Visie van SLAK Atelierbeheer op provinciaal cultuuren erfgoedbeleid

Transcriptie

1 Visie van SLAK Atelierbeheer op provinciaal cultuuren erfgoedbeleid Met genoegen heeft SLAK Atelierbeheer kennis genomen van de Startnotitie programma cultuur en erfgoed , waarin provincie Gelderland haar missie, visie en uitgangspunten voor het toekomstige Gelderse cultuur- en erfgoedbeleid presenteert. SLAK mist echter het belang van kunstenaarsateliers en creatieve werkplaatsen in deze uitgangspunten. Als officiële partner van provincie Gelderland wil SLAK graag inhoudelijk reageren op deze startnotitie. Inleiding SLAK is verheugd te lezen dat provincie Gelderland wil bijdragen aan de ontwikkeling van een bloeiend cultuur- en erfgoedklimaat in Gelderland. De provincie verbindt aan dit doel een negental programmatische uitgangspunten die samen vormgeven aan de accenten van het toekomstige provinciale beleid (1 dynamisch netwerk, 2 jeugd en talent, 3 duurzame ruimtelijke ontwikkeling, 4 leefbaarheid, 5 ontwikkelen met kwaliteit, 6 economie en innovatie, 7 stedelijke netwerken en vitaal platteland, 8 gebiedsopgaven, 9 Europa). Omdat SLAK zich bevindt op het kruispunt tussen cultuur en erfgoed - dé onderwerpen van het provinciale takenpakket - weet SLAK zich met haar werkveld te verhouden tot het merendeel van deze uitgangspunten. SLAK beheert en verhuurt werk- en woonruimtes voor kunstenaars, creatievelingen en culturele organisaties in de provincie Gelderland. Het werkveld waarin SLAK zich beweegt breidt zich de laatste jaren echter steeds verder uit. Naast haar kerntaak, richt SLAK zich met groeiende mate op haar economische en maatschappelijke rol in wijken, steden, dorpen en binnen sociaalmaatschappelijke organisaties. Omdat SLAK zich met haar werk bevindt op het snijvlak van artistieke ontwikkeling, sociale samenwerking, vastgoed en gebiedsontwikkeling, is SLAK meer dan alleen van belang voor kunstenaars en creatievelingen op zich. SLAK heeft haar netwerk uitgebreid tot ver buiten de culturele wereld. Ook de uitgangspunten van het provinciale cultuur- en erfgoedbeleid rijken verder dan puur artistieke ontwikkeling in Gelderland. Om die reden ziet SLAK zichzelf als een natuurlijke partner van de provincie. Met name de uitgangspunten die de provincie noemt betreffende gebiedsontwikkeling, ontwikkeling van (professioneel artistiek) talent, erfgoedontwikkeling en leefbaarheid, zijn het werkveld van SLAK. 50 jaar kennis en ervaring In 2016 bestaat SLAK Atelierbeheer 50 jaar. In de afgelopen jaren heeft SLAK veel kennis en ervaring opgedaan. Deze betreffen in de eerste plaats specifiek over atelier- en broedplaatskwesties, maar hebben daarnaast duidelijk effect op het culturele klimaat in Gelderland in bredere zin. SLAK signaleert namelijk sinds een aantal jaar een algehele stagnatie van werkplaatsen voor creatievelingen. Op provinciaal niveau is het aanbod aan ateliers en creatieve werkplaatsen beduidend lager dan de vraag. Met name ruimtes die geschikt zijn voor muziek, dans en toneel zijn schaars in de provincie. Deze ontwikkeling heeft niet alleen consequenties voor de kunstenaars en andere creatievelingen, maar ook voor het algehele culturele klimaat in Gelderland. In de provincie is een afname van een

2 makersklimaat zichtbaar. Dit geldt voor zowel de dorpen, als de kleinere steden (Apeldoorn, Zutphen, Ede, Doetinchem, Wageningen) en de grotere steden (Arnhem en Nijmegen). SLAK vindt dit een negatieve ontwikkeling voor de bloei van het culturele klimaat van Gelderland. SLAK ziet dat makers zich steeds minder verbonden voelen met steden en dorpen in Gelderland. Tevens ziet zij tot haar spijt veel kunstenaars en creatievelingen vertrekken naar de Randstad (met name Rotterdam, Amsterdam en Utrecht) of zelfs naar het buitenland. Ook Arnhem, een stad die cultureel sterk gekenmerkt wordt door de aanwezigheid van ArtEZ heeft moeite met het vasthouden van net afgestudeerden. Tegelijkertijd ziet SLAK een trend van leegstand binnen verschillende gemeenten in Gelderland. Zowel in binnensteden als in het buitengebied en de randgebieden is er een toenemende mate van leegstand en bevolkingskrimp. Voor SLAK is dit een kans voor het bieden van plekken aan kunstenaars en andere creatievelingen, zowel in steden als dorpen. Voor de komende tijd ziet SLAK voor zichzelf dan ook een rol weggelegd in het tegengaan van leegstand in krimpgebieden. SLAK in Gelderland SLAK leest in Startnotitie programma cultuur en erfgoed dat de provincie zich op een aantal culturele onderwerpen wil ontplooien. Met name het accent op het vergroten van leefbaarheid, ruimtelijke ontwikkeling en artistieke kwaliteit vind SLAK interessant. Ateliers en creatieve werkplaatsen geven volgens SLAK op veel van de open vragen in de startnotitie antwoord. SLAK pleit daarom voor meer aandacht voor ateliers en broedplaatsen in het cultuur- en erfgoedbeleid van de provincie Gelderland. Talentontwikkeling en artistieke ontwikkeling. Provincie Gelderland schrijft in haar startnotitie dat kwaliteit van het culturele aanbod belangrijk is: de provincie wil de kwaliteit bevorderen door (experimenteer)ruimte te bieden voor de artistieke ontwikkeling van professionele kunstenaars en makers, ook als daar niet direct publiek voor is. Daarnaast valt in de startnotitie te lezen dat professionals een belangrijke schakel in de ontwikkeling van cultuur vormen en de drijvende kracht achter kwaliteit en innovatie zijn. De provincie vervolgt met het voorstellen van een onderzoek naar hoe talentontwikkeling gestimuleerd kan worden. SLAK weet dat het aanbieden van voldoende, veelzijdige en betaalbare werkruimtes (van danslokalen tot schildersateliers en van modestudio s tot flexwerkplekken) voor een belangrijk deel voorziet. Ook kleine podia waar kunstenaars en creatieve ondernemers zichzelf kunnen presenteren zijn hierbij van belang. Daarbij moet worden gedacht aan galeries, winkels of plekken waar voor publiek geëxperimenteerd kan worden. SLAK kan dus zeker ook een rol spelen in het onderzoek dat de provincie hier voorstelt. De faciliterende ervaringen van SLAK kunnen in dat geval gekoppeld worden aan de meer inhoudelijke kennis van andere culturele of (sociaal-) maatschappelijke organisaties. Economische gebiedsontwikkeling en leefbaarheid. Cultuur en erfgoed zijn sterk verbonden met de inrichting van de ruimte. Ze maken een bepaald gebied bijzonder, voegen kwaliteit toe en vertellen het verhaal, zo staat te lezen in de startnotitie van provincie Gelderland. Deze visie deelt SLAK van harte met de provincie en probeert die ook sinds jaar en dag uit te dragen. Verschillende projecten van SLAK laten zien dat kunstenaars en andere creatievelingen een welkome invulling van (vaak leegstaande) panden zijn, vooral in de gebieden, wijken, dorpen en steden waar het culturele aanbod schaars is.

3 Dit vindt tevens aansluiting bij het punt over leefbaarheid, dat provincie Gelderland aankaart in haar startnotitie. Zo stelt de provincie voor dat in de toekomst onderzocht moet worden in hoeverre cultuur en erfgoed bij kunnen dragen aan de leefbaarheid van de inwoners in Gelderland. Met haar keurmerk Leegstandsbeheer kan SLAK ook bij dit onderzoek een functie vervullen. Zeker in krimpgebieden wil SLAK de creatieve werkplaatsen inzetten als vergroter van leefbaarheid. SLAK kan tevens een functie worden toebedeeld bij het vergroten van een aantrekkelijk (economisch) vestigingsklimaat in Gelderland. Niet alleen de economische ontwikkeling van kunstenaars en creatievelingen speelt daarin een rol, maar ook de economische aantrekkingskracht van een bloeiend cultureel klimaat van Gelderland wordt vergroot. Erfgoed en transformatie. Op het gebied van erfgoedontwikkeling levert SLAK al een bijdrage op provinciaal cultuurbeleid. SLAK is in Gelderland een belangrijke partner bij erfgoedontwikkeling, juist omdat kunst en cultuur vaak welkome invullingen zijn van het Gelderse erfgoed. Een laagdrempelige huur is daarbij van belang; op die manier krijgen ook minder bekende kunstenaars en creatievelingen de mogelijkheid zichzelf te ontwikkelen en te presenteren. Hierin kan de provincie wellicht voorzien. De brug tussen erfgoed en cultuur (de onderwerpen van de startnotitie) wordt door provincie Gelderland in haar startnotitie volgens SLAK namelijk nog niet zo duidelijk gelegd. SLAK ziet met de culturele invulling van erfgoed echter een duidelijke rol weggelegd voor ateliers en creatieve werkplaatsen als de missende verbinding tussen erfgoed en cultuur. Besluit SLAK speelt een cruciale rol bij het vinden, ontwikkelen en duurzaam beheer van ateliers en andere werkruimtes voor de creatieve industrie. SLAK vindt ruimte belangrijk dat er enerzijds ruimte beschikbaar is waar professionals en amateurs zich op cultureel vlak kunnen ontwikkelen. Anderzijds zijn (kleine) podia, waar kunstenaars zich kunnen presenteren, van belang voor de zichtbaarheid van het culturele klimaat in Gelderland. SLAK merkt dat ook provincie Gelderland met haar toekomstige beleid ruimte wil geven aan cultuur en erfgoed, zodat zowel artistieke als maatschappelijke en economische ontwikkelingen kunnen opbloeien binnen Gelderland. Volgens SLAK dient de rol van ateliers en werkplaatsen voor de creatieve industrie daarbij zeker niet onderschat te worden. Door ondersteuning aan SLAK te verlenen realiseert de provincie haar hierboven genoemde doelstellingen.

4 Pim Coenen om 14:51 Met veel interesse hebben wij vanuit SLAK Atelierbeheer de eerste versie van het beleidsprogramma Cultuur & Erfgoed van provincie Gelderland bestudeerd. We zijn verheugd te lezen dat de provincie haar verantwoordelijkheid neemt in een breed scala aan maatschappelijke opgaven met betrekking tot cultuur en erfgoed. In de conceptversie van het beleidsprogramma worden een aantal belangrijke zaken gesignaleerd. Met name de speerpunten met betrekking tot gebiedsontwikkeling, de maatschappelijke betekenis van erfgoed en talentontwikkeling (met een specifieke focus op de ontwikkeling van de midcareer) vinden wij vanuit ons perspectief relevant. Deze punten kwamen tevens naar voren in onze eigen geformuleerde visie op provinciaal cultuur en erfgoedbeleid (zie van+slak+atelierbeheer+op+provinciaal+cultuur+en+erfgoedbeleid). Met betrekking tot gebiedsontwikkeling signaleert provincie Gelderland onder andere het volgende: Leegloop van binnensteden en dorpskernen vraagt om transformatie van gebouwen en openbare ruimten. [ ](Tijdelijke) creatieve invullingen brengen revitalisering op gang. [ ] Door kunstenaars te koppelen aan ruimtelijke opgaven komen meer mensen in contact met kunst en wordt er op een vernieuwende wijze meegedacht over de ontwerpkwaliteiten van een gebied. Andersom bieden de gebiedsopgaven kansen om cultuur en erfgoed te behouden en te ontwikkelen. (zie pagina 67). Wij sluiten ons volledig bij deze notie. Dankzij ateliers en culturele broedplaatsen zijn er genoeg voorbeelden te noemen waarbij kunst en cultuur aanjager is van gebiedsontwikkeling. Denk bijvoorbeeld aan Buitenplaats Koningsweg Noord in Arnhem, de oude Bavariabrouwerij in Wageningen, de Mauritskazernen in Ede of het KUNSTportaal in Arnhem. Bij deze projecten waren het de kunstenaars, de creatief ondernemers en de culturele instellingen die een gebied interessant, vernieuwend en leefbaar maakten. Dit is niet alleen goed voor de ontwikkeling van de stad, het dorp of de wijk; leegstand en transformatie zijn tevens kansen voor de ontplooiing van de verschillende spelers in het culturele veld. Dit vindt aansluiting met de zaken die provincie Gelderland signaleert met betrekking tot de maatschappelijke betekenis van erfgoed. De provincie stelt namelijk dat het maatschappelijke gebruik van een monument voorop staat en vervolgt daarmee met het volgende: Onderhoud, restauraties en een goede bestemming vergroten de

5 maatschappelijke betekenis van erfgoed. [ ] Door het beschikbaar stellen van zogenaamd kiemgeld stimuleren wij haalbaarheidsonderzoek en andere initiatieven die bijdragen aan een goede start van een project. Denk bijvoorbeeld aan het mogelijk maken van popup initiatieven in leegstaande monumenten waardoor er meer leven en energie ontstaat. (zie pagina 15). Hoewel onze middelen niet altijd toereikend zijn het optimale uit projecten te halen, zijn wij bij SLAK zelf al jaren bezig met deze provinciale doelstelling. Het Keurmerk Leegstandbeheer (KLB) is een instrument dat daarbij tot de dag van vandaag ingezet wordt. Bijvoorbeeld via het project Tussentijds, waarbij winkelpanden tijdelijk werden gebruikt door kunstenaars, designers en andere culturele initiatieven. Ook onze panden aan de Wezenlaan in Nijmegen en atelierwoningen in de SaksenWeimar Kazerne in Arnhem zijn voorbeelden van succesvolle tijdelijke invullingen van leegstaande gebouwen, die uiteindelijk meer maatschappelijke waarde aan de locaties hebben toegevoegd. SLAK zou in die zin zeker een rol kunnen spelen in de haalbaarheidsonderzoeken die de provincie in hierboven agendeert. Maar ook specifiek erfgoed vraagt volgens ons om maatschappelijk gebruik: erfgoed zou beschikbaar moeten zijn voor iedereen, dus is uitermate geschikt voor kleine en creatieve ondernemers. Het laatste punt uit de conceptversie van het beleidsprogramma van provincie Gelderland dat wij in deze reactie willen uitlichten heeft betrekking tot talentontwikkeling. De provincie stelt terecht dat talentontwikkeling een belangrijke voorwaarde voor een levendig cultureel klimaat is. Voor een bloeiend klimaat is het belangrijk dat er producties zijn die niet zozeer worden gemaakt om een (breed) publiek te bereiken, maar om de artistieke ontwikkeling te bevorderen. (zie pagina 1314). Volgens ons is het nodig om ateliers en culturele werkplekken te hebben, waar die (minder toegankelijke) producties kunnen worden gehuisvest. Vanuit SLAK vinden wij het dus erg goed dat de provincie dit punt aankaart; vaak lijkt een makerscultuur te worden ondergesneeuwd door sociale of economische doelstellingen van overheden. En dit terwijl de creatieve en kunstzinnige maker de essentiële basis vormen voor een goed cultureel klimaat. Daarop aansluitend zijn we blij verrast over het feit dat de provincie het probleem van de midcareer signaleert: We zien in Gelderland, met name de regio Arnhem en Nijmegen, relatief veel (beeldend) kunstenaars in hun midcareer. Dit is voor een deel te verklaren uit het gegeven dat kunstenaars direct na hun opleiding naar de

6 Randstad of het buitenland vertrekken. (zie pagina 13). Ook wij zien in ons bestand heel duidelijk dat, tot onze spijt, veel kunstenaars en creatievelingen vertrekken naar de Randstad (met name Rotterdam, Amsterdam en Utrecht) of zelf naar het buitenland. Ook Arnhem, een stad die cultureel sterk gekenmerkt wordt door de aanwezigheid van ArtEZ heeft moeite met het vasthouden van net afgestudeerden. Wij denken dat, wanneer het makersklimaat meer ondersteund wordt in Gelderland, automatisch meer kunstenaars willen blijven wonen en werken in deze provincie. Het makersklimaat dient volgens ons primair ondersteund te worden door meer faciliteiten zoals ateliers en werkplaatsen te bieden aan kunstenaars, creatief ondernemers en culturele instellingen. Ook het aanbieden van verschillende vormen van podia voor makers (denk aan galeries, kleine expo s, tentoonstellingen in de openbare ruimte, optredens en dergelijken) gaat hier absoluut mee samen. Vanuit SLAK zijn dit doelstellingen waar wij voortdurend mee bezig zijn, maar dankzij weinig financiële middelen altijd gehaald kunnen worden. Het probleem is dat dit over het algemeen vaak als een taak van de gemeenten wordt beschouwd. Wij zien hier echter ook een taak weggelegd voor de provincie, zeker gezien de specifiek provinciaal gerelateerde ontwikkelingen rondom de huisvesting van en podia voor kunstenaars, creatief ondernemers en culturele instellingen. Samengevat: vanuit SLAK zien wij ateliers, creatieve werkplaatsen en podiumplekken als mogelijke oplossingen voor de bovengenoemde focuspunten (gebiedsontwikkeling, maatschappelijke betekenis van erfgoed en talentontwikkeling) van de provincie. Wij hopen dan ook in de toekomst vaker mee te mogen denken met het beleid van de provincie. Daarnaast hopen we tevens aanspraak te mogen doen op de dynamische programmeerruimte die in het concept beleidsprogramma vanuit verschillende onderwerpen naar voren wordt gebracht.