KIJKEN, KIJKEN NAAR KOPEN RAPPORT ENSCHEDE. Koopstromenonderzoek Oost-Nederland 2015 December

Transcriptie

1 KIJKEN, KIJKEN NAAR KOPEN RAPPORT ENSCHEDE Koopstromenonderzoek Oost-Nederland 2015 December

2 COLOFON Uitgave I&O Research Zuiderval 70 Postbus AN Enschede Rapportnummer 2015/178 Datum December 2015 Opdrachtgever Gemeente Enschede Auteurs Jon Severijn Laurens Klein Kranenburg Ruud Esselink Bestellingen Exemplaren zijn verkrijgbaar bij de opdrachtgever. Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld. Rapport Enschede Colofon

3 INHOUDSOPGAVE Belangrijkste resultaten Kort vooraf De winkelwereld is veranderd Doel van het onderzoek Koopstromen Dagelijkse sector Niet-dagelijkse sector Vergelijking oriëntatie op eigen kern Toevloeiing versus afvloeiing Conclusie Wijkkoopstromen Inleiding Koopkrachtbinding Ontwikkeling koopkrachtbinding Draagvlak winkelgebieden Ontwikkeling draagvlak Rapport Enschede Inhoudsopgave

4 4. Economisch functioneren Inleiding Detailhandelsomzet kern Gemiddelde omzet per inwoner Detailhandelsomzet aankooplocaties Detailhandelsomzet binnenstad Enschede Toevloeiing van buiten Enschede Conclusie Inzicht in koopgedrag Inleiding Bezoekfrequentie, -motief en vervoermiddel Beoordeling winkelvoorzieningen Conclusie Oriëntatie op aanvullende winkelmogelijkheden Inleiding Koopzondag Koopavond Markt Online winkelen Benchmarking Conclusie Bijlage 1. Onderzoeksaanpak Bijlage 2. Begrippenkader Bijlage 3. Herkomst omzet per branche Bijlage 4. Gemeente aankooplocatie per branche Bijlage 5. Herkomst draagvlak aankoopgebieden Bijlage 6. Winkelaanbod per aankooplocatie Rapport Enschede Inhoudsopgave

5 Belangrijkste resultaten Dagelijkse sector in Enschede functioneert goed; wel concurrentie van Duitse grensregio De omzet in de dagelijkse sector is in Enschede tussen 2010 en 2015 met 12 procent toegenomen. Deze stijging is groter dan de landelijke trend (bestedingen +4 procent). De dagelijkse sector in Enschede heeft zich dus verhoudingsgewijs goed ontwikkeld. Deze stijging is toe te schrijven aan twee factoren: de omzet uit de eigen kern is (beperkt) gestegen en er worden meer dagelijkse boodschappen in Enschede gedaan door bezoekers uit Duitsland. Als we vanuit het perspectief van de inwoners van Enschede kijken, zien we de omzettoename vooral gedragen wordt door de bevolkingstoename tussen 2010 en 2015, waardoor het totale bestedingspotentieel ook gestegen is. Het bindingspercentage de mate waarin bestedingen van inwoners in de eigen plaats worden gedaan is namelijk wel iets gedaald ten opzichte van 2010 (van 93 naar 92 procent). Inwoners van Enschede doen nog steeds verreweg het grootste deel van hun dagelijkse aankopen in de eigen woonplaats. Hierin wijkt Enschede niet af van andere grote steden in Overijssel. Niettemin gaan Enschedeërs voor hun dagelijkse bestedingen ook vaker naar de Duitse grensregio en kopen zij meer via internet. Al is het bestedingsaandeel van internet in de dagelijkse sector nog beperkt (1 procent). Toename internetwinkelen voelbaar in niet-dagelijkse sector Landelijk zijn de bestedingen in de niet-dagelijkse sector mede als gevolg van de economische crisis gedaald met 11 procent. In Enschede is deze daling wat scherper (-15 procent). Wat opvalt, is dat de omzet gerealiseerd door inwoners van Enschede is teruggelopen, terwijl de toevloeiing vanuit Duitsland (net als in de dagelijkse sector) is gestegen. Het bindingspercentage is gedaald van 76 naar 69 procent. Ten opzichte van de andere grote Overijsselse steden heeft alleen Zwolle een hoger bindingspercentage (79 procent). De lagere koopkrachtbinding wordt voor een belangrijk deel verklaard door de opkomst van het internetwinkelen. Van de niet-dagelijkse bestedingen wordt nu 13 procent via internet gedaan, tegen 5 procent in Tegenover de afvloeiing naar internet als ook naar andere plaatsen (zoals Hengelo Westermaat) staat ook een substantiële toevloeiing. Enschede heeft een regionale verzorgingsfunctie. Hoewel ook het Miro Center, Schuttersveld en Glanerbrug bestedingen vanuit de (eu-)regio genereren, is vooral de Enschedese binnenstad hieraan bijdragend. In de vooral in de binnenstad gevestigde modische artikelgroepen zijn bindings- en toevloeiingsomzet ongeveer even groot. Als wordt ingezoomd op de omzet per sector, zien we dat er vergeleken met 2010 minder omzet is gegenereerd in alle niet-dagelijkse artikelgroepen, hoewel de daling in de sector bloemen en planten relatief beperkt is. Met name woninginrichting en doe-het-zelf hebben een lagere omzet behaald dan in 2010, hoewel het onderzoek is uitgevoerd voor de opening van de Duitse woonketen POCO op Schuttersveld. Maar de trekkracht van Plein Westermaat in Hengelo laat zich hier duidelijk in gelden. Een ander aandachtspunt betreft de gemiddelde omzet per inwoner, die in de niet-dagelijkse sector achterblijft bij het gemiddelde in referentiekernen van meer dan inwoners. De gemiddelde omzet per inwoner geeft een indicatie van de relatieve trekkracht van de detailhandel, zeker wanneer deze wordt afgezet tegen het gemiddelde in plaatsen van vergelijkbare omvang. Rapport Enschede Belangrijkste resultaten

6 Hoewel het overall gemiddelde in de niet-dagelijkse sector wat achterblijft, is de gemiddelde omzet per inwoner in de artikelgroep kleding iets hoger dan in vergelijkbare kernen (met meer dan inwoners). Dit sluit aan bij het profiel en de verzorgingspositie van de Enschedese binnenstad. Net als in 2010 neemt de Enschedese binnenstad in de top 10 van Twentse aankooplocaties nog steeds de 1 e positie in, voor Plein Westermaat en de binnenstad van Hengelo. Wel is het verschil met Plein Westermaat en de Enschedese binnenstad in 5 jaar tijd kleiner geworden. Beoordeling winkelvoorzieningen De winkelvoorzieningen in Enschede zijn door consumenten op negen aspecten beoordeeld aan de hand van rapportcijfers. Over het geheel gezien zijn consumenten die boodschappen doen en/of winkelen in de gemeente Enschede tevreden over de diverse aspecten van de winkelvoorzieningen. Ten opzichte van 2010 is de waardering voor alle aspecten gestegen, met uitzondering van de stallingsmogelijkheden voor de fiets. Het centrum van Enschede wordt vooral gewaardeerd vanwege het aantal winkels en het aanbod van daghoreca. Beide scoren een 8. Ten opzichte van 2010 is de waardering voor de autoparkeermogelijkheden en de stallingsmogelijkheden voor de fiets in het centrum afgenomen. Conclusie: een gemengd beeld De dagelijkse sector in Enschede functioneert in het algemeen goed: net als in 2010 doen de meeste inwoners de boodschappen in de eigen plaats en daarnaast zijn er meer bestedingen door bezoekers uit Duitsland. Wel gaan Enschedeërs voor hun dagelijkse bestedingen ook vaker naar de Duitse grensregio en kopen zij wat meer via internet. Het belang van winkelen over de grens is toegenomen (de grensoverschrijdende koopstromen, zie tabel). Het grensoverschrijdende koopstromensaldo is tussen 2010 en 2015 toegenomen. Per saldo komt er meer koopkracht Enschede binnen dan dat er bestedingen naar buiten gaan en dit is in 2015 nog meer het geval dan vijf jaar geleden. Het belang van de grensoverschrijdende koopstromen voor de lokale detailhandel is toegenomen. De niet-dagelijkse sector heeft te maken met een aanzienlijke omzetdaling ten opzichte van Naast afgenomen uitgaven in de niet-dagelijkse sector door consumenten, spelen toenemend gebruik van internet als aankoopkanaal en ook oriëntatie op andere aankoopplaatsen een rol. Overigens kunnen internetbestedingen een ruimtelijke component hebben, wanneer bijvoorbeeld een product afgehaald wordt in de winkel (en natuurlijk ook de verkeersstromen als gevolg van de aflevering van bestelde producten). Daarnaast hebben lokale winkeliers ook steeds vaker naast de fysieke winkel een webshop waarbij onder andere oude collecties online worden aangeboden. Een deel van de afvloeiing naar internet zal dus ook wel lokaal terugvloeien. Echter, hoe groot deze component is en waar deze bestedingen terecht komen, is onbekend. Concluderend kan worden gesteld dat Enschede nog steeds een sterke (eu-)regionale verzorgingspositie heeft, maar dat deze vooral gedragen wordt door de Enschedese binnenstad. Recente ontwikkelingen, met de komst van onderscheidende en sterke trekkers, en investeringen in binnenstad en Schuttersveld zullen bijdragen aan de positie van Enschede in Oost-Nederland. Over 5 jaar weten we meer. Rapport Enschede Belangrijkste resultaten

7 1 HOOFDSTUK Kort vooraf Rapport Enschede Kort vooraf

8 1. Kort vooraf 1.1 De winkelwereld is veranderd Wat gaat de tijd snel. Vijf jaar geleden voelden we niet alleen de pijn van de verloren WK-finale. Ook de economische crisis was voelbaar in de portemonnee. Kijken we naar de detailhandel dan was 2010 het jaar waarin: er voor het eerst sinds jaren sprake is van een koopkrachtdaling. Dat wil zeggen dat consumenten minder te besteden hebben, ook in de detailhandel. de online consumentenbestedingen ongeveer 8 miljard bedragen; 4 jaar later is dat 14 miljard. de ontwikkeling van winkelleegstand versnelt: tot 2010 bevindt het leegstandstandspercentage zich onder de 6%. Daarna neemt het groeitempo toe en is in 2015 de leegstaand opgelopen tot 7,5%. de toerismebepaling voor koopzondagen van kracht wordt: gemeenten mogen meer dan 12 koopzondagen aanwijzen, mits kan worden aangetoond dat er substantieel toerisme is in de gemeente. Inmiddels hebben gemeenten de vrijheid zelf beleid te bepalen ten aanzien van zondagsopenstelling van winkels. de vooruitblikken voor de detailhandel veelal somber zijn, waarbij geanticipeerd dient te worden op de effecten van crisis, krimp & computer (internetwinkelen). Dit perspectief heeft zich doorontwikkeld naar een meer positief en tegelijkertijd ook reëel besef van wat de kansen voor de toekomst zijn. In de afgelopen 5 jaar is er dus weer veel veranderd in het winkellandschap. Een goed moment om opnieuw het koopgedrag van de consument in Oost-Nederland in beeld te brengen. 1.2 Doel van het onderzoek Het Koopstromenonderzoek Oost-Nederland 2015 beantwoordt de onderstaande onderzoeksvragen: Waar doen inwoners de dagelijkse en niet-dagelijkse inkopen en in welke mate komen bezoekers van buiten hier inkopen doen? Wat betekent dit voor het economisch functioneren van de detailhandel? Wat zijn de kenmerken van het consumentengedrag (frequentie, motief, vervoermiddel en waardering)? In welke mate zijn inwoners georiënteerd op koopzondag, koopavond, warenmarkt en internet? Wat is koopstromenonderzoek? Koopstromenonderzoek brengt het koopgedrag van consumenten in kaart en laat veranderingen in dit gedrag in tijd en plaats zien. Gegevens over koopgedrag en beleving bieden zicht op het functioneren van detailhandel en vormen bouwmateriaal : met gegevens over koopstromen kan gericht gewerkt worden aan een toekomstbestendig winkelaanbod voor inwoners en bezoekers. Hoe is het onderzoek uitgevoerd? De dataverzameling heeft in de periode april tot en met mei 2015 plaatsgevonden. In totaal zijn consumenten in Overijssel en delen van Drenthe, Flevoland en Gelderland geïnterviewd, waarbij consumenten gevraagd is naar de plaats waar zij artikelgroepen kopen. Aanvullend zijn vragen gesteld over winkelgedrag (bijvoorbeeld bezoekfrequentie en waardering meest bezochte aankoopplaatsen, marktbezoek en webwinkelen). De opzet van het onderzoek is vergelijkbaar met het in 2010 uitgevoerde koopstromenonderzoek. De enquêtes zijn zowel telefonisch als via internet afgenomen (zie ook bijlage 1 onderzoeksaanpak). Voor de gemeente Enschede is in aanvulling op het reguliere koopstromenonderzoek ook een wijkkoopstromenonderzoek uitgevoerd. In de gemeente Enschede zijn huishoudens geïnterviewd. Rapport Enschede Kort vooraf

9 VOORDAT U BEGINT TE LEZEN, EEN KORTE TOELICHTING: Om inzicht te krijgen in het koopgedrag van consumenten en het economisch functioneren van de winkelvoorzieningen in Enschede is bij het beschrijven van de koopstromen onderscheid te maken tussen detailhandelsomzet en bestedingspotentieel. Onderstaand wordt kort uitgelegd hoe beide zijn opgebouwd en wat de cijfers zeggen. Detailhandelsomzet (waar komt omzet vandaan?) Met de totale omzet wordt in beeld gebracht in welke mate klanten inwoners en bezoekers uit andere plaatsen bestedingen doen bij de winkelvoorzieningen in de kern. De detailhandelsomzet (draagvlak) is berekend door het aantal klanten te vermenigvuldigen met gemiddelde landelijke besteding per hoofd van de bevolking (incl. BTW), gecorrigeerd naar inkomenssituatie in het betreffende gebied. Bij de beoordeling van de omvang en de ontwikkeling van de detailhandelsomzet dient er rekening mee te worden gehouden dat in de afgelopen jaren de bestedingen in de dagelijkse sector zijn toegenomen (+4 procent), terwijl deze in de niet-dagelijkse sector mede als gevolg van de economische crisis zijn afgenomen (-11 procent). De detailhandelsomzet is opgebouwd uit bestedingen gedaan door klanten uit Enschede zelf (binding) en door klanten uit andere plaatsen (toevloeiing). De omzet bestaat uit een aandeel omzet uit binding en een aandeel omzet uit toevloeiing. Kortom: bij detailhandelsomzet is het perspectief de winkelvoorzieningen in de kern (de oriëntatie op de aanbodkant) Bestedingspotentieel (waar gaan bestedingen naar toe?) Vervolgens wordt vanuit het perspectief van inwoners van Enschede - ook gekeken naar waar deze inwoners hun detailhandelsuitgaven doen. Bij het bestedingspotentieel gaat het om het totaal aan detailhandelsbestedingen die door inwoners van een bepaald gebied gedaan kunnen worden. Dit is berekend door het inwonertal te vermenigvuldigen met de gemiddelde landelijke besteding per hoofd van de bevolking (incl. BTW), gecorrigeerd naar inkomenssituatie in het betreffende gebied. Ook hierbij is het van belang te realiseren dat de bestedingen per hoofd van de bevolking in de afgelopen jaren zijn veranderd, wat invloed heeft op het totale bestedingspotentieel (hoger in de dagelijkse sector en lager in de niet-dagelijkse sector). Waar het bij de detailhandelsomzet gaat om bestedingen bij winkelvoorzieningen in Enschede, gaat het bij het bestedingspotentieel om alle detailhandelsbestedingen van inwoners die gedaan worden in winkels (in of buiten Enschede) maar bijvoorbeeld ook op de markt, of via internet. Het bestedingspotentieel is opgebouwd uit bestedingen door inwoners van Enschede gedaan in Enschede zelf (binding) en gedaan in andere plaatsen of via andere niet-ruimtelijke aankoopkanalen (met name internet) (afvloeiing). Het bindingspercentage wordt uitgedrukt als percentage van het bestedingspotentieel. Kortom: bij bestedingspotentieel is het perspectief de inwoner van de kern (de oriëntatie vanuit de vraagkant) Rapport Enschede Kort vooraf

10 2 HOOFDSTUK Koopstromen Rapport Enschede Koopstromen 10

11 2. Koopstromen 2.1 Dagelijkse sector Koopkrachttoevloeiing toegenomen Het overgrote deel van de behaalde omzet aan dagelijkse artikelen in Enschede is afkomstig van de eigen inwoners (87 procent). Daarnaast trekt Enschede ook enige omzet aan uit Duitsland (8 procent), met name uit het naastgelegen Gronau. Ten opzichte van 2010 is de totale omzet in de dagelijkse sector toegenomen. Vooral de toevloeiing is gestegen, met name vanuit Duitsland. Figuur 2.1 Waar komt de omzet in Enschede vandaan? (in %; 2010 en 2015). 87% Enschede 93% Koopkrachtafvloeiing licht toegenomen De mate waarin inwoners voor hun dagelijkse boodschappen bestedingen doen buiten de eigen gemeente is net als in 2010 beperkt. Na Enschede zelf (92 procent) worden de meeste dagelijkse bestedingen in Duitsland gedaan (4 procent). Ten opzichte van 2010 zijn de totale bestedingen in de dagelijkse sector die afvloeien naar andere aankoopplaatsen en kanalen (internet) in verhouding iets toegenomen. Vooral in Duitsland worden meer dagelijkse boodschappen gedaan dan in Figuur 2.2 Waar gaan de bestedingen uit Enschede naar toe? (in %; 2010 en 2015). 92% Enschede 93% Gronau (D) 5% 1% Internet e.d. 1% 0% 8% 2015 Overig % 0% 20% 40% 60% 80% 100% Tabel 2.1 Binding & toevloeiing (bestedingen x miljoen en in %; 2010 en 2015). ABS % Omzet uit eigen kern (binding) 351,8 370,2 93% 87% Toevloeiing ov. Nederland 16,8 17,4 4% 4% Toevloeiing Duitsland 9,2 35,7 2% 8% TOTALE OMZET 377,8 423,3 100% 100% 7% 2015 Overig % 0% 20% 40% 60% 80% 100% Tabel 2.2 Binding & afvloeiing (bestedingen x miljoen en in %; 2010 en 2015). ABS % Binding 351,8 370,2 93% 92% Afvloeiing ov. Nederland 17,3 12,3 5% 3% Afvloeiing Duitsland 9,1 15,6 2% 4% Afvloeiing internet e.d. 1,8 4,2 0% 1% TOTAAL BESTEDINGSPOTENTIEEL 380,0 402,4 100% 100% Rapport Enschede Koopstromen 11

12 2.2 Niet-dagelijkse sector Meeste toevloeiing uit omliggende gemeenten Van de omzet in de niet-dagelijkse sector in Enschede is 68 procent afkomstig uit Enschede zelf. Daarnaast is er enige omzet afkomstig uit de omliggende gemeenten, voornamelijk vanuit Gronau, Hengelo en Losser (allen 4 procent). Ontwikkeling herkomst omzet niet-dagelijkse sector Ten opzichte van 2010 is de totale omzet in Enschede (gerealiseerd door zowel inwoners als bezoekers) afgenomen. Als we kijken naar waar de kooporiëntatie op Enschede is veranderd, dan zien we met name minder omzet uit Enschede zelf. De toevloeiing uit Duitsland is net als bij de dagelijkse sector toegenomen. Figuur 2.3 Waar komt de omzet in Enschede vandaan? (in %; 2015). Figuur 2.4 Waar komt de omzet in Enschede vandaan? (in %; 2010 en 2015). Enschede 68% 70% Gronau (D) Hengelo Losser Overig 4% 1% 4% 4% 4% 4% 21% 20% % 20% 40% 60% 80% 100% Tabel 2.3 Binding & toevloeiing (bestedingen x miljoen en in %; 2010 en 2015). ABS % Omzet uit eigen kern (binding) 291,3 238,9 70% 68% Toevloeiing ov. Nederland 105,3 88,1 25% 25% Toevloeiing Duitsland 16,6 25,7 4% 7% TOTALE OMZET 413,2 352,7 100% 100% Rapport Enschede Koopstromen 12

13 Inwoners Enschede ook georiënteerd op Hengelo Ook voor de bestedingen in de niet-dagelijkse sector zijn inwoners van Enschede vooral georiënteerd op de eigen gemeente (69 procent binding). Buiten Enschede is er met name afvloeiing naar Hengelo (8 procent) en enigszins naar Oldenzaal (3 procent). Figuur 2.5 Waar gaan de bestedingen uit Enschede naar toe? (in %; 2015). Ontwikkeling binding en afvloeiing niet-dagelijkse sector Doordat de uitgaven in de niet-dagelijkse sector de afgelopen jaren zijn gedaald, is het totale bestedingspotentieel in de niet-dagelijkse sector kleiner geworden. Als we kijken naar de verdeling van het bestedingspotentieel dan is te zien dat ten opzichte van 2010 inwoners van Enschede in de niet-dagelijkse sector in verhouding minder besteden binnen de eigen gemeente. Dit komt vooral doordat de afvloeiing naar internet in de afgelopen vijf jaar relatief sterk is toegenomen (2015: 43,6 miljoen, tegen 19,3 miljoen in 2010). Figuur 2.6 Waar gaan de bestedingen uit Enschede naar toe? (in %; 2010 en 2015). Enschede 69% 76% Hengelo 8% 7% Internet e.d. Overig 13% 5% 11% 11% % 20% 40% 60% 80% 100% Tabel 2.4 Binding & afvloeiing (bestedingen x miljoen en in %; 2010 en 2015). ABS % De afvloeiing naar internet is in de niet-dagelijkse sector met 13 procent aanzienlijk groter dan in de dagelijkse sector (1 procent) Binding 291,3 238,9 76% 69% Afvloeiing ov. Nederland 64,4 54,2 17% 16% Afvloeiing Duitsland 6,1 8,3 2% 2% Afvloeiing internet e.d. 19,3 43,6 5% 13% TOTAAL BESTEDINGSPOTENTIEEL 381,1 345,0 100% 100% Rapport Enschede Koopstromen 13

14 Inzoom op niet-dagelijkse branches De niet-dagelijkse sector is, vergelijkbaar met 2010, samengesteld op basis van 7 artikelgroepen. Onderstaand is de omzet in de nietdagelijkse sector nader gespecificeerd naar artikelgroep. Binnen de niet-dagelijkse sector hebben met name de woninginrichting en doe-het-zelf een lagere omzet dan in Ook de modische artikelgroepen halen minder omzet, maar de daling is minder groot. De woninginrichting heeft minder binding en minder toevloeiing (nota bene: het onderzoek is uitgevoerd voor de opening van de Duitse woonketen POCO op Schuttersveld). Tabel 2.5 Binding & toevloeiing niet-dagelijkse sector (2010 en 2015). BINDING TOEVLOEIING TOTALE OMZET x miljoen Kleding 78,7 68,9 71,3 67,3 150,0 136,2 Schoenen 19,0 15,9 10,0 9,7 29,0 25,6 Huishoudelijke artikelen 26,0 21,6 4,7 5,1 30,7 26,7 Elektronica 47,4 38,8 12,1 12,4 59,5 51,2 Woninginrichting 42,9 27,1 16,4 11,3 59,3 38,4 Doe-het-zelf 39,5 29,4 1,9 2,5 41,4 31,9 Bloemen en planten 37,8 37,2 5,6 5,6 43,4 42,8 TOTAAL 291,3 238,9 121,9 113,8 413,2 352,7 KORTE TOELICHTING: IN TABEL 2.5 IS DE TOTALE OMZET IN DE NIET-DAGELIJKSE SECTOR IN ENSCHEDE WEERGEGEVEN, UITGESPLITST NAAR BINDING EN TOEVLOEIING ( WAAR KOMT DE OMZET VANDAAN? ). IN TABEL 2.6 IS BINDING EN AFVLOEIING IN DE NIET-DAGELIJKSE SECTOR VOOR ENSCHEDE WEERGEGEVEN ( WAAR GAAN BESTEDINGEN NAAR TOE? ) IN TABEL 2.7 IS HET BINDINGSPERCENTAGE UITGEDRUKT ALS PERCENTAGE VAN HET BESTEDINGSPOTENTIEEL. HET AANDEEL TOEVLOEIING ALS PERCENTAGE VAN DE TOTALE OMZET. HIERDOOR TELT HET GEHEEL NIET OP TOT 100%. Een artikelgroep met relatief veel omzet van buiten de eigen gemeente (toevloeiing) is kleding. Vergeleken met 5 jaar geleden is er in alle artikelgroepen in verhouding meer omzet afkomstig van buiten. Voor woninginrichting is de afvloeiing relatief groot. Bestedingen in deze artikelgroepen worden net zo vaak binnen Enschede als er buiten gedaan en dan met name in Hengelo en Oldenzaal (zie ook bijlage 4). Tabel 2.6 Binding & afvloeiing niet-dagelijkse sector (2010 en 2015). BINDING AFVLOEIING TOTAAL BESTEDINGS- POTENTIEEL x miljoen Kleding 78,7 68,9 27,8 33,0 106,7 101,9 Schoenen 19,0 15,9 3,8 6,5 22,9 22,4 Huishoudelijke artikelen 26,0 21,6 4,4 6,1 30,5 27,7 Elektronica 47,4 38,8 13,6 22,3 61,0 61,0 Woninginrichting 42,9 27,1 33,2 28,6 76,2 55,7 Doe-het-zelf 39,5 29,4 2,4 3,7 41,9 33,2 Bloemen en planten 37,8 37,2 4,1 6,0 41,9 43,2 TOTAAL 291,3 238,9 89,5 106,1 381,1 345,0 Tabel 2.7 Bindingspercentage en aandeel toevloeiing niet-dagelijkse sector (2010 en 2015). BINDINGSPERCENTAGE AANDEEL TOEVLOEIING IN TOTALE OMZET In % Kleding 74% 68% 48% 49% Schoenen 83% 71% 34% 38% Huishoudelijke artikelen 85% 78% 15% 19% Elektronica 78% 64% 20% 24% Woninginrichting 56% 49% 28% 29% Doe-het-zelf 94% 89% 5% 8% Bloemen en planten 90% 86% 13% 13% TOTAAL 76% 69% 30% 32% Rapport Enschede Koopstromen 14

15 In vergelijking met Hengelo en Zwolle is het aandeel toevloeiing in de niet-dagelijkse sector in Enschede wat lager (tabel 2.8). Beperken we ons tot de binnenstad, dan zien we dat ruim viertiende van de nietdagelijkse omzet afkomstig is van bezoekers buiten Enschede. In de binnenstad van Zwolle is het aandeel toevloeiing beduidend hoger (61 procent). Tabel 2.8 Aandeel toevloeiing niet-dagelijkse sector, Enschede vergeleken (2010 en 2015). ENSCHEDE ALMELO DEVENTER HENGELO ZWOLLE Kern % 39% 25% 55% 50% % 36% 28% 59% 50% De niet-dagelijkse sector heeft in vergelijking met gemiddeld in plaatsen met meer dan inwoners ook een minder hoge koopkrachtbinding. Dit cijfer wordt in grote mate gedragen door de artikelgroep woninginrichting, welke in Enschede verhoudingsgewijs een zwakkere lokale verzorgingsfunctie heeft. Tabel 2.9 Bindingspercentage Enschede vergeleken (2015). ENSCHEDE REFERENTIEKLASSE Dagelijkse sector 92% 93% Niet-dagelijkse sector 69% 72% - Kleding 68% 65% - Schoenen 71% 72% - Huishoudelijke artikelen 78% 82% - Elektronica 64% 70% Centrum % 43% 30% 44% 59% % 40% 34% 44% 61% - Woninginrichting 49% 62% - Doe-het-zelf 89% 92% - Bloemen en planten 86% 83% 2.3 Vergelijking oriëntatie op eigen kern De mate waarin Enschede in staat is de bestedingen van inwoners te binden aan de eigen gemeente kan worden vergeleken met het gemiddelde bindingspercentage in kernen van vergelijkbare omvang. Ten opzichte van plaatsen met meer dan inwoners heeft Enschede in de dagelijkse sector in 2015 een iets lagere koopkrachtbinding. De koopkrachtafvloeiing naar de Duitse grensregio zal daarbij mede een rol spelen. In de dagelijkse sector verschilt het bindingspercentage weinig tussen de vijf grote kernen (tabel 2.10). De binding is in alle steden groter dan 90 procent. In de niet-dagelijkse sector zijn de verschillen groter. De sterke positie van Hengelo en Zwolle in de sector woninginrichting hangt voor een belangrijk deel samen met de aanwezigheid van IKEA in genoemde kernen. In de modische artikelgroepen heeft Enschede, na Zwolle, verhoudingsgewijs de hoogste koopkrachtbinding. Voor de overige artikelgroepen geldt dat inwoners van Enschede het grootste deel van hun aankopen in de eigen kern doen. Rapport Enschede Koopstromen 15

16 Tabel 2.10 Bindingspercentage Enschede vergeleken (2015). ENSCHEDE ALMELO DEVENTER HENGELO ZWOLLE Dagelijkse sector 92% 92% 94% 92% 95% Niet-dagelijkse sector 69% 61% 69% 69% 79% - Kleding 68% 54% 61% 59% 71% - Schoenen 71% 65% 70% 69% 77% - Huishoudelijke artikelen 78% 73% 83% 84% 86% - Elektronica 64% 41% 76% 77% 74% - Woninginrichting 49% 54% 55% 69% 75% - Doe-het-zelf 89% 87% 93% 93% 93% - Bloemen en planten 86% 85% 66% 54% 93% 2.4 Toevloeiing versus afvloeiing Enschede heeft te maken met toe- en afvloeiing. Maar hoe verhouden toe- en afvloeiing zich tot elkaar en hoe zijn beide opgebouwd? Is er een positief of negatief koopstromensaldo? Tabel 2.11 Toe- en afvloeiing per artikelgroep, Enschede (milj. ; 2015). TOEVLOEIING AFVLOEIING x miljoen elders elders internet Kleding 67,3 16,6 16,4 Schoenen 9,7 3,4 3,1 Huishoudelijke artikelen 5,1 3,4 2,7 Elektronica 12,4 8,5 13,7 Woninginrichting 11,3 23,2 5,4 Doe-het-zelf 2,5 2,1 1,7 Bloemen en planten 5,6 5,3 0,7 TOTAAL 113,8 62,5 43,6 Toevloeiing groter dan afvloeiing In de niet-dagelijkse artikelgroepen is er in de kleding en schoenen sprake van meer koopkrachttoevloeiing dan -afvloeiing. In de andere vijf artikelgroepen is er een negatief koopstromensaldo. In totaal voor de niet-dagelijkse sector is de aangetrokken koopkracht van buiten de eigen gemeente groter dan het koopkrachtverlies. Elektronica is de enige artikelgroep waarbij de afvloeiing naar internet groter dan is de afvloeiing naar (winkel)aankooplocaties buiten Enschede. Rapport Enschede Koopstromen 16

17 Afvloeiing naar internet goed zichtbaar In de vorige paragrafen hebben we gezien wat de invloed is van internet op de koopstromen. De totale afvloeiing naar internet bedraagt in Enschede in 2015 zo'n 48 miljoen. De mate waarin gebruik wordt gemaakt van internet als aankoopkanaal varieert niet alleen naar branche. Ook naar kern is onderscheid zichtbaar (wat mede kan samenhangen met bijvoorbeeld leeftijdsopbouw en stedelijkheidsgraad). Wanneer de online kooporiëntatie in Enschede vergeleken wordt met het gemiddelde in kernen van vergelijkbare omvang dan kopen inwoners van Enschede gemiddeld meer artikelen via internet. Vooral bij elektronica wordt relatief vaak voor internet gekozen als aankoopplaats. Zo is 23 procent van de bestedingen in een webwinkel gedaan. BESTEDINGSAANDEEL VAN INTERNET (2015) ENSCHEDE REFERENTIEKLASSE Dagelijkse sector 1% 1% Ontwikkeling koopstromensaldo Op basis van onder meer tabel 2.11 is te concluderen dat in 2015 de niet-dagelijkse artikelgroepen in Enschede te maken hebben met meer koopkrachttoevloeiing dan koopkrachtafvloeiing. Hoe was dat in 2010 en zijn de verhoudingen gewijzigd? Komt er per saldo meer in of gaat er meer uit? Ten opzichte van 2010 is het kleine negatieve verschil tussen toe- en afvloeiing in de dagelijkse sector omgezet in een veel groter positief verschil in In de niet-dagelijkse sector is de ontwikkeling anders. Daar hebben de meeste artikelgroepen ten opzichte van 2010 in 2015 te maken met vooral de gevolgen van de toegenomen oriëntatie op winkelen via internet. Per saldo is het koopstromensaldo minder positief. In alle artikelgroepen is koopstromensaldo afgenomen. Van de niet-dagelijkse artikelgroepen zijn de modische artikelgroepen de enige met meer toevloeiing dan afvloeiing. Figuur 2.7 Saldo toevloeiing minus afvloeiing per sector en artikelgroep, Enschede (milj. ; 2010 en 2015). Niet-dagelijkse sector 13% 11% - Kleding 16% 15% - Schoenen 14% 12% dagelijkse sector niet-dagelijkse sector - 2,0 7,7 20,9 32,5 - Huishoudelijke artikelen 10% 8% - Elektronica 23% 20% - Woninginrichting 10% 9% - Doe-het-zelf 5% 4% - Bloemen en planten 2% 1% kleding schoenen huishoudelijke artikelen elektronica woninginrichting - 1,0-9,9-1,4-17,3-16,9 3,2 6,1 0,3 34,3 43,5 doe-het-zelf bloemen, planten - 1,2-0,6-0,4 1, Rapport Enschede Koopstromen 17

18 2.5 Conclusie De belangrijkste conclusies op een rij: De totale omzet in de dagelijkse sector is ten opzichte van 2010 toegenomen. Vooral de toevloeiing (vanuit Duitsland) is in verhouding sterk gestegen. In de dagelijkse sector blijft het overgrote deel van de detailhandelsbestedingen binnen Enschede (92 procent). De afvloeiing van bestedingen is iets toegenomen ten opzichte van 2010, met name door een toename van bestedingen in Duitsland. In de niet-dagelijkse sector is de totale omzet de afgelopen vijf jaar afgenomen. Na Enschede zelf (68 procent) is het grootste deel van de omzet afkomstig uit de omliggende gemeenten, waaronder ook die over de grens. De binding in de niet-dagelijkse sector is minder groot (69 procent), ook ten opzichte van Inwoners van Enschede zijn verder relatief sterk georiënteerd op Hengelo. Daarnaast is er een sterke toename van bestedingen naar internet (+8 procentpunt). De artikelgroepen doe-het-zelf en bloemen en planten weten in verhouding de meeste bestedingen van de eigen inwoners te binden. Bezoekers van buiten Enschede komen in verhouding het meest voor kleding en schoenen. Voor woninginrichting zijn inwoners van Enschede relatief het meest georiënteerd op andere aankoopplaatsen. De modische artikelgroepen hebben meer koopkrachttoevloeiing dan afvloeiing. In de dagelijkse sector is het kleine negatieve verschil in het totale koopstromensaldo in 2010 omgezet in een groter positief saldo. In de niet-dagelijkse sector is het positieve verschil kleiner geworden ten opzichte van De mate waarin bestedingen aan de eigen kern worden gebonden is in Enschede iets kleiner dan gemiddeld in kernen van vergelijkbare omvang. De oriëntatie op internet is groter dan in referentiekernen. Rapport Enschede Koopstromen 18

19 3 HOOFDSTUK Wijkkoopstromen Rapport Enschede Wijkkoopstromen 19

20 3. Wijkkoopstromen 3.1 Inleiding Dit hoofdstuk stelt de koopstromen op het niveau van wijken en winkelgebieden in Enschede centraal. In afwijking van voorgaande hoofdstukken wordt daarbij alleen gekeken naar de inwoners van de gemeente Enschede, voor zover zij binnen de gemeente Enschede aankopen doen. De cijfers die in dit hoofdstuk worden gepresenteerd, kunnen om die reden niet één-op-één worden vergeleken met de resultaten uit vorige hoofdstukken. Wijk- en gebiedsindeling In deze rapportage wordt uitgegaan van een indeling van Enschede in negen wijken, zoals de gemeente Enschede die gebruikt en die ook door het CBS wordt gehanteerd. 1 Tabel 3.1 geeft per wijk de onderscheiden winkelgebieden weer. Waar in dit hoofdstuk wordt gesproken van Overig wordt hieronder mede begrepen: markt, elders, en niet in te delen. Tabel 3.1 Winkelgebieden per wijk WIJK Boswinkel / Stadsveld Twekkelerveld Enschede-Noord Ribbelt / Stokhorst Enschede-Zuid WINKELGEBIED Miro Center Winkelstrip Velveweg Wooldrik Hogeland WC Boswinkel WC Stadsveld Winkelstrip Th. De Keyserstraat WC Twekkelerveld Overig Twekkelerveld WC Deppenbroek WC Op de Brouwerij Campus UT Winkelstrip t Zwik WC t Ribbelt WC Stokhorst WC Zuid WC Stroinkslanden WC Helmerhoek De Posten WIJK WINKELGEBIED Glanerbrug e.o. Glanerbrug Binnensingelgebied Centrum WC Eschmarke Deurningerstraat (o.a. Aldi) Landelijk gebied en kernen Lonneker Haaksbergerstraat (Aldi, Bever) Boekelo Hogeland / Velve Kuipersdijk Lipperkerkstraat (o.a. Aldi) Schuttersveld Slijpsteen (Gamma, Lidl) Budgetcenter Spaansland Lage Bothofstraat Winkelaanbod Enschede Voor de interpretatie van de uitkomsten is het waardevol ook inzicht te hebben in het winkelaanbod in Enschede. Tabel 3.2 geeft het aantal verkooppunten en het totale winkelvloeroppervlak (wvo) in Enschede weer. De volgende twee tabellen geven het aanbod per wijk weer. In bijlage 6 is een totaaloverzicht per winkelgebied opgenomen. 1 In het Industrie- en Havengebied bevindt zich nauwelijks detailhandel. Ook het aantal inwoners is gering. Voor zover er koopstromen zijn, is dit in bijlage 5 weergegeven. Rapport Enschede Wijkkoopstromen 20

21 Tabel 3.2 Winkelaanbod Enschede totaal (verkooppunten en m 2 WVO). VKP M 2 WVO abs. % abs. % leegstand % % dagelijks % % niet-dagelijks % % TOTAAL % % Bron: Locatus (medio augustus 2015) Tabel 3.4 Aantal m2 WVO, Enschede uitgesplitst naar wijk (2015). LEEGSTAND DAGELIJKS NIET- DAGELIJKS TOTAAL Binnensingelgebied Hogeland - Velve Boswinkel - Stadsveld Twekkelerveld - T.H.T Enschede-Noord Ribbelt - Stokhorst Tabel 3.3 Aantal verkooppunten, Enschede uitgesplitst naar wijk (2015). LEEGSTAND DAGELIJKS NIET- DAGELIJKS TOTAAL Enschede-Zuid Bedrijfsterreinen Enschede-West Glanerbrug en omgeving Landelijk gebied en kernen Binnensingelgebied Hogeland - Velve Boswinkel - Stadsveld Twekkelerveld - T.H.T Enschede-Noord Ribbelt - Stokhorst Enschede-Zuid Bedrijfsterreinen Enschede-West Glanerbrug en omgeving Landelijk gebied en kernen onbekend TOTAAL Bron: Locatus (medio augustus 2015) onbekend TOTAAL Bron: Locatus (medio augustus 2015) Begrippen Dit hoofdstuk beschrijft het koopgedrag van de consument uit Enschede die aankopen doet binnen Enschede. Hierbij worden de aankopen onderscheiden naar dagelijkse en niet-dagelijkse artikelen. Deze laatste categorie bestaat uit zeven artikelgroepen: kleding schoenen woninginrichting huishoudelijke artikelen elektronica doe-het-zelfartikelen bloemen, planten en tuinartikelen Rapport Enschede Wijkkoopstromen 21

22 In dit hoofdstuk speelt het begrip draagvlak een belangrijke rol. Het draagvlak is de totale omzet van een bepaalde aankoopplaats, in dit geval de wijken en winkelgebieden in Enschede. Het draagvlak is de optelsom van de omzet afkomstig uit de wijk zelf en de omzet van daarbuiten, maar wel vanuit Enschede. De eerste component van het draagvlak is de koopkrachtbinding, wat de mate weergeeft waarin inwoners van een deel van Enschede hun aankopen doen in winkels die in dat deel gevestigd zijn. Het andere gedeelte van het draagvlak bestaat uit de koopkrachttoevloeiing, die wordt gedefinieerd als de mate waarin inwoners uit andere delen aankopen doen in een specifieke wijk of winkelgebied. Paragraaf 3.2 gaat in op de koopkrachtbinding voor dagelijkse en nietdagelijkse artikelen, voor zover de consumenten wonen binnen de gemeente Enschede en kopen binnen Enschede. In paragraaf 3.3 wordt de ontwikkeling van de koopkrachtbinding tussen 2010 en 2015 geschetst. In paragraaf 3.4 wordt ingezoomd op het niveau van aankooplocaties in winkelgebieden. Welke locaties genereren veel omzet en hoe is dit verdeeld over de sectoren? De ontwikkeling van het draagvlak van de aankooplocaties staat centraal in paragraaf Koopkrachtbinding 2015 Tabel 3.5 geeft de bindingspercentages per artikelgroep in de negen Enschedese wijken weer. In de dagelijkse sector doen inwoners van Twekkelerveld en Enschede-Noord relatief het vaakst hun aankopen in de eigen wijk. In het landelijk gebied is de binding veel lager (22 procent). In de niet-dagelijkse sector is de binding in het Binnensingelgebied verhoudingsgewijs het hoogst (72 procent). Bewoners van de wijken Ribbelt/Stokhorst, Boswinkel/Stadsveld en Twekkelerveld doen hun niet-dagelijkse bestedingen vooral buiten de eigen wijk. Als we verder inzoomen op de zeven niet-dagelijke artikelgroepen valt op dat het Binnensingelgebied de hoogste binding heeft, met uitzondering van bloemen en planten. Opvallend is de hoge binding van Hogeland/Velve bij doe-het-zelf (53 procent), wat waarschijnlijk wordt verklaard door de aanwezigheid van de Praxis Megastore aan het Spaansland. Verder zien we dat inwoners van Glanerbrug en het landelijk gebied relatief vaak hun aankopen in de artikelgroep bloemen en planten in de eigen wijk doen. In de sector bloemen en planten heeft de markt een groter omzetaandeel, alsook overige aankooplocaties. Rapport Enschede Wijkkoopstromen 22

23 DAGELIJKS NIET- DAGELIJKS KLEDING SCHOENEN HUISHOUD- ELIJKE ART. ELEKTRONICA WONING- INRICHTING DOE-HET-ZELF BLOEMEN EN PLANTEN Tabel 3.5 Bindingspercentage per branche, naar wijk (2015). Tabel 3.6 Bindingspercentages wijken, dagelijks en niet-dagelijks (2010 en 2015). DAGELIJKS NIET-DAGELIJKS Wijk Binnensingelgebied 62% 56% 64% 72% WIJK Binnensingelgebied 56% 72% 87% 88% 82% 86% 72% 62% 28% Hogeland / Velve 65% 17% 10% 9% 25% 3% 6% 53% 26% Boswinkel / Stadsveld 57% 3% 1% 0% 8% 1% 1% 1% 8% Twekkelerveld 74% 8% 3% 3% 32% 6% 0% 1% 19% Enschede-Noord 72% 10% 4% 1% 32% 7% 1% 2% 26% Ribbelt / Stokhorst 35% 3% 0% 0% 1% 0% 0% 1% 17% Enschede-Zuid 69% 11% 8% 8% 47% 3% 1% 3% 17% Glanerbrug e.o. 53% 26% 19% 23% 34% 21% 23% 33% 40% Landelijk gebied en kernen 22% 11% 2% 0% 2% 0% 9% 9% 43% 3.3 Ontwikkeling koopkrachtbinding In tabel 3.6 wordt de binding van de inwoners aan de eigen wijk voor dagelijkse en niet-dagelijkse artikelen vergeleken met In de dagelijkse sector valt op dat de binding in Twekkelerveld en Hogeland/Velve duidelijk is toegenomen. In Ribbelt/Stokhorst en Boswinkel/Stadsveld doen inwoners minder vaak hun dagelijkse boodschappen in de eigen wijk dan vijf jaar geleden. In de niet-dagelijkse sector zijn de bindingspercentages tamelijk stabiel. De grootste verschuivingen zien we in het landelijk gebied (+10 procentpunt), het Binnensingelgebied (+8 procentpunt) en Glanerbrug (+7 procentpunt). Hogeland / Velve 53% 65% 11% 17% Boswinkel / Stadsveld 66% 57% 4% 3% Twekkelerveld 58% 74% 3% 8% Enschede-Noord 64% 72% 7% 10% Ribbelt / Stokhorst 50% 35% 2% 3% Enschede-Zuid 64% 69% 10% 11% Glanerbrug e.o. 53% 53% 19% 26% Landelijk gebied en kernen 22% 22% 1% 11% 3.4 Draagvlak winkelgebieden 2015 In de dagelijkse sector zien we een aantal grote aankooplocaties waar veel inwoners van Enschede hun boodschappen doen. Gemeten naar omzet zijn dit de drie grootste aankooplocaties: het Centrum ( 40,6 miljoen), Miro Center ( 35,3 miljoen) en Budgetcenter Spaansland ( 30,4 miljoen). Voor de niet-dagelijkse aankopen geldt dat Enschedeërs voornamelijk in het centrum winkelen. Vooral in de artikelgroepen kleding, schoenen, huishoudelijke artikelen en elektronica worden relatief veel aankopen in het centrum gedaan. Bij woninginrichting heeft Schuttersveld, met de meubelboulevard, een aanzienlijk marktaandeel. Voor doe-het-zelfaankopen gaan inwoners van Enschede met name naar Budgetcenter Spaansland (o.a. Praxis), de Slijpsteen (o.a. Gamma) en Schuttersveld. In de categorie bloemen en planten is de omzet verspreid over verschillende aankooplocaties. Rapport Enschede Wijkkoopstromen 23

24 DAGELIJKS NIET- DAGELIJKS KLEDING SCHOENEN HUISHOUDELI JKE ART. ELEKTRONICA WONING- INRICHTING DOE-HET-ZELF BLOEMEN EN PLANTEN DAGELIJKS NIET- DAGELIJKS KLEDING SCHOENEN HUISHOUDELI JKE ART. ELEKTRONICA WONING- INRICHTING DOE-HET-ZELF BLOEMEN EN PLANTEN Tabel 3.7 Draagvlak per winkelgebied (milj. ; 2015) Binnensingelgebied Centrum 40,6 111,5 51,7 11,8 11,2 27,8 5,0 1,3 2,8 Deurningerstraat 3,2 1,1 0,8 0,0 0,1 0,0 0,1 0,0 0,2 Haaksbergerstraat 2,2 1,1 0,2 0,1 0,0 0,0 0,3 0,3 0,3 Kuipersdijk 1,9 0,7 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,2 0,2 Lipperkerkstraat 3,0 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,3 Schuttersveld 0,1 18,5 0,0 0,0 0,1 0,0 12,3 5,7 0,3 Slijpsteen 7,7 7,5 0,1 0,0 0,0 0,1 0,2 6,8 0,3 Hogeland / Velve Budgetcenter Spaansland 30,4 14,0 0,3 0,4 0,7 0,1 0,6 8,1 3,8 Lage Bothofstraat 4,9 0,2 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Miro Center 35,3 5,1 2,0 0,4 1,5 0,3 0,3 0,1 0,4 Winkelstrip Velveweg 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Wooldrik Hogeland 5,7 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 Boswinkel / Stadsveld WC Boswinkel 10,6 0,4 0,0 0,0 0,3 0,0 0,0 0,0 0,1 WC Stadsveld 24,0 0,8 0,2 0,0 0,1 0,1 0,0 0,0 0,5 Winkelstrip Th. De Keyserstraat Twekkelerveld 4,8 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 Enschede-Noord Campus UT 1,1 0,2 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 WC Deppenbroek 26,0 2,1 0,3 0,0 0,9 0,1 0,1 0,1 0,6 WC Op de Brouwerij 21,3 1,2 0,1 0,0 0,2 0,2 0,0 0,0 0,6 Winkelstrip 't Zwik 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Ribbelt / Stokhorst WC 't Ribbelt 7,8 0,4 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,3 WC Stokhorst 0,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Enschede-Zuid De Posten 3,3 0,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 WC Helmerhoek 13,8 0,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,2 WC Stroinkslanden 18,0 1,2 0,0 0,0 0,6 0,1 0,0 0,0 0,5 WC Zuid 29,8 6,2 2,0 0,5 2,4 0,2 0,1 0,2 0,8 Glanerbrug e.o. Glanerbrug 17,0 9,5 2,2 0,8 0,9 1,6 1,2 1,1 1,6 WC Eschmarke 4,3 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Landelijk gebied en kernen Boekelo 3,8 1,4 0,2 0,0 0,0 0,0 0,2 0,1 0,8 Lonneker 0,4 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,2 Overig WC Twekkelerveld 20,1 1,6 0,1 0,0 0,6 0,5 0,0 0,0 0,4 Overig Twekkelerveld 5,2 0,6 0,1 0,0 0,1 0,3 0,0 0,0 0,1 Markt / elders / niet in te delen 22,3 50,9 8,0 1,5 1,7 6,8 6,2 5,0 21,6 Rapport Enschede Wijkkoopstromen 24

25 3.5 Ontwikkeling draagvlak De ontwikkeling van het draagvlak tusssen 2010 en 2015 laat enkele opvallende stijgingen en dalingen zien. In de dagelijkse sector hebben winkelcentrum Op de Brouwerij, winkelcentrum Twekkelerveld en de Slijpsteen meer omzet gegenereerd. Ook het Miro Center laat een toename van de dagelijkse aankopen zien. Een verlies aan draagvlak is zichtbaar in de Lipperkerkstraat en winkelcentrum Stokhorst. Verder zien we enige teruggang bij winkelcentrum Deppenbroek en Boswinkel. In de niet-dagelijkse sector is het draagvlak met name afgenomen in het Binnensingelgebied. Dit past in de landelijke trend van dalende bestedingen in de niet-dagelijkse sector (-11 procent). Een omzetstijging is te noteren voor de Slijpsteen en Budgetcenter Spaansland. Tabel 3.8 geeft per winkelgebied de detailhandelsomzet en de marktaandelen in 2010 en 2015 weer. Tabel 3.9 geeft de verschilscores weer, zowel in absolute aantallen als in procentpunten. Tabel 3.8 Ontwikkeling draagvlak winkelgebieden (milj. en %; 2010 en 2015) DAGELIJKS NIET-DAGELIJKS Milj. aandeel Milj. aandeel Milj. aandeel Milj. aandeel Binnensingelgebied Centrum 45,1 13% 40,6 11% 128,6 44% 111,5 47% Deurningerstraat - - 3,2 1% - - 1,1 0% Haaksbergerstraat 0,6 0% 2,2 1% 1,6 1% 1,1 0% Kuipersdijk - - 1,9 1% - - 0,7 0% Lipperkerkstraat 13,3 4% 3,0 1% 19,3 7% 0,5 0% Schuttersveld 2,3 1% 0,1 0% 33,3 11% 18,5 8% Slijpsteen - - 7,7 2% - - 7,5 3% Hogeland / Velve Budgetcenter Spaansland 28,9 8% 30,4 8% 9,3 3% 14,0 6% Lage Bothofstraat 3,1 1% 4,9 1% 0,2 0% 0,2 0% Miro Center 28,5 8% 35,3 10% 7,7 3% 5,1 2% Winkelstrip Velveweg 0,0 0% 0,0 0% 0,1 0% 0,0 0% Wooldrik Hogeland 4,0 1% 5,7 2% 0,6 0% 0,2 0% Boswinkel / Stadsveld WC Boswinkel 14,4 4% 10,6 3% 0,9 0% 0,4 0% WC Stadsveld 23,9 7% 24,0 7% 1,6 1% 0,8 0% Winkelstrip Th. De Keyserstraat 4,2 1% 4,8 1% 0,3 0% 0,1 0% Twekkelerveld WC Twekkelerveld 9,7 3% 20,1 5% 0,7 0% 1,6 1% Overig Twekkelerveld 7,3 2% 5,2 1% 1,3 0% 0,6 0% Enschede-Noord Campus UT 1,6 0% 1,1 0% 0,1 0% 0,2 0% WC Deppenbroek 31,5 9% 26,0 7% 3,3 1% 2,1 1% WC Op de Brouwerij 3,7 1% 21,3 6% 0,6 0% 1,2 0% Rapport Enschede Wijkkoopstromen 25

26 DAGELIJKS NIET-DAGELIJKS Milj. aandeel Milj. aandeel Milj. aandeel Milj. aandeel Winkelstrip 't Zwik 0,0 0% 0,0 0% 0,4 0% 0,0 0% Ribbelt / Stokhorst WC 't Ribbelt 7,0 2% 7,8 2% 0,3 0% 0,4 0% WC Stokhorst 9,6 3% 0,3 0% 0,5 0% 0,0 0% Enschede-Zuid De Posten 3,7 1% 3,3 1% 0,1 0% 0,3 0% WC Helmerhoek 11,0 3% 13,8 4% 0,3 0% 0,3 0% WC Stroinkslanden 18,9 5% 18,0 5% 1,8 1% 1,2 0% WC Zuid 25,8 7% 29,8 8% 7,7 3% 6,2 3% Glanerbrug e.o. Glanerbrug 14,7 4% 17,0 5% 9,5 3% 9,5 4% WC Eschmarke 4,6 1% 4,3 1% 0,2 0% 0,1 0% Landelijk gebied en kernen Boekelo 2,3 1% 3,8 1% 0,8 0% 1,4 1% Lonneker 0,9 0% 0,4 0% 0,2 0% 0,2 0% Overig Markt / elders / niet in te delen 31,2 9% 22,3 6% 60,1 21% 50,9 21% Totaal 351,8 100% 368,6 100% 291,3 100% 238,0 100% Tabel 3.9 Verschil draagvlak (milj. en in procentpunten) Binnensingelgebied Verschil Abs (milj. ) DAGELIJKS Verschil aandeel NIET-DAGELIJKS Verschil Abs (milj. ) Verschil aandeel Centrum -4,5-2% -17,1 3% Deurningerstraat 3,2 1% 1,1 0% Haaksbergerstraat 1,7 0% -0,4 0% Kuipersdijk 1,9 1% 0,7 0% Lipperkerkstraat -10,3-3% -18,8-6% Schuttersveld -2,2-1% -14,8-4% Slijpsteen 7,7 2% 7,5 3% Hogeland / Velve Budgetcenter Spaansland 1,5 0% 4,7 3% Lage Bothofstraat 1,8 0% 0,0 0% Miro Center 6,8 1% -2,6 0% Winkelstrip Velveweg 0,0 0% 0,0 0% Wooldrik Hogeland 1,7 0% -0,4 0% Boswinkel / Stadsveld WC Boswinkel -3,8-1% -0,5 0% WC Stadsveld 0,0 0% -0,7 0% Winkelstrip Th. De Keyserstraat 0,6 0% -0,2 0% Twekkelerveld Overig Twekkelerveld -2,2-1% -0,6 0% WC Twekkelerveld 10,4 3% 0,9 0% Enschede-Noord Campus UT -0,4 0% 0,0 0% WC Deppenbroek -5,6-2% -1,2 0% WC Op de Brouwerij 17,6 5% 0,6 0% Winkelstrip 't Zwik 0,0 0% -0,3 0% Rapport Enschede Wijkkoopstromen 26

27 DAGELIJKS NIET-DAGELIJKS Verschil Abs (milj. ) Verschil aandeel Verschil Abs (milj. ) Verschil aandeel Ribbelt / Stokhorst WC 't Ribbelt 0,8 0% 0,1 0% WC Stokhorst -9,3-3% -0,5 0% Enschede-Zuid De Posten -0,4 0% 0,1 0% WC Helmerhoek 2,7 1% 0,0 0% WC Stroinkslanden -0,9 0% -0,6 0% WC Zuid 4,0 1% -1,5 0% Glanerbrug e.o. Glanerbrug 2,3 0% 0,0 1% WC Eschmarke -0,3 0% -0,1 0% Landelijk gebied en kernen Boekelo 1,5 0% 0,6 0% Lonneker -0,5 0% 0,1 0% Overig Markt / elders / niet in te delen -8,9-3% -9,2 1% Totaal 16,8-53,3 Rapport Enschede Wijkkoopstromen 27

28 4 HOOFDSTUK Economisch functioneren Rapport Enschede Economisch functioneren 28

29 4. Economisch functioneren 4.1 Inleiding Een belangrijk element om te komen tot detailhandelsbeleid is inzicht verkrijgen in het economisch functioneren van de detailhandel. In hoofdstuk 2 is een (ruimtelijk) beeld geschetst van de kooporiëntatie op en vanuit Enschede. In dit hoofdstuk zoomen we verder in op de detailhandelsomzet totaal en per (onderscheiden) aankooplocatie. Omzetaandeel dagelijks groter geworden De dagelijkse sector (55 procent) neemt een iets groter deel van de detailhandelsomzet in Enschede voor haar rekening dan de nietdagelijkse sector. Het omzetaandeel van de dagelijkse sector is ook gestegen van 48 procent in 2010 naar 55 procent in Deze ontwikkeling is vergelijkbaar met het gemiddelde beeld in referentiekernen. Wel is het omzetaandeel van de dagelijkse sector bovengemiddeld. Nota bene: het betreft hier de totale consumentenbestedingen, afkomstig van bestedingen van bewoners en bezoekers. In het rapport wordt ook wel gesproken over de gerealiseerde detailhandelsomzet. Belangrijk hierbij is dat het dan gaat om de totale som van consumentenbestedingen, inclusief BTW en exclusief bestedingen van bedrijven en instellingen in de detailhandel. Figuur 4.2 Omzetaandeel dagelijkse en niet-dagelijkse sector, Enschede (2010 en 2015). 100% 45% 52% 50% 55% 4.2 Detailhandelsomzet kern 80% Totale omzet in Enschede licht afgenomen De totale detailhandelsomzet in Enschede is in de afgelopen vijf jaar 60% met 2 procent afgenomen naar 776 miljoen euro. De niet-dagelijkse sector (-15 procent) is verantwoordelijk voor deze afname, aangezien 40% 55% 48% 50% 45% de omzet in de dagelijkse sector is toegenomen (+12 procent). Figuur 4.1 Detailhandelsomzet in Enschede voor dagelijkse en niet-dagelijkse sector (milj. ; 2010 en 2015). 20% 0% Enschede referentieklasse niet-dagelijks dagelijks ,3 352,7 Omzetontwikkeling Enschede vergeleken Enschede doet het relatief goed in de dagelijkse sector: van de vijf kernen is de omzet hier in de afgelopen vijf jaar procentueel het dagelijks niet-dagelijks sterkst toegenomen ,8 413, In de niet-dagelijkse sector is de omzetontwikkeling negatief. De procentuele daling van de niet-dagelijkse omzet in Enschede is vergelijkbaar met die in Deventer. In Hengelo en Zwolle is de daling minder groot. Alleen in Almelo is de procentuele afname nog groter (-25 procent). Rapport Enschede Economisch functioneren 29

30 Doordat de omzetdaling in de niet-dagelijkse sector grotendeels wordt gecompenseerd door de groei van de dagelijkse sector, is de totale omzetdaling in Enschede relatief beperkt (-2 procent), ook in vergelijking met andere kernen. Tabel 4.1 Ontwikkeling detailhandelsomzet in Enschede voor dagelijkse en niet-dagelijkse sector (milj. en %; 2010 en 2015). ENSCHEDE ALMELO DEVENTER HENGELO ZWOLLE Dagelijks In Enschede is de omzet per inwoner in de dagelijkse sector gestegen. Maar vergeleken met plaatsen van vergelijkbare omvang is dit omzetcijfer nog iets lager (verschil is wel minder groot geworden). De gemiddelde omzet per inwoner in de niet-dagelijkse sector is gedaald. Het verschil met de referentieklasse blijft ongeveer gelijk (zo rond de 450 euro). De gemiddelde omzet per inwoner is bij kleding hoger dan de gemiddeld omzet bij kernen van meer dan inwoners. Tabel 4.2 Gemiddelde detailhandelsomzet per inwoner ( ; 2010 en 2015) ,8 181,4 246,7 215,5 311,6 ENSCHEDE REFERENTIEKLASSE ,3 184,6 257,6 217,6 329,4 %-verandering 12% 2% 4% 1% 6% Dagelijkse sector Niet-dagelijkse sector Niet-dagelijks ,2 193,7 244,7 328,0 468, ,7 146,1 213,1 304,7 433,9 %-verandering -15% -25% -13% -7% -7% - Kleding Schoenen Huishoudelijke artikelen Elektronica Woninginrichting Totaal ,1 375,1 491,4 543,5 780, ,0 330,7 470,7 522,3 763,4 %-verandering -2% -12% -4% -4% -2% 4.3 Gemiddelde omzet per inwoner De detailhandelsomzet en daarmee ook de verzorgingsfunctie hangt naast het aanwezige winkelaanbod grotendeels samen met de omvang van een kern. De gemiddelde omzet per inwoner geeft een indicatie van de relatieve trekkracht van de detailhandel, zeker wanneer deze wordt afgezet tegen het gemiddelde in plaatsen van vergelijkbare omvang. - Doe-het-zelf Bloemen en planten TOTALE OMZET PER INWONER De dagelijkse sector behaalt in elk van de vijf kernen ongeveer evenveel omzet per inwoner (tussen 2600 en 2800). In de nietdagelijkse sector zijn de verschillen groter. Enerzijds wordt in Hengelo en Zwolle verhoudingsgewijs veel omzet gegenereerd in de nietdagelijkse sector. Anderzijds is de omzet per inwoner in Enschede, Almelo en Deventer beduidend lager. De hoge omzet in Hengelo en Zwolle wordt voornamelijk gedragen door elektronica (o.a. Media Markt) en woninginrichting (o.a. IKEA). Rapport Enschede Economisch functioneren 30

31 Tabel 4.3 Gemiddelde detailhandelsomzet per inwoner, Enschede vergeleken ( ; 2015). Figuur 4.3 Detailhandelsomzet aankooplocaties, Enschede (miljoen ; 2015). ENSCHEDE ALMELO DEVENTER HENGELO ZWOLLE Dagelijkse sector Niet-dagelijkse sector Kleding Schoenen Huishoudelijke artikelen Elektronica Woninginrichting Doe-het-zelf Bloemen en planten TOTALE OMZET PER INWONER Detailhandelsomzet aankooplocaties Grootste deel omzet landt in het centrum van Enschede Als we kijken naar de onderscheiden aankooplocaties in Enschede dan is met afstand de meeste detailhandelsomzet gegenereerd door het centrum. De niet-dagelijkse sector heeft hierin de grootste bijdrage. Bij de andere locaties ligt het accent sterker op de dagelijkse sector, met uitzondering van de meubelboulevard Schuttersveld, de markt en overige aankooplocaties in Enschede. Na het centrum wordt er bij het Miro Center het meeste dagelijkse omzet gerealiseerd, gevolgd door winkelcentrum Zuid/ Wesselerbrink. Enschede Centrum Miro Center Budgetcenter Spaansland Winkelcentrum Zuid Glanerbrug Winkelcentrum Deppenbroek Winkelcentrum Stadsveld Meubelboulevard Schuttersveld Winkelcentrum Op de Brouwerij Winkelcentrum Twekkelerveld Winkelcentrum Stroinkslanden Slijpsteen Winkelcentrum Helmerhoek Winkelcentrum Boswinkel Winkelcentrum 't Ribbelt Boekelo EMTÉ Twekkelerveld Wooldrik Hogeland Diekman Lage Bothofstraat Deurningerstraat Winkelcentrum Eschmarke Winkelstrip Th. De Keyserstraat De Posten Lipperkerkstraat Haaksbergerstraat Kuipersdijk Campus UT Lonneker Winkelcentrum Stokhorst Winkelstrip 't Zwik Winkelstrip Velveweg markt overig dagelijks niet-dagelijks Rapport Enschede Economisch functioneren 31

32 In tabel 4.4 zijn de marktaandelen van de aankooplocaties voor de dagelijkse en niet-dagelijkse sector voor zowel 2010 als 2015 weergegeven. Hieruit blijkt dat de dominantie van het centrum in Enschede in de dagelijkse sector iets is afgenomen en in de nietdagelijkse sector groter is geworden. Ten opzichte van 2010 hebben in de dagelijkse sector Winkelcentrum Op de Brouwerij en het Miro Center marktaandeel gewonnen en de Lipperkerkstraat en Winkelcentrum Stokhorst verloren. Ook in de niet-dagelijkse sector heeft de aankooplocatie Lipperkerkstraat relatief veel marktaandeel verloren. Dat geldt ook voor de Meubelboulevard Schuttersveld. Tabel 4.4 Marktaandelen aankooplocaties, Enschede (in %; 2010 en 2015). DAGELIJKSE SECTOR NIET-DAGELIJKSE SECTOR Enschede Centrum 16% 13% 53% 56% Miro Center 8% 11% 2% 2% Budgetcenter Spaansland 8% 8% 2% 4% Winkelcentrum Zuid (Wesselerbrink) 7% 8% 2% 2% Glanerbrug 5% 6% 3% 4% Winkelcentrum Deppenbroek 9% 7% 1% 1% Winkelcentrum Stadsveld 6% 6% 0% 0% Meubelboulevard Schuttersveld 1% 0% 10% 6% Winkelcentrum Op de Brouwerij 1% 5% 0% 0% Winkelcentrum Twekkelerveld 3% 5% 0% 0% Winkelcentrum Stroinkslanden 5% 4% 0% 0% Slijpsteen 0% 2% 0% 2% Winkelcentrum Helmerhoek 3% 3% 0% 0% Winkelcentrum Boswinkel 4% 3% 0% 0% Winkelcentrum 't Ribbelt 2% 2% 0% 0% Boekelo 1% 1% 0% 0% DAGELIJKSE SECTOR NIET-DAGELIJKSE SECTOR EMTÉ Twekkelerveld 2% 1% 0% 0% Wooldrik Hogeland Diekman 1% 1% 0% 0% Lage Bothofstraat 1% 1% 0% 0% Deurningerstraat 0% 1% 0% 0% Winkelcentrum Eschmarke 1% 1% 0% 0% Winkelstrip Th. De Keyserstraat 1% 1% 0% 0% De Posten 1% 1% 0% 0% Lipperkerkstraat 4% 1% 5% 0% Haaksbergerstraat 0% 1% 0% 0% Winkelcentrum Stokhorst 3% 0% 0% 0% markt 4% 4% 5% 5% overig 5% 4% 13% 14% TOTAAL 100% 100% 100% 100% NB: exclusief winkelgebieden met aandeel<1 procent Het draagvlak van winkelgebieden heeft vanzelfsprekend een relatie met de omvang en samenstelling van winkelbestand. Zo is in het centrum 13 procent van het winkelvloeroppervlak in dagelijkse artikelen te vinden, gelijk aan het aandeel in de omzet in de gemeente. In de niet-dagelijkse sector is het aandeel in het winkelvloeroppervlak 33 procent, terwijl het aandeel in de omzet 56 procent. Dit wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door het ontbreken van winkels in volumineuze artikelen in het centrum. In de bijlagen is een overzicht opgenomen van het winkelaanbod. 4.5 Detailhandelsomzet binnenstad Enschede In de binnenstad van Enschede bedraagt de totale omzet in de nietdagelijkse sector circa 197 miljoen. Hiervan wordt een relatief groot deel (19 procent) behaald in de artikelgroep elektronica. Rapport Enschede Economisch functioneren 32

33 Dit hangt onder meer samen met de aanwezigheid van de Media Markt in het centrum (winkelcentrum De Klanderij). Ook in de binnenstad van Zwolle zien we dat de Media Markt bijdraagt aan een relatief groot omzetaandeel van elektronica. Qua omzetverdeling is de Enschedese binnenstad goed vergelijkbaar met het centrum van Zwolle. In alle binnensteden wordt meer dan de helft van de omzet gegenereerd in de modische sector (kleding en schoenen). Dit geldt met name voor de binnensteden van Almelo, Deventer en Hengelo, waar circa driekwart van de totale omzet behaald wordt in deze artikelgroep. 2 Figuur 4.4 Detailhandelsomzet per sector (niet-dagelijks), binnensteden Overijssel (milj. ; 2015) Ensched e Omzetaandeel per branche Tabel 4.5 geeft per sector weer welk deel van de totale kernomzet (in deze categorie) wordt behaald in de binnenstad. In de dagelijkse sector heeft de binnenstad gemiddeld een relatief klein omzetaandeel. Dat betekent dat een groot deel van de omzet wordt behaald in buurtwinkels en wijkcentra buiten het stadscentrum. De omzet in de modische artikelgroepen daarentegen wordt voor het grootste deel gegenereerd in de binnenstad. Ook heeft de binnenstad een aanzienlijk omzetaandeel wat betreft huishoudelijke artikelen. In de artikelgroep elektronica is het beeld wisselend. In Enschede en Zwolle wordt verhoudingsgewijs de meeste omzet behaald in de binnenstad, terwijl de binnenstad in andere kernen een kleiner omzetaandeel voor haar rekening neemt. Dit is onder andere afhankelijk van de locatie van grote elektronicawinkels, die in of buiten de binnenstad gevestigd kunnen zijn. In de artikelgroepen doe-hetzelf en bloemen en planten wordt het grootste deel van de kernomzet buiten de binnenstad behaald. Almelo Tabel 4.5 Deventer Omzetaandeel binnenstad in totale kernomzet per branche (2015). ENSCHEDE ALMELO DEVENTER HENGELO ZWOLLE Dagelijks 13% 9% 10% 14% 6% Hengelo Niet-dagelijkse sector 56% 42% 40% 26% 57% - Kleding 81% 90% 85% 82% 86% Zwolle Schoenen 78% 71% 66% 61% 84% modisch huishoudelijk elektronica in en om het huis Modisch = kleding, schoenen en lederwaren; in om en het huis = woninginrichting, doe-het-zelf en bloemen en planten - Huishoudelijke artikelen 57% 56% 50% 33% 58% - Elektronica 72% 39% 11% 4% 82% - Woninginrichting 25% 9% 19% 8% 16% - Doe-het-zelf 5% 3% 5% 5% 5% - Bloemen en planten 8% 6% 5% 12% 6% 2 Het centrum van Deventer is exclusief het Boreelplein. TOTAAL 33% 24% 24% 21% 35% Rapport Enschede Economisch functioneren 33

34 Nota bene: voor Deventer geldt dat wanneer het Boreelplein tot het centrum wordt gerekend het omzetaandeel in met name de dagelijkse sector en de elektronica groter wordt. Ontwikkeling omzet binnensteden De dagelijkse omzet is in de Enschedese binnenstad met 5 procent gedaald tot 56,5 miljoen (tabel 4.6). In Almelo, Deventer en Zwolle is deze daling groter. Alleen de binnenstad in Hengelo noteert een kleine plus (+2 procent) ten opzichte van In de niet-dagelijkse sector is de omzetdaling in de Enschedese binnenstad (-10 procent) vergelijkbaar met die in Zwolle (-13 procent). In de andere binnensteden heeft de niet-dagelijkse sector verhoudingsgewijs meer omzet verloren in de afgelopen vijf jaar. Van alle binnensteden heeft Enschede procentueel de minste omzet verloren tussen 2010 en Tabel 4.6 Ontwikkeling detailhandelsomzet binnensteden voor dagelijkse en nietdagelijkse sector (milj. en %; 2010 en 2015). ENSCHEDE ALMELO DEVENTER HENGELO ZWOLLE Dagelijks ,7 23,7 36,4 30,5 26, ,5 16,9 25,9 31,0 19,9 %-verandering -5% -29% -29% 2% -24% Niet-dagelijks ,9 87,1 114,5 103,8 284, ,7 62,1 85,2 80,2 248,5 %-verandering -10% -29% -26% -23% -13% Totaal 4.6 Toevloeiing van buiten Enschede Er zijn vier winkelgebieden in Enschede met een substantiële omzettoevloeiing van buiten Enschede, uit Twente en/of Duitsland, namelijk de binnenstad, Miro Center, Meubelboulevard Schuttersveld en Glanerbrug. 3 In de dagelijkse sector is het aandeel in de omzet van Duitse consumenten hoog in de binnenstad en vooral in Glanerbrug. In de niet-dagelijkse sector is relatief veel omzet in de binnenstad afkomstig uit Twente. De toevloeiing naar Glanerbrug is procentueel hoog, maar de totale omzet is veel geringer dan in het centrum. Tabel 4.7 Toevloeiing winkelgebieden en geheel Enschede, DAGELIJKS NIET-DAGELIJKS Twente Duitsland ov. NL Twente Duitsland ov. NL Centrum Enschede 9% 17% 2% 28% 9% 6% Schuttersveld % 1% 3% Miro Center 7% 12% 0% 4% 14% 0% Glanerbrug 3% 30% 0% 4% 26% 0% TOTAAL ENSCHEDE 4% 8% 0% 21% 7% 4% De toevloeiing in de dagelijkse sector naar Miro Center en Glanerbrug is vooral afkomstig uit Gronau en in mindere mate uit Losser. De toevloeiing naar het centrum in de dagelijkse sector is afkomstig uit een veel groter gebied, met naast toevloeiing uit Losser en Gronau ook belangrijke toevloeiing uit Hengelo, Haaksbergen, Ahaus en Schüttorf. In de niet-dagelijkse sector is de herkomst van de toevloeiing in de winkelgebieden vergelijkbaar met die in de dagelijkse sector, zij het dat de toevloeiing naar het centrum over een veel groter gebied is verdeeld ,5 110,8 150,9 134,3 311, ,2 79,0 111,1 111,2 268,4 %-verandering -9% -29% -26% -17% -14% 3 Zie ook bijlage 5 Rapport Enschede Economisch functioneren 34

35 Figuur 4.7 Regionale oriëntatie op Enschedese binnenstad (2015). Figuur 4.6 Herkomst omzet per branche, centrum Enschede, kleding 47% 35% 11% 7% schoenen 59% 29% 7% 5% huishoudelijk 73% 19% 7% elektronica 75% 16% 5% woninginrichting 54% 24% 7% 15% dhz 81% 10% 8% bloemen 86% 6% 8% Enschede Twente (overig) Duitsland Nederland (overig) NB: percentages betreffen de afvloeiingsaandelen vanuit de Twentse gemeenten (herkomst) naar de Enschedese binnenstad (bestemming). Bijvoorbeeld: 9 procent van de bestedingen van inwoners van Oldenzaal vloeit af naar de Enschedese binnenstad, et cetera (het totaal telt dus niet op tot 100 procent). De toevloeiing naar het centrum is procentueel gezien het grootst in de kledingbranche. Weliswaar is ook de toevloeiing bij woninginrichting groot, maar de totale omzet is in deze branche in het centrum gering. Wanneer de grootschalige detailhandel (woninginrichting, doe-het-zelf en bloemen, planten, tuinartikelen) buiten beschouwing wordt gelaten, is het centrum van Enschede het omzetaandeel aan kleding relatief hoog en aan huishoudelijke artikelen laag. 4.7 Conclusie De belangrijkste conclusies op een rij: Meer detailhandelsomzet in de dagelijkse sector, maar minder omzet in de niet-dagelijkse sector zorgen ervoor dat de totale detailhandelsomzet in Enschede met 2 procent is gedaald opzichte van In de binnenstad is de totale omzet met 9 procent gedaald in de afgelopen vijf jaar. Door de omzetontwikkeling is het totale omzetaandeel van de dagelijkse sector gegroeid naar 55 procent. Deze groei is conform ontwikkeling in vergelijkbare kernen. Wel is het omzetaandeel van de dagelijkse sector bovengemiddeld. Uit benchmarking blijkt dat de gemiddelde omzet per inwoner in Enschede lager is dan gemiddeld in plaatsen van vergelijkbare omvang, vooral in de niet-dagelijkse sector. Wanneer we inzoomen op de aankooplocaties in Enschede dan zien we het centrum in de dagelijkse sector iets marktaandeel inleveren en in de niet-dagelijkse sector juist terrein winnen. De toevloeiing van buiten Enschede is vooral van belang voor het centrum, Schuttersveld, Miro Center en Glanerbrug. Rapport Enschede Economisch functioneren 35

36 5 HOOFDSTUK Inzicht in koopgedrag Rapport Enschede Inzicht in koopgedrag 36

37 5. Inzicht in koopgedrag 5.1 Inleiding Voorgaande hoofdstukken hebben laten zien dat het economisch functioneren van de detailhandel aan verandering onderhevig is. Dit heeft onder meer te maken met ontwikkelingen in het winkelaanbod en ook met het ruimtelijke winkelgedrag van de consument. Hoe veranderen die onderliggende beweegredenen van de consument? In dit hoofdstuk besteden we vooral aandacht aan het koopgedrag van de consument die in Enschede boodschappen doet en/of er winkelt. Wat zijn de bezoekmotieven, hoe vaak worden winkelvoorzieningen bezocht en hoe worden ze beoordeeld? In de meeste gevallen vergelijken we de uitkomsten met het in 2010 geschetste beeld. Daarnaast wordt Enschede op een aantal aspecten ook afgezet tegen het gemiddelde beeld van/in vergelijkbare plaatsen. 5.2 Bezoekfrequentie, -motief en vervoermiddel Lichte afname in de bezoekfrequentie Zowel voor de dagelijkse boodschappen als voor het winkelen geldt dat de bezoekfrequentie iets is afgenomen vergeleken met Desondanks blijft de groep consumenten die de dagelijkse boodschappen in Enschede doet, net als in 2010 voor het overgrote deel hoogfrequente bezoeker. Slechts 7 procent doet de boodschappen minder dan eens per week. Bij het recreatieve winkelen is de verschuiving richting minder frequent bezoekgedrag iets groter dan bij de boodschappen. De groep die hooguit een aantal keer per maand winkelt, is een paar procent groter geworden, terwijl de categorie die minimaal wekelijks (meestal) winkelt in Enschede wat kleiner geworden is. Tabel 5.1 Bezoekfrequentie Enschede voor dagelijkse boodschappen en voor winkelen. DAGELIJKSE BOODSCHAPPEN WINKELEN Meer dan 1 x per week 63% 58% 23% 16% 1 x per week 33% 34% 22% 17% 1-3 x per maand 4% 6% 41% 45% Minder dan 1 x per maand 0% 1% 14% 22% TOTAAL 100% 100% 100% 100% Bezoekmotief Wat zijn de belangrijkste redenen van consumenten om boodschappen te doen of te winkelen in Enschede? De top 3 bij boodschappen wordt gevormd door nabijheid, bepaalde winkels en bereikbaarheid, waarbij met name de eerstgenoemde reden vaak wordt genoemd. Ten opzichte van 2010 is parkeergelegenheid net buiten de top 3 van belangrijkste bezoekmotieven voor boodschappen komen te vallen. Figuur 5.1 Top 3 van bezoekmotieven: Voor het winkelen spelen de omvang van het winkelaanbod, de aanwezigheid van bepaalde winkels en nabijheid in veel gevallen een rol in de keuze voor winkelen in Enschede. In 2010 werden deze motieven ook het meest genoemd. Toen was de aanwezigheid van bepaalde winkels echter in mindere mate een motief om in Enschede te winkelen (42 procent). Rapport Enschede Inzicht in koopgedrag 37

38 Vervoermiddel Zowel voor de dagelijkse boodschappen als voor het winkelen is de auto het meest gebruikte vervoermiddel. Net als in 2010 wordt in beide gevallen door ongeveer de helft van de consumenten gebruik gemaakt van de auto en gaat ongeveer een derde op de fiets. Ten opzichte van 2010 is het autogebruik bij de boodschappen licht afgenomen ten gunste van fiets. Bij het winkelen wordt juist iets meer gebruik gemaakt van de auto dan vijf jaar geleden. In het algemeen hoogste waardering voor bereikbaarheid Over het geheel gezien zijn consumenten die boodschappen doen en/of winkelen in de gemeente Enschede tevreden over de diverse aspecten van de winkelvoorzieningen. Het hoogste cijfer is gegeven voor de bereikbaarheid. Het aanbod van daghoreca krijgt de laagste beoordeling. Ten opzichte van 2010 is de waardering voor alle aspecten gestegen, met uitzondering van de stallingsmogelijkheden voor de fiets. Figuur 5.2 Vervoermiddelgebruik voor boodschappen en winkelen, Enschede (2010 en 2015). 100% 2% 2% 7% 8% Figuur 5.3 Waardering winkelvoorzieningen Enschede (2010 en 2015). Bereikbaarheid van het winkelcentrum 7,9 7,7 De kwaliteit van de winkels 7,6 7,5 80% 60% 49% 51% 49% 47% Stallingsmogelijkheden fiets Het aantal winkels Veiligheid winkelomgeving 7,6 7,7 7,5 7,4 7,4 7,2 40% 20% 0% 33% 30% 36% 35% 16% 17% 9% 10% anders auto fiets lopend Sfeer/ambiance Parkeermogelijkheden auto Inrichting/aankleding winkelstraten Aanbod van daghoreca 7,3 7,1 7,3 7,1 7,1 6,8 7,0 6, boodschappen winkelen Beoordeling winkelvoorzieningen Hoe tevreden consumenten zijn met de winkelvoorzieningen in Enschede is af te leiden uit de beoordeling die men heeft gegeven aan de hand van rapportcijfers. Hiermee ontstaat inzicht in de sterke punten en de eventuele aandachtspunten. In figuur 4.3 is de waardering af te lezen voor de winkelvoorzieningen in Enschede. De binnenstad is het grootste winkelgebied binnen Enschede. Het is daarom interessant om de waardering voor de verschillende aspecten van de winkelvoorzieningen in de binnenstad afzonderlijk te beschouwen. De Enschedese binnenstad wordt vooral gewaardeerd vanwege het aantal winkels en het aanbod van daghoreca. Beide scoren een 8. Rapport Enschede Inzicht in koopgedrag 38

39 Ten opzichte van 2010 is de waardering voor de autoparkeermogelijkheden en de stallingsmogelijkheden voor de fiets afgenomen. Figuur 5.4 Waardering winkelvoorzieningen centrum Enschede (2010 en 2015). 8,1 Het aantal winkels 8,1 Tabel 5.2 Vergelijking waardering Enschedese binnenstad met andere hoofdwinkelgebieden (2015). 4 ENSCHEDE ALMELO DEVENTER HENGELO ZWOLLE Het aantal winkels 8,1 6,7 7,6 7,0 8,0 Aanbod van daghoreca 8,0 7,4 8,0 7,5 7,9 Stallingsmogelijkheden fiets 7,7 7,2 7,7 7,6 7,3 Aanbod van daghoreca Stallingsmogelijkheden fiets Bereikbaarheid van het winkelcentrum De kwaliteit van de winkels Sfeer/ambiance Veiligheid winkelomgeving 8,0 7,7 7,7 7,9 7,7 7,6 7,7 7,8 7,6 7,6 7,4 7,4 Bereikbaarheid van het winkelcentrum 7,7 7,3 7,5 7,6 7,5 De kwaliteit van de winkels 7,7 6,9 7,5 7,2 7,7 Sfeer/ambiance 7,6 6,4 7,7 6,5 7,6 Veiligheid winkelomgeving 7,4 6,8 7,4 7,3 7,5 Inrichting/aankleding winkelstraten 7,3 6,3 7,4 6,4 7,3 Parkeermogelijkheden auto 6,8 6,6 6,4 6,8 6,5 Inrichting/aankleding winkelstraten Parkeermogelijkheden auto 7,3 7,3 6,8 7, De binnenstad van Enschede scoort relatief goed ten opzichte van andere binnensteden. Bezoekers zijn dus relatief positief over de Enschedese binnenstad. Zo wordt het aantal winkels met een 8,1 beoordeeld, waar andere binnensteden (uitgezonderd Zwolle) lager scoren. Ook meer facilitaire aspecten als bereikbaarheid en stallingsmogelijkheden worden relatief goed gewaardeerd. De parkeermogelijkheden voor de auto worden met een 6,8 beoordeeld, vergelijkbaar met het cijfer van de binnenstad van Hengelo. Rapport Enschede Inzicht in koopgedrag 39 4 Het centrum van Deventer is exclusief het Boreelplein. Als het Boreelplein wordt meegenomen, wijzigen de rapportcijfers nauwelijks (verschil van max. 0,2).

40 5.4 Conclusie De belangrijkste conclusies op een rij: De bezoekfrequentie voor zowel boodschappen als winkelen is iets afgenomen ten opzichte van De belangrijkste bezoekmotieven voor de dagelijkse boodschappen zijn nabijheid, bepaalde winkels en bereikbaarheid. Bij winkelen speelt naast nabijheid en bepaalde winkels de omvang van het winkelaanbod de voornaamste rol in de keuze voor Enschede. In de afgelopen vijf jaar is er weinig veranderd in het vervoermiddelgebruik bij het boodschappen doen en het winkelen. Net als in 2010 maakt ongeveer de helft van de consumenten in Enschede gebruik van de auto en gaat ongeveer een derde op de fiets. Alle winkelvoorzieningen in Enschede worden beter beoordeeld dan vijf jaar geleden, met uitzondering van de stallingsmogelijkheden voor de fiets. De hoogste waardering is er voor het centrum van Enschede voor het aantal winkels en het aanbod van daghoreca en beide scoren een 8. Rapport Enschede Inzicht in koopgedrag 40

41 6 HOOFDSTUK Oriëntatie op aanvullende winkelmogelijkheden Rapport Enschede Oriëntatie op aanvullende winkelmogelijkheden 41

42 6. Oriëntatie op aanvullende winkelmogelijkheden 6.1 Inleiding Het laatste hoofdstuk beschouwt vanuit het inwonerperspectief de oriëntatie op de warenmarkt, de koopavond en zondag. Ook wordt de mate van online winkelen verder uitgelicht. 6.2 Koopzondag Sterke groei bezoek koopzondag In vijf jaar tijd is de oriëntatie op de zondag als winkeldag in zijn algemeenheid toegenomen. Ook in Enschede is groei zichtbaar. Ging in procent minimaal eens per maand op zondag winkelen / inkopen doen, in 2015 is dat aandeel opgelopen tot 23 procent. Het aandeel dat nooit een koopzondag bezoekt, is relatief weinig gedaald ten opzichte van Figuur 6.1 Bezoekfrequentie koopzondag, inwoners Enschede (2010 en 2015). Vergelijkbaar met 2010 bezoeken circa zes op de tien inwoners wel eens een koopzondag. In groter meerderheid gaat men hiervoor naar het centrum van Enschede, namelijk ongeveer driekwart noemt de Enschedese binnenstad als meest bezochte locatie voor winkelbezoek op zondag. Ook noemt een (beperkt) deel het Miro Center (3 procent). Andere winkelcentra worden tot maximaal 2 procent genoemd. 6.3 Koopavond Bijna de helft bezoekt nooit een koopavond Daar waar de zondagopenstelling per gemeente/plaats verschilt, is er in de meeste plaatsen wel sprake van avondopenstelling. Een dag in de week zijn de winkels s avonds langer geopend; in Enschede op donderdag. In vergelijking met de koopzondag is de oriëntatie op de koopavond iets kleiner onder inwoners van Enschede. Ongeveer een vijfde gaat (minimaal) eens per maand. Bijna de helft van de inwoners geeft aan nooit op koopavond te winkelen. Figuur 6.2 Bezoekfrequentie koopavond, inwoners Enschede (2015) % 15% 39% 38% % 10% 38% 44% % 11% 44% 42% 0% 20% 40% 60% 80% 100% vaker dan 1 x per maand 1 x per maand minder dan 1 x per maand nooit 0% 20% 40% 60% 80% 100% vaker dan 1 x per maand 1 x per maand minder dan 1 x per maand nooit Rapport Enschede Oriëntatie op aanvullende winkelmogelijkheden 42

43 Meest genoemde plaats waar inwoners van Enschede de koopavond bezoeken, is het centrum van Enschede. De daaropvolgend meest genoemde aankooplocaties zijn Winkelcentrum Zuid/Wesselbrink (4 procent) en Glanerbrug (3 procent). 71% bezoekt meestal de koopavond in het centrum van Enschede 6.4 Markt Minder Enschedeërs wekelijks naar de markt Meer dan de helft van de inwoners van Enschede gaat minimaal eens per maand naar de markt (55 procent). In 2010 was dit aandeel groter en ging er destijds bovendien een iets groter deel minimaal 1 keer per week. Het aandeel inwoners dat nooit naar de markt gaat, is in vergelijking met 2010 vrijwel gelijk gebleven (18 procent). Figuur 6.3 Bezoekfrequentie warenmarkt, inwoners Enschede (2010 en 2015). De oriëntatie op de centrummarkt (dinsdag- en zaterdagmarkt) is veruit het grootst. Op ruime afstand volgen de markten in Wesselerbrink en Glanerbrug. Tabel 6.2 Top 3 genoemde plaatsen bij warenmarktbezoek (% genoemd) Enschede, H.J. van Heekplein 82% 79% Enschede, Wesselerbrink 6% 9% Enschede, Glanerbrug 3% 4% 6.5 Online winkelen Inwoners Enschede kopen vaker via internet Het gebruik van internet als aankoopkanaal voor winkelen is toegenomen. Dit blijkt niet alleen uit de toegenomen omzetafvloeiing naar internet. Ook de gemiddelde frequentie waarmee artikelen via internet worden gekocht, is sterk toegenomen. In 2010 deed bijna een derde (31 procent) van de consumenten nooit aankopen via internet. In vijf jaar tijd is dit aandeel afgenomen tot 14 procent. Figuur % 30% 27% 18% Aankoopfrequentie artikelen via internet, inwoners Enschede (2010 en 2015) % 33% 44% 14% % 28% 21% 17% 0% 20% 40% 60% 80% 100% minimaal 1 x per week 1-3 x per maand minder dan 1 x per maand nooit % 21% 46% 31% 0% 20% 40% 60% 80% 100% minimaal 1 x per week 1-3 x per maand minder dan 1 x per maand nooit Rapport Enschede Oriëntatie op aanvullende winkelmogelijkheden 43

44 Invloed online shoppen op (fysiek) winkelbezoek Aan de inwoners die hebben aangegeven (wel eens) via internet detailhandelsaankopen te doen, is gevraagd wat de invloed van de groei van het online winkelaanbod op de bestedingen is. Meer dan de helft geeft aan dat dit geen invloed heeft op de kooporiëntatie op fysieke winkels. Daar staat tegenover dat 43 procent opgeeft door de doorgroei van het online winkelaanbod minder te besteden in fysieke winkels. Hoewel het hier om beleving (zelfopgave) gaat, blijkt hieruit nogmaals de invloed van internet op het winkelgedrag. Inwoners van Enschede bezoeken relatief vaak winkels op zondag en gaan verhoudingsgewijs in gelijke mate naar een koopavond en de warenmarkt. Ook het aandeel dat frequent iets via internet koopt is overeenkomstig met het gemiddelde aandeel in referentiekernen. Figuur 6.6 Aandeel (minimaal) maandelijks, Enschede vergeleken met referentiekernen (2015). Figuur 6.5 Invloed van groei online winkelaanbod op bestedingen in fysieke winkels (%; 2015). 43% Geen invloed 55% Bestedingen in fysieke winkels zijn (juist) toegenomen 2% Bestedingen in fysieke winkels zijn afgenomen 6.6 Benchmarking In de vorige paragrafen is ingezoomd op verschillende aanvullende winkelmogelijkheden. Afsluitend vergelijken we Enschede met het gemiddelde beeld in plaatsen van vergelijkbare omvang. Daarbij wordt voor alle vier thema s gekeken naar het aandeel dat hier minimaal maandelijks gebruik van maakt (ongeacht of dit in de eigen plaats is of elders). Rapport Enschede Oriëntatie op aanvullende winkelmogelijkheden 44

45 6.7 Conclusie De belangrijkste conclusies op een rij: De oriëntatie op de zondag als winkeldag is toegenomen. Ongeveer een kwart van de inwoners bezoekt minimaal maandelijks een koopzondag (23 procent), tegenover 14 procent in Als men een koopzondag bezoekt, doet men dat overwegend in het centrum van Enschede. De oriëntatie op de koopavond is kleiner; 18 procent gaat minimaal eens per maand tijdens een koopavond winkelen. Men bezoekt voornamelijk de koopavond in het centrum van Enschede. De oriëntatie op de markt is ten opzichte van 2010 iets afgenomen (kleinere groep gaat wekelijks naar de markt), maar nog steeds gaat meer dan 80 procent wel eens naar de markt. Men gaat dan hoofdzakelijk naar de markt op het Van Heekplein. Er is een sterke toename zichtbaar in de frequentie waarmee artikelen via internet worden gekocht. Kocht in 2010 iets meer dan twee derde van de inwoners van Enschede online, in 2015 is dit percentage opgelopen tot 86 procent. Van degenen die online winkelen geeft 43 procent aan hierdoor minder te besteden in fysieke winkels. Rapport Enschede Oriëntatie op aanvullende winkelmogelijkheden 45

46 1 BIJLAGE Onderzoeksaanpak Rapport Enschede Bijlagen 46

47 Bijlage 1. Onderzoeksaanpak De basis van het onderzoek vormt een grootschalig consumentenonderzoek onder inwoners van Overijssel en delen van Drenthe, Flevoland en Gelderland. De enquête is erop gericht de (ruimtelijke) kooporiëntatie alsmede het (meer kwalitatieve) koopgedrag van de bevolking in beeld te brengen. Onderzoeksverloop en respons De enquête is voor het grootste deel afgenomen via internet. Daarbij is gebruik gemaakt van een aantal panels en is op basis van een aselecte steekproef web respons geworven. Een beperkt deel van het veldwerk heeft plaatsgevonden door middel van telefonische enquêtering; vooral bedoeld om 'gaten' in de respons gericht aan te vullen. In totaal zijn enquêtes via internet ingevuld (81 procent) en telefonisch afgenomen (19 procent). De dataverzameling heeft in de periode begin april tot en met begin juni 2015 plaatsgevonden. Dataverzameling en -verwerking Omdat de koopstromen niet ophouden bij de grenzen van het onderzoeksgebied is voor de toevloeiing uit de gemeenten direct buiten het onderzoeksgebied ook in het randgebied geënquêteerd. Daarnaast zijn ook in de niet-deelnemende gemeenten enquêtes afgenomen zodat deelnemende gemeenten een volledig zicht krijgen op de kooporiëntatie. Om de koopstromen goed te kunnen vergelijken met 2010 is in 2015 dezelfde methode gehanteerd. Bij alle voorgelegde branchegroepen is net als in 2010 gevraagd naar de meest bezochte en de ook wel eens bezochte aankoopplaats. Er is dus naar twee aankoopplaatsen gevraagd. Daarbij geldt dat respondenten wel konden aangeven dat ze maar op één aankoopplaats gericht zijn. Het onderzoeksgebied: Na afronding van de dataverzameling zijn de enquêteresultaten verwerkt tot SPSS-databestand. Om zorg te dragen voor de juiste onderlinge verhoudingen in het complete onderzoeksplus randgebied is in de eerste plaats een inwonertalweging doorgevoerd. De herweging naar inwonertallen is in de onderzoeksgemeenten op postcodecijferniveau gedaan, in de randgemeenten op gemeentelijk niveau. Bestedingscijfers Voor het berekenen van de bestedingen / omzetten per regio, gemeente en aankooplocatie zijn bestedingscijfers van gebruikt. Het meest recente publiek beschikbare peiljaar is Gemiddeld besteedt elke inwoner van Nederland jaarlijks 2.630,- aan dagelijkse artikelen. De bestedingen in de niet-dagelijks sector liggen met 2.340,- iets lager. Ten opzichte van 2010 zijn de bestedingen in de dagelijkse sector toegenomen (+4 procent), die in de niet-dagelijkse sector liggen nu lager (-11 procent). Voor de feitelijke bestedingen van respondenten zijn de bestedingsbedragen op het niveau van de gemeente gecorrigeerd voor de CBS-inkomenscijfers (RIO 2012). Daarnaast is er gerekend met een prijselasticiteit van 0,25 procent in de dagelijkse sector en 0,5 procent in de niet-dagelijkse sector. Toeristische bestedingen zijn niet meegenomen in het onderzoek. Een uitgebreidere onderzoeksverantwoording is te lezen op Rapport Enschede Bijlagen 47