Verslag pilot 34 weken huisbezoek

Transcriptie

1 Verslag pilot 34 weken huisbezoek Aafke Bruinsma en Margriet Weide Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen 25 april 2012

2 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Doel en vraagstellingen Doel van de pilot Vraagstellingen 4 3 Handreiking voor de deelnemende verloskundigen Organisatie Voorbereiding van de zwangere Het huisbezoek Verslaglegging en overdracht 7 4 Deelnemende praktijken 8 5 Gegevens registratie verloskundigen Pariteit Amenorroeduur tijdens de huisbezoeken Duur en moment huisbezoek Aanwezigheid partner Tijdstip huisbezoek Inhoud huisbezoek 11 6 Cliënten evaluaties Nut van het huisbezoek Voorkeur plek van het gesprek Bezoek kraamzorg Belangrijkste doelen van het huisbezoek volgens de zwangeren 17 7 Evaluaties van de verloskundigen Handreiking Belangrijkste doelen van het huisbezoek volgens verloskundigen Voordelen huisbezoek Knelpunten in de uitvoering Suggesties om knelpunten op te lossen Reacties van cliënten Doorgaan met het huisbezoek na de pilot 21 8 Discussie 23 9 Samenvatting Aanbevelingen 26 Bijlage: KNOV visie op de Stuurgroepaanbevelingen, september

3 1 Inleiding De vier pilots, die in 2011 en 2012 worden uitgevoerd in opdracht van de KNOV, komen voort uit de aanbevelingen van het Stuurgroeprapport Een goed begin uit december Naast de pilot naar de ervaringen van het 34-weken huisbezoek, heeft de KNOV ook pilots uitgezet over continue baringsondersteuning, de casemanager en het zorgplan. De Stuurgroep zwangerschap en geboorte schrijft in haar rapport dat er rond de 34 weken een huisbezoek wordt gebracht om inzicht te krijgen in de mogelijke risico s van de thuissituatie van de zwangere. De KNOV ziet het huisbezoek bij uitstek als een kans om een betere vertrouwensrelatie met de zwangere op te kunnen bouwen. En dat vindt zij belangrijk omdat vertrouwen essentieel is voor een goede begeleiding van de bevalling. Thuis is er vaak meer tijd en aandacht voor de zwangere en haar partner. Daarom adviseert de KNOV om thuis ook de informatie over de bevalling te geven en om het geboorteplan met de zwangere (en haar partner) door te spreken. De Stuurgroep geeft aan dat de casemanager verantwoordelijk is voor (de uitvoering van) het huisbezoek. Volgens de Stuurgroep kan zij zelf het bezoek afleggen of er voor zorg dragen dat een adequaat geschoold professional van de kraamzorginstelling, of van het ziekenhuis als de zwangere medisch is geïndiceerd, het bezoek brengt. Een centrale taak van de verloskundige is de (medische) risicoselectie. Het huisbezoek is nadrukkelijk onderdeel van een verantwoorde inschatting van deze risico s. Omwille van deze centrale taak en uitbreiding van het doel van het huisbezoek met de voorbereiding op de bevalling, acht de KNOV de verloskundige (bij voorkeur de casemanager) dan ook de meest geschikte professional om het huisbezoek te brengen. Het prenatale huisbezoek ziet zij in de toekomst als een integraal onderdeel van de zorg door de verloskundige. Meer informatie over de visie op het huisbezoek is te vinden in de KNOV visie op de Stuurgroepaanbevelingen van september 2010 (zie bijlage). De KNOV heeft besloten om een pilot volgens haar visie uit te voeren om de voor- en nadelen van dit huisbezoek volgens de verloskundigen in kaart te brengen. Ook eventuele knelpunten en suggesties voor oplossingen zullen door deze ervaring aan het licht komen. Naast de ervaringen van de verloskundigen is zij ook heel benieuwd wat de zwangeren zelf van het huisbezoek vinden! Vinden zij het huisbezoek wel zo nuttig als dat we denken dat het is? In dit eindverslag van de pilot 34 weken huisbezoek zijn in hoofdstuk twee de doel- en vraagstellingen van het huisbezoek beschreven. Voor de pilot is een handreiking voor verloskundigen ontwikkeld met daarin de werkwijze en de inhoud van het huisbezoek. Deze handreiking is in hoofdstuk drie opgenomen. In hoofdstuk vier zijn de deelnemende praktijken beschreven. In hoofdstuk vijf, zes en zeven vindt u achtereenvolgens de gegevens die uit de registraties van de verloskundigen, uit de evaluaties van de cliënten en uit de evaluaties van de verloskundigen naar voren komen. In hoofdstuk acht leest u de discussiepunten bij deze pilot waarna in de laatste hoofdstukken negen en tien, de samenvatting met aanbevelingen volgen. 3

4 2 Doel en vraagstellingen 2.1 Doel van de pilot De KNOV wil met deze pilot zicht krijgen op de ervaringen van verloskundigen en zwangeren met de uitvoering van het 34-weken huisbezoek teneinde aanknopingspunten voor de mogelijke landelijke invoering te krijgen. Hiertoe heeft de KNOV een handreiking geschreven met concrete handvatten voor de werkwijze en inhoud van het huisbezoek. Deze handreiking is uitgetest in vijf praktijken tijdens deze pilot. De vijf praktijken verschillen van grootte en topografische ligging in het land. De subdoelstellingen van deze pilot zijn: - Er is een duidelijke handreiking beschikbaar waarin de werkwijze en inhoud van het huisbezoek is weergegeven. - De belemmerende en bevorderende factoren voor de implementatie van het huisbezoek zijn bekend. - Het is duidelijk hoe de belemmerende factoren aan te pakken en hoe de bevorderende factoren te benutten zijn. 2.2 Vraagstellingen Om de (sub)doelstellingen te realiseren zijn de volgende vragen geformuleerd. - Wat zijn de ervaringen van de verloskundigen met het doen van een huisbezoek? Wat levert het op? En wat zijn de knelpunten? - Hebben verloskundigen eventuele knelpunten kunnen oplossen en zo ja hoe? - Wat zijn de ervaringen van de cliënten met het huisbezoek? Wat is voor hen de meerwaarde (in vergelijking met een normaal prenataal consult) en welke nadelen ervaren zij? - Hoe ervaren cliënten het om een huisbezoek van de verloskundige en van de kraamzorg te krijgen? Willen zij liever één bezoek en zo ja van wie dan? - Biedt de handreiking voldoende houvast voor de verloskundige om er in de praktijk mee aan de slag te gaan? - Zijn er aanvullingen/wijzigingen in de handreiking gewenst en zo ja waarop? Welke onderwerpen worden gemist? - Zijn er ook andere organisatorische aanpassingen mogelijk als weergegeven in de handreiking? - Hoeveel meer tijd besteedt de verloskundige aan het huisbezoek in vergelijking met het reguliere consult waarin de voorbereiding op de bevalling plaatsvindt? 4

5 3 Handreiking voor de deelnemende verloskundigen Hieronder volgt de inhoud van de eerder genoemde handreiking. 3.1 Organisatie Met het huisbezoek is extra tijd gemoeid die als een aparte visite moet worden ingepland. Deze bezoeken mogen niet door spoeddiensten worden verstoord. Het is dus belangrijk om binnen de praktijk te bespreken hoe de huisbezoeken het beste kunnen worden ingepland, bijvoorbeeld aansluitend aan het spreekuur of als onderdeel van een kraamvisitedienst. Gemiddeld duurt een huisbezoek minuten, plus de aanrijtijd. Naast het inplannen van de huisbezoeken is het ook nodig om te bespreken wie in de praktijk de huisbezoeken aflegt. Bij voorkeur is dit de casemanager of in ieder geval een verloskundige die de zwangere goed kent. Wij zijn er van op de hoogte dat momenteel nog weinig praktijken werken met een casemanager voor elke zwangere. Wel is het nodig om het huisbezoek op te nemen in het zorgplan. Voorafgaand aan het huisbezoek is het belangrijk om na te gaan of er afspraken zijn met de ambulancedienst in de regio over tilassistentie in acute situaties, die gevolgen kunnen hebben voor de ruimte waarin vrouwen willen bevallen. 3.2 Voorbereiding van de zwangere Voor u als verloskundige is het een nieuwe manier van het geven van zorg, maar ook voor de zwangeren. Vertel de zwangere dat het huisbezoek een regulier onderdeel is van de zorg door de verloskundige, met als doel de voorbereiding van een veilige (thuis)bevalling. Niet in elke regio wordt er nog een huisbezoek door de kraamzorgorganisatie uitgevoerd, soms selectief op basis van pariteit. Het kan nuttig zijn afhankelijk van de afspraken in de desbetreffende regio om de zwangeren te vertellen dat zij ook een huisbezoek kan verwachten van de kraamzorgorganisatie, belangrijk is om de zwangeren uit te leggen welk doel dat bezoek heeft en wat het verschil is met het huisbezoek door de verloskundige. Rond 30 weken zwangerschap wordt de zwangere informatie gegeven over het geboorteplan en wordt haar gevraagd of ze een geboorteplan wil schrijven. Zo kunnen zij en haar (eventuele) partner zich voorbereiden op het gesprek en worden zij gestimuleerd om na te denken over de bevalling en mogelijke wensen en behoeften. Gebruik als verloskundige dit geboorteplan tijdens het gesprek over de bevalling. Voor meer informatie over het geboorteplan zie: Wanneer u uitleg heeft gegeven over het doel van het huisbezoek en besproken heeft welke voorbereiding wordt verwacht van de zwangere en haar (eventuele) partner kan er een afspraak ingepland worden. De afspraak zal rondom de 34 e week van de zwangerschap plaatsvinden. Het is wenselijk dat bij het huisbezoek ook de partner aanwezig is en/of een ander persoon die bij de bevalling zal zijn. 3.3 Het huisbezoek Het huisbezoek heeft twee onderdelen die de aandacht vragen, namelijk de thuissituatie en de voorbereiding op de bevalling. Het huisbezoek is voor een deel vast omschreven en voor een ander deel individueel afgestemd. Het geprotocolleerde deel heeft betrekking op de veiligheid en de zorg in de thuissituatie. Het individueel afgestemde deel betreft het bespreken van de bevalling en de uitvoering van de medische controles. Hierbij komen de wensen en behoeften van de zwangere in samenhang met de thuissituatie aan bod. 5

6 Thuissituatie Inventariseer: - De bereikbaarheid van de woning. Kunnen verloskundigen, kraamverzorgenden en ambulance de woning gemakkelijk bereiken, al dan niet met een goede routebeschrijving? Wat is de afstand tot het ziekenhuis? Zijn er bijzonderheden? - De geschiktheid van de ruimte(s) waar de vrouw wil bevallen. Is er voldoende verwarming? Is er voldoende bewegingsruimte voor de zwangere en haar begeleiders? Zijn de ruimtes gemakkelijk te bereiken, ook voor hulpdiensten? Zijn er aanpassingen nodig en mogelijk? En zo ja welke? Is er eventueel een alternatieve ruimte in het huis? - De sociale situatie. Zijn er aanwijzingen dat er problemen zijn in de relaties of in de opvoedingssituatie binnen het gezin? Voorbereiding op de bevalling Inventariseer hoe de cliënt en haar partner tegen de bevalling aankijken en informeer hen standaard over verschillende aspecten van de baring en verder naar behoefte. Zie ook het informatieblad voor verloskundigen over het geboorteplan op de ledensite van de KNOV. Inventariseer: - Eerdere bevallingservaringen: hoe zijn eventuele eerdere bevallingen verlopen, wat vond de cliënt prettig of vervelend, wat is belangrijk voor de verloskundige en kraamzorg om te weten? - Verwachtingen/zorgen/angsten van cliënt en haar partner over de bevalling: hoe kijken zij aan tegen de bevalling, maken zij zich ergens zorgen over, zijn zij ergens bang voor? - Wensen en behoeften van de cliënt en haar partner over de bevalling. Besteed daarbij aandacht aan de volgende onderwerpen: ondersteuning, plaats van bevalling, baringshoudingen, omgaan met pijn, omgaan met de baby direct postpartum, (borst)voeding. - Voorbereiding op de bevalling door de cliënt en haar partner en deelname zwangerschapseducatie: wat hebben zij ter voorbereiding gedaan, voelen zij zich voldoende voorbereid, hebben zij nog aanvullende informatie nodig? - Ondersteuning tijdens de baring: door wie uit haar eigen omgeving wil de zwangere ondersteund worden, is deze persoon voorbereid om zijn/haar taak tijdens de bevalling? Onderstaande onderwerpen komen vaak aan bod in de groepsvoorlichting. Als er groepsvoorlichting gegeven wordt ga wel na of deze informatie goed begrepen is en of de zwangere (en haar partner) er nog vragen over heeft. Als er geen groepsvoorlichting gegeven wordt informeer dan tijdens het huisbezoek wel over de volgende onderwerpen: - Het verloop van de baring, de duur, eventueel afwijkend verloop en interventies. - De rol van de verloskundige en kraamzorg tijdens de baring: wat is haar taak, wanneer is zij aanwezig, hoe staat zij ten opzichte van andere aanwezigen (partner, doula etc) en andere zorgverleners (klinisch verloskundige, gynaecoloog, verpleegkundige)? - De procedure bij thuis- en poliklinische bevalling: wanneer schakelt cliënt de verloskundige in, wanneer komt zij, wanneer komt de kraamverzorgende, wanneer vertrekt de cliënt eventueel naar het ziekenhuis, wie vangt haar daar op, wanneer kan zij weer naar huis? - De procedure bij verwijzing naar de tweede lijn: wanneer wordt er verwezen, naar welk(e) ziekenhuis(zen) en welke zorgverlener(s) en wie draagt de verantwoordelijkheid over de zorg? - Het belang van ondersteuning tijdens de baring en de rol van de partner daarin. Zie ook de handreiking Continue ondersteuning. - Baringspijn, de gevolgen van pijn, de mogelijkheden van het omgaan met pijn in de eerste lijn en medicamenteuze pijnbehandeling (indicaties, mogelijkheden, voor- en nadelen, bijwerkingen, beschikbaarheid). Zie checklist pijn. - Overig, naar behoefte van cliënt. 6

7 3.4 Verslaglegging en overdracht Na het huisbezoek moeten de gegevens vast worden gelegd in het verloskundig dossier. De datum en alle aanwezigen moeten in ieder geval genoteerd worden. Daarnaast moeten verder eventuele bijzonderheden die uit de inventarisatie naar voren kwamen worden genoteerd. Het geboorteplan wordt toegevoegd aan het dossier zodat ook de mogelijke parteurs uit de praktijk hiervan op de hoogte zijn. Bijzonderheden moeten worden besproken in een praktijkoverleg. 7

8 4 Deelnemende praktijken Karakteristieken deelnemende praktijken Praktijk Aantal verloskundigen Zorgeenheden Duur regulier consult Soort praktijk Aantal afgelegde huisbezoeken A min Gemengd B min Dorps C min Gemengd 14 8 D min Stad 9 8 E min (Grote)stads 15 6 Totaal Aantal teruggestuurde cliëntenevaluaties Aan de praktijken is gevraagd minimaal 10 en maximaal 20 huisbezoeken te brengen. Er is gevraagd geen selectie te maken maar bij een willekeurige groep cliënten het huisbezoek te brengen bijvoorbeeld door de eerste 10 cliënten op het spreekuur die 30 weken zwanger zijn te includeren. Wel is gevraagd minimaal 3 primen en minimaal 3 multen te includeren. Ook is gevraagd de huisbezoeken door minimaal twee en bij voorkeur door drie verschillende verloskundigen te laten brengen. Uit de verslaglegging blijkt niet dat zwangeren het huisbezoek geweigerd hebben. 8

9 5 Gegevens registratie verloskundigen Er zijn door de vijf praktijken in totaal 71 huisbezoeken afgelegd. Van deze 71 huisbezoeken zijn er 59 cliëntenevaluaties geretourneerd. 49 cliëntenevaluatieformulieren konden worden gekoppeld aan het huisbezoekregistratieformulier van de verloskundigen (10 huisbezoeken zijn wel door de cliënte geretourneerd, maar zonder registratienummer, waardoor ze niet te koppelen waren aan het huisbezoek registratieformulier van de verloskundige). Hierdoor was niet altijd te achterhalen of het om nulli- of multiparae ging. Als dit wel uit haar eigen antwoord bleek dan is dit meegenomen in de analyse. Dit verklaart waardoor soms cijfers afwijken wanneer er wordt gestratificeerd naar pariteit in vergelijking tot het totaal. 12 cliëntformulieren zijn niet teruggestuurd. Eén huisbezoek is door de zwangere op het laatste moment afgezegd. Dat evaluatieformulier is in het geheel niet meegenomen in de analyse. Het eerste huisbezoek vond plaats op 27 september 2011 en het laatste op 29 december Pariteit De verdeling nulliparae en multiparae is niet gelijkmatig verdeeld. Van de 71 huisbezoeken zijn er 46 huisbezoeken afgelegd bij nulliparae en 24 huisbezoeken bij multiparae. Van één zwangere was de pariteit onbekend. Alle deelnemende praktijken hebben meer nulliparae geïncludeerd voor deze pilot, waarvan drie praktijken met een echt groot verschil ten opzichte van het aantal multiparae. In onderstaande tabel zijn de verschillen te zien. Van de 24 multen zijn er 15 één keer bevallen, 5 twee keer en vier multen zijn para 3. De verdeling binnen de praktijken is als volgt: Pariteit naar praktijk Praktijk Aantal nulliparae (%) Aantal multiparae (%) Totaal afgelegde huisbezoeken A 11 (85%) 2 (15%) 13 (100%) B 10 (53%) 9 (47%) 20 (100%) C 8 (57%) 6 (43%) 14 (100%) D 7 (78%) 2 (22%) 9 (100%) E 10 (67%) 5 (33%) 15 (100%) Totaal 46 (65%) 24 (35%) 71 (100%) 5.2 Amenorroeduur tijdens de huisbezoeken De gemiddelde amenorroeduur ten tijde van het huisbezoek was Waarbij het vroegste bezoek plaatsvond bij 32+0 en het laatste bezoek bij 36+1 weken amenorroe. Het vaakst is het huisbezoek gebracht bij een amenorroeduur van 34+6 weken. Amenorroeduur in dagen (weken) N Aantal 69 Geen info 2 Modus 243 (34+6) Gemiddelde 240 (34+3) Minimum 224 (32+0) Maximum 266 (36+1) 9

10 5.3 Duur en moment huisbezoek Het huisbezoek duurde meestal 60 minuten. Het kortste bezoek was 25 minuten en het langste bezoek 105 minuten. Het huisbezoek bij multiparae is gemiddeld korter dan bij nulliparae. Namelijk 54 minuten versus 64 minuten. Ook is de spreiding van de duur van het huisbezoek bij multiparae kleiner ten opzichte van de nulliparae. De gemiddelde duur van het huisbezoek per praktijk verschilt niet veel van elkaar behalve bij praktijk E waar de gemiddelde duur ur van het huisbezoek ongeveer 10 minuten korter is. Duur huisbezoek in minuten N Gemiddelde Minimum Maximum Aantal Geen info Multiparae Nulliparae ,96 64, Praktijk Gemiddelde duur huisbezoek in minuten (minimum-maximum) A 59,6 (45-90) B 64,5 (40-105) C 64,6 (25-90) D 61,7 (55-70) E 52,1 (30-60) 5.4 Aanwezigheid partnerr Bij 53 van de 71 huisbezoeken was de partner aanwezig. Bij twee bezoeken gedeeltelijk en bij 16 huisbezoeken was de partner er niet bij. 10

11 5.5 Tijdstip huisbezoek Tijdstip bezoek Aantal (%) Valid ochtend 18 (25%) middag 43 (61%) avond 8 (11%) weekend 2 (3%) Totaal 71 (100%) Zoals uit de tabel blijkt, werden de meeste huisbezoeken afgelegd in de middag (n=43). De ochtend is gedefinieerd als een huisbezoek voor uur s middags, de middag van tot uur en de avond als een bezoek na uur. Buiten kantoortijden zijn 10 bezoeken gebracht. 5.6 Inhoud huisbezoek Bij 7 huisbezoeken is niet alles besproken. Bij 6 bezoeken niet, omdat de cliënte zelf geen behoefte had aan dat onderwerp en bij één cliënte niet, omdat ze inmiddels in de tweede lijn onder controle was. Bij alle huisbezoeken is door de verloskundige wel alle informatie volgens de handreiking van de pilot aangeboden. (Zie 3.3) 11

12 6 Cliënten evaluaties 6.1 Nut van het huisbezoek 15% 45% 82% 50% Fig. Mening nullipara Fig. Mening multiparae over nut over nut van het huisbezoek. (n=34) huisbezoek. (n=20) Van alle cliënten samen, ongeacht pariteit, vinden 42 vrouwen het huisbezoek zinnig, 15 neutraal, 2 vrouwen hebben beide categorieën aangevinkt en geen enkele vrouw vond het huisbezoek niet zinnig (staat niet in een grafiek/tabel). Wanneer wordt gestratificeerd naar pariteit zien we dat 28 van de 34 nulliparae (82%) aangeeft het huisbezoek nuttig te vinden en 10 van de 20 multiparae (50%). Multiparae staan dus vaker neutraler tegenover het nut van het huisbezoek (9 van de 20 dus 45%) in vergelijking tot de nulliparae (5 van de 34 dus 15%) (zie bovenstaande figuur). Nut huisbezoek gestratificeerd naar pariteit Mening cliënte Totaal zinnig neutraal zinnig/neut Niet zinnig Pariteit Nulliparae (%) Multiparae (%) 28 (82%) 10 (50%) 5 (15%) 9 (45%) traal 1 (3%) 1 (5%) 0 (0%) 0 (0%) 34 (100%) 20 (100%) In bovenstaande tabel is gerekend met 54 cliëntenevaluaties, inclusief 5 vrouwen waarvan het onduidelijk is bij welke praktijk ze horen. In tegenstelling tot onderstaande tabel, waarbij slechts 49 koppelbare cliëntenevaluaties konden worden gebruikt. Dit verklaart het verschil in de totale populatie. Mening cliënte per praktijk Praktijk A Zinnig 9 (75%) Neutraal 3 (25%) Zinnig/neutraal 0 (0%) Niet zinnig 0 (0%) Totaal 12 (100%) B C D E Totaal 13 (87%) 3 (38%) 6 (75%) 4 (67%) 35 (71%) 1 (7%) 4 (50%) 2 (25%) 2 (33%) 12 (25%) 1 (6%) 1 (12%) 0 (0%) 0 (0%) 2 (4%) 0 (0%) 0 (0%) 0 (0%) 0 (0%) 0 (0%) 15 (100%) 8 (100%) 8 (100%) 6 (100%) 49 (100%) Of de zwangeren het huisbezoek zinnig vonden is bij praktijk A, B, C, D en E, respectievelijk 75%, 87%, 38%, 75% en 67%. 12

13 Op de vraag of het nut van het huisbezoek kon worden toegelicht, konden bij de zwangeren die het huisbezoek als zinnig hebben ervaren de antwoorden worden gecategoriseerd naar zeven categorieën: Categorieën huisbezoek nuttig naar praktijk Categorie Aantal Praktijk A B C D E onbekend Informatievoorziening Tijd Eigen omgeving Zien van het huis Bespreken wensen en behoeften Aanwezigheid partner Geen antwoord gegeven Veel zwangeren gaven meerdere antwoorden. Deze zijn allemaal opgenomen in de verschillende categorieën. De twee belangrijkste onderwerpen die worden aangegeven waarom de zwangeren het huisbezoek als nuttig hebben ervaren zijn informatie en tijd, op de voet gevolgd door de eigen omgeving. Uit deze antwoorden lijkt het laten zien van het huis, de aanwezigheid van de partner en het bespreken van de wensen en behoeften minder belangrijk. De zwangeren die neutraal terugkijken op het huisbezoek geven onderstaande toelichtingen: Categorieën neutraal huisbezoek naar praktijk Categorie Aantal Praktijk A B C D E onbekend Geen meerwaarde t.o.v. het spreekuur Al veel info gehad Heeft al een kind Geen antwoord gegeven Voorkeur plek van het gesprek Voorkeur plek gesprek Aantal (%) Thuis 35 (59%) Spreekuur 2 (3%) Geen voorkeur 22 (38%) Totaal 59 (100%) Van alle zwangeren (n=59) geven 35 vrouwen aan thuis de beste plek te vinden voor dit gesprek, 22 vrouwen hebben geen voorkeur en 2 vrouwen geven het spreekuur aan als voorkeur. 13

14 Voorkeur plek gesprek naar pariteit Pariteit Nulliparae (%) Multiparae (%) Thuis 23 (71%) 9 (45%) Spreekuur 0 (0%) 1 (5%) Geen voorkeur 11 (29%) 10 (50%) Totaal 34 (100%) 20 (100%) Voorkeur plek gesprek per praktijk Praktijk A (%) B (%) C (%) D (%) E (%) Totaal (%) Thuis 7 (58%) 10 (67%) 2 (25%) 6 (75%) 4 (67%) 29 (59%) Spreekuur 1 (8%) 0 (0%) 0 (0%) 0 (0%) 0 (0%) 1 (2,0%) Geen voorkeur 4 (34%) 5 (33%) 6 (75%) 2 (25%) 2 (33%) 19 (39%) Totaal 12 (100%) 15 (100%) 8 (100%) 8 (100%) 6 (100%) 49 (100%) Wanneer we kijken naar de praktijken onderling, zien we dat de voorkeur voor het gesprek thuis bij praktijk A, B, C, D en E, respectievelijk 58%, 67%, 25%, 75% en 67%. Als gekeken wordt naar de reacties van de zwangeren zien we bij diegenen die thuis aangeven als plek van voorkeur dat je de reacties kan onderverdelen in vijf onderwerpen: Reacties bij zwangeren die thuis als voorkeur plek hebben Categorie Aantal Praktijk A B C D E onbekend Persoonlijker, vertrouwen, veilige omgeving Tijd Zien van het huis door verloskundige Aanwezigheid partner Makkelijker Geen antwoord gegeven Van de 22 vrouwen die het niet uitmaakt waar het gesprek plaats vindt, hebben 16 geen antwoord gegeven op de vraag waarom heeft die plek uw voorkeur?. 14

15 Reacties bij zwangeren die geen voorkeur hebben voor plek hebben Categorie Aantal Praktijk A B C D E onbekend Ik kan ook naar de praktijk komen Op spreekuur ook voldoende tijd, het enige verschil is dat je de plek van bevallen kon laten zien Ik denk dat de verloskundige kan inschatten wat de juiste indicatie wordt Het gaat om een tweede bevalling Geen antwoord gegeven 16 De cliënte die aangaf het liever op het spreekuur te doen, gaf als reden Dan hoef ik mijn huis niet op orde te brengen. Het voelt een beetje als een beoordeling. 6.3 Bezoek kraamzorg Ook huisbezoek door kraamzorg gebracht Aantal (%) Waarde ja 34 (48%) nee 13 (18%) komt nog 3 (4%) (wordt) telefonisch 2 (3%) Totaal 52 (73%) Geen informatie 19 (27%) Totaal 71 (100,0%) 34 vrouwen hebben naast een huisbezoek van de verloskundige ook een huisbezoek van een intaker van de kraamzorgorganisatie gehad. Een aantal zwangeren kregen die nog na het huisbezoek van de verloskundige. Er werd de zwangere gevraagd hoe ze het vond om van de twee verschillende professionals een huisbezoek te krijgen. 36 vrouwen hebben de vraag beantwoord op de vragenlijst. Zoals uit onderstaande tabel blijkt, vinden 20 zwangeren een huisbezoek van beiden nuttig, 14 zwangeren maakt het niet uit en slechts 2 vrouwen vonden het niet zinnig. Bezoek van zowel kraamzorg als verloskundige nuttig naar pariteit Pariteit Nulliparae (%) Multiparae (%) Totaal Zinnig 18 (64%) 2 (25%) 20 (56%) Maakt niet uit 9 (32%) 5 (63%) 14 (39%) Niet zinnig 1 (4%) 1 (12%) 2 (5%) Totaal 28 (100%) 8 (100%) 36 (100%) 15

16 Uitspraken over het wel nuttig vinden van een bezoek door beide professionals: Andere onderwerpen worden besproken: Beide een eigen insteek op onderwerp, kraamzorg op er na en verloskundige alles ervoor. Andere dingen worden besproken. Beiden geven andere, aanvullende informatie. Voor het totaalbeeld: uit beide gesprekken word je weer andere dingen wijzer. Doordat je thuis bent, kun je bijvoorbeeld aan de vertegenwoordiger van de kraamzorg ook praktische vragen over spulletjes stellen. Informatie voorziening: Zij (red. de verloskundige en de kraamzorg) kunnen aangeven of er nog zaken zijn die aangepast moeten worden om de bevalling zo optimaal mogelijk te laten verlopen. En uiteraard na de bevalling. Informatief. Aan beide personen kan je zo praktische vragen stellen. Ook wat de thuissituatie betreft, mondeling is een situatie soms lastig om in beeld te brengen. De intaker van de kraamzorginstelling is in het begin van de zwangerschap gekomen. Ik heb veel info gekregen en kan de intaker altijd bellen. In de tussentijd ga je alles in orde maken en is het toch fijn om van de verloskundige te horen dat alles goed is. Vorige zwangerschap veel borstvoedingsproblemen, nu alles uitgelegd, ik voel me gerustgesteld. Praten is makkelijker over dingen m.b.t. vragen over de babykamer, bevalling etc. als zowel de verloskundige als de kraamzorginstelling zich daar een voorstelling bij kan maken. Net even wat meer kunnen vragen. Duidelijke uitleg. Hoe meer info, hoe fijner. Eerste kind geeft heel veel nieuwe dingen om te weten. Alles in één keer kan overspoelend werken, daarom fijn om dingen vanuit twee gezichtspunten voorbij te zien komen. Het is ons eerste kindje. Je weet niet precies wat er allemaal gaat gebeuren en op je afkomt. Beiden komen kennismaken met onze situatie thuis. Meer tijd voor een persoonlijk gesprek/kennismaking (1 e keer kraamzorg). Uitspraken over het niet nuttig vinden van een bezoek door beide professionals: Het voelt als een controle op je huis, wat op zich goed is, maar dat hoeft niet dubbel. Ik denk wel dat de verloskundige meer invloed heeft. Bezoek van de verloskundige voegt meer toe, bekend, vertrouwd persoon. Kraamzorg is veel onpersoonlijker. Verloskundige zinnig, kraamzorginstelling minder zinnig. De verloskundige geeft zeer nuttige informatie en doet ook de bevalling. De kraamzorg was meer een gezellig praatje dan echt belangrijke informatie. Bezoek van kraamzorginstelling vond ik niet zinnig. Het overhandigen van folders is een beetje zonde van ieders tijd en er kwam weinig informatie, had ook telefonisch gekund. Uit bovenstaande uitspraken komt duidelijk naar voren dat beide professionals andere dingen vertellen en een andere insteek van het huisbezoek hebben. 16

17 6.4 Belangrijkste doelen van het huisbezoek volgens de zwangeren Belangrijkste doelen van het huisbezoek volgens de zwangeren (n=52) Aantal Dat de verloskundige op de hoogte is van waar de woning is en hoe deze ingedeeld is. 11 Dat ze je thuissituatie kennen. 9 Voorlichting bevalling / informatievoorziening. 7 Genoeg tijd om een gesprek voeren. 7 Bespreken van de wensen rondom de bevalling (evt. samen met de partner). 5 Vertrouwen kweken. 5 De aandacht van de verloskundige, persoonlijke vragen stellen, in een vertrouwde 4 omgeving. Check of alles in huis is. 2 Weten wat ik van de verloskundige kan verwachten. 2 17

18 7 Evaluaties van de verloskundigen Van de vijf praktijken die deelnamen aan deze pilot, had één praktijk, praktijk B, al langer ervaring met het doen van prenatale huisbezoeken, namelijk anderhalf jaar. Dit alleen bij nulliparae en multiparae met een belaste anamnese. Praktijk E heeft voorafgaand aan deze pilot in september 2011 al een aantal huisbezoeken afgelegd. De praktijken A, C en D hadden geen enkele ervaring. In de paragrafen 7.2 t/m 7.5 zijn de antwoorden die gegeven zijn op open vragen weergegeven in categorieën. Dit betekent niet dat praktijken waar geen kruisje staat het betreffende antwoord niet belangrijk vinden maar het betekent wel dat betreffende praktijk dat antwoord niet opgeschreven heeft. 7.1 Handreiking De handreiking bood voor de deelnemende praktijken voldoende houvast om er in de praktijk mee aan de slag te gaan. Eén praktijk voert al anderhalf jaar huisbezoeken uit en voor deze praktijk was er geen houvast nodig om aan de slag te gaan. Er zijn enkele aanvullingen aangegeven, namelijk het controleren van het ziekenhuis koffertje en gerichter advies geven voor de mee te nemen babykleertjes afhankelijk van het seizoen. Ook wordt benadrukt dat er gevraagd moet worden naar het vertrouwen in alle verloskundigen in de praktijk. Want de verloskundige die het huisbezoek aflegt, hoeft niet de uiteindelijke bevalling te doen. Ook is het n.a.v. deze vertrouwenskwestie belangrijk om te vragen hoe de vertrouwensband tot nu toe is verlopen. Deze aanvullingen zijn allemaal eenmalig genoemd. 7.2 Belangrijkste doelen van het huisbezoek volgens verloskundigen De verloskundigen zijn gevraagd om het belangrijkste doel van het huisbezoek aan te geven, ook wanneer ze niet positief tegenover het huisbezoek aan kijken. Zoals in onderstaande tabel te zien, hebben vier van de vijf praktijken meer dan één doel aangegeven. Belangrijkste doelen van het huisbezoek volgens verloskundigen Categorie Aantal Praktijk A B C D E Thuissituatie inschatten 3 x x x Vertrouwensband versterken/ 3 x x x cliënte beter leren kennen Ruim de tijd / rust tijdens gesprek 2 x x Huis bekijken/ beoordelen bereikbaarheid 2 x x De zwangere voorbereiden op de bevalling / informatie geven over baring 2 x x x x 7.3 Voordelen huisbezoek De meningen van de voordelen van een huisbezoek variëren tussen de verschillende verloskundigen praktijken, maar ook binnen de praktijken. De praktijken noemen de ruime tijd een voordeel. Geen stress van een spreekuur dat uitloopt en genoeg tijd om alle vragen te beantwoorden en als verloskundige je bevalpraatje rustig te kunnen doen. Daardoor ontstaat er een betere vertrouwensband, omdat je moeite doet voor de zwangere en haar partner. Door een betere vertrouwensband zou het mogelijk moeten zijn een betere inschatting te maken van de zwangere en haar wensen. Door het persoonlijke, de goede sfeer en een veilige omgeving kan de zwangere ook beter vragen stellen. Ook vervangt het huisbezoek één reguliere controle op de praktijk, omdat het uitwendig onderzoek bij de zwangere, het luisteren van de cortonen en het meten van de bloeddruk tijdens het huisbezoek werd uitgevoerd. Door alle informatie die gegeven wordt, zijn de zwangeren beter op de hoogte van bijvoorbeeld de poliklinische bevalling en de thuisbevalling. 18

19 Een ander voordeel wat genoemd wordt is het bekijken van de thuissituatie. De verloskundige kan knelpunten ontdekken en er kan sprake zijn van vroegsignalering. Mogelijke problemen kan zij zo beter inschatten en eventueel voorkómen. Ook weet de verloskundige dan al waar iemand woont en of het huis goed te bereiken is. Praktijk A geeft aan: Persoonlijk absoluut geen voordeel in de uitvoering van het huisbezoek! Het is voor de cliënten een hele mooie zorg op maat! De verloskundige komt naar je toe. Praktijk C merkt op dat het aantal vragen in de controles na het huisbezoek minder is. Praktijk B zegt dat het brengen van een huisbezoek veel voldoening geeft. Voordelen van het huisbezoek volgens verloskundigen Categorie Aantal Praktijk A B C D E Thuissituatie bekijken/vroegsignalering 3 x x x Ruim de tijd/goede sfeer 3 x x x Huis bekijken/beoordelen bereikbaarheid 2 x x Grotere vertrouwensband 2 x x Vervangt een reguliere controle 1 x Geen voordeel 1 x Veilige omgeving voor de aanstaande ouders om een gesprek te voeren 1 x Betere inschatting van de wensen van de zwangeren /persoonlijk 1 x Meer duidelijkheid over poliklinscch vs. thuis bevallen 1 x 7.4 Knelpunten in de uitvoering Naast deze voordelen ontstaan er ook knelpunten in de uitvoering. Bijna alle praktijken geven aan dat het zeer veel extra tijd kost (vier keer genoemd). Het was in sommige gevallen praktisch bijna niet haalbaar. De zwangere wil graag dat de partner erbij is betrokken, waardoor 14% van de huisbezoeken in deze pilot buiten de kantooruren werd ingepland, wat voor de verloskundige een grotere belasting is. Daarnaast is het storend om het huisbezoek af te leggen tijdens een dienst i.v.m. de telefoontjes die tussendoor komen. Maar wanneer gekozen wordt om het huisbezoek niet tijdens de dienst te doen, betekent dit dat er een extra dag gewerkt moet worden, wat de werkdruk voor de verloskundigen verhoogt. Ook de lengte van het huisbezoek is een knelpunt. In de handreiking is het gesprek geraamd op minuten. Uit de analyse komt naar voren dat 44 van de gesprekken inderdaad tussen de 45 en 60 minuten duurden. Vier bezoeken waren korter dan 45 minuten en 21 bezoeken langer dan 60 minuten. Dit kan duiden op een te lage inschatting in de handreiking van de lengte van het huisbezoek. Het reguliere consult op de praktijk waarbij de partus wordt besproken duurt niet langer dan een half uur, maar meestal zelfs korter. Dat betekent grof berekend dat het huisbezoek één uur extra kost per cliënt, namelijk 60 minuten voor het huisbezoek, 30 minuten reistijd minus 30 minuten voor het reguliere consult wat hiermee vervalt. Voor een norm verloskundige is dit 105 uur per jaar, wat neerkomt op gemiddeld twee uur per week extra per verloskundige in elke praktijk. (105/52 weken). Drie andere genoemde knelpunten: soms werd het ingeplande huisbezoek afgezegd en moest deze weer opnieuw ingepland worden. Ook stelden niet alle cliënten het op prijs. Verloskundigen noemden ook dat het vaak dubbelop is; veel informatie is al gegeven tijdens een voorlichtingsavond of op een reguliere controle op de praktijk. 19

20 Knelpunten huisbezoek volgens verloskundigen Categorie Aantal Praktijk A B C D E Kost teveel (reis)tijd (en geld) 4 x x x x Vaak op onhandige tijden (bv. avond) 4 x x x x Extra werkbelasting 3 x x x Dubbele informatie (ook al op spreekuur/voorlichtingsbijeenkomst) 1 x Niet elke cliënte stelt het op prijs 1 x Afspraken worden afgezegd 1 x 7.5 Suggesties om knelpunten op te lossen Deze knelpunten zouden opgelost kunnen worden door het invoeren van een tarief voor de uitvoering van de huisbezoeken. De praktijken geven in telefonische en schriftelijke evaluaties aan dat er geld voor vrijgemaakt moet worden. Zo kan er bijvoorbeeld in een grote praktijk een extra verloskundige aangetrokken worden om te zorgen dat de werkdruk niet verhoogd wordt. Wanneer de afspraak voor het huisbezoek ruim van te voren wordt gemaakt, kan een verloskundige hiervoor ingepland worden. Dat spreidt de werkdruk een beetje. Ook wordt er gesuggereerd om de huisbezoeken selectief aan te bieden, namelijk alleen aan nulliparae, multiparae met een traumatische partus in de anamnese, vrouwen die thuis willen bevallen of zwangeren met een risico (niet nader gedefinieerd). Wanneer er vaste tijdstippen worden gepland in de praktijk is het organisatorisch ook beter haalbaar. De partner hoeft er dan niet persé bij te zijn of hij/zij kan hiervoor zelf tijd vrijmaken. Dit voorkómt dat er veel huisbezoeken aan het eind van de middag, in de avonduren of zelfs in het weekend worden ingepland. Twee praktijken geven aan dat veel informatie tijdens het spreekuur of tijdens een voorlichtingsbijeenkomst gegeven kan worden. Dit zal de duur van het huisbezoek mogelijk verkorten of voor een aantal zwangeren geen toegevoegde waarde meer geven. Aanvullingen die gewenst zijn, is het kunnen invoeren van het huisbezoek in het verloskundig dossier in het verloskundige software programma (Micronatal, Onatal, Orfeus, Vrumum). Eén van de doelen vanuit de stuurgroep is de vroegsignalering. Een duidelijk verwijspad (huisarts, consultatiebureau, AMK, gemeente, jeugdloket, etc.) voor de gezinnen waarbij de verloskundige extra zorg acht, is hier nodig en deze sociale kaart moet bekend zijn bij de zorgverleners. Suggesties voor oplossen knelpunten volgens verloskundigen Categorie Aantal Praktijk A B C D E Financieren van het huisbezoek 4 x x x x x Vaste tijdstippen inplannen (evt. zonder 4 x x x x partner)/tijdig inplannen Selectief afleggen huisbezoeken 2 x x (nulliparae/thuispartus/risico zwangeren) Überhaupt geen huisbezoeken uitvoeren 1 x Uitvoeren huisbezoek door kraamzorg 1 x Niet tijdens spreekuur en dienst inplannen 1 x Bevallingsverhaal gewoon op praktijk 1 x 20

21 7.6 Reacties van cliënten Naast de cliëntenevaluaties hebben ook de verloskundigen mondelinge reacties gehad van hun cliënten. Die zijn over het algemeen positief. Ze vonden het één-op-één contact en de herhaling van de informatie prettig, ze vonden het gezellig, waren tevreden en het was fijn dat er tijd was om de partus te bespreken. Maar er was ook verbazing dat de verloskundigen dit doen. Sommige cliënten vonden het nuttig, andere overbodig. 7.7 Doorgaan met het huisbezoek na de pilot Na de pilot hebben alle praktijken besproken of ze doorgaan met het brengen van huisbezoeken. Twee praktijken gaan ermee door, namelijk praktijken B en E. Waarbij zij beide wel een selectie gaan maken. Praktijk B zal alleen bij de nulliparae en multiparae met een belaste anamnese een huisbezoek brengen. Praktijk E zal alleen bij de vrouwen die thuis willen bevallen of bij zwangeren met problemen een huisbezoek brengen. De verloskundigenpraktijken A, C en D zullen niet doorgaan met de huisbezoeken. Praktijk A concludeert voor hun praktijk: Misschien wel indien aangepast: selectief en met samenwerking met de kraamzorg. We zien geen meerwaarde voor ons en geen verbetering van de zorg. De verhouding tussen tijd en gezondheidswinst is niet reëel, het kost teveel tijd. Praktijk C zegt: Misschien incidenteel, maar niet standaard. Heb niet het idee dat het veel toevoegt in ons gebied en aan onze populatie zwangeren. Aan onze zwangeren wordt al veel tijd besteed, de meeste controles zijn minuten en partners komen vaak al mee. Het gebied en de huizen zijn ons al bekend. Verloskundigenpraktijk D gaat na de pilot ook niet door: omdat wij daar binnen de praktijk geen capaciteit voor hebben, maar zegt wel: in de integrale verloskunde kunnen prenatale huisbezoeken zeer nuttig zijn. Na het sluiten van de pilot en nadat de evaluaties van de verloskundigen waren ingeleverd, zijn de verloskundigen die deelnamen aan deze pilot opnieuw benaderd met de vraag: Als je wel een vergoeding zou krijgen voor het huisbezoek, zou dat jullie mening veranderen? Kijken jullie dan wel positief tegenover het afleggen van een huisbezoek aan? Praktijk A zegt: We staan niet positief tegenover een huisbezoek ook niet als er een tarief tegenover staat. Erg tijdrovend en mensen zien het ook wel als een bedreiging. In sommige gevallen blijft het zinvol. Zou beter afgestemd moeten worden met de kraam. Praktijk B zegt: Als er een tarief komt dan zouden wij de huisbezoeken niet meer in de dienst doen, dus er extra tijd voor plannen. En waarschijnlijk gaan we dan bij iedereen langs. Nu schiften we nog, we doen alle primi's en de multen met een belaste anamnese. Ik denk zelf dat alle zwangeren een huisbezoek zouden moeten krijgen. Praktijk C zegt: Als er een tarief voor thuisbezoeken zou komen dan staan we hier positief tegenover Praktijk D zegt: 21

22 Op dit moment is er binnen ons team geen ruimte om huisbezoeken zelf te doen. (500 inschrijvingen, 400 huisbezoeken per jaar, per week 8, dit is een hele werkdag extra. Daar willen we graag iemand vast voor inhuren als er geld voor komt. Praktijk E zegt: Ja, dan zouden wij bij iedereen een huisbezoek gaan brengen. Wij vinden een huisbezoek heel zinvol. Het gaat snel mond-op-mond en er wordt regelmatig gevraagd wanneer we bij ze op bezoek komen. In ons werkgebied met veel sociale problematiek geeft het veel extra informatie en kennis over de thuissituatie die we anders niet of later hadden ontdekt. Het bovenstaande samengevat in een overzichtje geeft het volgende beeld: Doorgaan met huisbezoeken na de pilot Praktijk Doorgaan met huisbezoek zonder financiering A Nee Nee B Selectief* Selectief* C Nee Ja D Nee Ja E Selectief* Ja * Eigen selectie binnen de praktijk. Doorgaan met huisbezoek met financiering 22

23 8 Discussie - Er is geen sprake van een wetenschappelijk onderzoek met bijvoorbeeld een nulmeting. De omvang van de pilot was beperkt. Dit betekent dat er geen harde conclusies getrokken kunnen worden. Wel bieden de gegevens een indicatie en een denkrichting aan waarmee rekening gehouden kan worden bij een landelijke invoering van het huisbezoek. - De verdeling van de nulliparae- en de multiparae is niet gelijkmatig in deze pilot, namelijk 64,8% versus 35,2%. Uit de LVR -1 analyse van 2010 blijkt dat deze verhouding bij zwangerschappen in de eerste lijn anders ligt namelijk 48,8% primen en 51,2% multen. Dit kan voor cijfers die de totale scores berekenen een vertekend beeld geven. Bij de vragen aan de cliënten over het nut van het huisbezoek en de voorkeur van plek van het gesprek is er gestratificeerd naar pariteit, om deze selectie bias te corrigeren. - Praktijk C zit ver onder de normpraktijk en biedt langere reguliere consulten aan dan de andere praktijken die meededen aan de pilot. In tegenstelling tot cliënten uit andere praktijken hebben veel van hun cliënten aangegeven geen voorkeur voor de plek van het gesprek te hebben en kijken zij ook vaker neutraal aan tegen het huisbezoek. Als argument noemen zij dat ze op de spreekuren al zoveel aandacht en tijd krijgen. De uitslag van praktijk C brengt mogelijk hierdoor het totaal aantal cliënten wat het huisbezoek zinnig vindt en het totaal aantal cliënten met voorkeur voor het gesprek thuis, onevenredig omlaag. 23

24 9 Samenvatting De KNOV heeft met deze pilot haar doel bereikt: de beschreven inhoud en werkwijze in de handreiking is goed bruikbaar. Ook heeft zij meer zicht gekregen in de ervaringen van verloskundigen en zwangeren met de uitvoering van het 34 weken huisbezoek volgens de visie van de KNOV. Knelpunten zijn duidelijk geworden en zij heeft aanknopingspunten gekregen voor een eventuele landelijke invoering ervan. Tijdens deze pilot heeft geen effectmeting van het huisbezoek plaatsgevonden. Samenvatting gegevens uit registraties verloskundigen Er zijn door de verloskundigen van vijf verschillende praktijken in totaal 71 huisbezoeken gebracht. 59 cliënten hebben een evaluatieformulier teruggestuurd en 49 van deze formulieren waren te koppelen aan het verloskundig registratie formulier. Er zijn 46 huisbezoeken gebracht bij nulliparae en 25 bij multiparae. De meeste huisbezoeken zijn gebracht bij een amenorroeduur van 34+6 weken. Het huisbezoek duurde meestal 60 minuten. Het kortste bezoek was 25 minuten en het langste duurde 105 minuten. Het huisbezoek bij de multen duurde gemiddeld korter dan bij primen (namelijk 54 minuten versus 64 minuten). Bij 53 huisbezoeken was de partner aanwezig. Het tijdstip van het huisbezoek vond in 61 situaties overdag plaats en in 10 situaties in de avond of weekend. Bij 64 huisbezoeken zijn alle te bespreken onderwerpen uit de handreiking besproken, bij 7 bezoeken gedeeltelijk. Ervaringen verloskundigen - De handreiking biedt verloskundigen voldoende houvast om met het huisbezoek van start te gaan. - Belangrijkste ervaren voordelen van de verloskundigen is het bekijken van de thuissituatie/ vroegsignalering. Op de tweede plaats staat meer tijd om dingen te bespreken. - Belangrijkste drie ervaren nadelen/knelpunten voor de verloskundigen zijn de grote tijd- en geldinvestering, vaak buiten kantoortijden en een verhoging van de werkbelasting. - Belangrijkste drie oplossingsrichtingen voor de knelpunten zijn: het financieren van het huisbezoek, vaste tijdstippen vastleggen en tijdig plannen met de zwangere en het selectief aanbieden van het huisbezoek. Ervaringen cliënten - Een grote meerderheid van de vrouwen ervaart het huisbezoek als zinnig. Een duidelijke minderheid van de vrouwen is neutraal in haar mening over de zinvolheid ervan. Nulliparae ervaren het huisbezoek vaker als zinnig dan multiparae. - Een meerderheid van de vrouwen heeft een voorkeur om het gesprek thuis te voeren. Een minderheid heeft geen voorkeur voor thuis of op het spreekuur. Nulliparae willen vaker het gesprek liever thuis voeren dan multiparae. Het aantal vrouwen dat een voorkeur heeft voor het spreekuur is verwaarloosbaar. - Bij ongeveer de helft van de vrouwen heeft zowel de verloskundige als de intaker van de kraamzorg een huisbezoek gebracht. Hen is gevraagd wat zij ervan vonden om van beide professionals een huisbezoek te krijgen. De meerderheid van deze groep vrouwen vond het zinvol om van beiden een huisbezoek te krijgen, een minderheid maakt het niet uit en het aantal vrouwen die dit niet zinnig vonden is verwaarloosbaar. Uit de antwoorden blijkt dat beide professionals andere dingen vertellen en een andere insteek van het huisbezoek hebben. - Cliënten vinden de belangrijkste doelen van het huisbezoek: - Dat de verloskundige op de hoogte is van waar de woning is en hoe deze in ingedeeld. - Dat de verloskundige de thuissituatie kent. - Dat er voorlichting en informatie wordt gegeven over de bevalling. - Dat er genoeg tijd is om een gesprek te voeren met de verloskundig. - Als belangrijkste reden waarom cliënten het huisbezoek zinnig vinden geven zij aan: - Ruimere informatievoorziening. - Meer tijd. - Voeren van het gesprek in de eigen omgeving. 24

25 Algemeen Cliënten waarderen het huisbezoek positief. Dit geldt ook voor drie van de vijf verloskundige praktijken. Eén praktijk vindt het huisbezoek niet zinnig en de praktijk met het lage aantal zorgeenheden ziet weinig meerwaarde ten gevolge van alle aandacht die hun cliënten al krijgen in combinatie met hun gebied waar ze alle huizen al kennen. Drie van de vijf praktijken gaan niet door met de huisbezoeken en twee alleen voor bepaalde cliëntengroepen. Wanneer er een vergoeding komt voor het uitvoeren van het huisbezoek gaan drie praktijken wel door, één praktijk alleen voor bepaalde cliëntengroepen en één praktijk niet. 25

26 10 Aanbevelingen 1. Het huisbezoek vraagt gemiddeld één uur per zwangere extra tijd. Voor een normverloskundige is dat 105 uur per jaar. Duidelijk is dat het ontbreken van financiering de belangrijkste belemmering is voor verloskundigen om structureel een 34 weken huisbezoek te brengen. Oplossingen hiervoor zijn: verlaging van de normpraktijk, aanvragen van een landelijk tarief voor het huisbezoek of andere financieringsmogelijkheden zoals het (regionaal) aanvragen van extra gelden. Bijvoorbeeld bij gemeenten in het kader van de zogenaamde brede doeluitkering of bij individuele zorgverzekeraars. 2. Een substantieel deel van de huisbezoeken zijn in de avonden/weekenden gebracht. De belangrijkste reden daarvoor was om de partner de mogelijkheid te bieden erbij aanwezig te zijn. De aanwezigheid van de partner is niet als belangrijkste punt aangegeven door de cliënten zelf. In de verloskundige praktijk zal het belang afgewogen moeten worden tussen de aanwezigheid van de partner en de extra werktijd tijdens avonden/weekenden. Afhankelijk van de uitkomst daarvan dient de organisatie daarop aangepast te worden. 3. Verloskundigen vinden regelmatig dat de informatie nu dubbel wordt aangeboden (tijdens huisbezoek en groepsvoorlichting). Zij ervaren dit als een nadeel. Zwangeren noemen dit niet als nadeel, in tegendeel. Zij geven aan dat juist prettig te vinden. Van belang is dan ook om tijdens het huisbezoek goed na te gaan wat al aan de orde is geweest tijdens de groepsvoorlichting. En vervolgens of die informatie goed is begrepen en/of dat de zwangere of partner naar aanleiding daarvan nog vragen hebben. 4. Uit de cliëntenevaluaties en de evaluaties van de verloskundigen komt het (ver)krijgen van meer informatie en ruim de tijd en de rust hebben voor het gesprek, als zeer belangrijk naar voren. Als een praktijk er niet voor kiest om het huisbezoek te gaan brengen, kan er gezocht worden naar andere mogelijkheden om tegemoet te komen aan deze behoefte. Mogelijk door het verruimen/verlengen van de consulten. 5. Als verloskundigen, in verband met de beperkte (financiële) mogelijkheden binnen de praktijk, prioriteit willen stellen in het brengen van de huisbezoeken dan verdient het de voorkeur om primiparae voorrang te geven op de multiparae. Primen ervaren het huisbezoek namelijk vaker als zinnig dan de multen. Verloskundigen geven aan dat zij het brengen van een huisbezoek bij een multipara met een belaste anamnese belangrijker vinden dan een huisbezoek bij een primipara waarmee niets aan de hand is. 6. Er moet een mogelijkheid in het verloskundig dossier komen om het verslag van het 34 weken huisbezoek op te nemen. 7. De KNOV stelt in haar visie over het 34 weken huisbezoek dat de eerstelijns dan wel de tweedelijns verloskundige het 34 weken huisbezoek aan de medisch geïndiceerde zwangere kan brengen. In deze pilot zijn medisch geïndiceerde zwangeren niet meegenomen. Het is aan te bevelen hier in een volgende pilot en/of bij de vormgeving van de integrale zorg bij stil te staan. 8. Tijdens deze pilot heeft geen effectmeting van het huisbezoek plaatsgevonden. Om hier meer zicht op te krijgen is vervolgonderzoek noodzakelijk. Deze pilot geeft namelijk te weinig informatie over bijvoorbeeld het effect van het huisbezoek op de uitkomsten van de zwangerschap/baring, op de zinvolheid voor álle groepen zwangeren, op een eventuele relatie met het geven van meer tijd aan de zwangere op andere momenten tijdens de zwangerschapsbegeleiding zoals ruimere spreekuurtijden. Ook is onduidelijk in hoeverre het huisbezoek helpt om eventueel aanwezige psycho-sociale problematiek/ vroegsignalering goed in te kunnen schatten. 9. Deze pilot ondersteunt de KNOV-visie op het 34 weken huisbezoek. Op basis van deze beperkte pilot kan op dit moment echter niet verwacht worden dat alle verloskundigen het huisbezoek gaan oppakken. 26