VOORSTEL BELEID SOCIAL RETURN ON INVESTMENT

Transcriptie

1 VOORSTEL BELEID SOCIAL RETURN ON INVESTMENT Opsteller Marianne Sinnema Datum 17 mei 2013 Voorstel routing Bronvermelding MT WIL > AB/DB > Colleges Lekstroomgemeenten Dit voorstel is mede tot stand gebracht met behulp van informatie van NCOD.

2 1. AANLEIDING Het stimuleren van arbeidsparticipatie is door de stijgende werkloosheid belangrijker geworden en krijgt op dit moment landelijke aandacht bij gemeenten. Met de ingeplande bezuinigingen op het participatiebudget enerzijds en de stijging van werkloosheid anderzijds is het creëren van reguliere arbeidsplaatsen nog urgenter. Het sociaal inkopen beoogt bij te dragen aan de noodzakelijke verhoging van de arbeidsparticipatie van de onderkant van de arbeidsmarkt (WWB, WSW, Wajong). In het regeerakkoord is de volgende passage opgenomen: Bij investeringen en aanbestedingen van diensten moet de Rijksoverheid net als gemeenten aandacht besteden aan stage- en leerwerkplekken voor kwetsbare groepen. De Tweede Kamer wil dat de rijksoverheid het instrument social return integraal toepast op al haar aanbestedingen, om langs deze weg zoveel mogelijk werklozen, jongeren, wajongers etc. aan werk of werkervaring te helpen. De gemeente heeft veelal een fors beïnvloedbaar inkoopvolume per jaar en daarmee ook een belangrijk middel in handen om participatie te stimuleren. 1.2 WAT IS SOCIAL RETURN ON INVESTMENT 1? Social return is het maken van afspraken in aanbestedingstrajecten, zodat opdrachtnemers van de gemeente een bijdrage leveren aan het bieden van werkgelegenheid en werkervaringsplaatsen aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Social return betekent letterlijk: iets teruggeven aan de samenleving en is net als duurzaam inkopen onderdeel van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Social return beoogt dat een investering ook concrete sociale winst (return) oplevert, naast het gewone rendement. In de inkooppraktijk betekent dit dat de gemeente van haar opdrachtnemers of leveranciers eist dat die een deel van de opdrachtwaarde investeren in het creëren van extra werk(ervarings)plekken, bijvoorbeeld door een deel van de opdracht uit te laten voeren door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. 1 Verder afgekort als SROI Pagina 2 van 10

3 1.3 HOE WORDT ER OP DIT MOMENT VORM GEGEVEN AAN SROI BIJ DE LEKSTROOMGEMEENTEN? Bijna elke gemeente heeft een module SROI binnen het inkoopbeleid opgenomen. Echter deze is in de meeste gevallen niet verder uitgewerkt en/of geïmplementeerd. Er vindt derhalve op dit moment geen tot onvoldoende verzilvering plaats van de SROI afspraken die contractueel zijn afgesloten. Dit heeft meerdere oorzaken: Het is onduidelijk hoe SROI moet worden vorm gegeven voor opdrachtnemer en opdrachtgever. SROI heeft bij inkoop vaak niet de eerste prioriteit Er is weinig tot geen samenwerking met de medewerkers die kandidaten moeten/kunnen leveren of zij haken te laat in het proces aan. Er zijn geen geschikte kandidaten. Er is een verplichting binnen SROI beleid om alleen te werken met kandidaten uit de eigen gemeente. Er is te weinig speelruimte binnen de voorwaarden van SROI voor de opdrachtnemer om op een creatieve manier invulling te geven aan SROI. Deze ervaringen en de wetenschap dat arbeidsparticipatie in deze tijd hoog op de agenda staat heeft er toe geleid dat SROI opnieuw hoog agenda staat als middel om de werkgeversbenadering en daarmee re-integratie van deelnemers te bevorderen en stimuleren. 1.4 DOEL NOTITIE Met deze notitie doet het WIL c.q. het Werkgeversservicepunt Lekstroom een voorstel om samen met de gemeenten efficiënt en effectief invulling te geven aan SROI VOORBEREIDINGEN TOT NU TOE. Tijdens de voorbereiding en vorming van het dienstverleningsconcept WIL is een uitgebreide verkenning geweest van het middel SROI. Verschillende aanpakken zijn vergeleken en uiteindelijk hebben we mogen constateren dat op basis van best practices de zogenaamde bouwblokkenmethode als toepassing van SROI de meest succesvolle aanpak lijkt om SROI met vorm te geven. De gemeente Nieuwegein heeft deze methode reeds opgenomen in hun inkoopbeleid en samen met het werkgeversservicepunt in oprichting is medio 2012 ook gestart met implementatie. Aansluitend zijn er overleggen geweest met de overige lekstroomgemeenten (afdelingen inkoop) en heeft er een inspiratiesessie plaats gevonden over deze SROI aanpak. Tijdens een subregionaal overleg is de intentie ambtelijk uitgesproken om de bouwblokkenmethode zoveel als mogelijk bij de betrokken lekstroomgemeenten te implementeren binnen het huidige inkoopbeleid. Pagina 3 van 10

4 2. SOCIAL RETURN DE BOUWBLOKKEN- AANPAK Kenmerkend voor de bouwblokken-aanpak is de structuur waarbij bouwblokken met een transparante waardebepaling op maat kunnen worden gestapeld tot de gewenste Social Return-verplichting. De insteek van de bouwblokken-aanpak is niet gericht op het uitplaatsen van bijstandsgerechtigden maar om vanuit een creatieve dialoog een duurzame en succesvolle relatie met een werkgever op te bouwen. Een insteek die mede vanwege de bredere toepasbaarheid niet alleen op de korte termijn maar ook op de langere termijn een hoger rendement oplevert voor de gemeente. De opdrachtnemer kan zelf, in samenspraak met het werkgeversservicepunt Lekstroom, de verschillende Social Return inspanningen combineren in een voor hem/haar optimale mix. De opdrachtnemer weet vooraf welke waarde aan de verschillende inspanningen wordt toegekend. Ook is losgelaten dat Social Return moet worden gerealiseerd in het aangenomen werk. De opdrachtnemer mag dit ook op een andere plek binnen het bedrijf realiseren of zelfs bij een toeleverancier. Door deze vorm van maatwerk aan te bieden kan een opdrachtnemer Social Return veel beter inpassen in zijn/haar bedrijfsvoering. Zo wordt er niet alleen Sociaal Rendement maar ook Economisch Rendement gerealiseerd door de opdrachtnemer. Als een gemeente een aanbesteding van meer dan ,-- voor Diensten, Werken of Leveringen publiceert, wordt de Social Return-verplichting van toepassing verklaard. Dit verplicht de opdrachtnemer om 5% van de gefactureerde bedragen, naar aanleiding van de opdracht, te besteden aan versterking van de sociale infrastructuur door middel van aanvullende2 inspanningen. Bij aanbestedingen onder de ,-- kan Social Return worden meegenomen in de aanbestedingen. Voor de invulling van Social Return kan een opdrachtnemer uitkeringsgerechtigden in dienst nemen. Daarnaast kan ook gedacht worden aan BBL-trajecten en BOL-stages. Behoren deze inspanningen niet tot de mogelijkheden van de opdrachtnemer, dan mag deze ook met alternatieve MVO-activiteiten komen. Onder MVO-activiteiten verstaan we bijvoorbeeld: op pad gaan met ouderen, opknappen van een buurthuis of sponsoren van projecten waar kandidaten met een grote afstand tot de arbeidsmarkt werkzaam zijn. De opdrachtnemer kan beslissen om de kandidaten werkzaamheden te laten verrichten die niet direct verband 2 MET AANVULLEND WORDT BEDOELD DAT DE INSPANNINGEN NIET TOT DE BEDRIJFSPROCESSEN BEHOREN. ZO IS HET INVULLEN VAN EEN VACATURE NIET AANVULLEND. ECHTER, ALS DEZE VACATURE WORDT VERVULD DOOR EEN UITKERINGSGERECHTIGDE, IS HET WEL AANVULLEND. HET WGSP LEKSTROOM BEPAALT IN HOEVERRE EEN INSPANNING DAADWERKELIJK AANVULLEND IS. Pagina 4 van 10

5 houden met de opdracht en zelfs niet bij de opdrachtnemer plaatsvinden, maar bij bijvoorbeeld onderaannemers of toeleveranciers. De opdrachtnemer weet vooraf welke waarde aan de verschillende inspanningen wordt toegekend. Opdrachtnemers ontvangen bij de aanbestedingsdocumenten een tabel met daarin de inspanningswaarde. Na gunning ontvangt de opdrachtnemer de definitieve actuele tabel die gehanteerd wordt. De opdrachtnemer is verantwoordelijk voor een concrete invulling (Om hoeveel mensen gaat het? Vanuit welke doelgroep? Waar worden ze ingezet?). De opdrachtnemer legt hiertoe verantwoording af aan het WGSP Lekstroom. WGSP Lekstroom adviseert, controleert de opdrachtnemers en rapporteert over de voortgang en resultaten. Bij afloop van de opdracht moet de opdrachtnemer aan de Social Return-verplichting voldaan hebben. Als na looptijd van de opdracht niet aan de verplichting is voldaan, betaalt de opdrachtnemer aan de gemeente het resterende bedrag dat aan Social Return had moeten worden besteed. De bouwblokken-aanpak is in eerste instantie ontwikkeld omdat de bestaande initiatieven niet bleken te voldoen aan onder andere: Het realiseren van economisch en sociaal rendement. De nadruk bij bestaande concepten lag vrijwel geheel op het sociale rendement, waardoor er onvoldoende rekening werd gehouden met de bedrijfsvoering van de werkgevers. De toepasbaarheid in aanbestedingen. Doordat bestaande concepten zich richten op de inzet van mensen in het aangenomen werk, valt een groot deel van de aanbestedingen buiten Social Return waardoor er ongelijkheid ontstaat tussen de verschillende bedrijfstakken. 2.1 TABEL SOCIAL RETURN, DE BOUWBLOKKEN Om de waarde van de inspanningen voor de Social Return-verplichting te kunnen meten, wordt de te realiseren waarde van de trajecten uitgedrukt in een inspanningswaarde. Deze inspanningswaarde staat niet in relatie tot de werkelijke uitgave aan uitkeringen, maar is gerelateerd aan de afstand van de uitkeringsgroep tot de arbeidsmarkt. Een opdrachtnemer kan zelf bepalen welke bouwblokken in zijn situatie gestapeld worden tot de waarde van de Social Returnverplichting is bereikt. In onderstaand schema zijn de waarden aangegeven. Hiermee wordt van te voren transparant aangegeven aan de opdrachtnemer, hoe er aan het einde van de overeenkomst gemeten wordt. Pagina 5 van 10

6 Soort en evt. duur van de uitkering Waarde SROI (op basis van een jaarcontract fulltime) WWB < 2 jaar ,-- WWB > 2 jaar ,-- WW < 1 jaar ,-- WW > 1 jaar ,-- WIA/WAO ,-- Wajong , ,-- extra op bovenstaand bedrag BBL traject* ,-- BOL traject** 5.000,-- WSW inzet Betaalde rekeningen aan SW bedrijf MVO activiteit P.M ( 100,-- per besteed uur) *Deze activiteit kan alleen worden opgenomen indien de duur van de arbeidsovereenkomst overeenkomt met de eisen die de opleiding aan een overeenkomst stelt. **Verdubbelt voor SOCIAL RETURN, ACHTERGRONDEN Bepaling op basis van gefactureerde omzet in plaats van aanbestedingssom Als grondslag voor de berekening van de 5% wordt de gefactureerde omzet genomen en niet het bedrag in de aanbesteding. De reden hiervan is dat bij veel aanbestedingen niet vast staat hoeveel de daadwerkelijke omzet zal zijn. Bij een aanbesteding voor tijdelijk personeel bijvoorbeeld is op het moment van aanbesteden nog niet bekend hoeveel tijdelijke krachten in de komende jaren ingezet gaan worden. Kritieke succesfactor is de levering van de oplossing De tijdige levering van de juiste kandidaten voor invulling van de wenselijke Social Returnverplichting is een kritieke succesfactor. Dit geldt niet alleen op de korte termijn maar ook zeker voor de lange termijn. Als in een Social Return-traject gemak, kwaliteit en service wordt geboden zullen de opdrachtnemers/werkgevers ook in de toekomst terugkomen om kandidaten met een afstand tot de arbeidsmarkt in hun bedrijf/organisatie op te nemen. De tijdige levering van de juiste kandidaten begint bij het eerste gesprek met de opdrachtnemer. De accountmanager met SROI in zijn of haar pakket is het aanspreekpunt voor de opdrachtnemer in Social Return en moet een goed inzicht hebben in de haalbaarheid van de vraag en dus goed inzicht in het aanbod van kandidaten. Maar de kwaliteit van de samenwerking wordt bepaald door het tijdig realiseren van de afgesproken resultaten. Je ziet dan dat, ondanks de nog steeds heersende vooroordelen over de Sociale Keten, men beseft dat er niet alleen sociaal rendement maar ook economisch rendement te halen is met een samenwerking. Pagina 6 van 10

7 Ook vraaggericht maatwerk richting eigen organisatie Belangrijk uitgangspunt van deze aanpak is de vraaggerichte werkwijze. Dit geldt ook voor de interne organisatie. Deze aanpak minimaliseert het werk voor de inkoper en de projectleider. Maar de projectleider is wel leidend hoe het contact met de opdrachtnemer verloopt. Wil hij bij de gesprekken aanwezig zijn? Of juist niet? De projectleider is leidend zolang Social Return wordt gerealiseerd. Juridische context In het kader van Social Return speelt proportionaliteit uit het aanbestedingsrecht een bepalende rol. Zeker in het geval van leveringen moet er voldoende diversiteit in de bouwblokken zijn, omdat het anders disproportioneel zou kunnen zijn. Op dit moment is er over dit onderwerp nog geen jurisprudentie. Zodra het kenniscentrum dit verneemt zal zij dit delen. VNO NCW en Bouwend Nederland Zowel VNO NCW als ook Bouwend Nederland hebben aangegeven deze vorm van Social Return te willen ondersteunen. Dit is in tegenstelling tot de traditionele aanpak, die geënt is op het plaatsen van bijstandsgerechtigden in het aanbestede werk of dienst. Resultaten en Rendement Social Return kan een belangrijke bijdrage gaan leveren, met name voor de doelgroep met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. In het eerste volledige jaar heeft de bouwblokkenmethode in Amersfoort tot 30% extra uitplaatsingen gerealiseerd. Dit zijn overigens de resultaten op korte termijn. Wellicht nog belangrijker dan deze aanzienlijke resultaten is dat deze initiële contacten hebben geleid tot vervolgvragen van deze werkgevers, waar opnieuw plaatsingen uit zijn voortgekomen en nog zullen voortkomen. Social Return en de Werkgeversbenadering Hoewel er wel bepaalde verschillen zijn, kan gesteld worden dat Social Return een bijzondere vorm van werkgeversdienstverlening is. Deze vorm heeft een belangrijk voordeel: er is een contractuele afspraak dat de opdrachtnemer zaken gaat doen met het WGSP. Als het lukt deze vorm op een dusdanig kwalitatieve en professionele wijze uit te voeren levert dit een relatie voor de lange termijn op. De meerwaarde van SROI accountmanager De rol van SROI accountmanager in het proces van de werkgeversdienstverlening is innovatief en speelt een sleutelrol in het verder verhogen van de kwaliteit en efficiency van de werkgeversdienstverlening. De accountmanager SROI is (zijn) verantwoordelijk voor de werving, selectie en het informeren van kandidaten. Pagina 7 van 10

8 3. BELEIDSKEUZES 3.1 HET TE HANTEREN PERCENTAGE VOOR SOCIAL RETURN Geadviseerd wordt om dit percentage op 5% vast te stellen over de betaalde factuursom. De ervaring leert dat dit percentage ruimschoots wordt overtroffen, in bepaalde gevallen zelfs meer dan 35%. Een hoger vastgesteld percentage dan 5% daarentegen blijkt in de praktijk te leiden tot enkel het behalen van dit percentage. Ook een onderscheid in loon- en materiaalkosten is niet alleen praktisch zeer lastig uit te voeren maar leidt direct tot een lager rendement van Social Return. 3.2 OP WELKE AANBESTEDINGEN WORDT SOCIAL RETURN TOEGEPAST? Dit kan op zowel Diensten, Werken en Leveringen. Het advies is op dit op alle 3 de aanbestedingen toe te passen. Let op, indien Social Return toegepast wordt op leveringen dan moet een breed scala van bouwblokken daadwerkelijk zijn geïmplementeerd, anders kan een leverancier zich beroepen op proportionaliteit. 3.3 WELKE GRENS WORDT GEHANTEERD? Dit is vooral een afweging van efficiency. Bij kleinere aanbestedingen is het rendement relatief laag terwijl de inspanningen ongeveer gelijk zijn aan die van grote aanbestedingen. Vaak wordt de ondergrens gelegd op ,-- om Social Return verplicht in de aanbesteding op te nemen. Onder dit bedrag kan Social Return opgenomen worden indien een opdracht zich daar voor leent. Pagina 8 van 10

9 4. IMPLEMENTATIE EN UITVOERING, DE TOT SUCCES! Dit voorstel is opgesteld in samenwerking met het Werkgeversservicepunt Lekstroom, inkoopbureau Midden Nederland, meerdere inkoop/vertegenwoordigers vanuit de betrokken gemeenten en NCOD grondlegger voor de SROI bouwblokken methode. WIL/WGSP heeft voor implementatie van SROI bij het WGSP NCOD in de persoon van Jacco Leppers ingeschakeld om begeleiding te geven bij een succesvolle implementatie en uitvoering van SROI. Hiertoe is een starterskit beschikbaar gesteld bestaande uit: Beschrijving en voorstel controle cyclus Format teksten voor bestek en juridische teksten. Afsprakenformulier SROI Plan van aanpak SROI opdracht Format management rapportage. Stap 1 Besluitvorming De eerste stap is het SROI beleid conform de bouwblokkenmethode vast te stellen en integraal op te nemen binnen het inkoopbeleid van de gemeenten én WIL. Stap 2 Integraal opnemen binnen inkoopbeleid Na vaststelling van het beleid zal het WGSP Lekstrom formats beschikbaar stellen voor bestek en juridische teksten. Het is wenselijk om bij aanvang van implementatie per gemeente 1of 2 contactpersonen te benoemen die namens de gemeente samen optrekt met het WGSP Lekstroom om de nadere implementatie vorm te geven. Het inkoopbureau Midden Nederland is reeds aangesloten. Stap 3 Workshop SROI, proces praktische werkafspraken etc. Deelnemers zijn accountmanager en medewerker inkoop gemeenten en WIL Pagina 9 van 10

10 4.1 WAT VRAAGT WGSP LEKSTROOM VAN DE GEMEENTEN a) In te stemmen met het implementeren van SROI conform de bouwblokkenmethode en dit integraal op te nemen binnen het inkoopbeleid. b) De aanbestedingskalender te delen met de medewerkers van WGSP Lekstroom en per gemeente een contactpersoon te benoemen waarmee afgestemd kan worden inzake de implementatie van SROI. 4.2 WAT ONTVANGT DE GEMEENTE VAN WGSP? a) WGSP Lekstroom zal de implementatie en uitvoering verzorgen met professionele begeleiding van NCOD. b) De resultaten van SROI zullen opgenomen worden binnen de reguliere P&C cyclus van WIL (jaarrekening en BURAP). c) Werving en selectie in het kader van SROI. Pagina 10 van 10