Onderhoud kunstgras. Branchevereniging Sport en Cultuurtechniek Werkgroep onderhoud kunstgras. Rapportage Werkgroep onderhoud kunstgras

Transcriptie

1 Onderhoud kunstgras Rapportage Werkgroep onderhoud kunstgras Eindrapportage april 2011 Branchevereniging Sport en Cultuurtechniek Werkgroep onderhoud kunstgras dhr. J. van der Veen dhr. B. van den Bosch dhr. H. Bronkhorst dhr. P. van Berkel dhr. A. Hooijer dhr. J. Schoot Uiterkamp dhr. G.J. Doornbos dhr. H. Slootweg dhr. H. Mink Gemeente Rotterdam Sport en Recreatie Gemeente Rotterdam Sport en Recreatie Sportbedrijf Dordrecht Van Kessel Sport en Cultuurtechniek BV Oranjewoud Realisatie BV C.S.O. Ceelen Sport Onderhoud BV Grontmij Nederland BV AH Vrij Groenverzorging BV ISA Sport BV 4 april 2011

2 Verantwoording Titel : Onderhoud kunstgras Subtitel : Rapportage Werkgroep onderhoud kunstgras Projectnummer : Referentienummer : Werkgroep onderhoud kunstgras BSNC Revisie : 1 Datum : 4 april 2011 Auteur(s) : de heer ing. H.B.P. van der Weide adres : patrick.vanderweide@grontmij.nl Gecontroleerd door : Werkgroep onderhoud kunstgras BSNC Paraaf gecontroleerd : Goedgekeurd door : Werkgroep onderhoud kunstgras BSNC Paraaf goedgekeurd : Contact : Branchevereniging Sport en Cultuurtechniek (BSNC)

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Opdracht aan de werkgroep onderhoud kunstgras Opdrachtformulering Afbakening van de opdracht Soorten kunstgras Voetbal Zandkunststofvelden Rubberingestrooide velden Niet (of anders) ingestrooide velden Hockey Zandkunststofvelden Zandkunstgrasvelden Waterzandkunstgrasvelden Waterkunstgrasvelden Korfbal Zandkunststof velden Rubberingestrooide velden Niet (of niet zichtbaar) ingestrooide velden Tennis Zandkunststofvelden Zandkunstgrasvelden Overig Multifunctionele speelvelden en trapveldjes in woonwijken Zandkunststof velden Rubberingestrooide velden Niet ingestrooide velden Het kunstgrassysteem Toplaag Infill Kunstgrasmat Geotextiel Sportelastische laag Sporttechnische laag Onderbouw Drainage Waarom onderhoud Doelstelling onderhoud Sporttechnische normen... 13

4 Inhoudsopgave (vervolg) 5.2 Gebruikstips Algemene gebruiksregels Gebruik tijdens winterse omstandigheden Veelvoorkomende problemen bij kunstgrasvelden Vervuiling Compacteren infill Platliggen van de kunstgrasvezels Infill en nazakkingen op stressplekken Verplaatsen van inrichtingsmaterialen Onderhoudsmaatregelen kunstgras Algemeen Dagelijks onderhoud Periodiek onderhoud Specialistisch onderhoud Onderhouds- of inspectiecontract Onderhoudsmaterieel Dagelijks onderhoud Periodiek onderhoud Specialistisch onderhoud Kosten onderhoud Aandachtpunten en aanbevelingen Bijlage 1: Onderhoudskalender Pagina 4 van 28

5 1 Inleiding In 2002 is de Branchevereniging Sport en Cultuurtechniek ( opgericht. Doelstellingen van de vereniging zijn uitwisselen en ontwikkelen van kennis en informatie over de aanleg en het onderhoud van buitensportaccommodaties en de behartiging van de gezamenlijke belangen van de leden. Lid zijn aannemers, adviesbureaus, leveranciers, laboratoria, keuringsinstanties actief in de sportbranche. Tevens zijn inmiddels diverse gemeenten lid van de vereniging. De BSNC organiseert regelmatig bijeenkomsten en congressen en wil actief nieuwe ontwikkelingen initiëren en stimuleren. In 2009 is binnen de Branchevereniging de Commissie kunstgras ingesteld om inhoud en structuur te geven aan het onderwerp 'kunstgras'. De commissie kunstgras fungeert als paraplu, waaronder diverse (tijdelijke) werkgroepen actief zijn. De werkgroepen gaan aan de slag met actuele (door de leden aan te dragen) onderwerpen en opdrachten. Momenteel zijn onder de Commissie kunstgras de volgende werkgroepen actief: werkgroep garantie, werkgroep aanbestedingen, werkgroep onderhoud en de werkgroep renovatie. In deze notitie is de stand van zaken van de werkgroep onderhoud kunstgras beschreven. Vanaf 2000 is de aanleg van met name kunstgrasvoetbalvelden in een stroomversnelling terecht gekomen. De maatregelen en tijd die benodigd zijn voor het onderhoud van kunstgrasveld zijn, met name in de beginjaren vaak onderschat. Teven zijn veel verschillende onderhoudsprogramma s ontwikkeld. Om eenduidigheid te verkrijgen heeft de commissie kunstgras de werkgroep onderhoud kunstgras samengesteld. Pagina 5 van 32

6 2 Opdracht aan de werkgroep onderhoud kunstgras 2.1 Opdrachtformulering De Commissie Kunstgras heeft eind 2009 de volgende onderzoeksvragen aan de werkgroep Onderhoud meegegeven: 1. Breng in beeld wat onder onderhoud begrepen kan worden (vegen of borstelen), mosbestrijding, bijvullen van gedeelten van het veld of het hele veld etc. 2. Breng in beeld wat momenteel beschikbaar is aan onderhoudsmethodieken en machines en definieer eventuele leemten. Verzamel/inventariseer kennis die bij verschillende partijen (opdrachtgevers / beheerders / kennisinstellingen) aanwezig is. 3. Tracht een waarderingsoverzicht in beeld te brengen van de verschillende onderhoudsmethodieken gerelateerd aan de diverse beschikbare typen kunstgras en mogelijk de functie van gebruik, zoals multifunctionele velden, trainingsvelden, wedstrijd/trainingsvelden en wedstrijdvelden. 4. Tracht een onderhoudsmanual en schema op te stellen, eventueel gespecialiseerd naar type kunstgras en gebruiksdoel. 5. Tracht een algemene besteksomschrijving te maken voor het onderhoud van kunstgrasvelden, eventueel gespecificeerd naar type kunstgras en gebruiksdoel. 6. Op welke wijze kan onderhoud gekoppeld worden aan garantie en levensduur en sporttechnische eigenschappen. 7. Moet onderhoud ook gecertificeerd en gekeurd gaan worden bv. door een jaarlijkse keuring door ISA Sport en/of Intron? 8. Dienen bedrijven die actief zijn in het onderhoud ook gecertificeerd te worden voor dit onderdeel? 9. Breng in beeld wat de (gemiddelde) kosten zijn voor jaarlijks- en groot onderhoud per type veld. 10. Hoe moet er worden omgegaan met plaatselijke slijtage van de kunstgrasmat, doelgebieden, onder de korfbalkorven enz. wel of niet vervangen van een deel van de mat enz. dit in relatie tot de sporttechnische eisen binnen het gehele veld. 11. Wat wordt verstaan onder dagelijks en jaarlijks onderhoud. Welke werkzaamheden dienen verricht te worden door de beheerder en welke door de leverancier (standaard onderhoudscontract)? 12. Hoe dient er te worden omgegaan met het verrichten van onderhoud, door wie in relatie tot het waarborgen van de afgegeven garantie van de leverancier? 13. Denk eens na of er nog meer aandachtspunten zijn die we nog niet benoemd hebben. 2.2 Afbakening van de opdracht Mede gelet op de huidige actualiteit heeft het onderhoud voor kunstgrasvelden voor voetbal momenteel de meeste aandacht, maar ook de meeste behoefte aan aandacht en inzicht. Om deze reden is de werkgroep onderhoud kunstgras gevraagd in eerste instantie de aandacht te richten op kunstgrasvoetbalvelden en in tweede instantie aan de overige sporten. Pagina 6 van 32

7 3 Soorten kunstgras Er zijn verschillende soorten kunstgras. In de volgende paragrafen worden per sport de verschillende soorten beschreven. Hierbij is, waar mogelijk, de officiële benaming vanuit de sportbonden gehanteerd. 3.1 Voetbal Zandkunststofvelden Zandkunststofvelden zijn voor voetbaldoeleinden tot 2000 toegepast. Met uitzondering van de bedrijfszekerheid is dit type voor voetbal nooit een succes geworden. Voor wedstrijdgebruik geldt voor een beperkt aantal wedstrijdteams nog tot 1 juli 2011 een overgangsregeling van de KNVB. Na deze datum wordt geen nieuwe dispensatie verleend om op zandkunststofvelden competitiewedstrijden te spelen. Zandkunststofvelden zijn kunstgrasvelden, die tot enkele millimeters onder de top van de kunststofvezels worden ingestrooid met zand. Doordat voetbal een contactsport is, slidings en valpartijen zijn vrij gebruikelijk, zijn spelers regelmatig met behoorlijke schaaf- en brandwonden van het veld gekomen. Dwarsdoorsnede kunstgrasvoetbalveld Dwarsdoorsnede toplaag kunstgrasvoetbalveld Rubberingestrooide velden Doordat zandkunststofvelden voor voetbal niet geschikt bleken, zijn vanaf 2000 rubberingestrooide velden geïntroduceerd. Door een langere (40 60 mm) kunstgrasvezel toe te passen en deze instrooien met zand en gemalen auto- en vrachtwagenbanden werden de eisen die aan een voetbalveld worden gesteld steeds meer benaderd. Kunstgras voor voetbal is nog een relatief jonge markt. Jaarlijks worden nieuwe producten en materialen voor kunstgrasvoetbal ontwikkeld. Bijvoorbeeld nieuwe typen instrooimateriaal (bijvoorbeeld TPE, EPDM, cryogeen), vezelvormen en dempende tussenlagen Niet (of anders) ingestrooide velden Vanwege de discussie omtrent het toepassen van een combinatie van gemalen auto- en vrachtwagenbanden in kunstgrassystemen zijn op dit moment (2010) systemen in ontwikkeling die niet (of nauwelijks) of met andere materialen (bijvoorbeeld kurk) worden ingestrooid. Voor voetbal zijn de eerste systemen in 2010 aangelegd. Indien deze pilot-projecten succesvol wor- Pagina 7 van 32

8 den afgerond, mogen vanaf 2011 meer van dergelijke systemen worden aangelegd. Hiervoor is wel een aanpassing van de definitie van kunstgras voetbalsystemen vereist. 3.2 Hockey Over de naamgeving van kunstgrasvelden voor hockey bestaan vrij veel onduidelijkheden. In deze rapportage is uitgegaan van de naamgeving die door de KNHB en ISA Sport worden gehanteerd Zandkunststofvelden Zandkunststofvelden zijn, in tegenstelling tot voetbal, zeer geschikt gebleken voor hockey, korfbal en tennis. Jarenlang is dit veldtype de standaard (kunstgrasvariant) geweest voor deze sporten. Deze kunstgrasvelden worden tot minimaal 3 mm onder te top en maximaal tot de top van de vezels ingestrooid met zand Zandkunstgrasvelden Zandkunstgrasvelden worden ook wel semi-watervelden genoemd. Deze velden worden, in tegenstelling tot de zandkunststofvelden, niet tot aan de bovenkant van de vezel ingestrooid. Beregening is echter niet noodzakelijk om goede speleigenschappen te generen, maar wordt wel aanbevolen. De naam semi-waterveld is vandaar niet geheel terecht. Dit type veld wordt sinds 2006 vrij veel aangelegd Waterzandkunstgrasvelden Waterzandkunstgrasvelden worden ook wel semi-watervelden genoemd. Deze velden worden net als zandkunstgrasvelden deels ingestrooid met zand. Beregening is echter noodzakelijk voor het verkrijgen van de gewenste sporttechnische eigenschappen. Dit type veld wordt sinds 2006 vrijwel niet meer aangelegd Waterkunstgrasvelden Waterkunstgrasvelden worden ook wel watervelden genoemd. Dit type kunstgras is speciaal ontwikkeld voor tophockey. Het kunstgrasveld wordt niet ingestrooid met zand en moet vlak voor bespeling worden beregend voor het verkrijgen van de gewenste sporttechnische eigenschappen. De sporttechnische laag kan bestaan uit een ongebonden materiaal (bijvoorbeeld lava) of asfalt. Een speciale dempende tussenlaag zorgt voor extra demping en waterberging. Dwarsdoorsnede kunstgrashockeyveld / kunstgraskorfbalveld 3.3 Korfbal Zandkunststof velden Zie Pagina 8 van 32

9 3.3.2 Rubberingestrooide velden In een aantal gemeenten wordt gebruik gemaakt van zand/rubberingestrooide korfbalvelden. Tevens worden in een aantal gevallen velden gecombineerd gebruikt voor voetbal en korfbal. De constructie van deze velden is gelijk aan de rubberingestrooide kunstgrasvelden voor voetbal (zie 3.1.2) Niet (of niet zichtbaar) ingestrooide velden De stijgende vraag naar multifunctionele velden heeft geleid tot de ontwikkeling van niet (of nauwelijks) ingestrooide kunstgrasvelden voor korfbal. 3.4 Tennis Zandkunststofvelden Zie Zandkunstgrasvelden Met zandkunstgrasvelden voor tennis worden ook wel de zogenaamde roodzand kunstgras tennisbanen bedoeld. Dit type kunstgrasveld kenmerkt zich door de dichte vezelbezetting en het rode (keramische) instrooizand. De kunstgrasmat wordt tot boven de kunstgrasvezel ingestrooid; het keramische zand dekt de kunstgrasvezels volledig af. Hierdoor lijkt het product qua speeleigenschappen op gravel. 3.5 Overig Dwarsdoorsnede kunstgrastennisbanen Voor een aantal andere sporten wordt gebruik gemaakt van kunstgras. Voorbeelden hiervan zijn rugby, handbal en cricket. Voor deze sporten wordt gebruik gemaakt van zandkunststof of rubberingestrooide kunstgrasvelden. 3.6 Multifunctionele speelvelden en trapveldjes in woonwijken Zandkunststof velden Zie Rubberingestrooide velden Zie Niet ingestrooide velden Zie Pagina 9 van 32

10 4 Het kunstgrassysteem In figuur 2.1 is een dwarsdoorsnede van een kunstgrassysteem weergeven. Een kunstgrassysteem bestaat uit een kunstgrasmat inclusief infill, een (scheidend en drukverdelend) geotextiel, (in bepaalde constructie een dempende tussenlaag (e-layer, foamlayer)), een sporttechnische laag en een onderbouw met drainage. In de volgende paragrafen wordt kort ingegaan op de hierboven beschreven onderdelen. kunstgras infill TOPLAAG geotextiel sporttechnische laag FUNDERING ONDERBOUW onderbouw drainage Figuur 2.1: Dwarsdoorsnede kunstgrassysteem 4.1 Toplaag Infill Met infill wordt het materiaal bedoeld dat wordt ingestrooid in de kunstgrasmat. De infill heeft als doel stabiliteit en het verkrijgen van de juiste sporttechnische eigenschappen. De volgende materialen worden als instrooimateriaal toegepast: Instrooizand, gedroogd en gesorteerd kwartszand. Pagina 10 van 32

11 Keramisch zand, gebrand en gesorteerd kwartszand. SBR: Styreen Butadieen Rubber is een synthetische rubbersoort. Het materiaal dat ingestrooid wordt in kunstgrassystemen is een recyclingproduct van (gemalen) auto- en vrachtwagenbanden. Auto- en vrachtwagenbanden bestaan voor een deel uit natuurlijke rubbersoorten en voor een deel uit kunstmatige rubbersoorten. Tot 2006 (en verder) zijn de meeste kunstgrasvelden ingestrooid met SBR granulaat. EPDM: Etheenpropeendieenrubber is een synthetische rubbersoort. EPDM granulaat dat ingestrooid wordt is speciaal voor het kunstgrassysteem vervaardigd. Tot 2006 zijn slechts enkele velden ingestrooid met EPDM granulaat. TPE: Thermoplastische elastomeren. Het materiaal is speciaal voor het kunstgrassysteem vervaardigd en heeft diverse eigenschappen van rubber en kunststof. Tot 2006 zijn slechts enkele kunstgrasvelden ingestrooid met TPE granulaat. De ontwikkelingen ten aanzien van alternatieve instrooimaterialen zijn nog steeds gaande. Voorbeelden van alternatieve instrooimaterialen zijn: kurk, schilrijst Kunstgrasmat De kunstgrasmat bestaat uit garens en een backing. Voor voetbal zijn in totaal 244 verschillende kunstgrasmatten genormeerd. De garens bestaan uit polyethyleen (PE) en polypropyleen (PP). Voor kunstgrasvoetbalvelden wordt voornamelijk gebruik gemaakt van PE-garen. Tot 2006 zijn ook enkele velden gebouwd met PP-garen. Om te voorkomen dat de vezels verkleuren door zonlicht (UV) wordt aan de garens een UV-stabilisator toegevoegd. De backing van de kunstgrasmat, de tapijtrug, bestaat uit tuftdoek en een coating. Het tuftdoek bestaat in de meeste gevallen uit PP. Bij een groot aantal kunstgrasmatten is de backing tevens versterkt met een glasvlies of polyestervlies. De garens worden door het tuftdoek gestoken (getuft). Om de garens goed te verankeren wordt aan de achterzijde van de kunstgrasmat een coating aangebracht. Deze coating bestaat uit latex en sinds een aantal jaren ook uit polyurethaan (PU) Geotextiel Geotextiel (geosynthetic textile) wordt in kunstgrassystemen gebruikt als drukverdelend tussendoek tussen de kunstgrasmat en de sporttechnische laag. Het geotextiel wordt gemaakt van PE en PP Sportelastische laag Sportelastische laag. Sinds 2007/2008 zijn er kunstgrassystemen op de markt gekomen met een sportelastische laag (foamlayer, e-layer) direct onder de kunstgrasmat. Kenmerkend voor dit type systemen is de kortere poolhoogte van de kunstgrasvezel (circa 40 mm). De sportelastische laag is niet weergegeven in Sporttechnische laag De sporttechnische laag in een kunstgrasvoetbalconstructie werd tot 2006 samen met de instrooilaag gezien als de onderdelen om de vereiste sporttechnische eigenschappen te behalen. Een sporttechnische laag dient stabiel te zijn en dient over voldoende waterbergend vermogen te beschikken. De sporttechnische laag bestaat voornamelijk uit steenachtige materialen (bv. lava, e-bodemas, steagran, enz.). Om de sporttechnische eisen te behalen is door het steen- Pagina 11 van 32

12 achtig materiaal rubber (SBR) gemengd. Vanaf 2006 is de productontwikkeling ten aanzien van kunstgrassystemen voornamelijk gericht op de kunstgrasmat en instrooilaag (en sportelastische laag). Sindsdien wordt vrijwel geen rubber meer toegepast in de sporttechnische laag in kunstgrasvoetbalvelden. Voor hockey- en korfbalvelden wordt nog steeds veel gebruik gemaakt van sporttechnische lagen met een rubbercomponent. Maar ook voor deze sporten zijn inmiddels (2010) systemen met een dempende tussenlaag op de markt. In totaal zijn er circa 105 verschillende sporttechnische lagen genormeerd, waarvan 38 gemengd met rubber. 4.3 Onderbouw De onderbouw zorgt voor nodige stabiliteit en waterberging in het kunstgrassysteem. De onderbouw bestaat uit zand, meestal M3.d- en/of M3.c zand. In zettingsgevoelige gebieden worden veelal andere (lichte) materialen toegepast. Voorbeelden hiervan zijn: e-bodemas, flugzand, bims en argex (geëxpandeerde kleikorrels). 4.4 Drainage Om de grondwaterstand onder het kunstgrassysteem te beheersen wordt onder het systeem drainage aangebracht. Drainagebuizen bestaan uit PVC of PE. Drainagebuizen zijn voorzien van een omhullingsmateriaal, tegenwoordig voornamelijk PP. De drainagebuizen worden vaak aangesloten op draininspectieputten (PVC) en een verzamelleiding (PVC) (samengesteld systeem), maar kunnen ook rechtstreeks op een sloot lozen. Pagina 12 van 32

13 5 Waarom onderhoud 5.1 Doelstelling onderhoud Kunstgrasvelden hebben, in tegenstelling tot wat vaak geroepen wordt, wel degelijk onderhoud nodig. Het onderhoud van kunstgrasvelden is gericht op de volgende aspecten: Het speeloppervlak heeft overal dezelfde sporttechnische eigenschappen (homogeen). Belangrijke punten hierbij zijn: Vlakheid van het oppervlak; Uniformiteit van de infill (vlakheid en dikte); Stroefheid; Schokabsorberend vermogen; Verticale vervorming; Energierestitutie; Balgedrag (balrol en balstuit); Waterdoorlatendheid. Het in goede conditie houden van de kunstgrasmat. Belangrijk aspect hierbij is dat de kunstgrasmat visueel aantrekkelijk moet zijn; De levensduur van de kunstgrasmat zo lang mogelijk in stand houden; Het speeloppervlak moet veilig zijn voor de sporter Sporttechnische normen Het hoofddoel van het onderhoud van kunstgrasvelden dient erop gericht te zijn de sporttechnische eigenschappen (performance op basis van de FIFA*, FIFA** en KNVB gebruiksnorm) van het kunstgrasveld op peil te houden (of weer te brengen). De KNVB heeft in 2010 de gebruiksnorm geïntroduceerd. In deze norm worden de minimale eisen omschreven waaraan een kunstgrasveld na een periode van acht jaar (na aanleg) moet voldoen. Indien het veld na acht jaar niet meer voldoet aan de gebruiksnorm mag het veld niet meer gebruikt worden voor officiële wedstrijden van de KNVB. Het overige gebruik is voor risico van de vereniging. Gebruik en onderhoud moeten in een logboek worden vastgelegd. Ook andere sportbonden hebben inmiddels minimale eisen opgesteld waaraan een (bestaand) kunstgrasveld aan moet voldoen. 5.2 Gebruikstips Door het opstellen en uiteraard ook naleven van gebruikersregels is het mogelijk om te besparen op de onderhoudskosten. Ook bij kunstgrasvelden is voorkomen beter dan genezen. In het reglement van de FIFA staat dat het gebruik en onderhoud van een kunstgrasveld in een logboek moet worden vastgelegd. Dit geldt voor kunstgras voetbalvelden die vanaf 1 januari 2010 zijn aangelegd Algemene gebruiksregels De algemene stelregel is: Houd het kunstgras altijd zo schoon mogelijk. Voor het zo schoon mogelijk houden van het kunstgras worden in het onderstaande een aantal tips gegeven. Pagina 13 van 32

14 Veel (organische) vervuiling op het kunstgras wordt meegenomen door de spelers onder het schoeisel. Daarom is het van belang dat elke speler voor het betreden van het veld de voeten veegt. Door het aanbrengen van een vuilsluis met roosters, een walk on, walk off mat of borstels zijn de mogelijkheden daarvoor aanwezig. Het veld moet altijd via de poort betreden worden. Betreding over het hek moet voorkomen worden, omdat op deze wijze (organisch) vuil op de mat terecht kan komen. Het gebruik van kauwgom op het veld moet worden vermeden. Kauwgomresten kunnen zich namelijk verbinden met het kunstgras en zijn daarom moeilijk te verwijderen of door middel van een aparte behandeling. Door het instellen van een rookverbod op en om het veld kan worden voorkomen dat sigarettenpeuken op het veld terechtkomen. De kunstgrasvezels kunnen niet branden maar wel smelten. Het kunstgrasveld moet met sportschoenen zonder bramen aan de noppen bespeeld worden. Door bespeling met schoenen met spikes kan de kunstgrasmat worden beschadigd. Het gebruik van schoenen met vlakke zolen valt af te raden op zand/rubberingestrooide velden vanwege hoge slijtage van de kunstgrasvezel. Na het gebruik van het veld is het aan te raden de hekken af te sluiten om te voorkomen dat ongewenste gasten (dieren) gebruik maken van het veld. Voorbeeld spelregelbord Foto: voorbeeld vuilsluis Gebruik tijdens winterse omstandigheden Het gebruik van kunstgras tijdens winterse omstandigheden dient altijd in samenspraak met eigenaar en de leverancier/aannemer te gebeuren. Ondeugdelijk ruimen van sneeuw kan namelijk onherstelbare schade aan de kunstgrasmat én kunstgrasconstructie veroorzaken. Sneeuwruimen is specialistisch werk en kan alleen na overleg met de leverancier of aannemer plaatsvinden. In het volgende zijn de algemene gebruikstips bij winterse omstandigheden beschreven: Vriezend weer: Geen problemen tot een minimum temperatuur van - 10º C Opdooi: Bespeel het veld nooit ten tijde van opdooi. Dit kan ernstige schade tot gevolg hebben aan de sporttechnische laag (fundering) en zandonderbouw. Tevens neemt de kans op blessures toe op het (plaatselijk) gladde veld. Opdooi is het verschijnsel dat optreedt na het invallen van de dooi. Het smeltwater kan bij opdooi niet door de (deels) bevroren ondergrond zakken en blijft op of in de constructie hangen. Sneeuw: Bespeling met sneeuw is niet verboden, maar kan, afhankelijk van de omstandigheden, nadelige gevolgen hebben voor bespeling. Bij betreding kan namelijk ijsvorming optreden op de kunstgrasvezels. Hierdoor duurt het langer voordat het veld bij dooi weer sneeuwvrij is. Daarnaast Pagina 14 van 32

15 kan de ijsvorming aan de kunstgrasvezels onder bepaalde omstandigheden (sneeuwruimen) vezelbreuk veroorzaken. Het is toegestaan een kunstgrasveld sneeuwvrij te maken. Hierbij mag de mat niet worden beschadigd en mag geen rubber uit de mat worden verwijderd. Aandachtspunten bij sneeuwruimen: Zorg bij sneeuwruimen dat er geen rubber meegeschoven / geveegd wordt. Zet de geruimde sneeuw op de uitloopstroken in depot. Hierdoor blijft het met de sneeuw afgeschoven rubber bij dooi altijd op het veld achter en kan nadien eenvoudig over het veld worden teruggebracht. Ga niet met te zwaar materieel aan de gang. Het beste is om in handkracht de sneeuw te ruimen. Zwaar materieel kan spoorvorming veroorzaken. De wieldruk van het onderhoudsmaterieel mag niet meer dan 0,50 à 0,75 kg/cm 2 bedragen. In de praktijk komt dit neer op brede, vlakke banden met een relatief groot contactoppervlak. Rij of loop bij het ruimen / schuiven van sneeuw vooraf niet over de te ruimen sneeuw. Bij rijden / lopen over een zwaar besneeuwd veld zal er sneeuw in de mat gereden of gelopen worden. Deze sneeuw kan ijs vormen. De dooi van dit ijs kan langer duren dan de dooi van de sneeuw. Zorg bij sneeuwruimen dat de mat en de vezels niet beschadigen. Houd er rekening mee dat het veel langer duurt voordat de sneeuwhopen ter plaatse van de uitloopstroken volledig gesmolten zijn. De officiële benodigde obstakelvrije ruimte van 4,0 m kan hierdoor niet worden gehaald. Hiermee rekening houden voordat met sneeuwruimen wordt begonnen. IJzel: Het veld niet gebruiken (veiligheid). 5.3 Veelvoorkomende problemen bij kunstgrasvelden Vervuiling Door bespeling en locale omstandigheden vervuilen kunstgrasvelden. Er wordt onderscheid gemaakt tussen organische vervuiling en niet-organische vervuiling. Organisch materiaal Organisch materiaal op een kunstgrasveld heeft diverse negatieve gevolgen. Wanneer bladafval en overig organisch materiaal op grote schaal op het veld liggen, kunnen deze tijdens trainingen of wedstrijden in het invulmateriaal worden ingelopen. Dit kan leiden tot verdichting van de mat. Als gevolg van organische processen kan algenvorming optreden, dat kan leiden tot een gladde kunstgrasmat. Daarnaast kan door algen en/of ander organisch materiaal de kunstgrasmat dicht gaan slibben. Hierdoor ontstaan problemen met de waterafvoer van het kunstgrasveld. Daarnaast kan de aanwezigheid van organisch materiaal in de mat leiden tot opslag. Hieruit kunnen gras en onkruid groeien en mosvorming ontstaan. Mosvorming ontstaat voornamelijk op zeer schaduwrijke plekken, op locaties waar het kunstgras voor langere tijd bedekt is geweest en op plaatsen waar de kunstgrasinvulling weinig in beweging is. Niet-organisch materiaal Niet-organische materialen zoals glas, rookwaren, blik, kauwgom en andere scherpe voorwerpen zijn niet kunstgrasvriendelijk. Deze materialen kunnen ernstige schade aan de mat en gebruikers toebrengen. Daarnaast zullen de gebruikers op een zichtbaar verontreinigd veld eerder vuil en etensresten achterlaten. Een schoon veld zal daarentegen leiden tot een netter gebruik van het veld. Dit laatste dient zoveel mogelijk te worden gerealiseerd. Pagina 15 van 32

16 5.3.2 Compacteren infill Door bespeling, vervuiling en klimatologische omstandigheden compacteert de instrooilaag (infill), waardoor de sporttechnische eigenschappen van het kunstgrasveld afnemen. Hierdoor zal het speelveld als harder worden ervaren. Het schokabsorberend vermogen neemt af, het veld geeft minder grip (afname stroefheid) aan de spelers, de balstuit en het balrolvermogen zullen toenemen en het veld kan minder vlak aanvoelen. Deze veranderingen in de sporttechnische eigenschappen hebben een negatieve invloed op de veiligheid en het speelplezier van de gebruikers van het kunstgrasveld Platliggen van de kunstgrasvezels De grasvezels gaan als gevolg van betreding op termijn plat liggen. Platliggen van de kunstgrasvezels heeft een negatieve uitwerking op de sporttechnische eigenschappen en versnelt het slijtageproces Infill en nazakkingen op stressplekken Het instrooimateriaal wordt ter plaatse van de meest intensief bespeelde delen snel uit de mat gespeeld. Het uittrappen en uitlopen van invulmateriaal op intensief gebruikte plaatsen op het kunstgrasveld, zoals de penaltystippen (straf) cornergebieden, vijf meter gebieden, instructiezones en de toegang van het veld, is niet te verhelpen. Echter neemt de slijtage van de kunstgrasvezels door een te lage invulling onnodig toe. Om deze reden is het zeer belangrijk dat tijdens het wekelijkse onderhoud de te laag ingevulde plaatsen met regelmaat en een juiste hoeveelheid invulmateriaal bijgevuld worden. Het bijvullen dient niet alleen met rubber, maar ook met zand te gebeuren. Zand verplaatst minder snel en blijft daardoor langer op zijn plaats liggen. Foto: uitgespeeld doelgebied Foto: uitgespeelde penaltystip en locatie standbeen Pagina 16 van 32

17 5.3.5 Verplaatsen van inrichtingsmaterialen Het slepen van trainingsdoelen en het rollen van trainingskorfpalen over de kunstgrasmat kan onnodige schade aan de kunstgrasvezels veroorzaken. Daarnaast wordt de infillhoogte ter plaatse van de sleepsporen negatief beïnvloed. Geadviseerd wordt inrichtingsmaterialen niet te slepen, maar te tillen of op een kar te transporteren. Pagina 17 van 32

18 6 Onderhoudsmaatregelen kunstgras 6.1 Algemeen Onderhoud van kunstgras richt zich voor een groot deel op het verwijderen van vervuiling en het behoud van de sporttechnische eigenschappen. Zowel het oppervlak als de infill moeten worden behandeld. De infill moet regelmatig worden gedecompacteerd en worden geëgaliseerd. Afhankelijk van de resultaten van het monitoren van de laagdikte(n) kan het noodzakelijk zijn de infill aan te vullen. Het modelleren van de kunstgrasvezels (borstelen van de mat) is belangrijk voor de stroefheid van het veld en heeft een grote invloed op het balgedrag. Bekende plaatsen op kunstgrasvelden die extra aandacht verdienen zijn: Bij voetbal: o Doelgebieden, met name het gebied binnen de 5,50 m lijnen; o Penaltystippen en locatie waar het standbeen wordt neergezet tijdens het nemen van een penalty; o Stroken naast de cornervlag; o Grensrechterstroken; o Instructiezones; o Toegang van het veld. Bij hockey: o Doelgebieden, met name de keepersomgeving; o Strafcornerzones; o Strafbalstippen; o Toegang van het veld. Bij korfbal: o Korfzones; o Toegang van het veld. Het onderhoud van kunstgras wordt opgedeeld in dagelijks, periodiek en groot onderhoud. De frequentie en intensiteit van de onderhoudsmaatregelen zijn afhankelijk van de volgende factoren: Bespelingsintensiteit. Ligging van het veld (bosrijk of open terrein). Mate van vervuiling. Locale omstandigheden. Klimatologische omstandigheden. 6.2 Dagelijks onderhoud Het dagelijks onderhoud gebeurt voornamelijk door de gebruiker, maar wordt soms uitgevoerd door de beheerder. De frequentie is sterk afhankelijk van de ligging van het veld, het gebruik en de omliggende voorzieningen. Het dagelijks onderhoud is voornamelijk gericht op het schoonhouden van het veld (de toplaag) en omvat het verwijderen van zwerfvuil, kauwgom, organisch vuil en overige verontreinigingen. Pagina 18 van 32

19 Verwijderen zwerfafval, kauwgom en verontreinigingen Zwerfafval om en op het veld dient elke week verwijderd te worden. Ingetrapte kauwgomresten kunnen het beste verwijderd worden met kauwgomverwijderaar. Opgemerkt moet worden dat de meeste kauwgomsoorten niet hechten aan de kunstgrasmat. Gebruik voor het verwijderen van verontreinigingen nooit oplosmiddelen zoals tri, aceton of alcohol bevattende middelen. Door de geringe hechtkracht van het vuil aan de kunstgrasvezels is schoon water meestal voldoende. Verwijderen bladeren, takken en zaden Bladeren en takken op de mat dienen regelmatig verwijderd te worden, hoe vaak, wanneer en waar is mede afhankelijk van weersomstandigheden en locale omstandigheden. Het uitvoeren hiervan varieert van eenmaal in de twee weken tot meerdere keren per week. Met name in het najaar kunnen er van bomen en struiken blad- en naaldafval op het kunstgras terechtkomen. Als dit niet tijdig verwijderd wordt kan alg- en mosvorming optreden, waardoor de waterdoorlatendheid van de mat afneemt. Voor het verwijderen van bladeren en takken kan een mechanisch aangestuurde roterende borstel (bladveger) met opvangbak gebruikt worden. Deze borstel verwijdert tevens klein (zwerf)vuil. Het verwijderen door middel van een zuig- en/of blaasmachine is ook mogelijk. Nadeel van deze machine is dat het ook instrooimateriaal kan verplaatsen. Voor de randen of moeilijk bereikbare plaatsen dient alsnog een bladveger gebruikt te worden. Het verwijderen van bladeren, takken en zaden dient onder droge omstandigheden te worden uitgevoerd. 6.3 Periodiek onderhoud Periodiek onderhoud kan worden uitgevoerd door de gebruiker en/of de beheerder van het veld. De frequentie van het periodiek onderhoud is sterk afhankelijk van het type kunstgras en het gebruik van het kunstgrasveld. Aanvullen instrooimateriaal Door bespeling is het mogelijk dat op bepaalde plekken op het kunstgras de laagdikte van het instrooizand en/of -rubber afneemt. Voornamelijk bij de penaltystippen, maar ook bij de doelgebieden, middenstip en bij de cornergebieden wordt het instrooimateriaal uit de mat gespeeld. De laagdikte van het instrooimateriaal moet regelmatig worden gecontroleerd en indien nodig aangevuld (minimaal 1x per week). Indien nodig dient een mix van zand en rubber aangemaakt te worden en daar waar nodig aangebracht te worden. Het zand zal automatisch wegzakken waardoor beide laagdikten weer worden teruggebracht. Foto: leeggespeelde penaltystip Foto: leeggespeelde strafcornerplaats Pagina 19 van 32

20 Borstelen/slepen kunstgrasmat Voorafgaand aan het borstelen dienen bladeren en zaden van het veld te worden verwijderd. Door bespeling compacteert het instrooimateriaal en kunnen (kleine) oneffenheden op het veld ontstaan. Deze oneffenheden kunnen door het borstelen van het instrooimateriaal verwijderd worden. Daarnaast zorgt het borstelen ervoor dat het instrooimateriaal weer losser op of in de mat komt te liggen. Door het in beweging houden van de instrooilaag hebben alg, mos en onkruid minder kans zich in de kunstgrasmat te vestigen. Het borstelen dient met een sleepbezem of hydraulische/mechanische borstel uitgevoerd te worden. Door de richting van het borstelen af en toe te variëren wordt voorkomen dat instrooimateriaal zich op bepaalde plaatsen ophoopt. Het type borstel is afhankelijk van het type kunstgrasveld. Het borstelen dient alleen onder droge omstandigheden uitgevoerd te worden. Bij natte weersomstandigheden compacteren de zand- en rubberdeeltjes. Hierdoor wordt voorkomen dat deze organische bestanddelen in de mat worden geborsteld. Afhankelijk van de gebruiksintensiteit en het type mat dient de kunstgrasmat 1 keer per week tot 1 keer per 2 weken geborsteld te worden. Bij velden die tijdelijk niet gebruikt worden is het aan te bevelen dezelfde frequentie aan te houden om alg- en mosvorming te voorkomen. Dit geldt met name voor korfbal. Bestrijding onkruid, alg- en mosvorming Ondanks goed onderhoud kan alsnog onkruid en/of alg- en mosvorming optreden. Dit komt vooral voor op de minder intensief bespeelde of op natte en schaduwrijke plaatsen. Het gebruik van chemische middelen tegen onkruid of alg- en mosvorming wordt steeds meer aan banden gelegd. De regelgeving omtrent het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen kan per regio verschillen. Raadpleeg voor aanbrengen eerst de regelgeving en lees het voorschrift op de verpakking. Tegenwoordig zijn ook veel biologisch afbreekbare middelen op de markt. Het gebruik van deze middelen is vaak wel toegestaan. Een veel gebruikt middel tegen alg en mos is zout. Hiervan mogen echter geen grote hoeveelheden worden aangebracht in verband met de uitspoeling van zout naar de ondergrond en eventueel drainage- en oppervlaktewater. Bestrijding van onkruid, alg- en mosvorming dient 3 à 4 keer per jaar plaats te vinden. Frequenter borstelen van de randen is een alternatief voor het chemisch bestrijden van alg, mos en onkruid. Door het in beweging houden van de kunstgrasvezel en infill krijgen alg, mos en onkruid minder kans zich in de mat te vestigen. Controleren mat en naden Controleer de mat en de naden regelmatig op beschadigingen of op loszitten. Indien de mat beschadigd is, of de naden laten los, kan meteen contact worden opgenomen met de beheerder of aannemer. Aannemers hebben over het algemeen de service binnen 48 uur na melding een beschadiging of losse naad te verhelpen. Controle en doorspuiten drainagesysteem Bij wateroverlast op kunstgrasvelden dient in eerste instantie de waterdoorlatendheid van de toplaag te worden geïnspecteerd en in tweede instantie het drainagesysteem. Bij aanwezigheid van drainage dient dit systeem gecontroleerd te worden. Van het goed functioneren van het drainagesysteem moet men vóór het winterseizoen overtuigd zijn. Het goed functioneren heeft betrekking op zowel de buizenreeksen als de waterafvoer en eventuele aparte bemaling van een sportveld of sportpark. De buizenreeksen moeten jaarlijks op hun functie worden gecontroleerd. Dit kan gebeuren zodra de grondwaterstanden gaan stijgen, hetgeen meestal in oktober of november het geval is. Na voldoende neerslag/regen moeten de drainagebuizen bij een normale werking binnen Pagina 20 van 32

21 één dag beginnen te lopen. Bij onvoldoende werking moeten de reeksen worden doorgespoten. Een drainagesysteem, dat gedurende drie tot vijf jaar niet is gereinigd, is in de meeste gevallen wel aan reiniging toe. Vaak ziet men ook in de eerste jaren na het leggen meer verontreinigingen optreden dan later, doordat in de losse grond de eerste jaren meer uitspoeling van ijzer en slib plaatsvindt. Als ijzerrijk water wordt afgevoerd moet de drainage vrijwel jaarlijks worden doorgespoten. Bij abnormale wateroverlast is het gewenst zich ter verbetering van de toestand te laten voorlichten door deskundigen. Wateroverlast kan door veel factoren worden veroorzaakt, waaronder: Overvloedige neerslag; Verteerd omhullingsmateriaal (kokos kan snel verteren) Verdichting van de instrooilaag; Verstopte drainagebuizen; Te grote stuwing in de hoofdafwatering waarop wordt geloosd; Verhoging van het polderpeil. Een goede interpretatie van al deze factoren is van belang. Inspecties van drainage worden uitgevoerd door het controleren of meten van grondwaterstanden en drainafvoeren en, in het geval van storingen, door het opgraven van een buisgedeelte. Als meer gedetailleerde controle nodig is op bijvoorbeeld de aard van verstoppingen over langere afstanden in de buis, kan dit worden uitgevoerd door middel van een drainage-inspectie met een T.V.-camera of het doorsteken van de drainage. Het doel van doorspuiten is het weer open maken van door ijzer dichtgekitte of door slibdeeltjes verstopte instroomgaatjes. Als besloten wordt tot doorspuiten, dient dit niet onder (te) hoge druk te gebeuren (max. 5 bar aan de spuitmond). Te hoge druk kan schade aan buis en omhullingmateriaal veroorzaken. Door wetenschappelijk onderzoek is aangetoond dat doorspuiten ook nadelige gevolgen kan hebben, met name in zandige bodems door het meezuigen van zanddeeltjes en het verstoren van de bodemstructuur rond de drainagebuizen. De maatregel moet daarom op zandige gronden niet eerder worden toegepast dan wanneer het strikt nodig is. Foto: enkelvoudige drainage Foto: ijzerafzetting in drainput van een samengesteld drainagesysteem Pagina 21 van 32

22 6.4 Specialistisch onderhoud Specialistisch onderhoud wordt vaak uitgevoerd door de aannemer die het veld heeft aangelegd. Specialistisch onderhoud wordt vaak gekoppeld aan de garantie van de kunstgrasmat. Ook wordt door opdrachtgevers het specialistisch onderhoud in eigen beheer uitgevoerd. Om de garantie niet te laten vervallen, vindt jaarlijks een inspectie plaats, waarbij de toestand van het veld wordt vastgelegd, uitgevoerde werkzaamheden worden doorgenomen en de te nemen onderhoudsmaatregelen worden vastgelegd. Het specialistisch onderhoud is met name gericht op het losmaken en reinigen van de instrooilaag. Hoe dikker de instrooilaag, hoe complexer de onderhoudsmaatregelen. De laatste jaren zijn diverse machines ontwikkeld voor het reinigen van de instrooilagen. Feit is dat het type machine dat gebruikt moet worden afhankelijk is van het type kunstgrasveld. Het specialistisch onderhoud dient te allen tijde onder droge omstandigheden plaats te vinden. Decompacteren instrooilaag Zoals in hoofdstuk 5 is aangegeven compacteert het infillmateriaal gedurende de levensduur van de kunstgrasmat. Het compacteren van de infill heeft een negatief effect op de sporttechnische eigenschappen van de kunstgrasconstructie. Om de sporttechnische eigenschappen te behouden, dient de instrooilaag opgewoeld (gedecompacteerd) te worden. De kunstgrasmat heeft na bewerking door een speciaal ontwikkelde machine weer een vergelijkbare dempende werking als een nieuw ingestrooide mat. Tevens wordt door het opwoelen van de instrooilaag alg- en mosvorming tegengegaan. Bijvullen infill Ondanks het decompacteren van de infill, is het niet te voorkomen dat de infill laag door de jaren heen afneemt. De infill (van zand en rubber tussen de vezels) zorgt onder andere voor stabiliteit aan de vezels van het kunstgras. Dit houdt in dat de invulling zorgt dat de vezels rechtop blijven staan en zich opnieuw oprichten wanneer hierover wordt gelopen. Wanneer de hoogte van de infill relatief laag is, geeft dit minder stabiliteit aan de vezel. Hierdoor verliest de kunstgrasvezel zijn stabiliteit. Het gevolg hiervan kan zijn dat de vezels plat gaan liggen en zich niet opnieuw rechtop richten. Om deze reden is het noodzakelijk dat de invulling van de kunstgrasmat gedurende haar levensduur een aantal malen wordt bijgestrooid met gemiddeld 2 m 3 per jaar extra infill materiaal. Door het bijvullen van het kunstgrasveld met extra infill materiaal krijgen de vezels meer stabiliteit. Hierdoor wordt het platliggen van de vezels tegengegaan. Dit houdt niet in dat de vezels die op dit moment al plat liggen weer rechtop komen te staan. Reinigen instrooilaag Ondanks goed en tijdig onderhoud kan de laag instrooimateriaal door gebruik van het veld en de aanwezigheid van zwerfafval, bladeren en takken vervuild raken. Inmiddels zijn diverse specialistische onderhoudsmachines ontwikkeld die de instrooilaag kunnen reinigen. Afhankelijk van de mate van vervuiling kan de reinigingsdiepte worden bepaald. Het vuil wordt gezamenlijk met het instrooimateriaal de machine ingezogen. Vervolgens zuigt de machine fijne stof uit het infill materiaal en wordt de grove vervuiling uitgezeefd. Daarna wordt het infill materiaal weer opnieuw in de kunstgrasmat geborsteld. 6.5 Onderhouds- of inspectiecontract Om de kwaliteit en de speeleigenschappen van kunstgrasvelden te behouden bieden veel aannemers haar opdrachtgevers een onderhoudscontract aan. Geadviseerd wordt een contract aan te gaan voor Pagina 22 van 32

23 de garantieperiode van de kunstgrasmat, een periode vaak variërend van 8 tot 13 jaar. (De BSNC is momenteel bezig standaard garantievoorwaarden voor kunstgras op te stellen. Geadviseerd wordt de onderhoudscontracten aan te laten sluiten op deze garantieregeling). Het contract bestaat uit een jaarlijkse inspectie en een standaard onderhoudspakket. In het voorjaar vindt gezamenlijk met de gebruikers en opdrachtgever een inspectie van de velden plaats. Tijdens de inspectie ontstaat de mogelijkheid de te nemen onderhoudsmaatregelen aan te passen of bij te sturen. Tijdens deze inspectie komen de volgende zaken aan de orde: toestand van het veld; uitvoering van eigen onderhoud door de opdrachtgever/beheerder/gebruiker; indien nodig verbetervoorstellen ten aanzien van eigen onderhoud; controle interieur (hekwerk, ballenvangers, doelen, enzovoorts) van het veld; Van de inspectie wordt vaak een kort schriftelijk verslag uitgebracht en dient te worden opgenomen in het gebruiks- en onderhoudslogboek. Afhankelijk van de tijdens de inspectie geconstateerde afwijkingen kunnen de volgende onderhoudswerkzaamheden worden uitgevoerd: Het volledig schoonblazen van de velden voorafgaand aan opborstelen van de mat; Het bestrijden van onkruid, alg- en mosvorming op de velden door middel van borstelen, verwijderen, eventueel strooien van zout en spuiten; Reiniging kunstgrasmat; Decompacteren van de instrooilaag; Het eventueel leveren en aanbrengen van instrooimateriaal; Het afslepen van de velden met een vaste sleepborstel; Reparatie van loszittende naden; Indien noodzakelijk herstellen van onvlakheden; Inspectie drainage; Doorspuiten drainage, afhankelijk van de locale omstandigheden. Pagina 23 van 32

24 7 Onderhoudsmaterieel In het vorige hoofdstuk zijn de onderhoudsmaatregelen omschreven om de levensduur en de sporttechnische eigenschappen te optimaliseren. Het onderhoud van de kunstgrasvelden is onderverdeeld in dagelijks, periodiek en specialistisch onderhoud. In dit hoofdstuk zal per type onderhoud een algemeen beeld worden gegeven van het onderhoudsmaterieel dat nodig is voor de uitvoering van het onderhoud. 7.1 Dagelijks onderhoud Het dagelijkse onderhoud van een kunstgrasveld is erop gericht op het schoonhouden van het kunstgrasveld, en dan met name de toplaag. Voor het verwijderen van (niet-)organisch materiaal op het gehele kunstgrasveld kan gebruik worden gemaakt van een mechanisch aangedreven bladblazer achter een minitractor. Door met de bladblazer vlak over het veld te blazen, blijft het infill materiaal op haar plaats liggen, terwijl de vervuiling van het kunstgrasveld af wordt geblazen. Daarnaast kan gebruik worden gemaakt van een rug bladblazer om eventueel de randen van het kunstgrasveld na te lopen. Eventueel mee geblazen infill materiaal kan hiermee eenvoudig terug het kunstgrasveld opgeblazen worden. Foto: bladblazer Foto: bladblazer 7.2 Periodiek onderhoud Het periodieke onderhoud van een kunstgrasveld is erop gericht om de bespeelbaarheid en de veiligheid van het kunstgrasveld te garanderen. Daarnaast draagt het bij aan het verlengen van de levensduur van de kunstgrasmat. Voor het uitvoeren van het periodieke onderhoud dienen de volgende materialen ter beschikking te zijn: Aanvullen infill materiaal: Voor het aanvullen van infill materiaal op de intensief gebruikte plaatsen is extra infill materiaal nodig. Het infill materiaal zal voor een gedeelte nieuw aangeschaft dienen te worden en een deel kan verkregen worden door het infill materiaal dat Pagina 24 van 32

25 achterblijft in de onderhoudsborstel. Vervolgens kan met behulp van een handbezem het infill materiaal ingeborsteld worden. Borstelen kunstgrasveld: Voor het borstelen van het kunstgrasveld dient gebruik gemaakt te worden van een bezem achter een minitractor. Hiervoor zijn diverse varianten op de markt, welke zich van elkaar onderscheiden in afmeting en type borstel. Op onderstaande afbeeldingen zijn een aantal varianten afgebeeld. Foto: driehoeksborstel (A) + sleepnet (rubber) Foto: borstel in hefinrichting Foto: driehoeksborstel (A) getrokken Foto: 3-delige opklapbare borstel Bestrijding onkruid, alg- en mosvorming: Bestrijding van onkruid, alg- en mosvorming op het kunstgrasveld dient in eerste instantie mechanisch plaats te vinden. Veelal begint onkruid aan de randen van een kunstgrasveld. Het is dan ook aan te bevelen om juist de randen van het veld frequenter en/of intensiever te borstelen. Indien dit niet afdoende is kan gebruik worden gemaakt van chemische middelen. Voor advies hiervoor kunt u terecht bij uw plaatselijke leverancier van bestrijdingsmiddelen Pagina 25 van 32

26 Foto: onkruid aan de randen Foto: mechanische onkruidbestrijding 7.3 Specialistisch onderhoud Het periodieke onderhoud van een kunstgrasveld is erop gericht om de sporttechnische eigenschappen van het kunstgrasveld optimaal te houden. Decompacteren instrooilaag: Voor het decompacteren van de infill laag kunt u gebruik maken van verschillende typen onderhoudsmachines. Belangrijk aspect van een onderhoudsmachine voor het decompacteren is dat de kunstgrasvezels niet beschadigen. Hierbij is bij een eg de dikte van de tand en het aantal tanden van belang. Daarnaast dient tijdens het uitvoeren van deze werkzaamheden erop gelet te worden dat de kunstgrasmat niet verschuift. Dit kan tot gevolg hebben dat de belijning in het kunstgrasveld krom komen te liggen. Op onderstaande afbeeldingen zijn een aantal machines afgebeeld, waarmee een kunstgrasveld gedecompacteerd kan worden. Pagina 26 van 32

27 Bijvullen infill laag: Voor het bijstrooien van de infill laag is het van belang dat dit egaal over het kunstgras plaatsvindt. Daarnaast dienen de plaatsen waar de infill minder is, meer bijgestrooid te worden. Hiervoor kan gebruik worden gemaakt van een infill-meter. Hiermee kan de laagdikte van de infill bepaald worden. Voor het opbrengen kan gebruik worden gemaakt van diverse strooiwagens. Op onderstaande afbeeldingen is een infill-meter weergegeven en een strooiwagen om de infill op te brengen. Infill-meter Strooiwagen aanbrengen infill Strooiwagen aanbrengen infill Reinigen instrooilaag: Voor het reinigen van de kunstgras infill is het van belang dat zowel het grove materiaal, alsmede het fijne stof uit het kunstgrasveld wordt verwijderd. Daarnaast dient er tijdens het uitvoeren van deze werkzaamheden op gelet te worden dat de kunstgrasmat niet verschuift. Dit kan tot gevolg hebben dat de belijning in het kunstgrasveld uit lijn komt te liggen. Pagina 27 van 32

28 Op onderstaande afbeeldingen zijn een aantal machines afgebeeld, waarmee een kunstgrasveld gereinigd kan worden. Pagina 28 van 32

29 8 Kosten onderhoud De kosten voor het onderhoud van kunstgras is per vereniging en per gemeente verschillend. De kosten zijn in belangrijke mate afhankelijk van de afspraken die zijn gemaakt tussen de eigenaar/beheerder met de gebruiker/vereniging met betrekking tot zelfwerkzaamheid. Met verenigingen kunnen vergaande afspraken worden gemaakt ten aanzien van het dagelijks onderhoud. Voor het schoonhouden en schoonmaken van het veld kan de vereniging verantwoordelijk worden gemaakt. Aanbevolen het slepen, borstelen en onkruidvrij houden en het specialistisch onderhoud niet bij de verenigingen weg te zetten. De kosten zijn ook in belangrijke mate afhankelijke van de volgende aspecten: Bespelingsintensiteit. Ligging van het veld (bosrijk of open terrein). Mate van vervuiling. Locale omstandigheden. Klimatologische omstandigheden. In de onderstaande tabel zijn de (jaarlijkse) kosten voor het onderhoud van een kunstgrasvoetbalveld (ingestrooid met SBR) globaal weergegeven (prijspeil 2010). Hierbij is uitgegaan van onderhoud door een professionele organisatie. In verband met de afbakening van de opdracht (zie hoofdstuk 2.2) zijn de kosten alleen voor kunstgrasvoetbalvelden beschreven. ONDERHOUD KOSTEN PER JAAR KOSTEN PER LEVENSDUUR (10 jaar) Dagelijks 1.800,-- Periodiek 2.700,-- Specialistisch 3.000,-- SUBTOTAAL 7.500, ,-- Aanvullen instrooilaag 2x 7.500, ,-- Pagina 29 van 32

30 9 Aandachtpunten en aanbevelingen Opleidingen Gezien de zeer specifieke noodzakelijke kennis is het aan te bevelen om dit in een cursus aan te bieden. Ook is het aan te raden om in bestaande opleidingstrajecten op het gebied van sportveldenbeheer het kunstgrasonderhoud toe te voegen. Een taak voor de BSNC, IPC en HAS Den Bosch? Garantie en kwaliteitsborging De garantie en kwaliteitsborg worden deels ondervangen door de werkgroep garantie kunstgrasvelden. Wat nader onderzocht zou kunnen worden is het effect van de onderhoudsapparatuur op het kunstgras. Met name de slijtage van de vezel tengevolge van het onderhoud zou nader moeten worden geanalyseerd. Onderzoek naar het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Het effect op het milieu is reeds in het onderzoek van de branchevereniging beschreven. Het effect van bestrijdingsmiddelen op kunstgrasvelden is onbekend. Wellicht dat de industrie hier nadere informatie over beschikbaar heeft. Gebruiksregistratie, onderhoudslogboek Vanuit de FIFA* -en FIFA**- norm is het verplicht om de gebruikersregistratie en een onderhoudslogboek bij te houden. Het is verstandig deze lijn bij alle velden door te trekken. Zo ontstaat in ieder geval een stuk gereedschap wat meer duidelijkheid verschaft over het onderhoud en de levensgeschiedenis van een veld. Infill op tegelverharding en groenstroken Bij veel aangelegde kunstgrasvelden valt op dat de aan- en afvoerroutes van en naar het veld met rubber-infill zijn verontreinigd. Uiteindelijk wordt de infill in de belendende groenstroken geveegd. Vanuit milieu oogpunt een onwenselijke situatie, waar meer aandacht aan moet worden besteed. Deze rapportage moet dynamisch worden. Aanpassingen moeten eenvoudig kunnen worden doorgevoerd bijvoorbeeld door eenmaal per jaar een update? Aanbrengen extra belijning Een nieuw fenomeen is het aanbrengen van belijning op een kunstgrasveld door middel van verf. Door gebruik te maken van opgespoten belijning hoeft er niet meer in de kunstgrasmat gesneden te worden. Ook is het mogelijk om verf aan te brengen op kunstgrasvelden die al enige jaren oud zijn. Pagina 30 van 32

31 Foto: aanbrengen belijning Foto: aanbrengen belijning Pagina 31 van 32

32 Bijlage 1 Onderhoudskalender Pagina 32 van 32

33 ONDERHOUDSKALENDER KUNSTGRAS VOETBAL Week Actie 1 2 DAGELIJKS ONDERHOUD PERODIEK ONDERHOUD SPECIALISTISCH ONDERHOUD Week DAGELIJKS ONDERHOUD PERODIEK ONDERHOUD SPECIALISTISCH ONDERHOUD 10 ONDERHOUDSMAATREGELEN Onderhoudsfrequentie bij diverse gebruiksfrequenties DAGELIJKS ONDERHOUD 1 Verwijdereren zwerfafval, kauwgom, en verontreinigingen dagelijks (na bespeling) dagelijks (na bespeling) dagelijks (na bespeling) 2 Verwijderen bladeren en takken 1x per 2 weken (herst: indien noodzakelijk) 1x per 2 weken (herst: indien noodzakelijk) 1x per 2 weken (herst: indien noodzakelijk) PERIODIEK ONDERHOUD 3 Aanvullen instrooizand en instrooirubber 1x per 2 weken 1x per 1 à 2 weken 1x per week 4 Borstelen/slepen kunstgrasmat 1x per 2 weken 1x per 1 à 2 weken 1x per week 5 Bestrijding onkruid-, alg- en mosvorming 3x per jaar 3x per jaar 3x per jaar 6 Controleren mat en naden 2x per jaar 2x per jaar 2x per jaar 7 Controleren drainagesysteem 2x per jaar 2x per jaar 2x per jaar 8 Doorspuiten drainagesysteem indien noodzakelijk indien noodzakelijk indien noodzakelijk SPECIALISTISCH ONDERHOUD 9 Decompacteren instrooilaag minimaal 1x per jaar minimaal 1x per jaar minimaal 1x per jaar 10 Reinigen instrooilaag minimaal 1x per jaar minimaal 1x per jaar minimaal 1x per jaar