gemeente Eindhoven OplegvelRaadsvoorstel Herijking beleid stedenbanden en mondiale bewustwording mvb/aa

Transcriptie

1 gemeente Eindhoven Raadsnummer Inboeknummer 11bst00685 Beslisdatum B&W 19 april 2011 Dossiernummer OplegvelRaadsvoorstel Herijking beleid stedenbanden en mondiale bewustwording mvb/aa

2 gemeente Eindhoven Raadsnummer 11R4312 Inboeknummer 11bst00685 Beslisdatum B&W 19 april 2011 Dossiernummer RaadsvoorstelHerijking beleid solidariteitsstedenbanden Inleiding Op 15 februari 2010 bent u middels een raadsinformatiebrief geïnformeerd over de door Ecorys uitgevoerd evaluatie van de solidariteitsstedenbanden over de periode Basis hiervoor was het Beleidskader Internationale Betrekkingen uit De evaluatie was de eerste fase van een proces om te komen tot herijking van het beleid. In het Beleidskader Internationale Betrekkingen uit 2004 kiest Eindhoven uitdrukkelijk voor een dubbele focus in de internationale betrekkingen: - de eerste focus is gericht op mondiale bewustwording en internationale samenwerking met contact- of zustersteden; - de tweede is gericht op de internationale dimensies van Brainport Eindhoven. In de praktijk betekent dit dubbele uitgangspunt, dat Eindhovense activiteiten in het kader van het gemeentelijk internationale beleid breed gericht zijn. Met name: b Grensoverschrijdende en internationale samenwerkingsprogramma s en projecten ; b Participeren in Europese en boven-europese internationale netwerken; b Promoten van Eindhoven in het buitenland; b Ondersteunen van activiteiten gericht op draagvlakverbreding en bewustwording op het gebied van internationale samenwerking; b Verstrekken van subsidies aan private rechtspersonen die zich richten op internationale samenwerking; b Onderhouden van solidariteitsstedenbanden, economische stedenbanden en jumelages. Een groot aantal internationale activiteiten blijkt niet geïsoleerd onder te brengen bij één van de onderscheiden vormen, maar hebben kenmerken van meerdere van de genoemde vormen of zijn sterk van elkaar afhankelijk. Zo is bijvoorbeeld draagvlakverbreding en bewustwording (mondiale bewustwording) sterk gerelateerd aan de steden waarmee de gemeente Eindhoven een formele band heeft. Eindhoven heeft in feite drie typen stedenbanden:

3 b jumelages: meerjarige banden met een gemeente in of buiten Europa waarbij (culturele) uitwisselingen en vriendschapsbanden met een gezamenlijk karakter of gezamenlijke oorsprong centraal staan (wederkerigheid). In dit kader is Eindhoven jumelages aangegaan met Bayeux (gezamenlijke oorsprong in bevrijding door hetzelfde legeronderdeel op het einde van Wereldoorlog II), en met Kadoma-stad (Japan). De laatstgenoemde jumelage is van oorsprong gebaseerd op de banden van Philips met deze stad en het daarmee samenhangende belang van overheidsbetrokkenheid bij dergelijk zakelijke contacten (en neigt daarmee al naar een economische stedenband). b economische stedenbanden: gericht op het aangaan van contacten vanuit economisch oogpunt. Deze stedenbanden zijn gebaseerd op de (geambieerde) contacten van het bedrijfsleven met deze stad en het daarmee samenhangende belang van actieve betrokkenheid van de lokale overheid bij dergelijke zakelijke contacten. Eindhoven heeft een stedenband van dit type met Gumi (Zuid-Korea) en met Nanjing (China). Ook met Bangalore (India) en Kayseri (Turkije) evenals met Moskou en Taipei is samenwerking en afstemming in de economische context in ontwikkeling. En uiteraard met Helsinki op het gebied van Design. De aangegane economische stedenbanden in landen met een opkomende economie en vanuit de veronderstelling dat die economisch voordeel opleveren voor Eindhoven, verbinden de twee voornoemde focussen. Ze zijn namelijk zowel gericht op internationale samenwerking, maar vooral ook bedoeld om een bijdrage te leveren aan de internationale dimensies van Brainport Eindhoven. b solidariteitsstedenbanden: een meerjarige relatie met een stad in Oost-Europa of in de derde wereld waarbij steun en solidariteit voorop staan. Steun kan van velerlei aard zijn (bestuurlijk, ambtelijk, expertise, materieel) en het karakter van een vriendschapsband krijgen. Het geven van steun en solidariteit als vorm van internationale ontwikkelingssamenwerking staat voorop. Deze stedenbanden zijn bovendien in sterke mate de dragers van activiteiten van en voor de Eindhovense bevolking zelf, welke zich richten op draagvlakverbreding en bewustwording op het gebied van internationale samenwerking. In dit kader heeft Eindhoven nu (historisch gegroeide) stedenbanden met: Bialystok (Polen), Chinandega (Nicaragua), Emfuleni (Zuid- Afrika), Gedaref (Sudan) en Minsk (Wit-Rusland). b Een bijzondere vorm van steun aan een stad of gebied is de hulp bij humanitaire rampen die onder voorwaarden gegeven kan worden. Deze kortdurende- steun aan een gebied waar zich een humanitaire ramp heeft voltrokken, heeft vooral een projectmatig karakter en eindigt als de wederopbouwprojecten zijn afgerond. Dit in tegenstelling tot de echte solidariteitsstedenbanden die 2

4 gebaseerd zijn op een meerjarige, programmatische ondersteuning van de lokale overheid en van de lokale bevolking. Dit raadsvoorstel is gericht op de eerste focus van het beleidskader, nl. mondiale bewustwording en internationale samenwerking met contact- of zustersteden. Doelstelling Doel van dit raadsvoorstel is het geven van een beleidskader waarbinnen invulling gegeven wordt aan de in het coalitieakkoord geformuleerde ambitie: Wij maken ons hard voor millenniumdoelstellinge n 1 en bevorderen eerlijke handel en duurzame productie. We erkennen daarbij de kracht van lokale diplomatie. Vanuit dit perspectief zullen we, op basis van de resultaten van de evaluatie, het stedenbandenbeleid herijken. 2, alsmede aan de uitwerking hiervan in ons collegeprogramma, waarin wij aangeven dat wij willen bezuinigen op het stedenbandenbeleid ( op de subsidie aan het COS voor de ondersteuning van de stedenbandstichtingen en door het afbouwen van een aantal stedenbanden). Voorstel 1. Instemmen met de volgende criteria voor het aangaan, instandhouden en beëindigen van solidariteitsstandenbanden: a. de stedenband is gebaseerd op een gemeenschappelijkheid, bindingsfactor of overeenkomstigheid; b. de politieke en economische context vormt een geschikte voedingsbodem voor steun en solidariteit vanuit Eindhoven; c. geen strijdigheid met Europees en Rijksbeleid; d. eindigheid; e. ontbrekende motivatie bij triple helix partners in Eindhoven zelf of in de zusterstad; f. concentratie in aantallen (maximaal 3); 2. - Instemmen met het afbouwen van de gemeentelijke stedenbandenrelatie met Bialystok, Minsk en Gedaref; - Instemmen met het afbouwen van de structurele subsidierelatie met de stichting stedenkontakt Eindhoven Bialystok; - Instemmen met het afbouwen van de structurele subsidierelatie met de stichting stedenkontakt Eindhoven Minsk; - Instemmen met het afbouwen van de structurele subsidierelatie met de stichting projectkoppeling Eindhoven Gedaref; - Instemmen met beëindigen van de subsidie aan het COS inzake de ondersteuning van de stedenbandstichtingen; 3. Instemmen met het binnen het financieel kader reserveren van voor de 1. Eindhoven neemt deel aan de Millennium Gemeente Campagne van VNG-international. De doorlooptijd daarvan is tot Werken aan Morgen, coalitieakkoord , PvdA-VVD-D66-GL, pag. 38 3

5 jumelage met Bayeux 4. Het college opdracht geven om de raad voor de Kadernota een herzien beleidskader Internationale Betrekkingen voor te leggen, waarbij: a. Het volledige domein van internationale betrekkingen in samenhang bekeken wordt b. met betrekking tot solidariteitsstedenbanden de volgende uitgangspunten gehanteerd worden voor het vormgeven van een (nieuwe of bestaande) stedenband: Inhoudelijk staan de millenniumdoelstellingen en het bevorderen eerlijke handel en duurzame productie (fair trade), alsmede de kracht van lokale diplomatie centraal Heldere rolverdeling en betrokkenheid publieke en private partijen Gericht op zelfredzaamheid; Financiële bestaansmogelijkheden; c. naast de bestaande activiteiten, waaronder het instrument stedenbanden andere vormen van mondiale bewustwording onderzocht worden waarbij de millenniumdoelstellingen en het stimuleren van eerlijke handel en duurzame productie centraal staan; d. bezien wordt of op basis van de onder 1. vastgestelde criteria en de resultaten van het onderzoek onder 4.b het opportuun is om de overblijvende stedenbanden in de toekomst te continueren en/of om nieuwe stedenbanden aan te gaan; Argumenten 1.1 De voorgestelde criteria geven een evenwichtig kader waarlangs (vrijwel) objectieve beoordeling plaats kan vinden. De genoemde criteria bestaan deels uit positieve selectiecriteria (a en b) en negatieve selectiecriteria (c, d, e en f). Zo veel als mogelijk zijn de criteria geobjectiveerd. Daarbij hanteren wij als primair uitgangspunt dat wij geen stedenbanden aangaan met steden in landen waarvan het niet wenselijk is om overheidsbetrekkingen mee te onderhouden, bijvoorbeeld door een tekortschietende mensenrechtensituatie of corruptie. Een vruchtbare basis om aan capaciteitsopbouw te doen is een conditio sine qua non. De criteria zijn onderstaand nader uitgewerkt: a. De stedenband is gebaseerd op een gemeenschappelijkheid, bindingsfactor of overeenkomstigheid Een vaak gehoorde stelling is, dat er draagvlak in de stad moet zijn voor een stedenband. Hoewel alle stedenbanden gelinkt zijn aan groepen enthousiaste vrijwilligers (verenigd in stedenbandenstichtingen) gaat het hier op een bevolking van meer dan mensen toch nog altijd slechts om een handjevol mensen en niet om substantiële aantallen. Belangrijker is, dat zo n groepje mensen er in slaagt via hun stedenband bij grotere aantallen 4

6 Eindhovenaren de mondiale bewustwording te vergroten. In fase 1 van deze evaluatie is daar naar gekeken en het blijkt dat daar in wisselende mate in geslaagd wordt. Bij het aangaan van een solidariteitsstedenband moet er een basis zijn die beide steden op enigerlei wijze bindt 3. Ongetwijfeld zouden honderden steden overal in de wereld geholpen zijn met steun en solidariteit vanuit Eindhoven. Een herkenbare binding of overeenkomstigheid met Eindhoven moet een eerste onderscheidend criterium zijn. Het kan dan gaan om verschillende zaken: b een historische of geografische band; b een culturele of etnische band. Concreet zou dat vooral betekenen dat in Eindhoven een substantiële doelgroep uit het herkomstgebied/-stad aanwezig moet zijn. Uit overzichten van aantallen inwoners (in Eindhoven) per herkomstland blijkt dat het lastig is om aantallen te kwalificeren in substantieel. Op enkele landen na gaat het om maximaal honderden, vaak slechts enkele tientallen of nog minder personen die afkomstig zijn uit een bepaald land 4. Daarom is het voorstel om dit criterium niet zonder meer te laten gelden. Alleen als een aspirant zusterstad uit een van deze landen zich meldt, kan dit criterium in positieve zin bijdragen aan de keuze en standpuntbepaling. We zoeken het dus niet op, maar als het zich aandient is het een pluspunt. b een wederkerigheid of gemeenschappelijkheid qua type bedrijvigheid, economische relaties e.d. De aspirant zusterstad moet iets hebben met één of meer voor Eindhoven kenmerkende elementen: (top)technologie, design, innovatie/kennis, etc. Ook het triple helix model (samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen) is typisch van deze regio. 5 Daarbij zit er een zekere spanning tussen deze kenmerken van een ver 3 Ook jumelages zijn gebaseerd op een gemeenschappelijkheid, maar richten zich op uitwisselingen van dat gemeenschappelijke. Bij solidariteitsstedenbanden staat steun en solidariteit vanuit Eindhoven voorop. 4 Alleen Turkije (ruim personen), Indonesië (6500 personen), Marokko (5500 p.), Suriname (ruim 3500 p.), Nederlandse Antillen (2500 p) zitten hoger dan 1% van de Eindhovense populatie 5 In de recent verschenen Focusbrief ontwikkelingssamenwerking van MinBuza worden als uitgangspunten voor de Nederlandse rijksoverheid o.a. water en voedselzekerheid genoemd als speerpunten die Nederland verder wil ontwikkelen. Met de keuze voor de productieve sectoren voedselzekerheid en water is expliciet aansluiting gezocht bij de Nederlandse economische topgebieden. Een opvallende opmerking omdat daarmee voorbij gegaan wordt aan toptechnologie enz. van het economische topgebied Zuidoost-Brabant. Qua gedachtegang geeft het echter wel steun aan wat in deze notitie ook beoogd wordt: concentreren op de zaken waar we sterk in zijn. 5

7 ontwikkelde samenleving als de Eindhovense en de kans dat deze kenmerken zich (al) manifesteren in de aspirant zusterstad. Vaak een stad die qua technologische en/of maatschappelijke ontwikkeling ongetwijfeld nog een ontwikkelingstraject moet doormaken en daarvoor ondersteuning nodig heeft. Vanuit Eindhoven kan ervaring worden inbracht bij het versterken van samenwerking tussen bedrijfsleven, maatschappelijke instellingen en lokale overheid. b. De politieke en economische context vormt een geschikte voedingsbodem voor steun en solidariteit vanuit Eindhoven Voor dit criterium is het onderscheid te gebruiken, dat in het Nederlandse ontwikkelingsbeleid wel wordt gemaakt tussen drie categorieën landen: 1. fragiele staten 2. landen die in staat zijn aan de millenniumdoelstellingen te werken en daar resultaat in te bereiken 3. landen waar de hulp wordt afgebouwd omdat ze vrijwel op eigen benen kunnen staan. 6 Ad 1: Fragiele staten zijn landen in conflict of waar net een kwetsbare vrede is getekend. Vrede en veiligheid is bij fragiele staten een belangrijk thema voor ondersteuning. Ook het opbouwen van een naar behoren functionerende overheidsstructuur is wezenlijk voor de verdere ontwikkeling. Met het thema vrede en veiligheid is in de Eindhovense stedenbanden weinig ervaring opgedaan. Wel met het tweede thema: capaciteitsopbouw bij lokale overheden. Dat is in verschillende van de bestaande stedenbanden een belangrijk aandachtspunt omdat juist de lokale overheid in een gemeentelijke stedenband één van de meest cruciale aangrijpingspunten voor programmatische capaciteitsopbouw is. De facto was in alle stedenbanden zelfs in die met Gedaref /Sudan- geen fragiele situatie waaronder de capaciteitsopbouw heeft plaatsgevonden, maar een minstens gestabiliseerde situatie. Waar Eindhoven ook veel ervaring mee heeft opgedaan is met stedenbanden in landen waar sprake is van een tekortschietende mensenrechtensituatie (Wit- Rusland en Soedan) of van een gebrekkige bestuurlijke stabiliteit en integriteit (Nicaragua en in enigerlei mate ook Zuid-Afrika) 7. 6 In de meest recente indeling van BUZA wordt hier nog een categorie aan toegevoegd: de zogenaamde verbredingslanden (Bangladesh, Ghana, Indonesië en Kenia). dit zijn landen waar Nederland een speciale band mee heeft (Indonesië) of waar Nederland speciale expertise kan inzetten (waterbeheer in Bangladesh) 7 Het is van belang hierbij uit te gaan van geobjectiveerde internationale indicatoren zoals het Berlijnse Transparancy International dat het niveau van corruptie van overheden van 178 landen vergelijkt. 6

8 Geconstateerd kan worden dat er wereldwijd helaas- maar weinig landen zijn die niet ergens op een glijdende schaal staan van enige corruptie of tekortschietende bestuurlijke integriteit tot ernstige mensenrechtenschendingen Het coalitieakkoord met daarin de opmerking We erkennen daarbij de kracht van lokale diplomatie geeft uiting aan de opvatting dat de aanwezigheid van Eindhoven daarbij verschil kan maken en als voorbeeldfunctie kan dienen. Een mate van goed bestuur, inclusief democratisering, naleving van mensenrechten en corruptiebestrijding (dan wel mogelijkheden om deze items te bevorderen) is minimaal noodzakelijk om zinvol en verantwoord een bijdrage te kunnen leveren aan de ontwikkelingen in de zusterstad. En dus om voor een zusterstad te kiezen. Om hier een zekere objectiviteit in te brengen, wordt voorgesteld om in de toekomst met indicatoren te werken. De Human development index evenals de Political instability index zijn hierbij bruikbaar. Ook moet ervoor gewaakt worden dat de activiteiten in een zusterstad diegenen ondersteunen die direct verantwoordelijk zijn voor mensenrechtenschendingen of bestuurlijke instabiliteit; ook contacten met dergelijke verantwoordelijken moeten vermeden worden. Als het niet mogelijk blijkt te zijn om in de zusterstad activiteiten uit te voeren zonder direct steun te verlenen aan de tekortschietende situatie, is opschorten of stoppen aan de orde. Ook bij het aangaan van een nieuwe stedenband is het zaak dit aspect in belangrijke mate te laten meewegen bij de keuze. Ad 2: Landen die in staat en bereid zijn aan de millenniumdoelstellingen te werken en daar resultaat in te bereiken: Deze categorie is daarmee duidelijk in beeld als de categorie landen met steden waar een stedenband mee aangegaan kan worden: Een stad in een land met een functionerende overheidsstructuur die voor capaciteitsopbouw open staat en waar op een zinvolle wijze door alle actoren een bijdrage geleverd kan worden aan de versterking van het lokale bestuur en het bereiken van millenniumdoelstellingen. Verandert de categorie waar een land met een bestaande stedenband onder valt, dan vraagt ook hier consistentie en gemeentelijke zorgvuldigheid dat consequenties voor zo n stedenband in principe pas aan de orde zijn na afloop van de eigen evaluatiecyclus. Ad 3: Landen die vrijwel op eigen benen kunnen staan is als categorie het meest eenvoudig:, dit zijn niet de meest voor de hand liggende partners voor een solidariteitsstedenband. Steden in dergelijke landen lenen zich beter voor economische samenwerking; mits economisch interessant en ook hier- passend bij het profiel van Eindhoven. Ook kan een land met een solidariteitsstedenband zich zo ontwikkelen dat het tot deze categorie gaat behoren. De keuze wordt dan 7

9 om na een overgangstijd- de relatie te beëindigen of om de solidariteitsstedenband om te zetten in een economische stedenband. c. Niet strijdig met Europees en Rijksbeleid Een derde -vanzelfsprekend- criterium is dat de activiteiten en stedenbanden niet strijdig zijn met het beleid van de Nederlandse rijksoverheid en EU. Zolang de activiteiten hier binnen passen of er minstens aanvullend aan zijn, heeft de gemeente veel mogelijkheden om een eigen invulling aan de stedenbandenactiviteiten te geven. In de praktijk blijkt wel dat er gradaties zijn in de mate waarin een stedenbandrelatie matcht met het Rijksbeleid; ook blijkt het Rijksbeleid qua prioritering van ontwikkelingslanden regelmatig aan wijzigingen onderhevig te zijn. Zo heeft BUZA op 18 maart 2011 de nieuwe landenlijst gepubliceerd die zij gaat hanteren. Tegelijkertijd is de gemeente autonoom in haar keuzes. Er is geen noodzaak dat Eindhoven haar stedenbanden één op één laat aansluiten bij de landenlijst. Wel is het zo dat het lastiger is om externe budgetten te genereren voor het uitvoeren van activiteiten in de zusterstad, als het land niet op de landenlijst van BUZA staat, omdat de Rijksbudgetten voor een groot deel voor die geprioriteerde landen zijn bestemd. d. Eindigheid De huidige stedenbanden bestaan allemaal minstens vijftien jaar en er zijn vooraf geen eindtermijnen bepaald. In de praktijk betekent een en ander dat er de laatste jaren geen nieuwe stedenbanden zijn bijgekomen of gewijzigd omdat geen van de bestaande stedenbanden is beëindigd. 8 Het risico daarvan is dat een stedenband een zichzelf in stand houdend mechanisme kan worden waarbij langdurige persoonlijke betrokkenheid het wint van SMART-gerelateerde projectresultaten. Anderzijds is een langdurig verblijf noodzakelijk om tot resultaten te komen. Uit het WRR-rapport: Het vermogen om hulp te verlenen, staat of valt met de beschikking over veel lokale kennis en kennissen. Hulp heeft dan ook alleen zin als langdurige, programmatische investering, die een samenhangend pakket van interventies omvat en die samen met lokale instituties of actoren wordt uitgevoerd.dit soort samenhangen doorgronden en weten wanneer, waar en wat zinvol gedaan kan worden, veronderstelt langdurige aanwezigheid, grondige kennis, het vermogen om een veelheid van partijen zowel hier als daar in te schakelen. 8 Alleen de stedenband met Mugla/Turkije is van korte duur geweest; hetgeen veroorzaakt werd door een complexe politieke en etnische situatie die zich ook manifesteerde in Eindhoven. 8

10 Vanuit de werkwijze: een programmatische aanpak waarbij gedefinieerde resultaten na een periode van vijf jaar bereikt moeten zijn, is het voorstel om vijf jaar te nemen als termijn waarvoor een stedenband wordt aangegaan met een verlenging van 3 jaar voor de afhechting (eventueel en in uitzonderingen verlengd met nog één maal 2 jaren als dat voor een succesvolle afronding van het programma noodzakelijk is). Korter past niet binnen de ook door het WRR-rapport uitgedragen filosofie; langer lijkt discutabel want als dan nog niet gedefinieerde resultaten zijn bereikt, wordt de vraag: wanneer wel? e. Voldoende motivatie bij triple helix partners in Eindhoven zelf of in de zusterstad Dit kan allerlei oorzaken hebben; variërend van onvoldoende bereidheid om inspanningen te leveren tot het afgerond hebben van de programmatische thema s (eventueel via andere oplossingen); maar heeft steeds als uitgangspunt: niet trekken aan een dood paard. f. Concentratie in aantallen Al een aantal jaren geleden is de afspraak gemaakt dat Eindhoven zich concentreert op vijf stedenbanden. Vanuit de vooronderstelling dat meer dan vijf te veel versnippering in menskracht en middelen met zich meebrengt om er toe te doen. Dit is meermalen ook als argument gebruikt bij het afwijzen van verzoeken van aspirant-steden om een stedenband aan te gaan. In het kader van de bezuinigingen wordt nu uitgesproken dat ook hier de noodzaak geldt om focus aan te brengen; hetgeen concreet betekent om het maximum aantal stedenbanden met in ieder geval twee terug te brengen tot drie. 2.1 Versobering en focus in stedenbanden is noodzakelijk In het collegeprogramma Samen werken aan morgen hebben wij aangegeven dat wij voornemens zijn om twee stedenbanden af te bouwen. Enerzijds om een ombuigingsopgave te realiseren, anderzijds omdat wij van mening zijn dat meer focus noodzakelijk is op het gebied van mondiale bewustwording. 2.2 Wanneer de criteria toegepast worden op de bestaande stedenbanden, leidt dat strikt genomen tot beëindiging van alle solidariteitsstedenbanden op termijn Als bijlage bij dit raadsvoorstel is de notitie De criteria toegepast op de bestaande stedenbanden opgenomen. Deze notitie bevat een analyse van de bestaande stedenbanden in het licht van de criteria onder beslispunt 1. Daarbij wordt opgemerkt dat alle huidige stedenbanden al langer bestaan dan de voorgestelde termijn van 5+3 jaar (met max 2 jaar verlenging). Strikt genomen zouden volgens dit criterium alle stedenbanden per moeten eindigen en nieuwe opgestart. Het vraagt echter te veel ontwikkelcapaciteit om nu alle bestaande stedenbanden in één keer te beëindigen en met nieuwe stedenbanden te starten. Bovendien neemt Eindhoven deel aan de Millennium Gemeente Campagne van VNG-international. De 9

11 doorlooptijd daarvan is tot Vernieuwing van stedenbanden zal daarom in de tijd gefaseerd worden. 2.3 Om het beleidskader te kunnen vernieuwen onder gelijktijdige implementatie van de bezuinigingsopgaven is het noodzakelijk om voor de korte termijn 3 stedenbanden af te bouwen. Uit de evaluatie komt naar voren dat stedenbandenprojecten bijgedragen aan het verwezenlijken van de doelstellingen zoals die in de Nota Stedenbandenbeleid zijn geformuleerd, maar is het lastig om beoordelen in welke mate dit is gebeurd. Daarnaast is de hoofddoelstelling mondiale bewustwording van de Eindhovense bevolking blijkens de evaluatie in de afgelopen jaren maar gedeeltelijk gerealiseerd. De bekendheid met de stedenbanden is blijkens de uitkomsten van het Digipanel op onderdelen wel groot (Bialystok en Minsk), maar over het geheel genomen beperkt en tevens per saldo afgenomen. Wij zijn van mening dat daarom gekeken moet worden naar een herijking van het bestaande beleid op het gebied van mondiale bewustwording. Ook in de context van de in het coalitieakkoord aangegeven focus op de milleniumdoelstellingen en het bevorderen van eerlijke handel en duurzame productie. Onderdeel van de herijking is tevens het vinden van een antwoord op de vraag of de huidige activiteiten en stedenbanden naast de meerwaarde voor de partnersteden voldoende is om de bewustwording van de Eindhovense bevolking op deze belangrijke thema s te bevordering. Om aan een hernieuwd beleidskader (zie ook onder 4) volwaardig invullingen te kunnen geven, is het noodzakelijk om financiële ruimte te maken binnen de daartoe beschikbare budgetten. Dit doen wij door in tegenstelling tot hetgeen in het collegeprogramma aagegeven is - uit te gaan van het afbouwen van drie in plaats van twee stedenbanden. 2.4 Wanneer de bestaande stedenbanden gerankt worden op basis van de criteria leidt dit voor de korte termijn tot het afbouwen van de stedenbanden met Bialystok, Gedaref en Minsk Doel van deze notitie is om op een zo objectief mogelijke manier te komen tot een ranking van stedenbanden in het licht van de nieuwe criteria. Bij de totstandkoming van alle huidige stedenbanden golden deze criteria niet. Het gaat dus niet aan om de stedenbanden met terugwerkende kracht op de huidige criteria te beoordelen. Het is wel legitiem om te bezien hoe de stedenbanden met de kennis van nu ranken op deze criteria voor de toekomst en in hoeverre ze dus meer of minder passen in het nieuwe beleid. In die zin draagt deze weging bij aan het beslissen welke bestaande stedenbanden na 2012 worden gehandhaafd, welke eindigen en welke eventuele nieuwe stedenbanden aangegaan worden. Op basis van deze (zo objectief mogelijke) ranking ligt het in de rede om de stedenbanden met Bialystok, Gedaref en Minsk per 1 januari 2012 te beëindigen. 10

12 2.5. Blijkens de evaluatie is de meerwaarde van het COS bij het ondersteunen van de stedenbandstichtingen te gering In het evaluatierapport van Ecorys constateren wij onvoldoende meerwaarde van COS Brabant als de ondersteuner van de stedenbanden. De rol van het COS Brabant als ondersteuner bij organisatie van bewustwordings- en informatievoorzieningsactiviteiten is deels op afroep. Ecorys constateert dat daar waar hier gebruik van wordt gemaakt dit met wisselende tevredenheid is. De stedenbandstichtingen die geen gebruik hebben gemaakt van de diensten van COS Brabant doen dit veelal vanuit het perspectief dat zij in het verleden niet tevreden zijn geweest over de efficiëntie van de ondersteuning. Daarmee ligt het in de rede om niet langer te investeren in deze vorm van ondersteuning. 3.1 Uit de jumelage met Bayeux vloeien financiële verplichtingen voort, waarvoor op dit moment in de begroting geen dekking is voorzien. Een aantal jaren geleden zijn met Bayeux afspraken gemaakt om de jumelage vorm te geven. Uit deze afspraken vloeit onder andere de verplichting voort om jaarlijks de inzendingen voor de Prix de Calvados in Eindhoven ten toon te stellen. Hiervoor zijn echter tot nu toe geen middelen begroot. Volgens de begrotingsregels c.q. in het kader van de financiën op orde wordt daarom voorgesteld om binnen de middelen voor mondiale bewustwording hiervoor te reserveren. 4.1 Op basis van de in dit voorstel gemaakte keuzes kan een herijking van het beleidskader verder uitgewerkt worden Zoals aangegeven onder 2.3 zijn wij van mening dat gekeken moet worden naar een herijking van het bestaande beleid op het gebied van de internationale betrekking (de economische stedenbanden en de hulp bij humanitaire rampen inbegrepen). Voor wat betreft de herziening van de activiteiten op het onderdeel mondiale bewustwording ook in de context van de in het coalitieakkoord aangegeven focus op de milleniumdoelstellingen en het bevorderen van eerlijke handel en duurzame productie. Wij stellen daarom voor dat wij voor de Kadernota komen met een nieuw beleidskader op het gebied van internationale betrekkingen, waarbij wij bezien op welke (vernieuwende) wijze de ambities over de in het coalitieakkoord genoemde onderwerpen bevorderd kan worden. Na beëindiging van de stedenbanden met Bialystok, Gedaref en Minsk en na aftrek van de bezuinigingsopgaven van is er ,-- beschikbaar als financieel kader voor het nieuwe internationale beleidskader. Specifiek met betrekking tot de herijking van inhoudelijke vormgeving van de stedenbanden is belangrijk om de uitgangspunten te bepalen waar de activiteiten in stedenbanden over dienen te gaan en door wie ze uitgevoerd worden. Daarbij komen de volgende thema s in beeld: 11

13 1. Inhoudelijke uitgangspunten Het Eindhovense coalitieakkoord geeft enkele inhoudelijke uitgangspunten die bij het stedenbandenbeleid als perspectief van belang worden geacht: millenniumdoelstellingen en eerlijke handel en productie; de kracht van lokale diplomatie. Dit betekent dat bij het de uitvoering van stedenbandenbeleid (of een nieuw meerjarig programma bij een bestaande stedenband) deze thema s onderdeel van de ondersteunings- of solidariteitsactiviteiten dienen te zijn. Het nastreven van millenniumdoelstellingen en het bevorderen van eerlijke handel en productie zijn daarbij niet moeilijk te operationaliseren en te toetsen. De kracht van lokale diplomatie heeft betrekking op city-diplomacy. De zin zegt dus niet zozeer wat onze doelstellingen zijn, maar iets over de wijze waarop je als lokale overheid wil opereren om de doelstellingen te verwezenlijken en ook wat je als gemeentelijke overheid als je taak ziet op het gebied van internationaal beleid. Daarmee is het begrip ook gerelateerd aan het versterken van good governance en het scheppen van randvoorwaarden (voor burgers in de zusterstad) om hun burgerrechten uit te oefenen. De eerder genoemde voor Eindhoven kenmerkende elementen zijn ook inhoudelijke uitgangspunten bij solidariteitsstedenbanden. Dit criterium sluit goed aan bij een van de uitgangspunten van het WRR-rapport over ontwikkelingssamenwerking dat vorig jaar werd uitgebracht: Nederland dient zich te richten op onderwerpen waar het in uitblinkt en toegevoegde waarde in heeft. Een programmatisch-inhoudelijke aanpak betekent ook dat de activiteiten en projecten SMART geformuleerd moeten worden, waarbij relevantie, effectiviteit en efficiëntie in de aanpak en in de beoogde resultaten richtlijn zijn. 2. De (Eindhovense) actoren in een stedenband en hun onderlinge samenspel In de strategische visie van Eindhoven is samenwerking op basis van het triple helix model een basisprincipe. Vanuit dit model zijn daarbij enkele kernactoren in beeld: de overheid, het bedrijfsleven en het maatschappelijke middenveld (waaronder i.c. met name de private stedenbandenstichtingen). Vanuit Eindhoven worden stedenbanden-activiteiten uitgevoerd door de gemeente zelf (bestuurlijk en ambtelijk) en in samenspel- door private stedenbandenstichtingen (in beide gevallen veelal met deelname van bedrijven of (onderwijs)instellingen die bereid zijn hun experts in te zetten). Belangrijk is, dat bij de ondersteuning vanuit Eindhoven alle betrokken actoren werken vanuit hun respectievelijke core-business en ook dat ze complementair werken, wat inhoudt dat ze niet allemaal hetzelfde doen of het omgekeerde - activiteiten verrichten die niet in een gezamenlijke programmatische benadering zijn ingebed en niets met elkaar te maken hebben. 12

14 Voor de overheid betekent het dat er een bestuurlijke en een ambtelijke component aan zit: b tot nu toe was de rol van Eindhovense bestuurders (portefeuillehouder en raadsambassadeurs) redelijk beperkt. De constructie van raadsambassadeurs geeft weliswaar draagvlak en betrokkenheid, maar in de praktijk beperkte de rol van bestuurders zich toch hoofdzakelijk tot een representatieve en controlerende rol en tot het bestuurlijke steun geven aan de activiteiten in de zusterstad. In het initiatiefvoorstel Eindhoven Minsk (zie bijlage) wordt een aanzet gedaan tot een explicietere bestuurlijke component in de stedenbandactiviteiten. In afwachting van de evaluatie van het stedenbandenbeleid zijn in de huidige Raad nog geen raadsambassadeurs per stedenband. Het ligt voor de hand dat de raad gelijktijdig met de keuze van de stedenbanden voor de toekomst twee raadsambassadeurs per stedenband benoemt uit haar midden. b de ambtelijke component was en is gericht op capaciteitsopbouw in de zusterstad op concrete thema s vanuit de van-collega-tot-collega-benadering en daarmee op het ontwikkelen van de programmatische en financiële kaders en het coördineren en faciliteren van de activiteiten door of namens de stedenbandenstichtingen. b De private stedenbandenstichtingen richten zich enerzijds op burgerinitiatieven en -activiteiten in de zusterstad. In een programmatische en complementaire benadering ligt het voor de hand dat de initiatieven van de stedenbandenstichtingen in de zusterstad met name gericht zijn op maatschappelijke organisaties, burgerinitiatieven en burgerbetrokkenheid, gerelateerd aan de programmatische thema s die uitgevoerd worden. Daarnaast richten de stedenbandstichtingen zich op de Eindhovense burgers in het kader van bewustwordingsactiviteiten. b Er zijn goede ervaringen opgedaan met het inschakelen van het bedrijfsleven en kennisinstellingen, die vaak over specifieke deskundigheid beschikken op deelterreinen die hier als gemeentelijke taak zijn overgeheveld naar de private sector (bijv. afvalverwerking) maar in de zustersteden nog een kernactiviteit vormen van de gemeentelijke organisatie. Het doel is daarmee niet zozeer om het bedrijfsleven vaste voet te laten krijgen in de zusterstad (zoals wel het geval kan zijn bij economische stedenbanden). Drijfveer voor het bedrijfsleven kan onder meer maatschappelijk verantwoord ondernemen zijn, met soms als bijkomend belang om ervaring op te doen in een derde wereldland. Op die manier werkt iedere actor vanuit de eigen core-business, en toch gezamenlijk, aan het programma dat met de zusterstad is opgesteld en waar behoefte aan bestaat. Het impliceert ook dat stedenbanden pas volwaardig functioneren, als al de genoemde actoren op een deskundige en complementaire wijze ingeschakeld kunnen worden. 3. Gericht op zelfredzaamheid 13

15 Een volgend WRR-advies dat waard is om geëxpliciteerd te worden in het Eindhovense stedenbandenbeleid: de gerichtheid op ontwikkeling in plaats het geven van hulp om de directe noden te kunnen verzachten. De stedenbanden activiteiten dienen vooral gericht te zijn op ontwikkeling/capaciteitsopbouw die zelfredzaamheid van en in de zusterstad bevordert. 9 De gemeente Eindhoven heeft binnen de zgn. LogoSouth programma s van de VNG al veel ervaring opgedaan met projecten die gericht zijn op ontwikkeling: capaciteitsopbouw en kennisoverdracht bij de ambtelijke of bestuurlijke organisatie in de zusterstad door het inschakelen van collega s/deskundigen uit Eindhoven, en in voorkomende gevallen ook door de specifieke expertise van (Eindhovense) bedrijven of kennisinstellingen in te schakelen. Hetzelfde geldt voor de activiteiten en de programma s die met steun van de private stedenbandenstichtingen door maatschappelijke organisaties worden uitgevoerd ten behoeve van de lokale bevolking Capaciteitsopbouw blijft zo niet slechts een papieren tijger, maar is gericht op specifieke onderwerpen of thema s die ook in uitvoering genomen worden. Het blijkt bovendien een uitstekend instrument om het bedrijfsleven te stimuleren een ontwikkelingsgerichte rol te vervullen die past bij hun core-business, maar toch concreet toegepast kan worden in de stedenbandenprojecten. 4. Financiële bestaansmogelijkheden De activiteiten die de stedenbandenstichtingen ontplooien, worden financieel ondersteund door gemeentelijke bijdragen uit de drie fondsen die daarvoor zijn ingericht (mondiale bewustwording; kontaktstedenfonds en verdubbelingsfonds). Voor wat betreft de gemeentelijke component zijn in de afgelopen jaren de activiteiten vooral met toegevoegd extern geld uitgevoerd: budgetten van Buza via VNG-international en LBSNN vormen een hoofdmoot. Vrijwel alle kosten voor bezoeken met experts in het kader van capaciteitsopbouw, uitvoering van activiteiten, investeringen in projecten etc. worden bekostigd met voornoemde externe gelden. Het gaat bij verschillende stedenbanden (Nicaragua, Sudan, Zuid- Afrika om ieder ruim ,- op jaarbasis. Voor wat betreft de gemeentelijke component zou zonder deze externe middelen er niet met een noemenswaardig volume invulling gegeven kunnen worden aan een 9 Uit een WRR-samenvatting: Hulp dient ook duidelijker gericht te zijn op ontwikkeling. Op dit moment is het doel van de meeste hulp het verbeteren van de levensomstandigheden. Dat biedt veel mensen op korte termijn wel verlichting, maar het biedt hun te weinig mogelijkheden om op lange termijn zelfstandig in hun bestaan te voorzien. Zelfredzaamheid van zowel individuen als landen zou van nu af aan uitdrukkelijk de doelstelling van ontwikkelingshulp moeten zijn. Daarbij passen realistische verwachtingen: ontwikkeling is afhankelijk van zo veel factoren dat hulp er hooguit een bescheiden bijdrage aan kan leveren. 14

16 stedenband. Zo is door een motie in de Tweede Kamer op 16 december 2010 het VNG-international budget voor 2011 onttrokken aan die bestemming 10. Dit leidt onmiddellijk tot een terugval in beschikbaar budget van een ernstige omvang. Nieuwe (en bestaande) stedenbanden kunnen alleen voldoende activiteiten ontplooien om het verschil te maken als substantiële eigen en externe cofinanciering verzekerd is. Het ligt daarbij voor de hand dat mogelijkheden voor cofinanciering een grotere kans van slagen hebben als de stedenbanden aansluiten bij de beleidsprioriteiten van de rijksoverheid en de Europese Unie. Kanttekeningen In dit raadsvoorstel doen wij u een concreet voorstel voor nieuwe criteria voor het aangaan van stedenbanden. Met betrekking tot het criterium dat de stedenband is gebaseerd op een gemeenschappelijkheid, bindingsfactor of overeenkomstigheid mag verwacht worden dat de geschiktheid van nieuwe stedenbanden met name beoordeeld wordt op de mate waarin er overeenstemming is met het profiel van Eindhoven. Een consequentie hiervan zal zijn dat steden van een nog erg basaal (of zelfs ontbrekend) ontwikkelingsniveau wat betreft de voor Eindhoven kenmerkende elementen, in de toekomst vrijwel zeker buiten de Eindhovense selectiecriteria zullen vallen. Kosten In de gemeentelijke begroting van 2011 is een bedrag van ,-- opgenomen voor het collegeproduct Mondiale Bewustwording. Dit bedrag is als volgt opgebouwd: Herkomst Gemeentelijke middelen in begroting Middelen derden Stedenband Bijdrage uit Contactsteden- en Verdubbelingsfonds aan projecten NGO S in zusterstad Bijdrage aan coördinatiekosten NGO s in zusterstad Bijdrage aan coördinatiekosten In Eindhoven (NGO s + Overig Externe middelen door gemeente (LogoSouth & LBSNN)* Externe middelen door stedenbandstichtingen gemeente) Emfuleni stedenbandstichting pm gemeente/bic (2010) (1) 0 (2011) (2) Chinandega 10 en gebruikt om de bezuinigingen op HIV-Aids-bestrijding te verminderen 15

17 stedenbandstichting pm gemeente/bic (2010) (3) (2011) (3) Gedaref stedenbandstichting pm gemeente/bic (2010) (1) 0 (2011) (2) Minsk stedenbandstichting pm gemeente/bic Bialystok stedenbandstichting pm Kosten huur pand Laagstraat (4) Energiekosten pand Laagstraat (4) gemeente/bic Millenniumdoelen (5) lidmaatschap LBSNN (6) COS Brabant/ ondersteuning stedenbanden Subtotaal (2010) pm (2011) Overige Initiatieven & Bijdrage aan Subsidie Subsidie Stichtingen projecten alle NGO s in Eindhoven COS Brabant/ jaarprogramma Fonds Mondiale Bewustwording tbv activiteiten in Eindhoven van diverse (ca. 30 aanvragen met maximum van per project) stichtingen Vredesbureau Wereldwinkel Algemeen (7) Bayeux Subtotaal (2010) pm 16

18 Totaal gehele tabel (2011) (1) bijdrage BuZa via Logo South Programma van VNG International (gemiddeld op jaarbasis ); (2) gevolg stopzetten Logo South Programma na besluit van Tweede Kamer, 16 dec. 2010; (3) bijdrage BuZa via Programma Caminando Juntos I van LBSNN; (4) is kosten huur huisvesting Pand Laagstraat stgt Bialystok (mèt kringloopwinkel) en stgt Minsk; (5) bijdrage aan specifieke projecten in het kader van de Millenniumdoelen; (6) Lidmaatschapsbijdrage Landelijk Beraad Stedenbanden Nederland-Nicaragua; (7) flexibel budget: inzet o.m. beleidsevaluatie, promotie, drukwerk, website etc. Zoals in onderstaande tabel gespecifieerd, komt er bij beëindiging van de stedenbanden met Bialystok, Gedaref en Minsk totaal ,00 aan eigen middelen structureel beschikbaar. Gevoegd met de bezuiniging op de ondersteuning stedenbanden door COS Brabant ad ,-- gaat het om ,-- Na aftrek van de bezuiniging van resteert ,-- aan niet-belegde middelen op een totaal van voor het collegeproduct mondiale bewustwording. In het kader van de financiën helder en op orde wordt voorgesteld om hiervan te reserveren voor kosten van de jumelage met Bayeux. Daarmee resteert een bedrag van waarbinnen voor de korte termijn nieuwe activiteiten ontplooit kunnen worden in het kader van het herzien beleidskader. Specificatie eigen middelen die structureel beschikbaar komen 3 x bijdragen Contactsteden- en Verdubbelingsfonds 3 x bijdragen aan coördinatiekosten NGO s in zusterstad Bijdrage coördinatiekosten stedenbandstichting Gedaref Bijdrage coördinatiekosten gemeente/bic Gedaref Bijdrage coördinatiekosten stedenbandstichting Minsk Bijdrage coördinatiekosten gemeente/bic Minsk Bijdrage coördinatiekosten stedenbandstichting Bialystok Bijdrage coördinatiekosten gemeente/bic Bialystok Kosten huur pand Laagstraat Energiekosten pand Laagstraat Totaal Overigens is het op dit moment nog onduidelijk wat de politieke discussie over LogoSouth betekent voor de beschikbare middelen. Dit bepaalt in belangrijke mate 17

19 of er voldoende betekenisvolle projecten in het kader van de stedenband gerealiseerd kunnen worden. Communicatie Conform gangbare procedures is overleg gevoerd met de betrokken stedenbandstichtingen en het COS. De ontvangen schriftelijke reacties zijn als bijlage bij dit raadsvoorstel gevoegd. Na besluitvorming over beëindiging van subsidierelaties zal communicatie naar begunstigden conform de in het kader van de ombuigingen afgesproken procedures plaatsvinden. Planning en uitvoering Aan de raad is toegezegd dat dit voorstel voorafgaat aan de besluitvorming over de Kadernota. Besluitvorming door de raad is voorzien op 7 juni. In de 2 e helft van 2011 zullen de stedenbanden die eindigen, ordentelijk worden afgerond en zal gewerkt worden aan een nieuw beleidskader, inclusief het ontwikkelen van voorstellen om eventueel een andere stedenband op te starten. Evaluatie Niet van toepassing 1 Bijlage(n) Als bijlage(n) bij dit voorstel behoren: b Notitie De criteria toegepast op de bestaande stedenbanden a De bijlagen worden meegestuurd a De bijlagen liggen ter inzage in de leeskamer Een ontwerp-raadsbesluit bieden wij u hierbij ter vaststelling aan. Burgemeester en wethouders van Eindhoven,, secretaris. 18

20 OntwerpRaadsbesluit De raad van de gemeente Eindhoven; gezien het voorstel van burgemeester en wethouders van ; <Klik hier voor tekst vóór besluit> besluit: 1. Instemmen met de volgende criteria voor het aangaan, instandhouden en beëindigen van solidariteitsstandenbanden: a. de stedenband is gebaseerd op een gemeenschappelijkheid, bindingsfactor of overeenkomstigheid; b. de politieke en economische context vormt een geschikte voedingsbodem voor steun en solidariteit vanuit Eindhoven; c. geen strijdigheid met Europees en Rijksbeleid; d. eindigheid; e. voldoende motivatie bij triple helix partners in Eindhoven zelf of in de zusterstad; f. concentratie in aantallen (maximaal 3); 2. - Instemmen met het afbouwen van de gemeentelijke stedenbandenrelatie met Bialystok, Minsk en Gedaref; - Instemmen met het afbouwen van de structurele subsidierelatie met de stichting stedenkontakt Eindhoven Bialystok; - Instemmen met het afbouwen van de structurele subsidierelatie met de stichting stedenkontakt Eindhoven Minsk; - Instemmen met het afbouwen van de structurele subsidierelatie met de stichting projectkoppeling Eindhoven Gedaref; - Instemmen met beëindigen van de subsidie aan het COS inzake de ondersteuning van de stedenbandstichtingen; 3. Instemmen met het binnen het financieel kader reserveren van voor de jumelage met Bayeux 4. Het college opdracht geven om de raad voor de Kadernota een herzien beleidskader Internationale Betrekkingen voor te leggen, waarbij: a. Het volledige domein van internationale betrekkingen in samenhang bekeken wordt b. met betrekking tot solidariteitsstedenbanden de volgende uitgangspunten gehanteerd worden voor het vormgeven van een (nieuwe of bestaande) stedenband: Inhoudelijk staan de millenniumdoelstellingen en het bevorderen eerlijke handel en duurzame productie (fair trade), alsmede de kracht van lokale diplomatie centraal Heldere rolverdeling en betrokkenheid publieke en private partijen 19

21 Gericht op zelfredzaamheid; Financiële bestaansmogelijkheden; c. naast de bestaande activiteiten, waaronder het instrument stedenbanden andere vormen van mondiale bewustwording onderzocht worden waarbij de millenniumdoelstellingen en het stimuleren van eerlijke handel en duurzame productie centraal staan; d. bezien wordt of op basis van de onder 1. vastgestelde criteria en de resultaten van het onderzoek onder 4.b het opportuun is om de overblijvende stedenbanden in de toekomst te continueren en/of om nieuwe stedenbanden aan te gaan; Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van <Klik hier voor datum>, voorzitter., griffier. mvb/aa