Sint Anna ter Muiden. Notulen kerkenraad

Transcriptie

1 Sint Anna ter Muiden Notulen kerkenraad Transcriptie: Marianne Gossije Bron: Zeeuws Archief, Archief Hervormde Gemeente Sint Anna ter Muiden, inv.nr. 2 Publicatie: november 2007

2 6 december 1660* KKr gehouden in het bijzijn van baljuw Jacob Decker en dhr Jaques van der Gothem, als gedeputeerden vd magistraat. Het benoemingscollege heeft onder leiding van D. Adriaan Cocquius uit Sluis gehoord D. van Laecken, D Levem@, D Capt. Verstegen, D Busson, D de Rijcke, D Zuerius en heeft op 20 december uiteindelijk drie kandidaten overgehouden: Levem@, Verstegen en de Rijcke. 3 januari 1661* Met meerderheid van stemmen verkozen Mr. Casparus Verstegen, proponent wonende tot Vlissingen. De Classis Walcheren verzoekt Cocquius hem 6 februari te bevestigen. 10 maart 1661* Burgemeester Jacob van Uxem brengt in een 'verbande brief tot laste van Bartholomeus Pauls' bij testament gemaakt aan de armen van Muiden door Charel van Leerberge twv 32 pond Vlaams, wat op zijn verzoek hier 'tot sijner gedachtenisse is aengeteykent'. Verder heeft de burgemeester gemeld dat de 32 pond Vlaams die Charel van Leerberge per testament vermaakt heeft aan de dochter van Noé Quadamus, Marie Quadamus, en aan de zoon van Jan Boucké, Abraham Boucké, elk de helft, indien zij voor hun meerderjarigheid komen te sterven, dit geld naar de armen van Muiden gaat. Idem de vijftien pond tien schellingen vermaakt aan het kind van Guiljaem Coole, Cornelis Coole. Is goedgevonden dat aan niemand een kerkelijke attestatie zal worden gegeven vooraleer aan de gemeente zulks zal zijn bekendgemaakt. Is besloten dat geen lidmaat buiten onze gemeente tot de tafel des Heren zal worden toegelaten, tenzij iemand zich aan de de vergadering bekend gemaakt heeft, en in het bijzonder moeten die van Sluis een briefje van de predikant aldaar kunnen tonen, 'op dat niemant onweerdige aen de tafel des Hr: &scheine'. Is goedgevonden dat Mr Pieter de kinderen tussen het gelui van beide klokken de vragen zal overhoren. Zijn voorgelezen en opnieuw goedgekeurd de artikelen die Mr Guil. Appolonij heeft samengesteld 'tot goede orde in kerckelijkcke vergaderingen'. Deze luiden als volgt: 1 Omdat deze gemeente klein is en er zich weinig problemen voordoen vergadert de kkr slecht één keer per maand op de laatste woensdag. 2 Als er zich een onverwacht probleem voordoet, vergadert de kkr ook. 3 Alle leden vd kkr moeten op de vergaderingen verschijnen op straffe van zes stuivers voor de armen. Het enige excuus is ziekte of afwezigheid uit de plaats. 4 Alle zaken die hier niet kunnen worden afgehandeld, worden voorgelegd aan de classicale vergadering. 5 De dingen die door ons besloten zijn, worden geheim gehouden 'opdat van deselve geen straet mare gemaeckt en werde'. 6 Alle besluiten en dingen die het noteren waard zijn zullen in dit boek worden opgetekend, en deze worden bij 'elke reijse' opgelezen zodat men geen afspraken vergeet. 7 Elke bijeenkomst begint met de aanroeping van de naam Gods en eindigt met dankzegging. 31 maart 1661* Voor de schoolmeester wordt een 'ordinair tractement' gevraagd bij de magistraat. 16 april 1661* Besloten dat 19 april een nieuwe schoolmeester zal worden beroepen. Burgemr van Uxem zal zorgen dat er dan een gedeputeerde uit de magistraat de vergadering bijwoont. De magistraat wil de benoeming nog uitstellen. Redenen hiervoor zullen volgende vergadering gegeven worden. 17 april 1661* Avondmaal gehouden 'in liefde en in eenigheijt'. Marianne Gossije 2

3 19 april 1661* Is met algemene stemmen voorgedragen als schoolmeester Willem van Wellen. 16 juli 1661* Zijn verschenen Jacob Verstraten en Jan van der Linde die hun leedwezen betuigen over 't crackeel onder malckander'. Zijn verzoend, toegelaten. 17 juli 1661* 18 augustus 1661* Voorgedragen voor ouderling Jacob Vergote en Hendrick Taffijn, voor diaken Pieter de Vos en Pieter de Bruijne. 2 oktober 1661* Jacob Vergote en Pieter de Bruijne gekozen. Zijn door de predikant pas nu bevestigd omdat deze ziek was. 16 oktober 1661* 30 november 1661* Is besloten iedereen te bezoeken met de waarschuwing dat iemand zonder attestatie niet toegelaten wordt. Omdat het kind Marie van Noé Quadamus inmiddels is overleden, moet het nagelaten geld voor de armen worden geïnd. Omdat Jacob van den Driessche en zijn huisvrouw 'sich verloopen hebben in dronckenschap' moeten ze de eerstkomende zondag voor de kkr verschijnen. Ze zijn verschenen en hebben berouw betoond en beterschap beloofd. Toegelaten. 15 januari 1662* 16 april 1662* Afgehouden Jaques Asseel en Jacob van den Driessche, de eerste omdat hij beschuldigd was van onrechtvaardige koophandel, de ander omdat hij zich verloopt in dronkenschap, ja zelfs wanneer de predikant en ouderlingen de lidmaten visiteren 'met den dranck beswaert sijnde gevonden is'. 16 juli 1662* Jaques Asseel weer toegelaten omdat hij leedwezen over begane fouten heeft betuigd. Omdat Jacob vd Driessche niet verschenen is, nog afgehouden. 9 september 1662* Wordt de Classis Walcheren toestemming verzocht voor het aanstellen van een leraar en geldelijke steun. 13 september 1662* Voorgedragen als ouderling Jacob de Lij en Henderick Taffijn, als diaken Pieter de Vos en Joos de Croock. 15 oktober [lees: september]1662* Gekozen Jacob de Lij en Joos de Croock. Marianne Gossije 3

4 11 oktober 1662* ontboden Jacomijntie Coeck omdat zij 'haer des nachts bij onrechtveerdigh geselschap hadde laten vinden'. Toont berouw en wordt, om geen ergernis te geven, ditmaal afgehouden. Ook ontboden Jacob van den Driessche 'soo om sijn continuatie in dronckenschap als om sabbath schendingen en quaet leven met sijn huysvrouwe'. Heeft weer geweigerd te verschijnen en is opnieuw afgehouden. 14 oktober 1662* enige belijdenissen gedaan die in het register zijn opgetekend 15 oktober 1662* Avondmaal gehouden 21 januari 1663* en Jacomijntje Coeck weer toegelaten, maar Jacob vd Driessche nog afgehouden. 8 april 1663* besloten geen lidmaten aan te nemen die elders wonen omdat hun 'wandel' niet kan worden gecontroleerd 15 april 1663* na het bezoeken der ledematen. Omdat Jacob van den Driessche bij het bezoek weer dronken was is hij nog afgehouden, en omdat zijn vrouw zich mede schuldig maakte aan deze zonde 'hebben onse gemeinschap, tot dat sij sich betert, ontsegt'. Zijn ook afgehouden Jochem Asseel en zijn huisvr Francijntje omdat twee getuigen hen beschuldigden van 'onrechtveerdighe handel'. Noë Quadamus, voor het avondmaal des Heeren, tot ontstichting van anderen zwaar met de drank bevangen, ditmaal niet toegelaten. Ook Rudolph Hulschot afgehouden omdat er kwade geruchten van trouweloos met zijn verlatene huisvrouw gehandeld te hebben. 4 juli 1663* Francijntje Asseels haar man was naar Vlaanderen en zij is aangesproken en gemaand berouw te tonen. Zij volhardt echter in het kwaad en is opnieuw afgehouden. Besloten Jacob van den Driessche en zijn huisvrouw te ontbieden en ook Rudolph Hulschot. Ze hebben allen berouw getoond en worden weer toegelaten. 15 juli 1663* 19 september 1663* twee commissarissen van de magistraat voor het kiezen van ouderling en diakenen toegevoegd aan de kkr nl Jacob van Uxem en Jaques Cane. 26 september 1663* Voorgedragen tot ouderling Jacob van Uxem en Pieter Olivier, tot diaken Pieter van der Strate en Lauwreis van de Clooster. 10 oktober 1663* Marianne Gossije 4

5 Bezoek van de lidmaten. Hendrick Taffijn ondervraagd over de kwade geruchten die over hem de ronde doen, maar hij blijft alles ontkennen. Er is niet voldoende bewijs dus laten wij hem 'in sijn eijgen beproevinge', maar hem gevraagd dit keer van het avondmaal weg te blijven. Francijntje Asseels opnieuw aangesproken (haar man is nog steeds weg) omdat geloofwaardige mensen tegen haar getuigd hadden. Ze ontstak echter in zulk een woede en wilde niets meer horen zodat we zijn doorgegaan en haar opnieuw hebben afgehouden. 14 oktober 1663* Gekozen tot ouderling Jacob van Uxem en tot diaken Pieter van der Strate. 20 oktober 1663* Jochem Asseel aangesproken en hem geconfronteerd met de beschuldigingen aan zijn adres, hij heeft ze ontkent en leedwezen betoond, maar om hem te stijven in zijn berouw hem dit maal nog afgehouden. 21 oktober 1663* 19 januari 1664* In het bezoek voorbijgegaan aan de huisvr van Jochem Asseels omdat ze de vorige keer geen gehoor gaf en omdat ze daardoor haar man des te harder vervloeken zou. 'Eenige mogelijkheden door... tusschen Noé Quadamus en sijn huijsvrouw aen de eene sijde, ende tussen Leuntien Jans en Catelijne Nachtegaels aen de andere sijde, sijn begeleit? en de voorgeschrevene persoonen onder malcanderen verschoont'. Jan Geersen de jonge is verschenen en heeft de straf aangenomen wegens de hoofdigheit? (koppigheid?) die hij jegens zijn vader had betoond, maar opdat de andere kinderen niet gestijfd zouden worden in de verachting van hun ouders is hij dit maal afgehouden. 20 januari 1664* en weer toegelaten Hendrick Tersteijn. Ook toegelaten Jaques Asseel omdat er geen beschuldigers zijn gevonden om de hem ten laste gelegde zaak te bewijzen. Heeft berouw betoond over zijn januari 1664* heeft Pieter de Bruijne de armenrek gedaan. 27 februari 1664* collecte gehouden namens de Classis 20 april 1664* en weer toegelaten Jan Geerssen de jonge, die berouw heeft betoond. Afgehouden Gillis Hax omdat hij in onvrede leeft met zijn huisvrouw die hij schandalig had 'gevloekt'. Francijntje Asseels weer aangesproken die berouw toonde over haar onverzoenlijkheid jegens degenen die haar hadden beschuldigd. Zijn ook aangesproken alle lidmaten die, voor zover bij ons bekend, die bij de Sterreschans, 'tot ontstichtinge haere de...techt met het knippen [stelen] van een gans' ook al is dit door de overheid verboden. Hebben leedwezen betoond. Toegelaten. 20 juli 1664*. Weer toegelaten Gillis Hax omdat hij beterschap beloofde. Ook toegelaten Francijntje Asseels, 'nadat int algemein betuijgde dat het haer leedt was, daer in sij ijmant van haeren naesten soude hebben mogen verongelijckt en voortaen heiliglijck voor Godt en rechtvaerdiglijck onder de menschen beloofde te wandelen'. Marianne Gossije 5

6 Afgehouden Jacomijntje Coecks omdat ze ongehoorzaam was door niet voor ons te verschijnen, 'daer nochtans van haer ravotten en dansen seeckere geruchten tot ergernisse der gemeinte hadden verstaen'. 23 september 1664* voorgedragen als ouderling Antheunis de Puijdt en Pieter de Vos op t schependom, als diaken Laurens van de Clooster en Pieter de Vos op t Vrije. 2 oktober 1664* brief aan de classis Middelburg omdat men door de vijandelijkheden bang is voor een scheuring in de gemeente. [verder uitwerken@] 12 oktober 1664* gekozen tot ouderling Antheunis de Puit en tot diaken Laurens vd Clooster 19 oktober 1664* in hun dienst bevestigd en het. 'Ende also Tanneken van den Driessche na de middagh vant voorledene nachtmael van haer man op een vuyle, daer immers volgens haer eigen bekentenisse ontbloodt op het bedde bij Adriaen Adriaensen was bevonden' en omdat zij geen spijt betuigde is zij voorlopig afgehouden. Jacomijntje Coecks is niet verschenen omdat ze 'uyt de plaetse wier'. Verder afgehouden. Jaques Asseel kon zijn vijandschap nog niet laten varen en is daarom zelf afgebleven. 18 jan 1665* Afgehouden Tanneken van den Driesschen, Jochem Asseel en Jacomijntje Coecks omdat er geen enkele verbetering bij hen gevonden is in hun houding ten opzichte van hun fouten. 3 feb 1665* Joos de Croock heeft armenrekening gedaan in aanwezigheid vd afgevaardigden van de magistraat Jaques Vergoote en Jaques Cauwe. 19 april 1664* 'in eenigheijt'. Maar vooralsnog Jaques Asseel en Gillis Hax niet toegelaten. Jaquemijntje Coecke heeft berouw getoond, haar verwezen naar de predikant omdat de kkr al genoeg gedaan hefft. Zij zal bij de volgende bezoeking worden toegelaten. 15 juli 1665* Huisbezoeking. Gillis Hax en zijn huisvrouw zijn weer met elkaar verzoend, leedwezen betoond en weer toegelaten. Jochem Asseels heeft berouw getoond en zich verzoend met Clement Geersen. Toegelaten. Enige onlusten tussen Jan Geerssen en Guiljaem Cools weggenomen. Jozijntje wed van Michiel vd Broecke zal zaterdag ontboden worden om haar over haar fraude met accijnzen aan te spreken. Heeft berouw getoond en is gemaand zich hier in het vervolg voor te wachten. Jan Huijsman heeft bekend dat hij tegen beter weten in tegen Claes Minne had gelogen, namelijk dat hij niet wist of de wijn? van Jorijntie van den Broecke aen sijn huyr tijdigh ofte volgens wegens? te laete aengegeven was'. Heeft berouw betoond en beloofd in het vervolg getrouw te zijn. 7 oktober 1665* Marianne Gossije 6

7 Voogedragen tot ouderling Jaques Vergote en Joos de Croock, tot diaken Maerten van Mastenhove en Carel van Uxem. Gekozen Vergote en Mastenhove. Jaquemijntje Coecke... Is mede goet gevonden Jacob van den Driessche... Zullen ook afgehouden worden Adriaen van den Broecke en Janneken Terjoen 'om haere hoererie met malcanderen gepleegt'. Alsmede Passchijntje Loysen die voor predikant en ouderlingen heeft bekend dat zij zich op dezelfde manier met Pieter Deurvaerder 'verloopen hadde'. 18 oktober 1665* 6 jan 1666* Ingebracht dat Jorijntje van den Broecke opnieuw gefraudeert heeft met de accijnzen. Zij zal zaterdag ontboden worden. Ook zal ontboden worden Guiljaem Cole omdat hij zich 'door eigen wraecke int openbaer besondigt heeft'. 'Alsmede Tanneke van den Euvele, in de kercke een ander lidtmaet geslaegen hebbende. Jorijntje van den Broecke heeft betuigd dat een half vat bier niet door fraude maar door nalatigheid van haar 'meisken, aen welcke sij belast hadde tselve aen te geven, in haer huijs gecomen was'. Guiljaem Cools is ten huize van de predikant verschenen en heeft schuld bekend. Dit maal nog afgehouden. Tanneke van de Nevele afgehouden omdat ze niet voldoende spijt betuigde. Ook afgehouden zal worden Jacob vd Driessche, omdat zijn huisvrouw hem beschuldigt van dronkenschap en 'quade huijshoudinge'. Jacomijntje Coecke 'van verscheidene over ontuchtigeyt beschuldigt sijnde' wordt voorlopig afgehouden. 17 jan 1666* 17 april 1666* Verschenen Guiljaem Coole en Tanneke van den Nevele en getuigen dat zijn met elkaar verzoend zijn. Jacob vd Driessche heeft wederom geweigerd te verschijnen hoewel hij ontboden was. 18 april 1666* 18 juli 1666* Is zondanige onenigheid tussen Guiljaem Schotte en zijn huisvrouw aangetroffen dat zij zijn afgehouden zo lang ze zo leven. Omdat Jacob vd Driessche verscheidene keren geweigerd heeft voor de kkr te verschijnen is hij dit maal afgehouden. 8 oktober 1666* Voorgedragen tot ouderling Joos de Croock en Jaques de Lij, tot diaken Pieter de Vos op schependom en Pieter de Bruijne. 17 oktober 1666*. Marianne Gossije 7

8 24 okt 1666* Joos de Croock ouderling en Pieter de Bruine diaken. 12 jan 1667* Ontboden en verschenen Pieter Hennicke die leedwezen betuigt dat hij door gramschap 'een mes op Jan Geersen getrocken hadde'. Ook verschenen Adriaen van den Broecke die leedwezen betuigt. Weer toegelaten. 16 jan 1667*. De afhoudingen van Steven van Rentergem en Jacob van den Driessche en zijn huisvrouw om voorgaande redenen gecontinueerd. Opnieuw afgehouden Jacomijne Bevers op beschuldiging van 'vuyle dronckenschap in welcke sij haer opt pas soude verloopen hebben'. 17 april 1667*. Steven v Rentergem wegens zijn dronkenschap en verzuim van godsdienstige plichten afgehouden. Ook afgehouden de huisvr van vd Driessche omdat ze thuis dronken zat en 'oock van sijn huijsvrouw als te huijs sijnde, gelochent wierde'. Jacomijntje Bevers belooft voortaan 'voorzichtiger te zullen wandelen', weer toegelaten. Jacomijntje de Puit en Cornelia Maertens ontboden om zich te verzoenen 'over vuyle scheltwoorden en beschuldigingen' waarmee de een de ander beledigd had, maar omdat zij 'in kijvagie jegens malcanderen uijtbreckende' beiden afgehouden. 12 juni 1667* Mr Casparus Versteghen beroepen naar Serooskerke. 16 juni 1667* de gecommiteerde van Serooskerke was door slecht weer verhinderd woensdag te komen. De predikant is met diaken Pieter de Bruijne op donderdag verschenen bij de magistraten, voor de hr Quintinus Stavernisse baljuw en de hr Jaques van Uxem schepen dezer stede. Kkr en gecomm vd magistraat vergaderd zijnde, samen met de hr Bernardus Somer als predicant nevens Louis Machielsen en Cornelis Andriessen, hebben hun geloofsbrieven overhandigd. 23 juni 1667* proponenten gehoord in Vlissingen. doch zijn alleen verschenen: ds Basselier, Hardec??,van der Burgh, Drost, Duijvelaer, Langenborgh. 7 juli 1667* Voorgedragen uiteindelijk Pool, Oortman en Wallecam. 11 juli 1667* drie stemmen voor Oortman en drie stemmen voor Wallecam. Bij herstemming nogmaals 3 tegen 3. Er zal advies ingwonnen worden van ervaren leraren. 12 juli 1667* de stemmen blijven staken. Ze zullen uitstel nemen tot morgenavond zes uur en dan desnoods het lot laten beslissen. Marianne Gossije 8

9 13 juli 1667* met meerderheidvan stemmen Vincentius Oortman gekozen tot de nieuwe predikant. 17 juli 1667* Nog afgehouden Steven v Rentergem, Jacob vd Driessche en huisvrouw. Jacomijntje de Puit en Cornelia Maertens hebben zich verzoend en zijn weer toegelaten. 28 aug 1667* Mr Vincentius Oortman door David Montany pred tot Sluis, 'daartoe vanwege Mr Casparus Verstegen (die door doodlijcke ziekte van een sijner vrienden verhindert wiert te komen) versocht zijnde in de H. Dienst bevestigt. 22 sept 1667* Janneke Terjoen in de vergadering verschenen en heeft leedwezen betoont 'over haren val, waarop de vergaderinge haer toegestaan heeft datse (nae dat aenstaende rustdach haer haer versoek van kerckelijcke attestatie sal bekent gemaeckt sijn aen de gemeijnte, en bij die van Sluis nae haer leven?, gedurende haer afroepen, ondersocht sal sijn) genieten sal het kerckelijke attestatie, indien geen andere verhinderinge voorvallen.' Is door de predikant van de questor Paulus Halinck ontvangen de interest van het jaar 1665, vanwege het testament van Agatha Porrenaer voor de armen oktober 1667* Door Laurens vd Clooster de armenrek opgemaakt. 5 oktober 1667* Van de magistraat gecommiteerd Jacob van Uxem en Bartholomues Pauwels. 6 okt 1667* Voorgedragen tot ouderling Jaques v Uxem en Pieter vd Strate, tot diaken Claes Leupe en Pieter de Vos opt schependom. 16 okt 1667*. Steven v Renetergem en Jacob vd Driessche en huisvr afhouding gecontinueerd. 30 okt 1667* Gekozen tot ouderling Jaques van Uxem en tot diaken Nicolaes Leupe. deselve dito* attestatie gegeven voor mr Casparus Verstegen om naar Serooskerke te gaan. 15 jan 1668* Afgehouden Steven v Rentergem om zijn dronkenschap en verzuim van de openbare godsdienst. Ook afgehouden Jacob vd Driessche met zijn huisvrouw, om redenen als voren, maar in het bijzonder omdat zijn vrouw hem opnieuw beschuldigt van voortdurende dronkenschap en 'quade huijshoudinge' en hij niet verschenen is voor de predikant die hem ontboden had. Afgehouden Gillis Hax door toorn en eigen wraecke in het openbaar. Is na leetwezen op eigen beproeving toegelaten. Verschenen Laurijntje Blondeels 'met vuyle scheltwoorden tegen en met Cornelia Maertens in het openbaer uijtgevaren zijne', voor predikant en ouderlingen zich verzoend hebbende zijn toegelaten. Opnieuw afgehouden Mayken Maas, 'omdat se haer op het pas in dronckenschap schandelijck verloopen hadde'. Toen ze bij de huisbezoeking scherp ondervraagd werd probeerde ze nog te ontkennen. Wordt dit maal afgehouden. Marianne Gossije 9

10 15 april 1668*. Afgehouden Steven v Rentergem, Jacob vd Driessche en zijn huisvrouw. Mayken Maas heeft leedwezen betuigd over haar dronkenschap. Toegelaten. 26 mei 1668* Stond binnen Mr Willem van Welle, schoolmeester en voorzanger dezer stede, die aantoonde met een acte van de raad van state dat hij ook is aangesteld als koster. Door het overlijden van Joos de Croock was het bidderschap opengevallen en volgens van Welle was het ten plattelande gebruikelijk dat dit ambt bij het kosterschap hoort. Of de kkr bij de magistraat wil ijveren dat hij dit ambt krijgt. Dit verzoek hoeft niet te worden ingewilligd omdat Jaques van Uxem, voorschepen dezer stad, hier toch al toe geneigd was en men heeft het bidderschap aan zijn ambt toegevoegd. Mr Willem moet regelmatig een rekening indienen van zijn activiteiten. Jan Huijsman zal worden aangesproken over het verzuimen van zijn godsdientige plichten. 15 juli 1668* Nog afgehouden Steven v Rentergem en Tanneke vd Driessche. Opnieuw afgehouden Jacomijntje Bevers vanwege de ergerlijke geruchten die over haar gaan, maar die door tijdgebrek nog niet zijn onderzocht. 6 aug 1668* door predikant en diaken Pieter de Bruijne overgebracht de rente van Agatha Porrenaer. 20 okt 1668* Bezocht de lidmaten en iedereen vermaand vaker naar de predikatie en de catechesatie te komen. Jacomijntje Bevers heeft leedwezen betoond. Toegelaten. Paulijntje van de Bussche 'haer in den dranck vergeten hebbende, is na leetwesen op eijgen beproevinge toegelaten'. 21 okt 1668*. Afgehouden Steven v Rentergem en Tanneke vd Driessche. Opnieuw afgehouden Cornelia Maertens 'van onrechtveerdicheyt niet sonder schijn van waerheyt beschuldigt zijnde'. 31 oktober 1668* Voorgedragen voor ouderling en diaken Jaques de Lij, Antheunis de Puidt, en Christiaan Ozzeel en Pieter van der Faelje. 8 nov 1668* Gekozen tot ouderling Jaques de Lij en tot diaken Christiaan Ozeel. 8 jan 1669* Brief voorgelezen van de kkr van Schoondijke met het verzoek dat Pieternelle Cyns, molenaarsvrouw, van het avondmaal bij ons afgehouden wordt omdat zij de kkr aldaar 'swaerlyk beschuldigt en gescholden hadde'. 14 jan 1669* Zijn verschenen Cornelia Maertens en Jacomijne Case, die beloven de ene 'dat niet meer van onrechtverdichteyt beschuldigen sal, d'andere dat haer in dese niet meer sal lasteren'. Toegelaten. Mede voor ons verschenen Pieter de Vos, Josijntje Verhage en Willem van Welle hebben zich verzoend na 'hun twisten en onenigheden'. Toegelaten. Marianne Gossije 10

11 Is ingebracht dat Pieter Hennekeij 'over eenige tyt op den rustdach in de herberge over de vaert hem soo verre vergeten heeft, dat hij met de caert gespeelt, gekrakeelt en endelyck gevochten heeft'. Belooft voor de kkr berouw te tonen. Er zal onderzocht worden of Boudewijn Scheers of anderen die daar ook aanwezig waren, zich aan hetzelfde schuldig heben gemaakt. Tanneke vd Driessche zal ontboden worden om op haar verzoek berouw te komen tonen 'over haare voorige wandel'. 18 jan 1669* Tanneke vd Driessche toont berouw 'over haer vuyle daet en haer dronkenschap' en de kkr 'onderricht sijnde van haer wandel sedert de doot van haer man' heeft haar weer toegelaten. Pieter Hennekeij heeft leedwezen betoond. Toegelaten. 20 jan 1669* Steven v Rentergem nog afgehouden. Boudewijn Scheers en Bartel Pauwels de jonge, 'leetwesen betoont hebbende van ergernisse onlangs op de rustdach gegeven met het spelen met de caerte in de herberge over de vaert' zijn beide op eigen beproeving toegelaten. 18 maart 1669* Door Pieter de Bruijne, gewezen diaken, armenrek opgemaakt. In het begin van zijn dienst was overleden Maerten van Massenhove, van wie Pieter de Bruijne de dienst overnam. 18 april 1669* In ingebracht dat Jan Cane zijn vrouw geslagen heeft, maar hij meende dat er niet zoveel kwaad in school en dat hij er goede redenen voor had. Beiden afgehouden. 21 april 1669* Steven v Rentergem nog afgehouden. 14 juli 1669* Jan Cane en zijn huisvrouw hebben bij de bezoeking leedwezen betoond. Weer toegelaten. Claertje van Evel is van onrechtvaardigheid beschuldigd, wat zij ten stelligste ontkent, maar het is toch zeer waarschijnlijk wel waar. Dit maal afgehouden. 20 juli 1669* Eliseris? van der Mussele verzoekt lidmaat te mogen worden. Met att van ds Jacobus Eduardi van Nieuwvliet. Aangenomen. 21 juli 1669*. Afgehouden Steven v Rentergem. 4 aug 1669* Ter vergadering ontboden Sander de Bever en Janneke van den Evel 'welcke over haer onlangs bedreven hoererije en vuyle onreynigheyt'. Hebben leedwezen van haar misdaad betoond. Plechtig beloofd elkaar te trouwen.? augustus 1669* met algemeen advies van de kkr Elizeris van der Mussele attestatie gegeven voor de kerk in Amsterdam 'alwaer hij van voornemen was zich neder te setten'. Marianne Gossije 11

12 19 oktober 1669* Claertjen van Evel verschenen, maar heeft hardnekkig geloochend dat ze 'eenig onrechtveerdichs aen de kapp? bedreven hadde en om dat goet te maeken heeft de eene leugen met de andere willen bedecken, seggende nu dat se aen Breydels meyt sucks niet bekent gemaeckt heeft' zoals ze tijdens de vorige bezoeking had gezegd. Zij beriep zich eerst op Prijntje de Nut, 'die weijnig daegs na het vinden van de kappe op de selfde plaetse enig gelt gevonden soude hebben' maar dat is na onderzoek onwaar bevonden omdat Prijntje de Nut nergens van weet. Haar nogmaals gevraagd hoe ze aan de kap gekomen is. Ze antwoordt 'gevarieerd': tegen de een zegt ze dat ze hem van Bieren? Dochter als 'bruytstuck' gekregen had en tegen een ander (waar ze nu bij blijft) dat ze hem in een 'gracht gevonden hadde omtrent Barthel Pauwels, daer se gene borgh gehouden hadde, sonder yemant van de buyren, die den wegh gebruycken, eenig kennisse te doen.' Ze weigert de kap te laten zien, hoewel er een vrouw is die zegt dat ze een kap verloren was, die ze in de 'kasse' van Henrik Tasting? had gelegd. Omdat Claartje blijft ontkennen wordt ze afgehouden. 20 oktober 1669*. Afhouding van Steven van Rentergem en Claertje van Evele gecontinueerd. Ditmaal opnieuw afgehouden Sander de Bevere en Janneke van Evele vanwege de gegeven ergernis gemeld in de zaak van 4 aug november 1669* predikant meldt dat Herman Barents bij hem heeft geklaagd over Anthonette van Opstal, huisvrouw van mr. Willem van Welle, die zijn eigen vrouw beschuldigd zou hebben van 'dieverij begaen te hebben 't haeren huijs' toen zij, Anthonette, 'in de kraembed waerde', en dat ze dit ook gezegd had tegen Josijntje de Vos [d.i. Josijntje Verhage]. Hij verzoekt de vergadering de eer van zijn vrouw te redden. De predikant zal met ouderling Jaques van Uxem proberen partijen te verzoenen. 10 november 1669* Bezoek gebracht aan het huis van Pieter de Vos en zijn vrouw Jezijntje, die getuigde dat toen ze op kraambezoek was bij Anthonette, deze zich tegen haar beklaagde dat ze 'wel een staes? boter uyt haer kuype en wel dry pont van haer vett miste, daer bij doende, wat dunckt u van Sara_ waar op Josijntje bekent geantwoort te hebben: kan Sara dat, zij kan het hamme-vet (dit wiert vermist, en om dat te haelen was Josincken bij haer gekomen) haer kinderen ook wel gegeven hebben. Voorders seijde Josijntje waerachtig te wesen, dat Anthonette, korts nae dat se uyt haer kraembedde gekomen was, 't haeren huyse seer verslagen gekomen was, ende Josijntje vragende watter schorte, gesegt hadde, wat seggen. wat dunckt u van die Sara, zij heeft... en haer linwaet op mijn solder gehangen te hebben, wel 7 oft 8 stucken van mijn linwaet onder het haere gevonden, daer 't onsent gestolen heeft, en moet Saraa's... gegeven ophouden. Dit bekende Mayken de Vos, schoonsuster van Josijntje oock waerachtig te wesen,' omdat ze het zelf gehoord had omdat ze daar vlakbij zat te spinnen en Josijntje het haar meteen verteld had, op haar vraag waarom ze zei dat Sara haar linwaat gestolen heeft etc. Toen is Anthonette bij de predikant ontboden. Zij zei dat ze niet kon komen omdat ze van de koorts niet op kon staan. Even later kwam ze toch en deed alsof ze van de hele zaak niets wist. Dan ontkent ze alles en zegt dat Herman en Josijntje dit niet in haar tegenwoordigheid durven herhalen. Herman met zijn huisvrouw en Josijntje ontboden. Heeft toegegeven dat ze wel 'enig... onder Saraa's goet gevonden hadde, 't welck zij alsdan Sara bekent gemaeckt hadde,'zoadat ze daarom geen ruzie met elkaar zouden krijgen, maar ze ontkent dat ze tegen Herman gezegd zou hebben dat Josijntje van Sara gezegd zou hebben dat ze het hammevet gestolen had, en ze zei tegen Josijntje dat ze daarover loog. Mr Willem van Welle komt ongeroepen binnen en 'sprak met een vergramt gemoet tot zijn vrouw' en zegt tegen Josijntje dat zij spreekt met 'een vuyle tong'. Waarop Josijntje opsprong en zij elkaar 'seer vinnige woorden' toevoegden. Marianne Gossije 12

13 21 november 1669* De zaak wordt gesust en in der minne geschikt. Sint Anna ter Muiden Notulen kerkenraad november 1669* Ontboden en verschenen Mr Willem van Welle en Anthonette zijn huisvrouw, Herman Barents en Sara zijn huisvrouw, alsmede Josijntje de Vos. Iedereen betuigt leedwezen, Mr Willem van Welle ook omdat hij Josijntje de Vos met scheldwoorden bejegend had. Iedereen weer verzoend. 30 nov 1669* Voorgesteld tot ouderling Anthony de Puijdt en Pieter de Vos, tot diaken Laurens van de Clooster en Cornelis van Vyanen. 15 dec 1669* Gekozen Antheunis de Puidt en Laurens vd Clooster. 18 januari 1670* Huisbezoeking. Weer toegelaten Sander de Bevere en Janneke van Evele zijn huisvrouw. Claertje van Evele heeft leedwezen betoond. Toegelaten. 19 jan 1670* Avondmaal gehouden Afhouding Steven van Rentergem gecontinueerd. 17 feb 1670* oud-diaken Nicolaas Leupe heeft de armenrekening opgemaakt ten overstaan van burgemr Jacob van Uxem en schepen Bartholomeus Pauwels. 20 april 1670* Steven van Rentergem nog steeds afgehouden. Er is 'enig quade naespraeke ontstaan' ten nadele van de eer van Elisabeth Loys, huisvrouw van Nicolaes van den Berge, in de wereld gebracht door Boudewijn Scheers. Deze werd ontboden, maar hij verklaarde dat hij niets ten nadele kon zeggen van deze vrouw. Daarop zijn zij allen met elkaar verzoend. 11 mei 1670* Door de predikant ontvangen in tegenwoordigheid van administrerend diaken Christiaan Ozeel de som van pond Vlaams uit de nalatenschap van Agatha Porrenaar. 20 juli 1670* Afgehouden Steven van Rentergem. Opnieuw afgehouden Pieter Hennekeij en Klaes Kiecken omdat ze tot grote ergernis aanleiding gaven in de herberg en in tegenwoordigheid van velen samen gevochten hebben. Mede afgehouden Paulijntje van den Bussche die, ondertrouwd zijnde, bekende vleselijke gemeenschap gehad te hebben en 'alreeds in ergerlijke oneenicheyt met hem leefde'. 28 september 1670* Is verschenen Passchijntje Loyssen die leedwezen heeft betoond. Haar toegestaan op attestatie naar Retranchement te vertrekken. 11 oktober 1670* Marianne Gossije 13

14 Visitatie gedaan. Pieter de Koninck en Anna Colette, die tesamen in vleselijke gemeenschap geleefd hebben, zijn inmiddels ondertrouwd. Pieternelle van Ieperen(?) is in Vlaanderen geweest en heeft daar 'gemeenschap gehad met de afgodendiensten'. Zij bekent schuld, maar zegt dat ze gedwongen was door haar zuster. En ze is immers teruggekeerd? Ze wordt echter beschuldigd van 'twijfelmoedigheid' en aangespoord haar belijdenis te doen. 18 oktober 1670* Afgehouden Paulijntje van de Bussche in groote onenigheyt met haere man tot veel ergernisse als nog levende. Verschenen Pieter Hennekey, doet schuldbekentenis. Maar omdat hij zich nog niet met zijn wederpartij verzoend had en hij toch de meeste schuld droeg, ditmaal nog afgehouden. Clais Kiekens mede ontboden is niet verschenen. DE predikant heeft hem vergeefs gevraagd zich te verzoenen. Hij is al sinds het laatste avondmaal niet meer verschenen. Reden: 'omdat al mijn vijanden daer zijn.' Namelijk zijn grootste vijand zijn Pieter Hennekeij. Hij belooft misschien weer naar de predikatie te zullen komen. Afgehouden tot hij zich verzoend heeft. 19 okt 1670* Afgehouden naast de bovengemelden, Steven van Rentergem. 19 nov 1670* Voorgesteld tot ouderling Pieter de Bruyn en Pieter de Vos; tot diaken Pieter van der Strate en Jacob Woessen. 7 dec 1670* Gekozen Pieter de Bruijne en Pieter vd Strate. 6 jan 1671* Zullen aangesproken worden Pieter de Koninck en huisvr over haar voorgemelde gegeven ergernisse. Pieternelle van Uxem, met de wooning van ons tot die van Sluys overgegaan zijnde, verzogt de zorg voor haar op zich te nemen zodat ze beter onderricht zal worden in de kennis des geloofs. Bij Paulijntje van de Busse zal onderzoek gedaan worden of zij nu in orde en liefde leeft met haar man. Opnieuw besloten dat de huizen van de leden van de kkraad niet overgeslagen worden bij de huisbezoeking. 12 jan 1671* Is besloten dat Bartholomeus Pauwels de oude door de predikant onderzocht zal worden of hij niet schuldig is aan 'schrickelijcke verwenschingen van zijn eygen kinderen'. Zal toegelaten worden op eigen beproeving. 'Bartholomeus Pauwels de jonge met Josijngen de Smit, met malkanderen doorgegaen sijnde, en sig selven aen malkanderen sonder kennisse van de vader &bonden en gebonden en voorts onbehoorlijck de vader bejegent hebbende, sullen, om gegeven ergernisse, ditmaal afgehouden werden.' Pieter Hennekeij en Claes Kiekens verzoend en weer tot het avondmaal toegelaten. Marianne Gossije 14

15 Zander de Bever met Janneken van Evele met Tanneke van Evele zullen ontboden worden om te onderzoeken wat hun geschil inhoudt, 'en de schuldige leetschap te betonen van onbetamelijke verwenschingen van malcanderen.' Zal mede tegen de tijd ontboden worden Paulijntje van de Bussche om berouw te betonen en daarna worden toegelaten. Zijn mr Willem na voorgaende waarschouwinge voorgelesen den I.III.IV artikelen van het costerampt en vermaent die te gehoorsaemen.' 17 jan 1671* Paulijntje vd Busse niet thuis gevonden, ouderling Anthony de Puijdt laat haar weten dat ze alsnog is afgehouden. Zijn verschenen Tanneke van Evele en Janneke van Evele dochter en sijn met den anderen versoent, Janneke om vergeving biddende over de onbescheiden bejegeninge aen haer moeder gedaen. Tanneke van Evele is op eigen beproeving toegelaten, maar Sander de Bever, die tot tweemaal geweigerd heeft te komen, en niet verschenen is, en Janneke van Evel zijn huisvrouw zijn over gegeven ergernisse afgehouden, bijzonder Sander die zijn schoonmoeder schandelijck verwenst hadde.' 18 jan 1671* Afgehouden Steven v Rentergem en ditmaal Pieter de Koninck en zijn huisvrouw en Paulijntje vd Busse. Opnieuw afgehouden Sander de Bever met zijn huisvrouw en en Bartholomeus Pauwels de jonge met zijn bruyt. 9 maart 1671* geschreven bij Fran: Swancke V.D.M Predikant Vincent Oortman beroepen naar Oostburg in de plaats van Franciscus Swanck die beroepen en bevestigt is te Sas van Gent. 6 april 1671* de predikant kon l.l. woensdag niet naar de classis wegens het onweder. 1? april 1671* de predikant mr Vincentius Oortman en Pieter de Bruijne ouderling hebben gecommitteerden vd magistraat verzocht en zijn afgevaardigd Quintinus Staestenisse?, baljuw, en Jacob van Uxem voorschepen deser stad. 16 april 1671* dom Apollonii en van Wouwe proponenten zijn verschenen en bedankt. 17 april 1671* verschenen Paulijntje vd Busse, Sander de Bever met zijn huisvrouw, Bartholomeus Pauwels de jonge met zijn huisvr en Pieter de Koninck met zijn huisvr hebben allen berouw betoond. Toegelaten. 19 april 1671* verscheidene proponenten voorgesteld, overgebleven D. Thomson, Drost en Apollonij. Avondmaal gehouden Afgehouden Steven v Rentergem, alsmede Pieternelle van Uxem, zie acte van 17 [lees: 6] jan mei 1671* Legaat van Agatha Porrenaar ontvangen: Marianne Gossije 15

16 7 juni 1671* Mr. Johannes Trezenier in de E. Classis van Walcheren den 20 meij geexamineerd zijnde zoo is hij door mr Vincentius Oortman predikant tot Oostburg, in den heilige dienst den 7 junij bevestigt. 19 juli 1671* Avondmaal gehouden De afhouding van Steven van Rentergem om zijne geduerige dronckenschap en versuim van de godsdienst is gecontinueert. 18 okt 1671* Avondmaal gehouden De afhouding van Steven van Rentergem gecontinueerd. 10 dec 1671* is bij ons toegestaen het versoeck van de kerck van Sluis zonder eenige verdere prejudicie en consequentie te contribueren tot de elft van de costen, zoo montcosten, als cleeren van het dochterken van Pieter van Ackeren, het welcke besteet zal worden ten huijze van Jacob de Lij. 17 dec 1671* zijn verschenen Jaques van Uxeem en Bartholomeus Pauwels, schepenen deser stede als gecommiteerden uit het college. Voorgesteld tot ouderling d'heer burgemeester Jaques van Uxeem, Nicolaes Leupe, tot diaken Antheunis de Puijt de jonge en Cornelis van Vianen 3 jan 1672* Ouderling Jaques van Uxem, diaken Antheunis de Puit de jonge. 17 jan 1672* Avondmaal gehouden Steven van Rentergem als voren afgehouden. Is opnieuw afgehouden Pieter Hennekeij nademael hij tot groote ergernisse in de herberge in veler tegenwoordigheyt met Jacob Maes gevochten hadde. 14 april 1672* Pieter Hennekeij heeft leetwezen betuigt. Weer toegelaten. 17 april 1672* Steven van Rentergem als voren afgehouden. 16 okt 1672* Steven van Rentergem als voren afgehouden. [1672: nieuwe artikelen betreffende de gang van zaken in de kerk] [tot slot: Comicus: Misere leges ad parietem sunt fixae clavis ferreis ubi malos mores atsigi nimio fuerat aquius. 12 dec 1672* zijn verschenen als gecomm van het college Nicolaes Swancke en Lauwerens van de Clooster, baljou en burgemeester deser stede. Marianne Gossije 16

17 Voorgedragen tot ouderling Jacob de Lij en Nicolaes Leupe, tot diaken Cornelis van Vianen en Jan Geerzen. 8 jan 1673* Ouderling Jacob de Lij, diaken Cornelis van Vianen. 15 jan 1673* Steven van Rentergem afgehouden. 12 feb 1673* 'Is verschenen d'heer Cornelis de Boot lidmaet onder ons, welcke volcomentlijck volgens 't advijs van de E. Classis zoodanige contentement aen ons heeft gegeven over zijn ergernisse in de gemeijnte van Sluis gegeven ontstaende uijt zeker carel tusschen hem ende d'heer Coorde dat hij wederom tot het avontmael des heeren is toegelaten en des noods zijn de behoorlijcke attestatie zal connen krijgen.' 13 april 1673* De kerkeraad heeft vastgesteld 'dat alle die gene leden zijnde van deze gemeijnte, haer zelven in publijcke dronckenschap ofte sabbatschendinge verloopen hebbende... zullen afgehouden worden.' 16 april 1673* Steven van Rentergem afgehouden. Guiljaem van den Bussche om publijcke dronkenschap afgehouden. Bartholomeus Pauwels de jonge oock afgehouden om publijcke dronkenschap & sabbatschendinge. 13 juli 1673* Guiljaem van den Bussche heeft leedwezen betuigt. Weer toegelaten. 15 juli 1673* Bartholomeus Pauwels de jonge heeft leedwezen betuigt. Weer toegealten. 16 juli 1673* Steven van Rentergem als voren afgehouden. 14 okt 1673* Nicolaes Kieken en Catiline Cornelis huisvrouwe van Jacob de Moor hebben leedwezen betoond van hun gegeven ergernis. Weer toegelaten. 15 okt 1673* Steven van Rentergem als voren afgehouden. 22 dec 1673* Verschenen de heer Lauwerens de Clooster, burgemeester deser stede, en Bartholomeus Pauwels, voorschepen dezer stede. Voorgedragen tot ouderling Nicolaes Leupe en Carel de Nut, tot diaken Christiaan Ozeel en Adriaen van den Broecke. 7 jan 1674* Ouderling Nicoales Leupe, diaken Christiaan Ozeel. 21 jan 1674* Steven van Rentergem als voren afgehouden. Marianne Gossije 17

18 15 april 1674* Steven van Rentergem als voren afgehouden. Tanneke van Evele en haer dochter Jezijntge van Evele naer? gelijcken? van twist maeken? aff? gebueren t our...? afgehouden. 14 juli 1674* Tanneke van Evele en haer dochter Jezijntje van Evele hebben leedwezen betuigd en zijn weer toegelaten. 14 juli 1674* 'Meester Willem van Welle en Nicolaes Kieken hebbende met malcander in 't openbaer carel gehad' zijn elk afzonderlijk in de vergadering verschenen, hebben vrede gesloten en zijn weer toegelaten. 15 juli 1674* Steven van Rentergem als voren afgehouden. 21 okt 1674* Steven van Rentergem als voren afgehouden. Sander de Bever, ergernisse gegeven hebbende door vechten, is oock afgehouden. 3 nov 1674* Uit de raad Nicolaes Swancke, baljuw, en Lauwrens van de Closter, voorschepen, gecommiteerd. Domburg beroept de predikant mr Johannes Tresenier. 13 jan 1675* Mr Robertus Immens als predikant bevestigd. 20 jan 1675* 'Steven van Rentergem van ons aangesproken zijnde, even obstinaat gevonden, en van sijn sonde overtuijgt zijnde, antwoordde indien 't dan soo is, salt soo blijven; is dan, in sijn oude sonde van dronckenschap, en &suijm van de publieke godsdienst als voren bij provisie afgehouden, tot dat wij ons met wijser?, of met hulpe der E Classis van Walcheren sullen beraden hebben, oft niet nodig was soo een obstinaat mensch nu over de 24 jaren aan de anderen afgehouden zijnde om sijn geduijrige ge: boosheijt (hoewel genougsaam als afgehouden zijnde) tot stichtinge en: tot exempel van anderen, als een verrot lit van de predikstoel, van onze gemeijnschap af te snijden ter tijt toe, dat hij uijt de stricken des duijvels ontwake.' Sander de Bever en zijn vrouw zijn ontboden maar niet verschenen. Wederom beiden afgehouden. 31 jan 1675* Verschenen Pieter van der Strate en Laurens van de Clooster, schepenen, gecommiteerd. Voorgedragen tot ouderling Pieter van der Strate en Carel de Nut, tot diaken Maarten van Massenhove en Ferdinandus Allij. 17 feb 1675* Ouderling Pieter vd Strate en diaken Ferdinandus Allij. 28 april 1675* Avondmaal gehouden [in de marge: in plaets van den 21 deser wegens mijne onpasselijkheid 8 dagen...] Marianne Gossije 18

19 Sander de Bever met sijn huijsvrouw, neffens sijn suster Brijsette, om haar geduijrig ergerlik krakele wederom afgehouden. Mede Tanne van Nevele, en de huisvrouw van Claas Kiekes tot groote ergernisse malcanderen gescholden en: verwenst hebbende, beijde afgehouden. Clara van Nevele van ons aangesproken zijnde over veele quade gerugten die van haar gingen, mits haar tonende het gevaar daar se in was haar vermaand en zij is afgebleven. Jan Caan en Guilliaume van den Bussche, beijde in publique dronckenschap tot ontstichtinghe der gemeijnte geduijrig tegens alle &maningen en beloften, voortgaande, bij provisie afgehouden. 'Velen van dese gemeijnte bevonden zijnde gans dom en onwetende te zijn, selfs ontrent de eerste beginselen der Leere Christi hebben haer [in marge: den 20 jan 1675] opentlick vriendelik gebeden te willen komen leeren, en sich te laten onderwijzen' en wie niet komt zal afgehouden worden. Omdat men gevolg heeft gegeven aan deze oproep hoefde er niemand afgehouden te worden, behalve Francois van Lo, als bijna nergens van wetende afgehouden, te meer alsoo hij inbeelt wijs genoeg te zijn.' 'Neffens Jacomijne Caase ook, soo om hare gansche onwetenheijt in de gronden onses geloofs, als moijelikheden omtrent het vlugten van haar man, (hier genaamt) Jaques Maas, afgehouden.' Is goedgevonden af te houden Jacob Vergote wegens gebrek van natuijrlik verstand, selfs ook in natuurlicke saken, geoordeelt, in die staat, onbequaam te zijn oijt mede te communieren. De huijsvrouw van Boudewijn Scheers en die van Corns: van Vianen beijde niet verschenen wegens onpasselikheijt. 10 juni 1675* Heeft Cornelis van Vianen, afgaand diaken, ten overstaan van gedeputeerden uit de magistraat Lauwerens vd Clooster voorschepen, en Jaques de Lij schepen, sijne rekeninge gedaan van de armpenningen. 21 juli 1675* 'Het afhouden van Sander de Bever, met sijn vrouwe en sijn suster Bruijsette, geen genougsame tekens van regte onderlinghe versoenine vertonende en weijgerende (met name Bruijsette) in de consistorie te komen om schultbekentnisse te doen en voor ons malcanderen alles te vergevenb onder belofte van liefde, daarom alsnog gecontinueert.' 'De huisvrou van Claas Kiekens, hoewel haar partij alles vergevende, vond sig ongestelt om nog voor dese reize te communiceren, is daarom ontboden, doch niet verschijnende, afgebleven.' Dog Tanneke van Nevele haar partij is verschenen en heeft leedwezen betuigd 'met belofte (op onse &maninge) van sig voorsigtiger te dragen, ook wat meer te sullen op de wandel van haar dogter Clara letten, en: immers in haar huijs geen ongeregeltheden toe te laten', op eigen beproeving toegelaten. 'Clara van Nevele hebbende hier en daar uijt haar mont laten vallen van niet meer te willen communieren voor datse getrouwt is, als niet konnende sig soo sal dragen? (dese tale voerende, als.. het voorledene nagtmaal afgehouden zijnde, op den selven rustdag, snamiddags tussen de predicatie met eenige vrijsters in de herberge [toegevoegd in marge: nam: binnen onse parochie] ging), ook voor ons bekennende datse soo gesint was, dog onder voorgeven, van dat men altijt dog wat tegens haar hadde. Waar op ik haar tonende of wij niet wel reden hadden, als (sij nu regt over mijn deur wonende) selfs dikwils, meest op rustdagh, 's avonds laat gehoort hebbende, veele vuijle en ontugtige redenen soo van haar als van eenig vremde jongmans, als soldaat etc. twelk sij ook niet durfdeontkennen. Hebben haar dan afgehouden, zullende haar ook niet weer toelaten tot sij behoorlijkebeteringe &tone.' Marianne Gossije 19

20 'Jan Caas bevonden sijnde dat hij tsedert 't laatste avontmaal niet in den dranck &lopen heeft, en op onse aanspraak betuijgende nu een grouwel daarvan te hebben, hopende sig van die en andere sonden beter te wagten, wederom dan toegelaten op sijn beproeving.' Guilliaume van den Bussche als nog het selve leven leijdend met droncken drinken, nog afgehouden. Ook sijn huisvrouw afgehouden als hebbende godlooslik een heidens out wijf, als een toveresse, misbruijkt om haar eenig gelt, dat in haar huijs soude verborgen liggen, te voorschijn te doen komen. Met veele vuijle streken daar ontrent, gelijkse selfs... heeft bekent.' 'Francois van Lo nog om redenen als voren afgehouden: te meer alsoo niet alleen niet komt leeren, maar in sijn godloos lopen met sijn vrouw en vloeken en rasen geduirig voortgaat, sonder eenige schultbekentenis te doen, wel min beteringe te beloven.' 'Jacomijne Case ook nog afgehouden om redenen als vooren (den 28 april 1675) tonende nog niet t minste van de gronden der religie wegens gebrek aan nutuurlik verstand niet kunnende begrijpen, dog sal nog komen leeren), zullende ook nog uijtwagten den uijtslag van de sake van haar man, die, soo tsig laat aansien, noijt sal wederkomen, als konnende geen remissie krijgen van den doodslag die hij over eenige jaren in Vlaenderen gedaan heeft, waarvan sij hier komende vernoemt heeft als Jacob Maas anders Matthijs Verschelle, dog bekend geworden sijnde vlugtig is.' 'Pieter Pitte met Catelijntje sijn huijsvrouw zijn van selfs afgebleven, als seer ongesint sijnde op veele inde gemeijnte die se meijnden te veel gesproken te hebben tot haar nadeel. In die naspraak die hier was; van dat sij Catelijne, sig met den out-burgemr: Laurens van den Clooster soude in onkuijsheijt &lopen hebben. Dog wij vermenende na... ondersouck dat er maar en? nadencken was uijt een? heel leven bij malcanderen, souden haar op haar beproeving hebben toegelaten, dog hebben haar selven afgehouden. Van de Clooster is op beproeving toegelaten, is ook verschenen.' 20 okt 1675* Sander de Bever en zijn huisvrouw Janneke van Nevele met zijn zuster Bruijsette de Bevere hebben leedwezen betoond en zijn toegelaten. 'Ook heeft Agnes de Deijne huisvrouw van Claas Kieken heeft schultbekentnisse gedaan van haar twisten met Tanneke van Nevele, en beterschap belooft. Dog in de kercke komende, niet mede de &bondstekenen ontfangen.' 'Pieter Pitte soldaat geworden sijnde, em bij die gelegenheijt sich &scheijden maal in den drank &lopen hebbende, op onse scherpe vermaninge, selfs afgebleven. Sijn huisvrouw Cathelijntje Blanckaert, getuijgende nu beter gesint te zijn, van ons op haar beproeving (als vooren) toegelaten zijnde, is echter afgebleven, seggende, in onse voorbereidinge... bevindende sich niet behoorlik gestelt te zijn, niet te hebben durven naderen. Dog belovende bij ons neerstig te zullen in de oefteningen komen en verder onderwezen te worden.' 'Janneke Lievens, neffens de huijsvrouw van Corn: van Vianen als ook Christoffel Posjou? om hare onpasselijkheijt afgebleven. 'Pieter Hennekeij met sijn huisvrouw afgebleven seggende niet wel gesint te zijn op onze ouderling P. van der Straten, vermits hij haar, lange gedult gehad hebbende, om schultregt? voor...getrocken?' 'Zijn ook afgebleven Christoffel van Wildorp met sijn huijsvrouwe Josijntje van Loo, van selfs getuijgende nog te onwetende en dom te zijn, en belovende nu neerstiger bij ons te komen, en nader onderwezen te worden.' Marianne Gossije 20

21 'Francois van Loo om redenen als vooren nog afgehouden, dog belofte doende nu in de lange avonden neerstig te zullen komen leeren.' 'Clara van Nevele, goede teeckens van regte droefheijt gevende over haar voorgaande leven, seggende nu ernstelik voorgenomen te hebben een ganses anderen kourse van leven te houden als voorhenen, is op haar ernstig &soek weder tot onze gemeijnschap toegelaten; te meer also wij (neerstig op haar lettende) 't sedert het laatste nagtmaal niets onbehoorliks van haar vernomen hebben, maar integendeel ondervonden dat se de middelen der genade neerstig waarneemt, tot onse huijscatechisatie toe.' 'Steven van Rentergem (welcken wij voorgenomen hadden int openbaar van onze gemeijnschap afte snijden, volgens de acta van den 20 januari 1675) heeft nu hem selven genougsaam door sijn sonden gestraft. Want als hij den heer Balju Swancke, met grouwlickescheltwoorden nariep, heeft d'heer Swancke, na hem &scheijden malen gewaarschout te hebben, eyndelik sijn officier last gegeven hem te vangen: waar op Steven hem opentlik tegen de justici heeft aangestelt, den officier ter aarden werpende en: thaar uijt et hooft pluckende. Ende ontvlucht zijnde op 's conings bodem, is nu al voor de tweede maal ingedaagt.' 24 oktober 1675* Jacomijne Case den 23 deser overleden zijnde ende 5 kinders nalatende, 3 voorkinderen en 2 van haar laatste man Matthijs Verschelle, nog vlugtig zijnde, om reden als boven in de acte van den 21 julij 1675, hebben wij kkraad van Muiden hem, Matthijs Verschelle, gaan spreken over de 2 laatste kinderen, die hem aangaan. Ende bevindende dat er geen middelen zijn nagelaten nog hij in staat was de kinderen te laten opvoeden, temeer also hij moet vlugtig zijn: ten ware hij haar na sijn broeder in Vlaanderen onder 't pausdom sond, die 't selfs versoeckt, 'twelk hij betuijgde niet te konnen doen soo lange ander raat wist om sijne kinderen niet int pausdom te laten opvoeden. Hebben dan deselve beijde aangenomen uijt onse armpenningen, bij provisie te laten opvoeden: mits de moeders nagelaten meubelen na ons treckende. De vader sig verbindende, in dien sijn remissie kan krijgen, en de heere hem segent, te sullen sijne kinderen weer na sig nemen en aan onze armen de kosten &goeden. Ondertussen belovende alles te doen wat hem mogelijk sal zijn. Zullen ook de voorkinders int gene haar nog ontbreekt helpen, tzij aan klederen of andersints. Siet de acte van den 20 Oct 1675* Steven van Rentergem (op grote belofte van beteringe) door veler tusschenspraak wederom ontslagen zijnde, mits god en: de justitie om &giffenis gebeden hebbende, komt nu neerstiger als voorhenen tot het gehoor van Gods H: woort. Sig ook buijgsamer aenstellende onder onse bestraffingen en &maningen. De heere wil hem een regt bemercken???' 5 november 1675* Hebbende enige dagen seer stercke winden gehadt, ister van dese morgen (sdingsdag, 's daags voor den ordianaire maandelicxen biddag) neffens swaren hagel een vreeslicken donder en blixem geweest; met name ontrent ten 6 uijren, ene geweldig-dreunende slag met sig ontallicke sprancken vier nederwerpende, gelijck het van eenige op straat zijnde gesien is; sommige meijnende het lossen van veele musquetten te sijn, andere, gelijk als bedwelmt & &blindt zijnde, nedervallende. Welcke slag onse kerk sodanig beschadigt heeft, als volgt. Boven op de toorn het klockenhutje so geruineert dat men een nieu sal moeten maken. De klok ternauwernoot zijnde blijven hangen, een stuk van haare ijzere spil afgeslagen, en zijnde het vaantje van de toren nog op t kerkhof gevonden, dog in stucken. Binnen in de toorn dat pannendak gansch in stukken geslagen, en in de muur bij het uurwerk een grote bresse. De deur van het uurwerck met zijn hangen afgesmeten, het glazen venster na buiten van het uijrwerck gansch uijtgeslagen, nochtans geene werklijke schade aan het uijrwerck selfs dan eenig ijzerdraat gebroken zijnde dat het slaan van de klok belet, zullende ook de klok nog konnen slaan, nog geluijdt worden voor het toorntje gemaakt is en de klok vasthangt. Nu omlaag in de kerk, de glazen aan de linckerzijde van de preeckstoel, gans uijtgesleegen, hebbende een gat onder en een boven het raam gemaakt (een groote bresse uijt de muur van buiten neergestort), waarvan het gruis der uitgeslagen steenen, ook alle de glazen van de andere zijde gelijk als vergruist heeft, zullende ook dat raam gans moetende verniuwt worden. Ook is de uitertse stoel voor 2 personen aan de linkerzijde van Marianne Gossije 21