Bodemkwaliteitskaart gemeente Eindhoven

Transcriptie

1 Bodemkwaliteitskaart gemeente Eindhoven Gegevens opdrachtgever Gemeente Eindhoven Sector ORVM, afdeling Milieu Postbus RB EINDHOVEN Contactpersoon: Dhr. W. Vlamings CSO Adviesbureau voor Milieu-Onderzoek B.V. Postbus CA Bunnik Tel Fax Contactpersonen: Dhr. J.S. Spronk (projectleider) Dhr. P.M. Karels Projectcode: Versiedatum: Status:

2

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Aanleiding Doelstelling Werkwijze en resultaat Stap 1: Programma van eisen Stap 2 en 4: Onderscheidende gebiedskenmerken en voorlopige deelgebieden Stap 3: Gegevensverzameling en gegevensverwerking Selecteren beschikbare gegevens Het samenvoegen van punt- en mengmonsters Het vervangen van waarden beneden de detectielimiet Het opsporen van uitbijters Stap 6: Verzamelen aanvullende informatie Algemeen Aanvullend bodemonderzoek Stap 5: Controle indeling beheergebied in deelgebieden Aantal waarnemingen Splitsen van deelgebieden Definitieve gebiedsindeling Toetsing stofgroep polychloorbifenylen (PCB) Stap 7: Vaststellen en karakteriseren bodemkwaliteitszones Stap 8: Bodemkwaliteitskaart Inleiding Kaart met uitgesloten locaties en gebieden Ontgravingskaart Toepassingskaart Bijzondere omstandigheden Vaststellen bodemkwaliteitskaart en bodemfunctieklassenkaart Samenvatting en conclusies Gebruik bodemkwaliteitskaart bij grondverzet...17

4 Bijlagen Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3A Bijlage 3B Bijlage 4 Bijlage 5 Bijlage 6 Bijlage 7a Bijlage 7b Bijlage 8a Bijlage 8b Bijlage 9a Bijlage 9b Begrippenlijst Specificatie uitbijters Statistische parameters bodemkwaliteitszones (gemeten waarden) Statistische parameters bodemkwaliteitszones (gestandaardiseerde waarden) Stappenschema vrij grondverzet met de bodemkwaliteitskaart als bewijsmiddel chemische kwaliteit grond Bodemfunctieklassenkaart Deelgebiedenkaart Waarnemingenkaart bovengrond Waarnemingenkaart ondergrond Ontgravingskaart bovengrond Ontgravingskaart ondergrond Toepassingskaart bovengrond Toepassingskaart ondergrond

5 1 Inleiding 1.1 Aanleiding De gemeente Eindhoven maakt voor haar grondstromenbeleid gebruik van de overgangsregeling voor bodemkwaliteitskaarten van het Besluit bodemkwaliteit 1 (hierna: Besluit). Hierbij maakt zij gebruik van een bodemkwaliteitskaart 2 en een bodembeheerplan 3. De gemeente Eindhoven wil haar bodembeleid actualiseren en volledig overgaan op de regelgeving van het Besluit. Daarom moet een nieuwe bodemkwaliteitskaart worden opgesteld. In deze rapportage staat beschreven volgens welke werkwijze de bodemkwaliteitskaart is opgesteld en wat de resultaten zijn. De gemeente Eindhoven heeft aan CSO Adviesbureau voor Milieu-Onderzoek B.V. opdracht gegeven voor het opstellen van een nieuwe bodemkwaliteitskaart voor haar grondgebied. Deze kaart vormt samen met de gemeentelijke bodemfunctieklassenkaart 4 (zie bijlage 5) de basis voor het grond- en baggerstromenbeleid dat de gemeente onder het Besluit wil voeren. Een toelichting op de in dit rapport gebruikte begrippen is opgenomen in bijlage Doelstelling Doelstelling van het opstellen van de bodemkwaliteitskaart is om een actueel en dekkend beeld te krijgen van de diffuse chemische bodemkwaliteit in de gemeente Eindhoven. De achterliggende doelstelling van de gemeente is om met de bodemkwaliteitskaart gebruik te kunnen maken van de mogelijkheden die het Besluit biedt: bij het toepassen van grond en baggerspecie op en in de landbodem; als bewijsmiddel voor de kwaliteit van vrijkomende grond en van de ontvangende bodem (hierdoor hoeven minder partijkeuringen te worden uitgevoerd wat een kosten- en tijdsbesparende factor is bij grondverzet); bij het wegnemen van mogelijke knelpunten bij grond- en/of baggerverzet. 1 Besluit bodemkwaliteit, publicatie Staatscourant 3 december Bodemkwaliteitskaart gemeente Eindhoven, projectnummer: 07K214, CSO, 9 mei Bodembeheerplan gemeente Eindhoven, projectnummer 07K139, CSO, 9 mei Bodemfunctieklassenkaart gemeente Eindhoven, versie 6, kenmerk wvl/ld , oktober Pagina 1

6 2 Werkwijze en resultaat De bodemkwaliteitskaart is opgesteld volgens de Richtlijn bodemkwaliteitskaarten 5. Er is gewerkt volgens het in de Richtlijn opgenomen stappenplan. In figuur 2.1 zijn de verschillende stappen weergegeven, die in de volgende paragrafen nader zijn toegelicht. In de Richtlijn is aangegeven dat de stappen niet chronologisch gevolgd hoeven te worden. Wel is het noodzakelijk dat de elementen van de stappen terugkomen in de werkwijze bij het vervaardigen van de bodemkwaliteitskaart. Voor deze bodemkwaliteitskaart is de volgende volgorde van de stappen gebruikt: Figuur 2.1: Stappenplan op hoofdlijnen Stap 1: Opstellen Stap 2: Vaststellen Stap 3: Gegevensverzameling Stap 4: Indelen en programma van onderscheidende beheergebied eisen kenmerken gegevensbewerking in deelgebieden Stap 5: Stap 6: Controle indeling van het beheergebied Verzamelen aanvullende informatie Stap 7: Vaststellen bodemkwaliteitszones Stap 8: Opstellen ontgravings- en toepassingskaart 2.1 Stap 1: Programma van eisen Voor deze bodemkwaliteitskaart zijn de volgende definities vastgesteld: Het beheergebied van de bodemkwaliteitskaart omvat het grondgebied van de gemeente Eindhoven. De bodemkwaliteitskaart is opgesteld voor de landbodem van het beheergebied voor de bodemlaag vanaf het maaiveld tot en met 3,0 meter diepte (m-mv). De bodemkwaliteitskaart is niet van toepassing voor waterbodems en het grondwater. De volgende gebieden zijn uitgezonderd van de bodemkwaliteitskaart: De rijkswegen, inclusief wegbermen (andere beheerorganisatie). De provinciale wegen, inclusief wegbermen (andere beheerorganisatie). Spoorgebonden gronden: spoorlijnen en emplacementen, inclusief spoorbermen (andere beheerorganisatie en terreinen in eigendom van Rail Infra Trust en NS-Vastgoed). Locaties met, of die verdacht zijn voor, een bodemverontreiniging, inclusief stortplaatsen en drukke doorgaande (rond)wegen met onverharde wegbermen. Gesaneerde locaties in het kader van de Wet bodembescherming (voor wat betreft de ontgravingskaart). Terrein omsloten door de Rijksweg A2, de Anthony Fokkerweg en de Oirschotsedijk. Eindhoven Airport. Landgoed de Wielewaal. Het TU-terrein. Het DAF-fabrieksterrein. 5 Richtlijn bodemkwaliteitskaarten, voormalig Ministerie van VROM en van Verkeer en waterstaat, 3 september 2007 en bijbehorende wijzigingsbladen d.d. 1 maart 2012 (sinds 1 april 2012 in werking getreden) en d.d. 1 januari Pagina 2

7 De bodemkwaliteitskaart is opgesteld voor het huidige standaard NEN5740 stoffenpakket: barium, cadmium, kobalt, koper, kwik, molybdeen, lood, nikkel, zink, minerale olie en de stofgroepen polychloorbifenylen (PCB) en polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK). De gegevens voor de bodemkwaliteitskaart zijn afkomstig uit representatieve bodemonderzoeken uit het bodeminformatiesystemen van de gemeente Eindhoven en van het aanvullend bodemonderzoek dat is uitgevoerd voor de bodemkwaliteitskaart (CSO, mei 2013). 2.2 Stap 2 en 4: Onderscheidende gebiedskenmerken en voorlopige deelgebieden De basis van de gemeentelijke bodemkwaliteitskaart is het identificeren van onderscheidende gebiedskenmerken. Binnen een deelgebied wordt de bodemkwaliteit homogeen verondersteld (vergelijkbare kwaliteit). Op basis van de bodemopbouw, de gebruikshistorie, de ontwikkeling van wijken of gebieden, de geomorfologie en het huidig gebruik wordt een deelgebiedenkaart gedefinieerd. In overleg met de gemeente is bij de nieuwe bodemkwaliteitskaart uitgegaan van de zone-indeling van de huidige bodemkwaliteitskaart. In de rapportage van de huidige bodemkwaliteitskaart zijn aan de hand van de gebiedsonderscheidende kenmerken de bodemkwaliteitszones onderbouwd. In tegenstelling tot de huidige bodemkwaliteitskaart zijn enkele niet-gezoneerde gebieden nu wel meegenomen in de voorlopige deelgebieden voor deze bodemkwaliteitskaart. Om het toekomstige grondstromenbeleid in de praktijk goed uitvoerbaar te maken zijn bij de huidige zoneindeling een aantal kleine wijzigingen in de begrenzingen doorgevoerd zodat de deelgebieden beter aansluiten op de begrenzingen van de al eerder opgestelde gemeentelijke bodemfunctieklassenkaart. Deze bodemfunctieklassenkaart is opgenomen in bijlage 5. Deze kaart is vanwege gewijzigd bodemgebruik in de afgelopen jaren op enkele details gewijzigd. Voor de bovengrond (bodemlaag vanaf het maaiveld tot en met 0,5 meter diepte) en de ondergrond (bodemlaag vanaf 0,5 meter tot en met 3 meter diepte) zijn de volgende voorlopige deelgebieden onderscheiden, zie ook bijlage 6: en industrie voor en industrie vanaf Buitengebied. Pagina 3

8 2.3 Stap 3: Gegevensverzameling en gegevensverwerking Selecteren beschikbare gegevens De gemeente Eindhoven gebruikt het bodeminformatiesysteem Nazca-i Bodem waarin de bodemgegevens zijn opgeslagen. Door de gemeente zijn op 31 januari 2013 alle gegevens uit Nazca-i Bodem geleverd. Om in aanmerking te komen voor de bodemkwaliteitskaart moeten analysegegevens minimaal over de volgende gegevens beschikken: De boring, het onderzoek of de locatie is ingetekend. De rapportdatum is ingevuld. De diepte van het analysemonster is ingevuld en bevinden in het traject vanaf het maaiveld tot maximaal 3 meter beneden het maaiveld. Het analysemonster is geanalyseerd voor één of meerdere stoffen van het standaard NEN5740 stoffenpakket. Om tot een representatieve dataset voor de bodemkwaliteitskaart te komen zijn op de aangeleverde gegevens de volgende selecties uitgevoerd: Alleen de gegevens die niet ouder dan 5 jaar oud zijn, zijn geselecteerd, afgerond op hele jaren: alleen onderzoeken met een rapportdatum vanaf januari 2008 zijn geselecteerd. Vervolgens zijn eerst de analysegegevens van grondmonsters geselecteerd waarvan het veld Geschikt voor BKK is ingevuld: Eerst zijn de analysemonsters geselecteerd waarvan Geschikt voor BKK op ja staat. Voor de analysemonsters waarvan Geschikt op BKK niet is ingevuld, is ook nog gekeken of het veld Geschikt op BKK wel is gevuld op het niveau van het onderzoek. Als dit veld wel is ingevuld en op ja staat, zijn ook deze monsters geselecteerd. Voor de analysemonsters waarbij Geschikt voor BKK op zowel het niveau van het analysemonster als het niveau van het onderzoek leeg is, is op basis van de onderstaande invoervelden bepaald of de analysemonsters geselecteerd kunnen worden voor de dataset van de bodemkwaliteitskaart: Er is sprake van de volgende type onderzoeken: verkennend onderzoek, oriënterend onderzoek, indicatief onderzoek, briefrapportage of fax, aanvullend onderzoek, nader onderzoek, partijkeuring (alleen voor in situ partijen); én de aanleiding niet verwijst naar een puntbronverontreiniging is het onderzoek geselecteerd; én de invoervelden 'Vervolg in kader Wbb' en 'Verontreinigingsstatus' op locatieniveau niet verwijzen naar een geval van ernstige bodemverontreiniging. Pagina 4

9 2.3.2 Het samenvoegen van punt- en mengmonsters De dataset voor de gemeentelijke bodemkwaliteitskaart bestaat uit meng- en puntmonsters met analysegegevens. De landelijke IPO Werkgroep Achtergrondgehalten heeft onderzocht wat de invloed is van het meenemen van zowel punt- als mengmonsters op de berekening van percentielwaarden 6 van de analysegegevens. De resultaten laten zien dat percentielwaarden die zijn gebaseerd op een bestand met analysegegevens van zowel punt- als mengmonsters, vrijwel identiek zijn aan percentielwaarden die zijn gebaseerd op een bestand met analysegegevens van alléén mengmonsters. Er bestaan daarom geen praktische bezwaren tegen het berekenen van de bodemkwaliteit uit een bestand met analysegegevens, afkomstig van zowel punt- als mengmonsters. In dit project zijn de analysegegevens van de mengmonsters éénmaal meegenomen Het vervangen van waarden beneden de detectielimiet Bij analyses komt het vaak voor dat een bepaalde stof in het grond(meng)monster aanwezig is in concentraties beneden de detectiegrens van de gangbare analyseapparatuur. Hoewel de werkelijke waarde onbekend is (de waarde kan variëren van nul tot de detectielimiet) leveren deze monsters wel waardevolle informatie voor de gemiddelde bodemkwaliteit in een gebied. Voor deze analyses is de methode van de Richtlijn bodemkwaliteitskaarten gehanteerd. Deze methode houdt in dat de gerapporteerde detectielimieten worden vermenigvuldigd met een factor 0,7 om tot een rekenwaarde te komen. De opgegeven detectielimiet van een bepaalde stof verschilt van rapport tot rapport. Verhoogde detectielimieten komen voor bij verstoringen in de grond(meng)monstermatrix. Daarnaast zijn de detectielimieten in de loop der jaren lager geworden doordat nauwkeurigere analyseapparatuur beschikbaar is gekomen. Bij met name de stofgroep polychloorbifenylen (PCB) komt het regelmatig voor dat de rekenwaarde (detectielimiet * 0,7) nog boven de Achtergrondwaarde (AW2000) ligt, met als gevolg dat de zone alleen hierdoor in de kwaliteitsklasse Industrie ingedeeld wordt, terwijl het hier feitelijk om waarnemingen onder de detectielimiet gaat. Dit leidt tot problemen bij hergebruik van grond. Om deze problemen te voorkomen hebben de voormalige ministeries van VROM en V&W (nu I&M) besloten dat een correctie is toegestaan 7. Men mag ervan uitgaan dat de kwaliteit van de betreffende grond voldoet aan de van toepassing zijnde normen voor zover de analyses zijn uitgevoerd conform AS3000 of AP04. In plaats van de gebruikelijke rekenwaarde (0,7 * detectielimiet) mag, als de andere stoffen voldoen aan de eisen voor schone grond, voor de betreffende monsters gerekend worden met de geldende klassegrens voor de Achtergrondwaarde (AW2000; gecorrigeerd naar organische stof). Deze correctie is op de dataset van deze bodemkwaliteitskaart toepast. 6 Handreiking Achtergrondgehalten. Begeleidingscommissie actief bodembeheer, TNO MEP-R98/283.IPO/TNO, Wijziging Regeling bodemkwaliteit, publicatie Staatscourant 18 november Pagina 5

10 2.3.4 Het opsporen van uitbijters Ondanks dat er representatieve analysegegevens zijn geselecteerd, kan er sprake zijn van uitschieters in de dataset: extreem hoge gehalten als gevolg van bijvoorbeeld typefouten tijdens de invoer, onbetrouwbare analyses of lokale verontreinigingen door puntbronnen die niet als zodanig in het bodeminformatiesysteem zijn aangegeven. Hierbij worden dan vaak bij meerdere stoffen relatief hoge gehalten of juiste hele lage gehalten in het geval van detectiegrenzen aangetroffen. Per deelgebied en per stof zijn met een visuele methode (scatterplots) extreme gehalten gemarkeerd. De extreme waarden zijn voorgelegd aan de gemeente. Als de uitschieters tot een puntbron, type- of meetfout zijn te herleiden of als niet-representatief zijn beoordeeld in vergelijking met de andere resultaten van dat deelgebied, dan zijn de waarnemingen uit het bestand verwijderd. Een aantal typefouten en verkeerd ingevoerde eenheden zijn verbeterd en alsnog opgenomen in de dataset van de bodemkwaliteitskaart. In bijlage 2 is een overzicht van de uiteindelijk verwijderde uitbijters opgenomen. 2.4 Stap 6: Verzamelen aanvullende informatie Algemeen De Richtlijn bodemkwaliteitskaarten stelt de volgende minimale eisen aan het aantal waarnemingen per deelgebied: Voor de deelgebieden zijn voor alle stoffen ten minste 20 waarnemingen beschikbaar. De waarnemingen liggen voldoende verspreid over het deelgebied: Voor aaneengesloten deelgebieden bij een systematische indeling in 20 vakken zijn in tenminste 10 vakken één of meer waarnemingen gedaan. Voor elk niet-aaneengesloten deel van een deelgebied zijn ten minste 3 waarnemingen beschikbaar. Na het samenstellen van de dataset voor de bodemkwaliteitskaart ( 2.3.1) en de voorbewerkingen ( en 2.3.4) bleek dat de deelgebieden en industrie vanaf 1960 en Buitengebied niet voldeden aan de minimumeisen voor het aantal en de spreiding van de waarnemingen uit de Richtlijn. Om de ontbrekende waarnemingen te verzamelen zijn door de gemeente Eindhoven een drietal extra bodemonderzoeken ingevoerd onder locaties , en Daarnaast is een aanvullend bodemonderzoek uitgevoerd ( 2.4.2). Pagina 6

11 2.4.2 Aanvullend bodemonderzoek Voor de deelgebieden waar nog onvoldoende waarnemingen beschikbaar waren en met een onvoldoende spreiding, is een aanvullend bodemonderzoek uitgevoerd (CSO, mei 2013). Het aanvullend bodemonderzoek is zo opgezet, dat voor alle deelgebieden wordt voldaan aan de eis van minimaal 20 waarnemingen per deelgebied, en aan de eis van minimaal 3 waarnemingen voor ieder niet-aaneengesloten deelgebied voor het huidige stoffenpakket. Ook is rekening gehouden met de eis uit de Richtlijn dat de waarnemingen goed verspreid moeten liggen over de deelgebieden. De analyseresultaten van het aanvullend bodemonderzoek zijn voorbewerkt (omrekenen detectiegrenzen naar rekenkundige waarden, zie 2.3.3) en aan een uitbijteranalyse zoals aangegeven in onderworpen. Hierbij is één uitbijter voor PCB geïdentificeerd en verwijderd uit de dataset. Alle overige resultaten van het bodemonderzoek zijn als representatief beoordeeld en toegevoegd aan de dataset van de bodemkwaliteitskaart. 2.5 Stap 5: Controle indeling beheergebied in deelgebieden Aantal waarnemingen In tabel 2.1 is de hoeveelheid analysemonsters per voorlopig deelgebied en bodemlaag aangegeven die zijn geselecteerd voor de uiteindelijke dataset van de bodemkwaliteitskaart. Alle bodemkwaliteitszones voldoen conform de Richtlijn bodemkwaliteitskaarten aan het vereiste minimale aantal van 20 waarnemingen per zone en 3 waarnemingen per niet-aaneengesloten deelgebied. De enige uitzondering hierop vormen twee nietaaneengesloten gebieden binnen het deelgebied en industrie vanaf 1960 (bovengrond), waar slechts 2 waarnemingen voor PCB beschikbaar zijn (Glorieuxpark en Kanaaldijk Noord e.o.). Dit is veroorzaakt door het verwijderen van een uitbijter uit de resultaten van het aanvullend bodemonderzoek. Aangezien PCB geen klassebepalende stof is voor dit deelgebied en het deelgebied als geheel ruim voldoende waarnemingen heeft brengt het ontbreken van de derde waarneming voor PCB naar alle waarschijnlijkheid geen risico's met zich mee. De ligging van de waarnemingen is weergegeven op de kaartbijlagen 7A en 7B. Pagina 7

12 Tabel 2.1: Totaal aantal analysemonsters per voorlopig deelgebied en bodemlaag Voorlopig deelgebied Aantal analysemonsters Bovengrond (0,0-0,5 m-mv) B1. en industrie voor B2. en industrie vanaf B3. Buitengebied Ondergrond (0,5-3,0 m-mv) O1. en industrie voor O2. en industrie vanaf O3. Buitengebied Splitsen van deelgebieden Op stofniveau is voor het gemeentelijke grondgebied gekeken of er een ruimtelijke clustering aanwezig is van hoge of lage gehalten. Op basis van ervaringen van CSO bij andere bodemkwaliteitskaarten is de ruimtelijke clustering onderzocht wanneer zware metalen en minerale olie een variatiecoëfficiënt hoger dan 1,5 hebben en de stofgroepen polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK) en polychloorbifenylen (PCB) een variatiecoëfficiënt hoger dan 2. Een hoge variatiecoëfficiënt is een indicatie van een mogelijke ruimtelijke clustering. Een overzicht van de variatiecoëfficiënten is opgenomen in de bijlagen 3 (kolom 'VC'). Hieruit blijkt dat in het deelgebied Buitengebied (bovengrond) en in alle deelgebieden voor de ondergrond voor één of meerdere stoffen sprake is van een hoge variatiecoëfficiënt. Uit de dataset blijkt dat deze worden veroorzaakt door enkele monsters met relatief hoge waarden die verspreid over de deelgebieden voorkomen. Door het incidentele karakter er is geen sprake van ruimtelijke clustering. De relatief hoge variatiecoëfficiënten geven daarmee geen aanleiding tot het splitsen van deelgebieden Definitieve gebiedsindeling Op basis van de uitgevoerde stappen 1 t/m 6 van de Richtlijn bodemkwaliteitskaarten zijn op het grondgebied van de gemeente Eindhoven de voorlopige deelgebieden niet gewijzigd. In tabel 2.2 staan de definitieve deelgebieden die zijn onderscheiden. Tabel 2.2: Definitieve deelgebieden en bodemlaag Definitieve deelgebieden bovengrond (0,0-0,5 m-mv) Definitieve deelgebieden ondergrond (0,5-3,0 m-mv) B1. en industrie voor 1960 O1. en industrie voor 1960 B2. en industrie vanaf 1960 O2. en industrie vanaf 1960 B3. Buitengebied O3. Buitengebied Pagina 8

13 De definitieve deelgebiedenkaarten zijn opgenomen in bijlagen 7a en 7b. Alle deelgebieden voldoen aan de minimumeisen voor het aantal en de spreiding van de waarnemingen volgens de Richtlijn bodemkwaliteitskaarten. Deze definitieve deelgebieden worden de bodemkwaliteitszones in de gemeente Eindhoven. 2.6 Toetsing stofgroep polychloorbifenylen (PCB) Op 15 juli 2013 heeft Rijkswaterstaat Leefomgeving in een nieuwsbericht het volgende aangegeven: Voor PCB ontbreekt een maximale waarde voor de bodemfunctieklasse. Deze is nu gelijkgesteld aan de Achtergrondwaarde (0,020 mg/kg voor een standaardbodem). Per 1 januari 2014 wordt de maximale waarde voor PCB vastgesteld op het niveau van tweemaal de Achtergrondwaarde (0,040 mg/kg voor een standaardbodem). Gezien de zeer geringe periode tussen het vaststellen van deze bodemkwaliteitskaart en de inwerkingtreding van de maximale waarde voor PCB (1 januari 2014) is in deze bodemkwaliteitskaart uitgegaan van de situatie na 1 januari Stap 7: Vaststellen en karakteriseren bodemkwaliteitszones De gemiddelde gehalten van de bodemkwaliteitszones (zie de bijlagen 3, kolom 'Gem') zijn getoetst aan de toetsingswaarden uit het Besluit en de Regeling bodemkwaliteit 8. De bodemkwaliteitszones kunnen vallen in de bodemkwaliteitsklasse (Achtergrondwaarden -AW2000), of Industrie. De toetsingsmethodiek voor het bepalen van de bodemkwaliteitsklasse is opgenomen in bijlage 1 onder het kopje Bodemkwaliteitsklasse. De toetsmethodiek voor het bepalen van de bodemkwaliteitsklasse is minder streng dan de toetsmethodiek voor het bepalen van de ontgravingskwaliteitsklasse (zie ook en bijlage 1 onder de kopjes Ontgravingskaart en Bodemkwaliteitsklasse ). Naast de bijzondere toetsregels voor de kwaliteitsklasse is er bij de indeling van de bodemkwaliteitsklasse nog een bijzondere toetsregel voor de klasse. Hiermee wordt voorkomen dat de bodem van een gebied op basis van één stof wordt ingedeeld in de bodemkwaliteitsklasse Industrie. Aangezien de bodemkwaliteitsklasse mede bepalend is voor de toepassingeis, zou dit in de praktijk de ongewenste situatie kunnen opleveren dat ook voor alle overige stoffen dan grond met klasse Industrie toegepast zou mogen worden. Hierdoor verslechtert de kwaliteit van het gebied, wat vanuit het stand-still principe onwenselijk is. In tabel 2.3 is aangegeven in welke bodemkwaliteitsklasse iedere bodemkwaliteitszone valt. In de bijlagen 3 zijn de gespecificeerde beoordelingen weergegeven. De bodemkwaliteitsklasse wordt samen met de bodemfunctieklasse gebruikt voor het bepalen van de toepassingseis (zie 2.8.4). Controle saneringscriterium In de Richtlijn bodemkwaliteitskaarten staat vermeld, dat voor elke bodemkwaliteitszone met een 95-percentielwaarde (P95) boven de interventiewaarde een controle op het saneringscriterium nodig is. Bij een overschrijding is het niet verantwoord om zonder partijkeuring grondverzet vanuit de betreffende zone te laten plaatsvinden. In de gemeente Eindhoven komt deze situatie niet voor (zie de bijlagen 3, kolom 'P95>I'). 8 Regeling bodemkwaliteit, publicatie Staatscourant 20 december 2007 en latere wijzigingen. Pagina 9

14 Heterogeniteit Naast de percentielwaarden en variantie is ook de heterogeniteit van de waarnemingen berekend, volgens de methodiek zoals beschreven onder het kopje Heterogeniteit in bijlage 1. In de gemeente Eindhoven is in de drie bovengrondzones sprake van sterke heterogeniteit voor minerale olie. Wanneer de diffuse bodemkwaliteit in een zone sterk heterogeen is verdeeld, is de betrouwbaarheid van het gemiddelde gehalte in de zone kleiner. De zones bevatten ruim voldoende waarnemingen om de heterogeniteit goed te beschrijven. Een overzicht van de heterogeniteitsindex per stof en per zone is in de bijlagen 3 (kolom 'Heterogeniteit)' opgenomen. In tabel 2.3 is per bodemkwaliteitszone weergegeven waar een sterke heterogeniteit is vastgesteld. Tabel 2.3: Bodemkwaliteitsklasse en heterogeniteit per bodemkwaliteitszone en bodemlaag Bodemkwaliteitszone Bodemkwaliteitsklasse Bepalende stof Sterke heterogeniteit inclusief aantal waarnemingen per stof Bovengrond (0,0-0,5 m-mv) B1. en industrie voor 1960 Kwik, Lood, PCB, PAK Olie (53) B2. en industrie vanaf 1960 N.v.t. Olie (167) B3. Buitengebied N.v.t. Olie (42) Ondergrond (0,5-3,0 m-mv) O1. en industrie voor 1960 N.v.t. N.v.t. O2. en industrie vanaf 1960 N.v.t. N.v.t. O3. Buitengebied N.v.t. N.v.t. 2.8 Stap 8: Bodemkwaliteitskaart Inleiding De bodemkwaliteitskaart bestaat uit drie hoofdkaarten: 1. Een kaart met uitgesloten locaties en gebieden. 2. De ontgravingskaart. 3. De toepassingskaart. In de onderstaande paragrafen is nader ingegaan op de hoofdkaarten. Bij de ontgravings- en toepassingskaart is uitgegaan van het generieke kader van het Besluit. Pagina 10

15 2.8.2 Kaart met uitgesloten locaties en gebieden In de gemeente Eindhoven is een aantal locaties en gebieden uitgesloten van de bodemkwaliteitskaart. Een overzicht van de uitgezonderde locaties en gebieden is aangegeven in 2.1. De ligging van uitgesloten locaties is vanwege het dynamische karakter niet altijd op de kaarten weergegeven. Hiervoor moet contact worden opgenomen met de gemeente. U kunt dit doen door de bodeminformatie via het internet op te vragen op de volgende website: en selecteer Bodeminformatie voor makelaars, adviesbureaus en burgers. Of gebruik de volgende link: Ontgravingskaart De ontgravingskaart geeft de kwaliteit aan van de eventueel te ontgraven grond op een niet voor bodemverontreiniging verdachte locatie. Deze kaart mag onder bepaalde voorwaarden worden gebruikt als bewijsmiddel voor de chemische kwaliteit van de te ontgraven grond, als deze grond elders nuttig wordt toegepast. De ontgravingskwaliteit is net als de bodemkwaliteitsklasse gebaseerd op het gemiddelde gehalte van een zone (zie de bijlagen 3, kolom 'Gem') en getoetst aan de toetsingswaarden uit het Besluit. Om het standstillprincipe voor de bodemkwaliteit op gebiedsniveau te kunnen waarborgen is de toetsing voor de kwaliteitsklasse van '' strenger voor het bepalen van de ontgravingskwaliteitsklasse dan voor de het bepalen van de bodemkwaliteitsklasse. De toetsingsmethodiek is opgenomen in bijlage 1 onder het kopje Ontgravingskaart, ter vergelijking zie ook het kopje Bodemkwaliteitsklasse. In tabel 2.4 is de ontgravingskwaliteitsklasse per onderscheiden zone aangegeven. De ontgravingskaart per bodemlaag is opgenomen in bijlage 8a en 8b. Tabel 2.4: Ontgravingskwaliteitsklasse per bodemkwaliteitszone en bodemlaag Bodemkwaliteitszone Ontgravingskwaliteitsklasse Bepalende stof Bovengrond (0,0-0,5 m-mv) B1. en industrie voor 1960 Kwik, Lood, PCB, PAK B2. en industrie vanaf 1960 N.v.t. B3. Buitengebied N.v.t. Ondergrond (0,5-3,0 m-mv) O1. en industrie voor 1960 N.v.t. O2. en industrie vanaf 1960 N.v.t. O3. Buitengebied N.v.t. Pagina 11

16 2.8.4 Toepassingskaart Bij de toepassingskaart is gekeken naar de vastgestelde bodemkwaliteitsklasse en de (toekomstige) functie van de bodem (zie bijlage 1 onder het kopje 'Toepassingskaart'). In tabel 2.5 is het resultaat van deze werkwijze voor de toepassingskaart van de gemeente Eindhoven samengevat. In aanvulling op tabel 2.5 zijn op de toepassingskaart van de bovengrond de saneringslocaties Genderpark en Strijp R opgenomen. Voor deze locaties zijn de gestelde toepassingseisen in de betreffende saneringsplannen overgenomen (ontgravingskwaliteitsklasse ). Op bijlage 9a en 9b staat per bodemlaag aangegeven welke toepassingseis er geldt. Tabel 2.5: Toepassingseisen per combinatie bodemfunctie- en bodemkwaliteitsklasse conform het generieke kader van het Besluit. Bodemkwaliteitszone Bodemfunctieklasse Bodemkwaliteitsklasse Toepassingseis (generiek beleid van het Besluit) Bovengrond (0,0-0,5 m-mv) B1. en industrie voor 1960 Industrie Industrie B2. en industrie vanaf 1960 Overig () Industrie B3. Buitengebied Overig () Ondergrond (0,5-3,0 m-mv) O1. en industrie voor 1960 Industrie Industrie O2. en industrie vanaf 1960 Overig () Industrie O3. Buitengebied Overig () Pagina 12

17 2.9 Bijzondere omstandigheden De bodemkwaliteitskaart doet geen uitspraak over de kwaliteit van de bodem ter plaatse van verdachte locaties, verontreinigde locaties, gesaneerde locaties of locaties met onvoorziene visuele waarnemingen (bodemvreemde materialen, kleur, geur). Op deze locaties verwacht men een afwijkende (betere of juist slechtere) bodemkwaliteit dan in de omgeving. Op terreinen die ooit een leeflaag van schone grond hebben gekregen, of gesaneerde locaties mag men bijvoorbeeld een betere kwaliteit verwachten. Een slechtere kwaliteit valt te verwachten op terreinen die (wellicht) door een puntbron verontreinigd zijn en ter plaatse van dempingen, stortplaatsen en lokale ophooglagen. Ook door de provincie aangewezen beschermingsgebieden vallen onder locaties met bijzondere omstandigheden voor grondverzet. Voorbeelden hiervan zijn waterwin- en grondwaterbeschermingsgebieden, archeologie/cultuurhistorie, Natura 2000-gebieden en aardkundig waardevolle gebieden. Voorafgaand aan het grondverzet moet zowel voor de ontgravingslocatie als op de toepassingslocatie worden nagegaan of er naar aanleiding van de ligging in één of meerdere beschermingsgebieden er restricties zijn ten aanzien van het gronden baggerverzet. De provincie kan hier aanvullende eisen stellen. De ligging van deze provinciale beschermingsgebieden is onder andere te vinden op de website van provincie Noord-Brabant: Waterwin- en grondwaterbeschermingsgebieden, ecologische verbindingszones en Natura gebieden (en zoek onder legenda eenheden 'Beleid', 'Natura 2000' en 'Beschermingszones winning water voor menselijke consumptie') Aardkundige waardevolle gebieden Archeologisch en cultuurhistorisch waardevolle gebieden ortex/essentials/rest/sites/chw_viewer/viewers/basisviewerpluschw/virtualdirectory/config/view er.xml 2.10 Vaststellen bodemkwaliteitskaart en bodemfunctieklassenkaart Met de bodemkwaliteitskaart heeft de gemeente Eindhoven een goed instrument in handen voor het toepassen van grond. De gemeente is voor haar eigen gemeentelijke grondgebied het bevoegd gezag voor het Besluit bij de toepassing van grond en baggerspecie op de landbodem. De gemeente wil gebruik maken van het generieke kader van het Besluit. Het vaststellen van de generieke bodemkwaliteitskaart kan beschouwd worden als een besluit van algemene strekking en wel een algemeen verbindend voorschrift (avv). De bodemfunctieklassenkaart moet worden vastgesteld door het college van burgemeester en wethouders. Dit is een besluit in de zin van de Algemene wet bestuursrecht (zie hiervoor de Nota van toelichting bij artikel 55 van het Besluit) en kan evenals de bodemkwaliteitskaart beschouwd worden als een besluit van algemene strekking en wel een algemeen verbindend voorschrift (avv). Om de bekendheid en het draagvlak van bodemkwaliteitskaart en bodemfunctieklassenkaart te vergroten adviseren wij dat bij de vaststelling van de bodemkwaliteitskaart en de bodemfunctieklassenkaart inspraak mogelijk is. Dat kan door de Uniforme openbare voorbereidingsprocedure (afdeling 3.4) of een vergelijkbare procedure te volgen. Pagina 13

18 3 Samenvatting en conclusies CSO Adviesbureau voor Milieu-Onderzoek B.V. heeft in opdracht van de gemeente Eindhoven de bodemkwaliteitskaart opgesteld voor het gemeentelijke grondgebied. In de bodemkwaliteitskaart zijn op basis van historie, gebruik en bodemkwaliteit in totaal 6 bodemkwaliteitszones onderscheiden in de bovengrond (bodemlaag vanaf het maaiveld tot en met 0,5 meter diepte; 0 0,5 m-mv) en de ondergrond (bodemlaag vanaf 0,5 meter tot en met 3,0 meter diepte; 0,5 3 m-mv): en industrie voor en industrie vanaf Buitengebied. De volgende gebieden zijn uitgezonderd van de bodemkwaliteitskaart: De Rijkswegen, inclusief wegbermen (andere beheerorganisatie). De provinciale wegen, inclusief wegbermen (andere beheerorganisatie). Spoorgebonden gronden: spoorlijnen en emplacementen, inclusief spoorbermen. Locaties met, of die verdacht zijn voor, een bodemverontreiniging, inclusief stortplaatsen en drukke doorgaande (rond)wegen inclusief onverharde wegbermen. Gesaneerde locaties in het kader van de Wet bodembescherming (voor wat betreft de ontgravingskaart). Terrein omsloten door de rijksweg A2, de Anthony Fokkerweg en de Oirschotsedijk. Eindhoven Airport. Landgoed de Wielewaal. Het TU-terrein. Het DAF-fabrieksterrein. Alle zones zijn vastgesteld voor de stoffen barium, cadmium, kobalt, koper, kwik, lood, molybdeen, nikkel, zink, minerale olie en de stofgroepen polychloorbifenylen (PCB) en polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK). Voor de uitgezonderde en/of niet-gezoneerde gebieden geldt het generieke kader van het Besluit bodemkwaliteit zonder dat een bodemkwaliteitskaart is opgesteld. Dit betekent dat de kwaliteit van de toe te passen grond of baggerspecie enerzijds moet voldoen aan de maximale waarden van de functie die voor de ontvangende bodem is aangegeven op de bodemfunctieklassenkaart (zie bijlage 5). Anderzijds moet de kwaliteit van de ontvangende bodem worden onderzocht om vast te stellen of de kwaliteit van de toe te passen grond of baggerspecie van een betere of vergelijkbare kwaliteit is. De uiteindelijke toepassingseis is afhankelijk van de strengste eis van deze dubbele toets. Voor de saneringslocaties Genderpark en Strijp R zijn voor de bovengrond de gestelde toepassingseisen in de betreffende saneringsplannen overgenomen (ontgravingskwaliteitsklasse ). Op de ontgravingskaart (bijlagen 8a en 8b) zijn de kwaliteitsgegevens weergegeven van de te ontgraven bovenen ondergrond op niet verdachte locaties voor bodemverontreiniging. Op de toepassingskaart voor de boven- en ondergrond (bijlagen 9a en 9b) zijn de toepassingseisen weergegeven die gelden voor een gebied als een partij grond wordt toegepast. In tabel 3.1 is een totaaloverzicht gegeven van alle zones. De bodemkwaliteitskaart kan in het generieke kader van het Besluit bodemkwaliteit voor alle 6 de onderscheiden bodemkwaliteitszones worden gebruikt. De mogelijkheden voor vrij grondverzet 9 in het generieke kader van het Besluit is in de tabel 3.2 weergegeven. 9 Van vrij grondverzet is sprake als voorafgaand aan het grondverzet de kwaliteit van de grond niet hoeft te worden vastgesteld. Pagina 14

19 Tabel 3.1: Totaaloverzicht bodemkwaliteitszones, ontgravingskwaliteitsklassen, toepassingseisen bij de voorkomende bodemfuncties conform het generieke kader Besluit bodemkwaliteit. Bodemkwaliteitszone Bodemfunctieklasse Ontgravingskwaliteitsklasse Toepassingseis (generiek beleid van het Besluit) Bovengrond (0,0-0,5 m-mv) B1. en industrie voor 1960 Industrie Industrie B2. en industrie vanaf 1960 Overig () Industrie B3. Buitengebied Overig () Ondergrond (0,5-3,0 m-mv) O1. en industrie voor 1960 Industrie Industrie O2. en industrie vanaf 1960 Overig () Industrie O3. Buitengebied Overig () Pagina 15

20 Tabel 3.2 Mogelijkheden vrij grondverzet (grondstromenmatrix) met het generieke kader van het Besluit Ontgravingslocatie B1 B2 B3 O1 O2 O3 Ontgravingskwaliteit Onbekend en industrie voor 1960 en Industrie vanaf 1960 Buitengebied en industrie voor 1960 en Industrie vanaf 1960 Buitengebied Uitgesloten gebied Toepassingslocatie Toepassingseis B1 en industrie voor 1960 B2 en industrie vanaf 1960 B3 Buitengebied O1 en industrie voor 1960 O2 en industrie vanaf 1960 O3 Buitengebied Uitgesloten gebied Onbekend BELANGRIJK: Voorafgaand aan het grondverzet moet altijd een historisch onderzoek worden uitgevoerd. Niet toepasbaar, tenzij na partijkeuring en toetsing door de gemeente Toepasbaar, mits de ontgravingslocatie niet verdacht is voor locale bodemverontreiniging NEN onderzoek om samen met bodemfunctieklasse de toepassingseis te bepalen (bijlage 1, kopje Toepassingskaart), toetsing door de gemeente Geen vrij grondverzet Pagina 16

21 4 Gebruik bodemkwaliteitskaart bij grondverzet In bijlage 4 is een stappenplan opgenomen voor het al dan niet kunnen uitvoeren van vrij grondverzet 10 met de bodemkwaliteitskaart als bewijsmiddel voor de chemische kwaliteit van de grond. Hieronder is verder ingegaan op het gebruik van de bodemkwaliteitskaart bij grondverzet in de gemeente Eindhoven. Basisprincipes bij grondverzet De volgende basisprincipes zijn van toepassing om de bodemkwaliteitskaart te gebruiken bij grondverzet: 1. De initiatiefnemer moet zich op de hoogte stellen van: de mogelijkheden van het grondverzet voorafgaand aan de werkzaamheden (ontgraven en toepassen van grond); het gebruik van de bodemkwaliteitskaart als bewijsmiddel voor de chemische kwaliteit van de grond. Maar ook een ieder die op een bepaald moment in enig opzicht macht uitoefent over (een deel van) de toepassing kan worden aangesproken; bijvoorbeeld een eigenaar, erfpachter, huurder, bruiklener of kraker is verantwoordelijk bij grondverzet. 2. Vastgesteld moet worden of de ontgravings- en toepassingslocatie in een zone van de bodemkwaliteitskaart ligt. Wanneer blijkt dat het een uitgezonderd en/of niet-gezoneerd gebied betreft, dan geldt het generieke kader van het Besluit bodemkwaliteit zonder bodemkwaliteitskaart. Dit betekent dat de kwaliteit van de toe te passen grond of baggerspecie enerzijds moet voldoen aan de maximale waarden van de functie die voor de ontvangende bodem is aangegeven op de bodemfunctieklassenkaart (zie bijlage 5). Anderzijds moet de kwaliteit van de ontvangende bodem worden onderzocht om vast te stellen of de kwaliteit van de toe te passen grond of baggerspecie van een betere of vergelijkbare kwaliteit is. 3. Het grondverzet mag alleen plaatsvinden op locaties die niet verdacht zijn voor bodemverontreiniging. Dit geldt zowel voor de ontgravings- als de toepassingslocatie. Hiermee wordt voorkomen dat sterk verontreinigde grond wordt afgegraven en elders (ongewenst) wordt toegepast en/of dat een eventuele sterke grondverontreiniging illegaal wordt afgedekt. Deze informatie moet worden achterhaald door middel van een vooronderzoek conform de NEN5725 (basisniveau). In de NEN5725 is ook aangegeven dat informatie moet worden achterhaald of op de locatie asbest op en in de bodem en in, op of aan (voormalige) opstallen kan voorkomen. De resultaten van het vooronderzoek (ontgravings- èn toepassingslocatie) moet volledig en gelijktijdig met de melding voor het grondverzet bij de gemeente worden ingeleverd. 4. De toepassing van de grond moet nuttig zijn (zie artikel 35 van het Besluit bodemkwaliteit). Het is niet toegestaan om zich van grond te ontdoen. Vanaf het moment van ontgraven tot aan het moment van verwerking wordt de grond als afvalstof gezien. 5. Achterhaald moet worden of rekening moet worden gehouden met andere wet- en regelgeving zoals bijvoorbeeld de Wet ruimtelijke ordening (Wro), Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo), Monumentenwet (Verdrag van Malta), Waterwet, Flora- en Faunawet, of dat een locatie is gelegen in een provinciaal beschermingsgebied zoals een waterwin- of grondwaterbeschermingsgebied, Natura2000 gebieden, ecologische hoofdstructuren of gebieden met aardkundige dan wel archeologische en cultuurhistorische waarden. 10 Van vrij grondverzet is sprake als voorafgaand aan het grondverzet de kwaliteit van de grond niet hoeft te worden vastgesteld. Pagina 17

22 Hoe wordt bodemkwaliteitskaart gebruikt Als aan deze basisprincipes is voldaan, werkt de bodemkwaliteitskaart als volgt: De ontgraven grond uit gebieden met een kwaliteit vallend in de ontgravingskwaliteitsklasse (oranje op de ontgravingskaarten van bijlagen 8a en 8b) mag zonder partijkeuring worden toegepast in gebieden waarvan de toepassingseis de kwaliteitsklasse of Industrie is (respectievelijk oranje en rood op de toepassingskaart van bijlagen 9a en 9b). De ontgraven grond uit gebieden met een kwaliteit vallend in de ontgravingskwaliteitsklasse (Achtergrondwaarden -AW2000; groen op de ontgravingskaarten van bijlagen 8a en 8b) mag overal worden toegepast. NB Op basis van de gemiddelde kwaliteit en de geldende toetsingsnormen uit het Besluit en de Regeling bodemkwaliteit komt de ontgravingskwaliteitsklasse Industrie in de gemeente Eindhoven niet voor. Voor grond, waarop een partijkeuring is uitgevoerd volgens het Besluit bodemkwaliteit, is de in de partijkeuring vastgestelde kwaliteit leidend. De toepassingskaarten (bijlagen 9a en 9b) geven aan waar deze grond mag worden hergebruikt. De mogelijkheden voor vrij grondverzet 11 in het kader van generieke beleid is in de tabel 3.2 weergegeven. Het grondverzet moet worden gemeld Al het grondverzet moet uiterlijk 5 werkdagen voorafgaand aan de werkzaamheden worden gemeld bij het centrale meldpunt van Rijkswaterstaat Leefomgeving/Bodem+: Uitzonderingen op deze meldingsplicht zijn: de toepassing van grond door particulieren, anders dan in de uitoefening van een bedrijf of beroep; het toepassen van grond binnen een landbouwbedrijf als de grond afkomstig is van een tot dat landbouwbedrijf behorend perceel grond waarop een vergelijkbaar gewas wordt geteeld als op het perceel grond waar de grond wordt toegepast; het verspreiden van baggerspecie uit een watergang over de aan de watergang grenzende percelen; het toepassen van schone grond in hoeveelheden kleiner dan 50 m 3. Voor het toepassen van schone grond in hoeveelheden vanaf 50 m 3 moet eenmalig de toepassingslocatie worden gemeld; tijdelijke uitname van grond zonder tussentijdse bewerkingen (bijvoorbeeld bij het vervang- en reparatiewerkzaamheden aan kabels, leidingen en riolering). 11 Van vrij grondverzet is sprake als voorafgaand aan het grondverzet de kwaliteit van de grond niet hoeft te worden vastgesteld. Pagina 18

23 Gebruik grond met kwaliteitsklasse Industrie in grootschalige bodemtoepassingen Binnen het Besluit is een verbijzondering opgenomen: het toetsingskader voor het toepassen van grond in grootschalige toepassingen. In de kern van de grootschalige toepassing mag grond tot en met de (ontgravings-)kwaliteitsklasse Industrie worden toegepast. Er hoeft niet te worden getoetst aan de kwaliteit en de functie van de ontvangende bodem. Wel geldt als eis dat de uitloging van de toegepaste grond aan de eisen van het Besluit en de Regeling bodemkwaliteit moet voldoen. Concreet houdt dat in dat, bij gehalten groter dan de emissietoetswaarden, een uitloogonderzoek moet plaatsvinden. De resultaten van dit uitloogonderzoek worden vervolgens getoetst aan de eisen die het Besluit en de Regeling bodemkwaliteit hieraan stellen. In de gemeente Eindhoven komen geen zones voor met de ontgravingskwaliteit Industrie. Als met een historisch onderzoek aangetoond wordt dat de te ontgraven grond niet verdacht is voor bodemverontreiniging, dan mag deze grond met de bodemkwaliteitskaart (en het historisch onderzoek) als bewijsmiddel worden toegepast in grootschalige bodemtoepassingen. Pagina 19

24 Pagina 20