maar grootmoeder, wat hebt u een grote oren! 'Om beter te kunnen horen, mijn kind' Wat hebt u een grote ogen! 'Om beter te kunnen zien, mijn kind'. 'Maar grootmoeder, wat hebt u een grote tanden! 'Dat is om jou op te kunnen eten', en de akelige wolf wierp zich op Roodkapje en at haar op. Dan volgt de 'Moraal' en wel op rijm. Dit rijm legt uit dat het verhaal bedoeld is om de jeugd en vooral mooie meisjes, te waarschuwen. Door het luisteren naar allerhande lieden kunnen zij ten val komen. Zij worden door de wolf opgegeten. En vergis je niet, de hoofse, omzichtige, zachte en inschikkelijke, maar aanhoudende wolven, die de jonge juffers blijven volgen tot in de huizen en in de gang, die zijn het aller gevaarlijkst. 1 Wat is de boodschap van dit sprookje? Hier gaat het niet meer over de stroom van het leven die via geboorte, liefde en dood door elk vrouwenleven heen stroomt. Hier spreekt de man tot de vrouw. Hij licht haar voor, niet over het vrouw zijn, maar over hoe mannen zijn en over hoe zij wensen dat vrouwen zijn. Dat is niet mis. Het komt erop neer dat zij vrouwen willen verschalken en dan verachtelijk willen wegdoen. Maar tegelijk willen zij dat een vrouw onbezoedeld, geheel zuiver blijft, in feite een onschuldig kind. Eerst geheel gehoorzaam aan de man die haar verwekt heeft en vervolgens aan de man die in haar zijn kinderen wil verwekken. De ronde platte koek en het potje boter lijken in deze context te wijzen op het maagdenvlies en hoe uit het melkachtige sap van de frisse karnton door de levende mannelijke karnstok heerlijke vette boter gekarnd kan worden. De eerste alinea noemt weliswaar de generaties van vrouwen, maar hun geschenken zijn symbolen voor haar voortplantingsorganen en niet om kinderen te baren, maar als lustorganen voor de man. Het mannelijke oerinstinct, zijn geslachtsdrift, wil het liefst van elke los in het leven lopende vrouw 1 De 18e- en ook nog 19e-eeuwse literatuur laat deze houding ten aanzien van vrouwen en hun positie binnen de maatschappij nog zien, zie o.a. Jane Austen, maar ook de eerste feministische activiste Mary Wollstonecraft 1792

5 genieten en liever geen brood in de broodkist achterlaten, dus geen zwangerschap veroorzaken. De los lopende vrouw is weerloos en heeft bescherming nodig. Zelfs de brave houthakkers die de kost verdienen voor hun gezin, betekenen al bescherming. Alleen een man die bereid is een door zwangerschap, zogen en huishouden verzwakte vrouw te beschermen en te voeden, en dat met een huwelijk bezegelt, mag zij ooit als minnaar accepteren, tenminste als haar vader hem goedkeurt. De vrouw zelf moet er voor zorgen dat zij geen enkele man vertrouwt en in haar huis, de burcht van haar lichaam, binnen laat. Zij moet weten wat de man drijft en zich daartegen beschermen. Geeft zij zich aan hem over? Vertrouwt zij hem? Zonder dat huwelijkscontract met toestemming van vader? Dan geeft ze zich slechts over aan zijn woeste rivier van voortplantingsdriften en verdrinkt. De dynamiek hier is voor vrouwen heel confronterend. Zij kunnen slechts reageren door kinderlijk gehoorzaam te zijn. Maar tegelijk kan die kinderlijke gehoorzaamheid ze in het ongeluk storten. Ze had die wolf niet moeten vertrouwen. Ze had hem niet moeten vertellen wat ze ging doen. In feite gaat het om het alleen zijn. Ze kon niet alleen zijn, maar deelde meteen haar hele hart mee. Wordt dat haar alleen in het bos fataal? Zou een keurig huwelijk haar gered hebben? Ze blijft een kind en dat wordt haar ongeluk. Ze is zelf een stukje natuur, één met de hazelnootjes, vlindertjes en bloempjes om zich heen. Ze moet volgens Perrault - leren om haar mond en haar deuren dicht te houden. Ze moet niet langer één zijn met de natuur, er geheel in opgaand en een ieder vertrouwend. Anders vreet de wolf in de man haar op. In die tijd konden alleen vrouwen die deze geslotenheid hadden, zich handhaven. Zo niet, dan hadden zij een man nodig of een klooster. Zij moeten leren een eigen innerlijkheid te ontwikkelen, waarin dat pure kind kan overleven. Individualisering betekende vroeger vaak de dood. Als straf - met name bij ongehoorzaamheid aan het groepsritueel werd men uit de groep verstoten. Dit was heel wat mannen in oertijden overkomen. Vrouwen bleven hun kind omvatten, hun gezin voeden en kleden. Zij bleven daardoor veel langer deel van het geheel. Maar die verbondenheid met de levensstroom van generaties vrouwen vindt zij hier niet meer. Verbijsterd herkent zij in het bed van haar oermoeder niet langer de dood met het harige weerwolfslijf maar een wolf van begeerte en macht. Niet langer de dood als de altijd aanwezige metgezel van het leven, maar de man. Geen natuurlijke aftakeling en uitputting, maar juist kracht met veel te grote benen en armen als manifestatie van bezitsdrang en macht: hij neemt haar niet alleen haar leven af, maar allereerst ook haar zelfrespect, zelfbeschikking en de mogelijkheid tot zelfstandig voortgaan. Een heel andere wolf! Een heel andere raad! Dit is de tijd van de inquisitie! Heksen en 'ongelovigen' worden gemarteld en verbrand. Het onschuldige, open en naïeve kind wordt verslonden door deze wolf. Hij omsluit het. Als een stevige burcht? Een kerker? Zij zelf wordt onzichtbaar. Het laatste wat we van haar zagen was het kind, spelend met hazelnootjes, vlindertjes en bloemetjes. Ze kon opgaan in het geheel verbonden met de andere vrouwen, maar dat moest verdwijnen in een wolf, een huis of een klooster. In een binnenwereld en alleen daar konden ze ook in zichzelf naar binnen toe. De individualisering betekent de eenzaamheid en de dood, want elk leven wordt door de kosmos, de omtrek gevoed. Bij Perrault sterft de ziel. 3 Roodkapje van Grimm Er was eens een schattig klein meisje. Iedereen die haar zag, vond haar lief en vooral haar grootmoeder die gewoon niet meer wist wat ze het kind allemaal moest geven. Een keer gaf ze het een kapje van rood fluweel en omdat het haar zo mooi stond en ze niets anders meer dragen wilde, werd ze toen Roodkapje genoemd. Op een dag sprak haar moeder tot haar: 'Kom, Roodkapje, hier heb je een stuk koek en een fles wijn, breng dat naar grootmoeder toe. Ze is ziek en zwak en daar zal ze van opknappen. Maak je klaar vóór het te warm wordt en als je naar buiten gaat, gedraag je dan netjes en loop niet van de weg af. Anders val je en dan breekt het glas en heeft grootmoeder niks. En als je in haar huisje komt, vergeet niet 'Goede morgen' te zeggen en kijk niet eerst rond in alle hoekjes en gaatjes'. 'Ik

6 zal het heus wel goed doen', zei Roodkapje tegen haar moeder en gaf er haar hand op. Grootmoeder woonde echter in het bos, een half uur buiten het dorp. Toen Roodkapje in het bos was, kwam ze de wolf tegen. Maar Roodkapje wist niet wat voor een boos dier dat was en ze was niet bang. 'Goede dag, Roodkapje', sprak hij. 'Dank je wel Wolf'. 'Waar ga je zo vroeg heen, Roodkapje'? 'Naar grootmoeder'. 'Wat draag je daar onder je schortje?' 'Koek en wijn: gisteren hebben we gebakken en nu moet ik de zieke en zwakke grootmoeder iets goeds doen, waar ze van opknapt'. ' Roodkapje, waar woont je grootmoeder?' 'Nog ruim een kwartier verder het bos in, onder de drie grote eiken, daar staat haar huis; daar onder is de notenhaag, dat zul je wel weten', zei Roodkapje. De wolf dacht bij zichzelf: 'Dat jonge tere ding is een mals hapje, die zal nog beter smaken dan die oude: als je het slim aanpakt kan je ze alle twee hebben'. Hij liep een stukje met haar mee. Toen zei hij: 'Roodkapje, kijk eens wat een mooie bloemen hier overal staan, waarom kijk je niet om je heen? Ik geloof dat je niet eens hoort hoe lieflijk de vogeltjes zingen? Je loopt daar maar recht vooruit alsof je naar school gaat, en het is toch zo fijn in het bos'. Roodkapje sloeg haar ogen op en toen ze zag hoe de zonnestralen door de bomen heen en weer dansten en alles vol prachtige bloemen stond, dacht ze: 'Als ik grootmoeder een frisse bos bloemen geef, zal ze daar blij van worden en het is nog zo vroeg in de morgen, dat ik nog best op tijd aan kom', en ze liep van de weg af het bos in en zocht bloemen. En als ze er één geplukt had, meende ze verderop een nog mooiere te zien en ging er heen en zo raakte ze steeds dieper het bos in. De wolf echter liep rechtstreeks naar het huis van grootmoeder en klopte aan de deur. 'Wie is daar?' 'Roodkapje, en ze brengt koek en wijn'. 'Druk maar op de klink', riep grootmoeder, 'ik ben te zwak om op te staan'. De wolf drukte op de klink en de deur sprong open. Hij liep zonder een woord te zeggen recht op het bed van grootmoeder af en slokte haar op. Toen trok hij haar kleren aan, zette haar mutsje op, ging in het bed liggen en schoof de beddengordijntjes dicht. Roodkapje echter was helemaal opgegaan in het bloemen plukken. Pas toen ze zóveel had dat ze niet meer kon dragen, herinnerde ze zich grootmoeder en begaf zich naar haar huisje. Ze verbaasde zich, dat de deur open stond. Toen ze het huisje binnenkwam, voelde het zo vreemd dat ze dacht: 'O wee, wat word ik bang vandaag, terwijl ik toch altijd juist zo graag bij grootmoeder ben!' Ze riep: 'Goedemorgen', maar kreeg geen antwoord. Ze ging naar het bed en trok de gordijntjes open. Daar lag grootmoeder met haar mutsje diep over haar gezicht getrokken en ze zag er zo eigenaardig uit. 'Hé grootmoeder, wat heb je een grote oren!' 'Dan kan ik je beter horen'. 'Hé grootmoeder, wat heb je een grote ogen!' 'Dan kan ik je beter zien'. 'Hee grootmoeder, wat heb je een grote handen!' 'Dan kan ik je beter vastpakken'. 'Maar grootmoeder, wat heb je een ontzettend grote mond!' 'Dan kan ik je beter opvreten'. Nauwelijks had de wolf dat gezegd, of hij was het bed al uit en verslond het arme Roodkapje. Toen de wolf verzadigd was ging hij weer op het bed liggen, viel in slaap en begon luidkeels te snurken. De jager kwam juist langs het huis. Hij dacht: 'Wat snurkt die oude vrouw, je moet even kijken wat er met haar aan de hand is'. Hij liep het huisje in en toen hij bij het bed kwam, zag hij de wolf daar liggen. 'Vind ik je hier, jij oude zondaar', zei hij, 'ik heb je lang gezocht'. Hij wilde juist zijn geweer aanleggen toen hij bedacht dat de wolf grootmoeder wel eens kon hebben opgevreten en dat ze misschien nog te redden was. Daarom schoot hij niet, maar pakte een schaar en begon de slapende wolf de buik open te knippen. Toen hij een paar knippen gedaan had zag hij het rode kapje oplichten en na nog een paar knippen sprong het meisje eruit en ze riep: 'Och, wat was ik geschrokken en wat was het donker in de buik van de wolf!' En toen kwam de oude grootmoeder ook nog levend naar buiten en kon nog maar nauwelijks ademhalen. Roodkapje echter haalde snel grote stenen en daarmee vulden ze de buik van de wolf. Toen hij wakker werd, wilde hij meteen opspringen, maar de stenen waren zo zwaar dat hij meteen dood neerviel. Ze waren alle drie in hun sas. De jager stroopte de wolf zijn pels af en ging daarmee naar huis; grootmoeder at de koek en de wijn die Roodkapje gebracht had en knapte er van op. Roodkapje echter dacht: 'Van mijn leven ga ik niet weer van de weg af en het bos in lopen wanneer moeder het verboden heeft'. Wat is hier de boodschap?

7 Allereerst spat de vitaliteit er van af. Het begint met liefde. Grootmoeder is zó gek op haar, dat ze niet meer weet wat haar te geven. Het klinkt als voltooid, als de octaaf van het verhaal uit de middeleeuwen. Alsof er iets klaar is. Alles is gegeven. De dag begint als een kind, de morgenstond is schoon en fris en dit kind is het allermooist als ze het rode kapje van de opkomende zon draagt. Zodra we wakker worden, wordt ons bewustzijn helder en begint de innerlijke zon van onze geest te stralen. Die wakkerheid is een mannelijke kwaliteit en hoort bij de linker hersenhelft. Daar zetelt ook het analyserende verstand, dat alleen dode materie nauwkeurig kan onderzoeken. De kennis uit het ontleden van lijken is de basis geworden van de wetenschappelijke geneeskunde. Wolfsgeneeskunde. De nacht en de maan horen bij de slapende en dromende mens, bij de rechter hersenhelft en bij de vrouw. De drie generaties vrouwen, grootmoeder, moeder en kleinkind, zijn hier op te vatten als zielenkrachten; grootmoeder draagt de oudste kracht, de gewaarwording, moeder de krachten van verstand en gevoel en het kind die van het wakkere bewustzijn. Als de maan oud geworden is en ondergaat geeft ze het kapje van morgenrood aan de jonge dag. Het innerlijke kind heeft kwaliteiten van zowel vader als moeder. Bij natuurvolken 2 gaan mannen om met de dood: jagen en strijden. De vrouwen verzorgen het leven: telen planten, bereiden voedsel en krijgen kinderen. Het rode kapje - de stroom van het leven in het bloed - dat de vrouwelijke generaties aan elkaar doorgeven, nu gloeiend in het heldere licht van het ontwaakte bewustzijn, is wat het kind het liefst draagt. Dit kind is het zuivere onschuldige kind zoals het van nature is: het is nog niet wakker, maar er wel klaar voor. Het gaat hier niet meer om een meisje, maar om een kind. Ze krijgt koek en wijn mee, ooit alleen beelden voor placenta en bloed, maar nu voor veel meer. Graan dat vermalen is tot stof, met water vermengd en luchtig gerezen, dan door de vuurdood heen is gegaan, wordt tot voeding voor het leven. Wijn is van kapot getrapte druiven (dood) in kelders en vaten gerijpt (begraven) tot er door gisting de 'geest' in komt (opgestaan). Dat maakt ze tot teken voor de menselijke ziel en eeuwige geest, die door dood en opstanding heen zijn gegaan. Moeder geeft raad: Voor het warm wordt (gevoel.) Dat herinnert aan het verbranden van de kleren van de jeugd en de onschuld in de Middeleeuwse versie van Roodkapje. Ze (het verstand) waarschuwt dat de fles kan breken wanneer ze het pad verlaat en dat is een symbool voor het sterven van het lichaam. Het leven stroomt er dan uit. Ga recht op je doel af. Dat is haar boodschap, en dat herinnert ons aan het dwalen bij Perrault. Ze (de mensenziel) krijgt een nieuwe, derde kans en opnieuw komt de mensenziel in het bos van het leven de wolf tegen. Deze keer loopt hij gezellig een eindje mee en hoewel hij onmiddellijk weet dat hij haar wil nemen en opvreten, geeft hij iets. Misbruik van kinderen begint meestal op deze zelfde manier. Hij laat haar zien hoe veel mooier de echte levende natuur is dan het leren op school. Het kind (bewustzijnsziel) herkent in de natuur om zich heen de schoonheid en puurheid van de natuur in haar eigen ziel, maar vanuit een afgeslotenheid ( Je loopt daar maar recht vooruit alsof je naar school gaat ) en een nieuw ontwaken en weet: Dit wil ik geven aan grootmoeder. Maar om te geven moet ze nemen: ze plukt steeds meer. Hier blijkt iets wonderlijks te gebeuren: de bloem die je nog niet geplukt hebt, is steeds mooier dan de bloem die je al plukte. Terwijl je hem plukt, wordt de andere die iets verder staat, in jouw ogen al mooier. Wat gebeurt hier? Ze leert de polariteit van geven en nemen kennen en het kantelpunt. De wolf gaat nu recht op zijn doel af: hij verzamelt slim de nodige informatie en snelt naar grootmoeder. Grootmoeder woont op de plek waar eertijds de wijze vrouwen woonden, herkenbaar aan de notenhaag en de drie eiken. Zij is daarmee evenals in de Middeleeuwse versie van het sprookje het archetype van de oermoeder zelf. Hij heeft haar 'opening' gevonden: hij hoeft zich slechts voor te doen als haar geliefde kleindochter. Zij verlangt zó naar het kind dat zij niet hoort dat het een heel andere stem is. Hij maakt er haast mee: hij verslindt haar levend. Grootje zit nu in de wolf en prompt doet hij haar kleren aan en zet haar mutsje op. Kleren zijn je buitenkant zoals je lichaam de buitenkant is van je ziel. Hij is van buiten - tot grootje geworden. Zo komt de weerwolf van de oerversie hier ook weer tevoorschijn. Roodkapje beleeft ondertussen ook haar lichaam. Het heeft een grens. Ze kan niet nog meer 2 Dit is de Grimm versie; ook daar wordt deze natuurlijke aanleg zichtbaar.

8 bloemen in haar armen nemen. Haar lichaam zegt stop. Dat brengt haar met een schok terug bij zichzelf. De geslotenheid die Perrault haar zo dringend toewenste is inmiddels ontstaan doordat ze dieper in haar lichaam zit dan de meisjes uit vroeger tijden. Ze heeft zich opnieuw geheel verloren in de natuur, maar nu ook in het onverzadigbare wezen van het begeren zelf: zij ontwaakt aan haar lichaam. Opeens herinnert ze zich dankzij haar lichaam wat ze van plan was: het mandje met koek en wijn naar grootmoeder brengen. Zij gaat er heen. Zij is een bewust wakker wordend kind en merkt meteen, dat het niet goed is dat de deur open staat. Ze wordt bang. Perraults 'dicht houden' kan ze nu beseffen. Ze realiseert zich haar angst, maar gaat toch naar binnen. Nu volgt de herkenning en ontmaskering van deze derde wolfsgestalte. Niet de vrouwelijke weerwolf dit keer, met ouderdom, rimpels en lelijkheid, ook geen mannelijke macht en jachtwellust met enorme armen en benen, maar de begeerte zelf: grote ogen, grote oren en grote mond. Op het moment dat ze hem herkent (kantelpunt) is het te laat. Grootmoeders gestalte, de mens die haar alles wel wil geven, verbergt het begeren, dat alles wil nemen. Grootmoeder, moeder en Roodkapje zijn vrouwelijk. Zij tonen de oudere (open) en jongere (gesloten en opnieuw open) zielenkrachten. Het wolf-archetype is het oude instinct van de mannelijke aard, die als zodanig bij Perrault verscheen. Perrault kwam zelf als mannelijke verteller steeds waarschuwend in het sprookje naar binnen. In het derde sprookje is die beschermende mannelijke kwaliteit gegroeid tot de jager die niet jaagt, maar hoedt. Hij is wakker, net als Roodkapje, maar ervarener en hij hoort het snurken, wat niet klopt. Hij gaat naar binnen en vindt de 'oude zondaar', die hij 'lang heeft gezocht'. Het gaat hier om een kantelpunt. [We spreken in de maatschappij van een kantelpunt als het erom gaat of de aarde nog te redden is, wat betreft de klimaatverandering door milieuschade en uitbuiting. In ons allemaal zijn er ook zulke kantelpunten.] Is het innerlijke kind nog te redden, is de onschuld die we kwijtraakten, nog terug te vinden? Hoe we die dan terugvinden zegt het sprookje. De wolf is verzadigd en komt tot rust: Hij ligt te snurken. Grootmoeder was verzadigd: ze weet niet meer wat ze haar kleinkind nog kon geven. Roodkapje zien we ook zoiets meemaken: als haar lichaam haar de grens stelt. De jager heeft dat punt ook al bereikt: hij jaagt niet meer maar verzorgt en behoedt. Het is een kwestie van rijpen. Het vraagt naast wakker worden ook om tijd. Wanneer de mens merkt dat er iets niet klopt en hij naar binnen gaat bij zichzelf, vindt hij zijn eigen schaduw. Als we in goede therapie gaan, (zoals transformationele psychotherapie) worden we met onze schaduw geconfronteerd. Wie iets afschuwelijks heeft meegemaakt, kan meestal slechts overleven door dat trauma weg te duwen. Men pantsert zich en overleeft. Het onverwerkte trauma verdwijnt in het onderbewuste, maar het zit er wel en het zit zo iemand wel dwars. Het stookt en rumoert, maar is niet herkenbaar. Hij krijgt het niet meer te pakken. De jager vindt het nu hij er wakker voor is, maar niet meer zoekt. Hij schiet niet, maar pakt een schaar. Het geweer is een bij uitstek mannelijk gereedschap. De schaar met zijn twee benen is vooral het werktuig van de vrouw. Hij heeft genoeg vrouwelijkheid om dit monster kalm te kunnen openen in plaats van het neer te knallen. Dan komen zowel het pure innerlijke kind eruit als de wijze oermoeder van het aardse menselijke leven. Brood en wijn bezegelen het zich terugvinden als eeuwige wezenskern. De wolf krijgt stenen in zijn buik, dode materie in plaats van levend brood, want dat is wat er thuishoort in het wezen van de begeerte zelf: dingen, vergankelijkheid. Dan is opnieuw de vrouwelijke bezigheid met de naald nodig en evenals in het Middeleeuwse verhaal gaat deze wolf ten onder aan zijn eigen zwaartekracht. De jager ontneemt hem zijn pels en brengt hem daarmee tot zijn ware bestemming. Omhulling. Buitenkant die de ziel dienend omvat. Hier komen we helemaal terug naar het Paradijs. Er was één mens, mannelijk-vrouwelijk. Tijdens zijn slaap nam God een rib uit dat lichaam en vormde daaruit de vrouw. Daarna werd die mens wakker als een man. Tegelijk werden de lichamen sterfelijk. De mens die iets van binnenuit kwijt was, vond dit in een eigen, zachtere vorm, buiten zichzelf terug. De mannelijke helft van de mens kon in zijn seksualiteit de vrouwelijke helft omvatten, er in binnendringen en weer één worden. De ongeslachtelijke voortplanting en een fysiek onsterfelijk bestaan, is voorgoed voorbij. Eén levensdraad verbindt de aardse vrouw met moeder aarde en grootmoeder maan. Elke moeder geeft haar door aan haar dochter. Dit feit wordt wijs doorgegeven in de eerste Roodkapje-versie. De

9 ziel is en blijft verbonden met het leven, de natuur en de andere vrouwen. In de tweede versie leert Perrault vanuit de patriarchale structuur van het jonge Europese Christendom de vrouw de wijsheid van de man, de aarde, de dood en de vergankelijkheid. Zowel vanuit de uitgeholde mens (de verslindende mannelijke wolf), als vanuit de beginnende beschermer. Hij leert de vrouw dat ze open is als een kind, maar een gesloten buitenkant nodig heeft als ze op zichzelf wil komen te staan. Losgerukt uit haar verbondenheid gaat haar ziel de eenzaamheid en de dood in. Grimm richt zich zowel op vrouwelijke als op mannelijke kinderen en volwassenen. Zij kunnen in hun ziel hun eigen archetypische gestalten herkennen. De wolf die het oervrouwelijke leven en het zuivere kind verslindt. Maar ook de kantelpunten. Het zich sluiten en 'verstandig' worden van de ziel, maar ook het opnieuw ontwaken. Het mannelijke bij Grimm kan als omhullende beschermer het verloren vrouwelijke element weer omvatten. Waardoor het innerlijke kind als toekomstige complete mens gered wordt voor de toekomst. De ontwikkeling laat zien waarom de dood of verborgenheid onvermijdelijk was en hoe we dit innerlijke kind weer konden bevrijden. [Eenmaal in de 4e fase aangekomen kunnen we de drie stadia behalve bij ons zelf ook herkennen in de tradities van volkeren elders op de wereld en bij de duizenden migranten: oude natuurwijsheid die soms in Afrikaanse tradities nog heerst, godsdienstijver die in Azië heerst. Hun integratie in Europa kan een rol spelen in de bevrijding die Grimm tenslotte liet zien. Marianne Carolus, redactie Gertien Oosterhoff. [Nawoord De dynamiek, de 'spelers' en hun werking op elkaar is een proces van de ziel, die immers leeft in de tegenstellingen van lachen en huilen, liefde en haat. Hier moeten we goed beseffen, dat in elke ziel zowel mannelijke als vrouwelijke kanten, dus 'personen' bestaan. Elke ziel leeft in polariteiten van lachen en huilen, dankbaarheid en woede, geven en nemen. Alleen ons lichaam is ofwel mannelijk, ofwel vrouwelijk. Tenslotte gaat het om de zin. Dat is datgene van het sprookje wat mijn ik, mijn groeiende geestelijke wezenskern, voeden kan. Dat noem ik de interpretatie. Daarbij is het goed te beseffen dat deze wezenskern eeuwig is en groeit door meerdere aardelevens heen, door ervaringen als man en als vrouw. ] Bronnen Ugo Janssens, jaar mysterie, vrouwen van godin tot slavin, 2010 Gent. 1 Middeleeuwse versie: Lisette Thooft & Mieke Bouma, Waarom de heks in de oven verdween. Lisette heeft deze versie gevonden in 'Facons de dire, facons de faire' van Yvonne Verdier, 1979, over het Franse dorpsleven van vroeger. Zo werd het in de Middeleeuwen verteld. Boekerij Meulenhoff e eeuw: Charles Perrault, Sprookjes van moeder de gans. L.J.Veen, Wageningen, Dit verhaal is door Charles Perrault opgeschreven ( ) met een voorrede waarin hij zegt ze beter te vinden als voorlichting voor vrouwen dan de verhalen van de klassieke oudheid, waarin de vrouw er vaak niet goed vanaf komt. Hij vindt dat vrouwen juist op een positieve en bemoedigende manier opgevoed moeten worden. Dat doet hij in de genoemde toelichting aan het slot, de Moraal. Ik vertelde zijn verhaal van Roodkapje na. 3 19e eeuw: Brüder Grimm, Kinder- und Hausmärchen, 2003 Albatros, Düsseldorf (In mijn eigen vertaling).