Toekomstbestendige inrichting brandweerzorg in DEAL-gemeenten

Transcriptie

1 Toekomstbestendige inrichting brandweerzorg in DEAL-gemeenten Zoals vastgesteld in de bestuursvergadering van Brandweer Rayon Noord op 25 juni Inleiding Voor u ligt een masterplan voor een toekomstbestendige inrichting van de brandweerzorg in de DEAL-gemeenten. In deze notitie worden voorstellen gedaan voor aanpassingen in de brandweerzorg. Uitgaand van de huidige setting, leidt het vaststellen van het masterplan en het uitvoeren van deze voorstellen tot een verantwoorde brandweerzorg op lange termijn. Verschillende documenten hebben geleid tot de voorstellen, waaronder het nu bijgevoegde masterplan dat een uitgebreide, technische toelichting geeft. U wordt gevraagd om enkele richtinggevende besluiten te nemen, waarna de verdere uitwerkingen kunnen worden opgepakt om daarna tot definitieve besluitvorming te komen. De voorstellen vragen om integrale besluitvorming, maar verschillende oplossingen vragen om verschillende besluitvormingstrajecten. Hoe dit er uit kan zien, leest u verderop in deze notitie. 1.1 Leeswijzer Deze notitie is als volgt opgebouwd. In paragraaf 1.2 wordt toegelicht welke ontwikkelingen een aanpassing van de brandweerzorg nodig maken en welke stappen al zijn gezet. Paragraaf 1.3 beschrijft de doelen van het masterplan, zowel op het vlak van repressie als preventie. Paragraaf 1.4 formuleert de uitgangspunten en randvoorwaarden voor het masterplan. In hoofdstuk 2 wordt de samenwerking met bedrijven in de Eemshaven en Oosterhorn beschreven. Hoofdstuk 3 beschrijft het Snelle Interventie Voertuig (SIV) en de verschillende vormen van bezetting, wat leidt tot het voorstel om te kiezen voor een driepersoons SIV, bestaande uit een tweepersoons beroepsbezetting in combinatie met een gekazerneerde vrijwilliger (anw) / dagdienstmedewerker (overdag). In hoofdstuk 4 worden voorstellen gedaan voor het realiseren van een kazerne in de Eemshaven en worden twee opties voorgesteld voor de dekking in Appingedam en Delfzijl/Oosterhorn. Hoofdstuk 5 licht de financiële consequenties op hoofdlijnen toe. In hoofdstuk 6 worden enkele nadere uitwerkingen benoemd. Hoofdstuk 7 doet een voorstel voor de communicatie, waarna in hoofdstuk 8 een aantal conclusies worden getrokken en in hoofdstuk 9 een aantal voorstellen tot besluitvorming wordt gedaan. 1.2 Aanleiding Diverse ontwikkelingen geven aanleiding tot het anders inrichten van de brandweerzorg binnen de DEAL-gemeenten. Ten eerste worden de wettelijke opkomsttijden in een aantal gevallen structureel niet gehaald, waaronder ook (delen van) de Eemshaven en het industrieterrein Oosterhorn 1. Naast de lange afstanden, is de afname van de bevolking en werkgelegenheid in kleine kernen een reden voor hogere opkomsttijden. Hierdoor komt de bezetting van vrijwillige brandweerkazernes steeds meer onder druk komt te staan. Dit speelt vooral overdag in Bierum, Usquert en Woldendorp. Ten tweede groeit het bedrijventerrein in de Eemshaven. Gezien deze ontwikkeling, heeft de gemeenteraad van Eemsmond besloten een maximale opkomsttijd van 10 minuten in de Eemshaven te willen bereiken. Ten derde groeit het industrieterrein op Oosterhorn, dat onder andere wordt gekenmerkt door specifieke risico s bij chemiebedrijven. 1 Een onderdeel van Oosterhorn is het Chemiepark 1

2 Bovenstaande aanleidingen werden al onderkend in het Regionaal Repressief Dekkingsplan (RRDP) uit en uit het onderzoek Toekomstige inrichting repressieve organisatie Brandweer Rayon Noord (2007), uitgevoerd door het bureau SAVE. Zie ter illustratie van de opkomsttijden figuur 1 op de volgende pagina. Figuur 1: opkomsttijden in ANW-situatie (avond, nacht, weekend). Daarnaast maakt de brandweer landelijk en regionaal een ontwikkeling door, die goed lijkt aan te sluiten op de behoeften in de DEAL-gemeenten. De visie Brandweer Groningen over Morgen 3 legt veel meer de nadruk op het voorkomen van incidenten en het eerder ontdekken van branden dan op het eenzijdig verbeteren van de opkomsttijden. Tegelijk wordt gestreefd naar een efficiëntere, effectievere en toekomstbestendige vorm van repressie: slimme repressie (zie kader). Van puur opkomsttijden naar slimme repressie en Brandveilig Leven & Ondernemen De opkomsttijden zijn een belangrijk ijkpunt voor de prestaties van de brandweer. Deze opkomsttijden zijn in het Besluit veiligheidsregio s vastgesteld. Oorspronkelijk waren dit normtijden die een inspanningsverplichting vroegen. Tegenwoordig gelden ze als resultaatsverplichting. In een aantal regio s, waaronder de regio Groningen, worden de vereiste opkomsttijden niet in alle gevallen gehaald. Dit punt wordt ook meegenomen in de evaluatie van de Wet veiligheidsregio s, wat tot aanpassingen kan leiden. De Groninger brandweerkorpsen investeren samen in beleid op gebied van Brandveilig Leven & Ondernemen en Slimme repressie. Dit is een wezenlijk onderdeel van de visie Brandweer Groningen over Morgen, wat betekent dat de komende jaren regiobreed veel meer wordt ingezet op het voorkomen van incidenten. Om deze activiteiten binnen de wettelijke kaders te brengen, moeten deze activiteiten nu in samenhang met een brandrisicoprofiel en het regionaal dekkingsplan worden beschreven. In juli 2013 worden deze door de regionale brandweer aangeboden aan het veiligheidsbestuur. Op die manier wordt aangetoond dat gemotiveerd wordt afgeweken van de wettelijke opkomsttijden en dat een gelijk niveau van brandweerzorg wordt geleverd. Bovenstaande ontwikkelingen in het gebied hebben geleid tot de opdracht van het bestuur van 2 In 2011 geactualiseerd 3 Gebaseerd op de landelijke visie Brandweer over Morgen 2

3 Brandweer Rayon Noord om een quickscan uit te voeren naar de brandweerzorg in rayon Noord. Deze in 2012 opgeleverde quickscan doet een aantal suggesties om de brandweerzorg in de DEALgemeenten te optimaliseren. Vervolgens is in opdracht van het BRN-bestuur (middels collegebesluit) en de regionale brandweer een concept masterplan ontwikkeld. Vervolgens heeft het BRN-bestuur in vergaderingen op 14 maart en 25 april enkele richtinggevende opdrachten geformuleerd, waar het definitieve masterplan antwoord op moet geven. Deze zijn: 1.3 Doelen Eemsmond: het voorstel van een kazerne met een SIV in Eemshaven verder uitwerken en dit in samenhang met de herlocatie van de bestaande brandweerkazernes in Eemsmond beschouwen Delfzijl: twee opties uitwerken, namelijk een kazerne aan de Zeesluizen of kazernes aan de Zeesluizen en aan de Fivellaan. Hiermee is de optie om de huidige kazerne aan de Hogelandsterweg te behouden in combinatie met een nieuwe nevenpost in Oosterhorn-zuid komen te vervallen. Appingedam: de consequenties die keuzes in Delfzijl hebben voor Appingedam inzichtelijk maken Bovenstaande opties financieel uitwerken De voorstellen in deze notitie en bijbehorend masterplan hebben als hoofddoel een toekomstbestendige brandweerzorg in de DEAL-gemeenten te bereiken. Dit kan worden ontleed in de volgende subdoelen: Verbetering van de kazernespreiding ten behoeve van een adequate dekking (waaronder een opkomsttijd van maximaal 10 minuten in de Eemshaven) Onder andere door samenwerking met het bedrijfsleven het beter beperken en beheersen van risico s Om deze doelen te bereiken, is een slimme combinatie van repressie en preventie nodig. Om de brandweerzorg op het gewenste niveau te brengen, is in ieder geval een aantal aanpassingen op repressief vlak nodig. Daar waar dit niet mogelijk of wenselijk is, wordt door de regio geïnvesteerd in preventie, waaronder Brandveilig Leven & Ondernemen. Het leveren van brandweerzorg blijft namelijk een afweging tussen risico s, eigen verantwoordelijkheid en (beperkte) financiële middelen. Dit wordt nog versterkt door het landelijk karakter van de provincie Groningen als geheel en zeker ook voor de DEAL-gemeenten. Daarom wordt op diverse manieren geïnvesteerd in het voorkomen van incidenten door Brandveilig Leven & Ondernemen. Dit gebeurt vanuit een regionale samenwerking, maar uiteraard met een lokale kleur. Als voorbeeld zijn in het najaar van 2012 brandveiligheidschecks uitgevoerd in de buitengebieden in de DEAL-gemeenten en zijn rookmelders opgehangen. Het ging om woningen waar in de directe woonomgeving geen goede bluswatervoorziening aanwezig is, zoals een brandkraan of goed bereikbaar open water. Zoals uit onderstaand kader blijkt, strekt de ambitie zich de komende jaren verder uit dan deze buitengebieden, zodat meer aandacht wordt besteed aan brandveiligheidsbewustzijn en brandveilig gedrag. 3

4 Uit het organisatieplan Brandweerzorg en crisisbeheersing binnen Veiligheidsregio Groningen (vastgesteld in veiligheidsbestuur op 24 mei jl.): Rookmelders vervullen een essentiële rol in brandveiligheid tezamen met een goed ontwikkeld brandveiligheidsbewustzijn en brandveilig gedrag. Het laatste is van belang om brand zo veel mogelijk te voorkomen. Het eerste is noodzakelijk als het onverhoopt toch mocht misgaan. Op het gebied van Brandveilig Leven hebben we daarom de volgende ambities: De rookmelderdichtheid in de regio fors verhogen. Er zal een nulmeting worden verricht naar de huidige melderdichtheid. Na een aantal jaren bovenstaande ambitie te hebben ingevuld zal een éénmeting worden verricht om het effect te bepalen; Het brandveiligheidsbewustzijn te verhogen en daarmee brandonveilig gedrag te veranderen. De praktijk leert dat het veranderen van gedrag van mensen een langdurig en uitdagend proces is. Dit kan de brandweer niet alleen. Daarom is het noodzakelijk dat: De brandweer strategische allianties aangaat met diverse partners die bij kunnen dragen aan het verhogen van brandveiligheid, zowel op het gebied van brandveilig gedrag als rookmelderdichtheid; De brandweer zal een doelgroepenbeleid gaan voeren. Per doelgroep wordt een aanpak bepaald. Voorbeelden van doelgroepenbeleid zijn: voorlichting op scholen, voorlichting in de wijk na een brand, etc. Naast bovenstaande ambities op repressief en preventief vlak voor de toekomst, is in delen van het gebied de brandweerzorg al op orde of in het verleden al aangepast. Zo hebben de kazernes in Loppersum en Middelstum hun noodzakelijke waarde bewezen, evenals de kazerne in Woldendorp die recentelijk is opgeknapt. In Wagenborgen is een nieuwe kazerne gebouwd. 1.4 Uitgangspunten, randvoorwaarden en andere ontwikkelingen De voorgestelde oplossingen zijn gebaseerd op een aantal uitgangspunten en moeten voldoen aan een aantal randvoorwaarden, die in het masterplan volledig zijn opgesomd. De belangrijkste zijn het zoveel mogelijk voldoen aan de wettelijke opkomsttijden, uitgaan van vrijwilligheid (tenzij er sterke argumenten zijn voor een beroepsbezetting) en een evenwichtige verantwoordelijkheidsverdeling tussen overheid en bedrijven. Overigens gaan alle voorstellen uit van aannames en berekeningen, die zijn gestoeld op geprojecteerde aanrijtijden, demografische ontwikkelingen, werving van vrijwilligers en verwachte ontwikkeling van de industriegebieden. Enerzijds geeft dit een helder beeld van consequenties die verschillende besluiten hebben, anderzijds kan de toekomst nooit tot in detail worden voorspeld. Een volgend uitgangspunt betreft de besturing. Het organiseren van de brandweerzorg is een gemeentelijke verantwoordelijkheid, die binnen de kaders van Veiligheidsregio Groningen en daarmee het veiligheidsbestuur moet passen. Per 1 januari 2014 gaat de gemeentelijke brandweer over in Veiligheidsregio Groningen, waarin de brandweerzorg en crisisbeheersing zijn ondergebracht. Deze verandering heeft consequenties voor het masterplan, die terugkomen in de voorgestelde besluitvorming. De ontwikkeling van het masterplan sluit aan op bestaande ontwikkelingen in het gebied. Dit betreft in ieder geval: De regionalisering van de brandweer, die leidt tot Veiligheidsregio Groningen De regionale visie op brandveilig leven en slimme repressie, zoals ook in bovenstaande kaders toegelicht 4

5 Ontwikkelingen binnen het Project Borging Veiligheid Oosterhorn Het Brandrisicoprofiel 2013 Veiligheidsregio Groningen, dat volgens planning op 5 juli a.s. aan het Veiligheidsbestuur wordt aangeboden. 2. Samenwerking met bedrijven Al enkele jaren worden vormen van samenwerking tussen gemeenten, brandweer en bedrijven verkend. Een gezamenlijke aanpak kan namelijk aan de kwaliteit van de brandweerzorg verhogen, de gedeelde kennis van risico s en mogelijkheden versterken en kan leiden tot kostenbeheersing voor bedrijven en overheid. De voorgelegde keuzes betreffen de basisbrandweerzorg, die immers een verantwoordelijkheid is van de overheid. Bijzondere risico s zijn de primaire verantwoordelijkheid van de bedrijven zelf. De verwachting is dan ook dat positieve besluitvorming zal leiden tot vervolgoverleg over de bijzondere risico s. Oosterhorn Vooral op Oosterhorn, waar vier chemische bedrijven bedrijfsbrandweerplichtig zijn, ligt zo n samenwerking voor de hand. Positief is dan ook dat een convenant is gesloten tussen relevante private en publieke partijen, waarin de intentie om samen te werken is vastgelegd. Een uitwerking van dit convenant is het reeds gestarte Project Borging Veiligheid Oosterhorn. Eemshaven In de aanloop naar het masterplan hebben de bedrijven in de Eemshaven een aantal punten ingebracht. Zo vinden zij snelheid, effectiviteit en deskundigheid van belang en hebben zij zorgen en ideeën aangeleverd over onderwerpen die deels basisbrandweerzorgoverstijgend zijn. Voorbeelden zijn het redden op hoogte of in besloten ruimtes, waar een specialistische aanpak nodig is. 3. Snelle Interventie Voertuig (SIV) en bezetting Een belangrijk onderdeel van de voorstellen is de introductie van een Snelle Interventie Voertuig (SIV) in de Eemshaven en op Oosterhorn. Deze treedt samen met een nakomende tankautospuit op als samengestelde eenheid. Dit is een vorm van slimme repressie waar op andere plekken al goede ervaringen mee zijn opgedaan (zie kader). Ervaringen met Snelle Interventie Voertuigen De basiseenheid bij een uitruk is standaard een tankautospuit met 6 personen. Dit geldt zowel voor vrijwilligers als voor beroeps. De laatste jaren wordt op een aantal plekken in Nederland geëxperimenteerd met een Snelle Interventie Voertuig (SIV). Deze rukt doorgaans uit met een bezetting van 2 of 4, als onderdeel van een samengestelde eenheid. Pilots in onder andere Rotterdam-Rijnmond en Zuid-Limburg hebben de meerwaarde van de SIV aangetoond. In Denemarken wordt er al jaren succesvol mee opgetreden. Uit deze ervaringen blijken onder andere de volgende voordelen: Een SIV is gemiddeld sneller dan een TAS Een incident kan vaak eerder en daardoor beter worden bestreden vanwege een eerdere verkenning en eventueel het starten van redding of blussing. In Denemarken wordt 85% van de incidenten met een SIV opgelost en in 5% van de gevallen kan de SIV de situatie stabiliseren Doordat de SIV een aanvalsplan opstelt, kan de TAS effectief worden ingezet Een SIV wordt onder andere in deze gebieden gezien als de meest effectieve en efficiënte oplossing Zoals in bovenstaand kader toegelicht, heeft een SIV doorgaans een bezetting van twee of vier. 5

6 In afwijking van ervaringen in andere regio s, wordt voorgesteld om bij alle voorstellen uit te gaan van een SIV met drie medewerkers. Dit betekent dat ter plaatse bij een incident twee manschappen kunnen verkennen of beginnen met een inzet, terwijl de bevelvoerder de coördinatie en de communicatie met de meldkamer en de nakomende tankautospuit verzorgt. De inschatting is dat met een bezetting van twee manschappen niet voldoende rekening wordt gehouden met de mogelijke complexiteit van incidenten in het DEAL-verzorgingsgebied en het belang van veilig repressief optreden. De consequentie zou zijn dat voor een bezetting van vier wordt gekozen, maar omdat er toch een tankautospuit nakomt en deze optie voor hogere personeelslasten zorgt, wordt deze optie afgeraden. Een SIV kan op verschillende manieren worden bemenst: door vrijwilligers op basis van vrije instroom, consignatie of kazernering of door beroepsmedewerkers. Een korte toelichting op die manieren volgt hierna. Vrijwilligers woonachtig of werkzaam in dit gebied hebben een gemiddelde uitruktijd van vijf minuten. Daardoor heeft een SIV met vrijwilligers bezetting o.b.v. vrije instroom onvoldoende meerwaarde voor de opkomsttijden. Er kan dan maximaal twee minuten (afhankelijk van de rijafstand) tijdwinst worden behaald. In de constructies met consignatie blijft de opkomsttijd gelijk aan de optie met vrije instroom, maar is de opkomst gegarandeerd. Met bovenstaande opties wordt niet aan het uitgangspunt zoveel mogelijk voldoen aan de opkomsttijden voldaan. Daardoor komt ook de meerwaarde voor de bedrijven onder spanning te staan. Er is dus een andere manier van bemensing nodig. Door middel van het kazerneren met beroeps, dagdienst en vrijwilligers is de post continu bezet en kunnen de gewenste opkomsttijden worden bereikt. De voordelen hiervan zijn dat de vrijwilligers betrokken blijven bij de eerste uitruk (positief voor draagvlak), de beroeps nauw samenwerken met de vrijwilligers en het financieel aantrekkelijker is dan een beroepsbezetting. Het kazerneren kent tevens een aantal nadelen. Een grote pool van vrijwilligers moet bereid worden gevonden en zal de benodigde vakbekwaamheid en expertise moeten onderhouden. Dit is een grote organisatorische uitdaging en vraagt een grotere oefeninspanning van veel vrijwilligers. Het kazerneren van alleen beroeps is qua opkomsttijden gelijk aan de vorige optie. Het oefenen op de specifieke risico s bij de bedrijven kan gericht worden georganiseerd. Nadelen zijn het ontbreken van betrokkenheid van de vrijwilligers en de kosten. Daarom wordt voorgesteld voor een beroepsbezetting van 2 personen te kiezen aangevuld met gekazerneerde vrijwilligers (anw) en dagdienstmedewerkers (overdag). Hiermee wordt de waardering voor vrijwilligers bevestigd en zal het draagvlak voor de verandering vergroten. De bezetting van de SIV is dan dekkend georganiseerd. Mits goed georganiseerd, kan met een hoofdzakelijke beroepsbezetting de benodigde vakbekwaamheid en expertise veel gerichter worden bereikt. Daarnaast kan een slimme combinatie van beroepsmedewerker, gekazerneerde vrijwilligers en dagdienstmedewerker voordelig zijn. Denk aan een medewerker Technische Dienst die overdag mee uitrukt, waardoor capaciteit efficiënt wordt benut. Samengevat: ondanks dat vrijwilligheid leidend blijft voor de nakomende tankautospuit en de repressieve collega s uit de andere kazerne, zijn dit zijn zware argumenten om te kiezen voor de variant met een driepersoons SIV, bestaande uit een tweepersoons beroepsbezetting in combinatie met een gekazerneerde vrijwilliger (anw) / dagdienstmedewerker (overdag). 6

7 Daarnaast wordt met een samengestelde eenheid voldaan aan de criteria van het Besluit veiligheidsregio s. Maximaal 5 minuten na aankomst van de SIV komt een tankautospuit met minimaal 4 personen, waardoor de vereiste bezetting van 6 is bereikt en aan de criteria wordt voldaan. In het noordoostelijk deel van de Eemshaven zal maximaal 8 na aankomst van de SIV een tankautospuit ter plaatse komen. Het Om de inzet van SIV s goed in te bedden, laat de minister van Veiligheid en Justitie een meetinstrument/analysekader ontwikkelen door het WODC 4. Dit instrument moet de brandweer helpen om de verantwoordelijkheid voor de veiligheid van medewerkers waar te kunnen maken. Het streven is om de bevindingen van dit onderzoek te betrekken bij de nadere invulling van de SIV s in de DEAL-gemeenten. 4. Repressieve aanpassingen brandweerzorg Zoals eerder gesteld, zijn op enkele plekken in de DEAL-gemeenten aanpassingen nodig op repressief vlak. Omdat we die aanpassingen binnen de bredere context van brandweerzorg plaatsen, wordt ook geschetst welke initiatieven worden ontplooid op gebied van Brandveilig Leven & Ondernemen (preventie). In dit hoofdstuk gaan we per gemeente in op de repressieve en preventieve situatie. Figuur 2 laat alvast zien welke mogelijke kazerneverschuivingen worden voorzien. Figuur 2: mogelijke kazerneverschuivingen in het DEAL-gebied 4.1 Regionale brandweer Hoofdstuk 4 gaat in op de repressieve aanpassingen in de brandweerzorg. Het uitgangspunt voor de brandweerzorg is echter een slimme combinatie van repressie én preventie. Daar waar repressieve aanpassingen niet mogelijk of wenselijk zijn, wordt in de gehele regio geïnvesteerd in preventie, waaronder Brandveilig Leven & Ondernemen. Dit geldt dus ook voor de DEAL-gemeenten. De 4 WODC: Wetenschappelijk Onderzoek en Documentatie Centrum. Dit onderzoek moet eind 2013 zijn afgerond. 7

8 regiobrede ambities zijn in paragraaf 1.3 weergegeven. 4.2 Loppersum In Loppersum zijn in het recente verleden al aanpassingen geweest in de repressieve brandweerzorg. Dit heeft geleid tot een verantwoorde brandweerzorg in het gebied. De kazernes in Loppersum en Middelstum zijn daarbij aangepast aan de huidige eisen. Daarnaast zal de gemeente Loppersum profiteren van het voorstel dat verderop wordt toegelicht, waarin een nieuwe kazerne in de Eemshaven wordt uitgerust met een SIV. Het noord-oosten van Loppersum, bijvoorbeeld Zijldijk, zijn binnen 10 minuten te bereiken met de SIV uit de Eemshaven. 4.3 Eemsmond In de Eemshaven staat nu geen brandweerkazerne, wat betekent dat moet worden uitgerukt vanuit vrijwillige kazernes in de omgeving: Bierum en Uithuizermeeden. Dit leidt tot hoge opkomsttijden: in dagsituaties boven de 16 minuten en in de ANW-uren boven de 14 minuten. De noodzaak voor een oplossing op korte termijn is onderkend, wat reden was voor de toezegging op 22 maart 2012 om per 2015 een maximale opkomsttijd van 10 minuten 5 te bereiken 6. Daarom wordt voorgesteld een nieuwe kazerne in de Eemshaven te realiseren, die wordt uitgerust met een driepersoons SIV. Deze vormt een samengestelde eenheid met een tankautospuit uit Bierum en/of Uithuizermeeden. Op deze manier kan een maximale opkomsttijd van tien minuten voor de Eemshaven worden bereikt. Het zuid-oosten van gemeente Eemsmond, zoals Roodeschool en Oosteinde, zijn binnen 10 minuten te bereiken met de SIV uit de Eemshaven. Besluitvorming over de Eemshaven betekent dat besluitvorming over herlocatie van de kazernes in Usquert en Uithuizermeeden (zie verderop) separaat kan worden genomen. Voorwaarde voor de samengestelde eenheid met een nakomende tankautospuit uit Bierum, is dat de post op sterkte wordt gebracht. Vooral overdag lukt het niet altijd om met voldoende vrijwilligers uit te rukken. Daarnaast voldoet de kazerne niet meer aan de huidige arbo-eisen en is hij te klein. Een belangrijk onderdeel van dit voorstel is daarom het zo snel als mogelijk realiseren van een nieuwe kazerne in Bierum. Dit zal worden gecombineerd met het gericht werven van vrijwilligers in Bierum en Spijk. Dat gericht werven een kazerne weer op sterkte kan brengen, hebben we bewezen in Wagenborgen. Ook al zijn er geen bedrijfsbrandweerplichtige bedrijven in de Eemshaven, een duurzame samenwerking (mogelijk leidend tot een PPS 7 -constructie) tussen bedrijven en brandweer wordt door zowel bedrijven als brandweer zeer wenselijk gezien. Voordelen zijn mogelijke inverdieneffecten, maar ook het kunnen organiseren van aanvullende brandweerzorg. De basisbrandweerzorg is namelijk niet volledig toereikend om de (rest)risico s af te dekken. Denk aan de eerder genoemde basisbrandweerzorgoverstijgende situaties als het redden op hoogte of in besloten ruimtes. Een praktisch voorbeeld van deze samenwerking is het inzetten van de brandweermedewerkers in de bedrijven. 5 Het Besluit veiligheidsregio s specificeert opkomsttijden per soort object, zoals 8 minuten bij woningen en 10 minuten bij industrie. 6 Raadsbesluit van gemeente Eemsmond d.d. 22 maart PPS: Publiek Private Samenwerking 8

9 Herlocatie kazernes Eemsmond In de gemeente Eemsmond zijn plannen gemaakt om te komen tot één of twee nieuwe kazernes in de dorpen met als doel het verbeteren van de toekomstbestendigheid van de posten en de dekking in de dorpen. De werkgroep Herlocatie brandweerzorg gemeente Eemsmond heeft twee varianten nader uitgewerkt, binnen de kaders die de gemeenteraad van Eemsmond heeft aangegeven. Deze varianten zijn: Variant 3a: één nieuwe kazerne in Uithuizen-West en renovatie van de huidige kazerne in Uithuizermeeden-West Variant 2: één centrale, nieuwe kazerne in Uithuizen-Midden Voor beide varianten is inzicht gegeven in de gevolgen voor de kwaliteit van brandweerzorg in omgeving Warffum en Usquert. Daarnaast zijn kosten en inzicht in haalbaarheid en noodzakelijke (planologische) procedures in beeld gebracht. Voor beide opties geldt dat de dekkingsgraad vooral voor Warffum af zou nemen zonder aanvullende maatregelen. Daarom zal voor de brandweerzorg in het gebied van Warffum een beroep moeten worden gedaan op de blusgroep van Baflo (nu nog onderdeel van brandweerkorps Winsum). De gemeente Winsum heeft laten weten hiertoe bereid te zijn, op basis van nader overeen te komen afspraken. Na intensief onderzoek heeft het college van B en W van de gemeente Eemsmond op 14 juni 2012 een voorkeur voor één centrale, nieuwe kazerne in Uithuizen uitgesproken. Na het melden van dit voorgenomen besluit aan de regionale brandweer bleek dat deze hier niet direct mee instemde. Intensief overleg maakte dat duidelijk werd dat op dat moment nog onvoldoende duidelijkheid was over de omgang met huisvesting binnen de nieuwe veiligheidsregio. De gemeente Eemsmond heeft er vervolgens voor gekozen eerst helderheid te willen over de omgang met huisvesting binnen de veiligheidsregio alvorens dit traject af te ronden. In oktober 2012 heeft de regionale brandweer via een brief aan de gemeente Eemsmond laten weten dat zij kunnen instemmen met het voorstel om te komen tot een nieuw te bouwen brandweerkazerne. 4.4 Delfzijl en Appingedam Ten aanzien van Appingedam en Delfzijl zijn in de huidige situatie de opkomsttijden naar het industrieterrein Oosterhorn, Delfzijl-Noord en Appingedam het meest voor verbetering vatbaar. In grote delen van Appingedam en Delfzijl wordt zowel overdag als op anw-uren niet aan het criterium van 8 minuten voldaan. In het oostelijke deel van Oosterhorn wordt zowel overdag als in de anwuren niet voldaan aan het criterium van 10 minuten. Met de verwachte uitbreiding van het industrieterrein zal dit voor meer bedrijven gelden. Met uitsluitend preventieve maatregelen en de eigen verantwoordelijkheden van de bedrijven zijn de risico s niet afdoende te dekken. Hierna worden twee opties toegelicht, die beiden een oplossing bieden voor bovenstaande situatie. Het BRN-bestuur heeft reeds gekozen voor de optie Zeesluizen/Appingedam. Optie Zeesluizen/Appingedam Voorgesteld wordt een kazerne te realiseren aan de Zeesluizen in Delfzijl en een verschoven kazerne in Appingedam. De toename van chemische industrie op Oosterhorn en de daarmee gepaard gaande risico s, maken een goed toegeruste kazerne in de nabije omgeving van groot belang. Met deze optie wordt de dekking in Delfzijl en het industrieterrein Oosterhorn en in Appingedam verbeterd. Door het verplaatsen van de kazerne van Appingedam wordt de dekking in Appingedam en het gebied tussen Appingedam en Delfzijl en Delfzijl-West verbeterd. 9

10 Daarnaast zal het noorden van de gemeente Delfzijl, zoals Spijk, profiteren van de SIV uit de Eemshaven. Deze kazerne komt in de plaats van de huidige kazerne aan de Hogelandsterweg, inclusief de aanwezige (kantoor)functies. Net als in de Eemshaven, wordt de kazerne aan de Zeesluizen uitgerust met een driepersoons SIV, ook hier als onderdeel van een samengestelde eenheid. De eerst nakomende tankautospuit komt uit dezelfde nieuwe kazerne aan de Zeesluizen. Naast het argument van de verbeterde opkomsttijd, zijn ook hier de samenwerking en benodigde expertise belangrijke argumenten voor een volcontinue bezetting van de SIV. Van de chemische bedrijven op de Oosterhorn, zijn er momenteel vier bedrijfsbrandweerplichtig. Naast de driepersoonsbezetting van de SIV voor de basisbrandweerzorg, blijft de wettelijke rol van de bedrijfsbrandweren onverminderd van kracht. Met één robuuste kazerne in Delfzijl kan samenwerking met bedrijven effectiever worden vormgegeven. Hoe de verdeling tussen overheidsen bedrijfsbrandweer in de praktijk precies vorm krijgt, moet nader worden onderzocht en afgesproken. Optie Appingedam, Fivellaan en Zeesluizen Een alternatief is bovenstaande optie plus een extra kazerne aan de Fivellaan in Delfzijl. Met wederom een bezetting van de SIV aan de Zeesluizen, kunnen op deze manier heel Delfzijl en Oosterhorn binnen 8 minuten worden bereikt. Het verschuiven van de kazerne aan de Hogelandsterweg naar de Fivellaan in Delfzijl is daarnaast licht positief voor de opkomsttijd van Appingedam Oost. Zodra de kazerne van Appingedam ook wordt verschoven, komt dit voordeel te vervallen, aangezien Appingedam zelf ook binnen 8 minuten ter plaatse kan zijn. Een nadeel van deze optie is dat in Delfzijl vanuit twee locaties wordt gewerkt en uitgerukt. Dit maakt het lastiger om de personeelsbezetting en een aantal facilitaire zaken efficiënt te organiseren. Daarnaast komt ook bij deze optie de huidige kazerne aan de Hogelandsterweg te vervallen. De huidige (kantoor)functies aan de Hogelandsterweg kunnen in de kazerne aan de Fivellaan worden gerealiseerd. Ook hier geldt: van de chemische bedrijven op de Oosterhorn, zijn er momenteel vier bedrijfsbrandweerplichtig. Naast de driepersoonsbezetting van de SIV voor de basisbrandweerzorg, blijft de wettelijke rol van de bedrijfsbrandweren onverminderd van kracht. Hoe de verdeling tussen overheids- en bedrijfsbrandweer in praktijk precies vorm krijgt, moet nader worden onderzocht en afgesproken. Bij elk van bovenstaande opties is het wenselijk de nieuwbouwplannen voor een kazerne in Appingedam zo snel als wenselijk op te pakken, met een maximale termijn van ca. vijf jaar. 10

11 4.5 Voor- en nadelen opties voor Delfzijl en Appingedam Ten aanzien van de twee opties voor Delfzijl/Appingedam, kan een aantal relevante voor- en nadelen van de verschillende opties de discussie onderbouwen. Criteria Voordelen optie Fivellaan / Zeesluizen / Appingedam: Brandweerzorg Snellere opkomst vrijwilligers voor TAS Voldoet aan uitgangspunten Grotere afstand kazerne Fivellaan tot grote risico s verzorgingsgebied Personeel Financiën en facilitair Brandweerzorg Personeel Financiën en facilitair Nadelen optie Fivellaan / Zeesluizen / Appingedam: Overlap in de dekking in Appingedam-Oost en Delfzijl- West Met twee kazernes in Delfzijl kan samenwerking met bedrijven minder effectief worden vormgegeven Minder efficiënt voor uitrukken, vanwege personeelsbezetting op twee locaties tijdens kantooruren Bedrijfstechnisch niet optimaal qua aansturing, omdat de Zeesluizen nu alleen de SIV herbergt Twee locaties zijn duurder qua onderhoud, bouwen, schoonmaak e.d. Voordelen optie Zeesluizen/Appingedam: Betere verdeling tussen Appingdam en Delfzijl qua dekking Voldoet aan uitgangspunten Kleinere afstand tot risico s in Oosterhorn Met één robuuste kazerne in Delfzijl kan samenwerking met bedrijven effectiever worden vormgegeven Een combinatie tussen dagdienst en uitrukdienst is gemakkelijker in één gebouw Eén gebouw is voordeliger qua financiën, onderhoud, aanschaf en aansturing Nadelen optie Zeesluizen / Appingedam: 11

12 5. Financiën De financiële consequenties zijn op hoofdlijnen redelijk in te schatten, maar vragen om een nadere uitwerking. Onderstaande schattingen moeten dan ook als eerste aanzet worden gezien. Zo is in de personeelslasten geen rekening gehouden met overhead en ondersteuning. Ook is geen rekening gehouden met mogelijke inverdieneffecten. Locatie Eemshaven Bierum Delfzijl Appingedam (geldt voor beide opties) Zeesluizen/ Appingedam Fivellaan/ Zeesluizen/ Appingedam Investeringskosten Huisvesting# , , , , ,- Materieel (extra) , , ,- Kapitaallasten Huisvesting , , , , ,- Materieel (SIV) , , ,- Personeel ,-* ,-* ,-* Jaarlijkse lasten , , , , ,- # exclusief grondkosten *uitgaand van bezetting beroeps, gekazerneerde vrijwilligers en dagdienst. Volledig beroeps: ,- 6. Nadere uitwerkingen De planning voor de realisatie verschilt per locatie. Het voornemen is om de kazerne in de Eemshaven in 2015 gereed te hebben, voor Delfzijl en Appingedam wordt dit nader bepaald. Het streven is om de besluitvorming zo snel mogelijk af te ronden, vanwege de urgentie vanuit het bedrijfsleven op Oosterhorn, de voortgang van het Project Borging Veiligheid Oosterhorn en de opkomsttijden in Appingedam. Daarnaast wordt voorgesteld de besluitvorming omtrent de herlocatie van de bestaande kazernes in de gemeente Eemsmond lokaal uit te werken, maar besluitvorming en fasering af te stemmen op de voorstellen in dit Masterplan. Na besluitvorming over de voorgestelde oplossingen, zal op basis van deze planning een aantal onderdelen nader worden uitgewerkt. Er wordt in ieder geval gedacht aan: Het bepalen van locaties voor de kazernes in de Eemshaven, (her)locatie van bestaande kazernes in Eemsmond, Bierum, Delfzijl en Appingedam en het starten van voorbereidingen voor de nieuwbouw. Het gedetailleerd inzichtelijk maken van de financiële consequenties en het maken van afspraken over de onderlinge verdeling. De organisatie en inrichting van de SIV uitwerken, samen met vakspecialisten van Veiligheidsregio Groningen en Brandweer Nederland De samenwerking tussen overheid en bedrijven (mogelijk in PPS-constructies) nader vormgeven, inclusief inverdienmogelijkheden. Hetzelfde geldt voor de mogelijkheid dat nietbedrijfsbrandweerplichtige bedrijven gezamenlijk een bedrijfsbrandweer oprichten die functioneert als BHV+ organisatie. In de Eemshaven wordt hier bij GDF Suez al enige ervaring mee opgedaan. 12

13 7. Communicatie De ontwikkelingen rond de brandweerzorg in de DEAL-gemeenten worden al jaren door diverse betrokkenen en geïnteresseerden gevolgd. Denk aan de vrijwilligers en het kantoorpersoneel van Brandweer Rayon Noord, de vier colleges van B en W en de gemeenteraden, de (samenwerkende) bedrijven in de Eemshaven en Oosterhorn, Veiligheidsregio Groningen en anderen. Dit vraagt om het zorgvuldig informeren van deze partijen. Voorgesteld wordt dat de vier gemeenten, ondersteund oor Brandweer Rayon Noord, de communicatie met college, gemeenteraad en (samenwerkende) bedrijven uitwerken. Brandweer Rayon Noord zal dan de communicatie met het eigen personeel uitwerken, waar nodig ondersteund door Veiligheidsregio Groningen. Elke doelgroep heeft hierin verschillende behoeften. De introductie van een extra beroepsbezetting vraagt om zorgvuldige communicatie met vrijwilligers, aangezien het merendeel van het repressieve werk op hen drijft, maar ook met het kantoorpersoneel dat erdoor kan worden geraakt. Richting colleges en gemeenteraden is een goede financiële onderbouwing van belang. Met de (samenwerkende) bedrijven in de Eemshaven en Oosterhorn is het zaak om de intenties te bespreken en goede afspraken te maken over de samenwerking in het vervolg. Met Veiligheidsregio Groningen zullen de goede en intensieve contacten worden voortgezet richting het eindresultaat. Om bovenstaande goed in te kunnen vullen, wordt voorgesteld om na besluitvorming in het BRNbestuur de inhoud van het masterplan informeel te delen met betrokkenen. 8. Conclusie Met het masterplan wordt beoogd een brede visie op de brandweerzorg in de DEAL-gemeenten te vertalen in een aantal concrete voorstellen. Terwijl de voorstellen vooral als doel hebben de repressie te versterken, moeten zij in samenhang worden gezien met initiatieven op het vlak van Brandveilig Leven & Ondernemen, die vanuit de regio worden ontplooid. Het waar nodig gericht werven van vrijwilligers is ook onderdeel van het plan. Met het realiseren van het masterplan wordt voldaan aan de door de gemeenten geformuleerde uitgangspunten voor verbetering van de brandweerzorg in het gebied. Het inrichten van de brandweerzorg in dit gebied is een zaak van de DEAL-gemeenten en de Veiligheidsregio. Hierin gezamenlijk optrekken is van groot belang. Temeer doordat de Wet veiligheidsregio s de verantwoordelijkheid over de brandweerzorg in een gemeenschappelijke regeling op regionaal niveau belegt, die is gebaseerd op verlengd lokaal bestuur. Een deel van de voorstellen zal worden gerealiseerd in de nieuwe situatie, die per 1 januari 2014 ingaat. In onderstaande tabel wordt samengevat per kazerne wat de consequenties van de voorstellen zijn. Gemeente Kazerne Consequentie Delfzijl Woldendorp Voldoet aan huidige eisen Wagenborgen Zeesluizen Voldoet aan huidige eisen Verbeterde dekking in industrieterrein Oosterhorn, Delfzijl, het gebied tussen Appingedam en Delfzijl en Delfzijl-West 13

14 Vervallen kazerne Hogelandsterweg Bierum Kazerne die aan huidige eisen voldoet Vervallen huidige kazerne Eemsmond Eemshaven Verbeterde dekking in Eemshaven, zuid-oosten van gemeente Eemsmond (zoals Roodeschool en Oosteinde), noord-oosten van Loppersum (zoals Zijldijk) en noord-delfzijl (zoals Spijk) Herlocatie kazernes Eemsmond Nieuwbouw/verbouw van Uithuizen- West/Uithuizermeeden-west of Uithuizen-Midden. Alternatief is huidige kazerne aan arbo-eisen laten voldoen Appingedam Appingedam Verbeterde dekking in Appingedam en Delfzijl-west Loppersum Loppersum Voldoet aan huidige eisen Verbeterde dekking noord-oosten van Loppersum (zoals Zijldijk) Middelstum Voldoet aan huidige eisen 9. Besluitvorming Het masterplan heeft als doel een toekomstbestendige inrichting van de brandweerzorg in de DEALgemeenten te realiseren. Uitgaand van de huidige setting, leidt het vaststellen en uitvoeren van onderstaande voorstellen tot een toekomstbestendige brandweerzorg in het DEAL gebied. Het bestuur van BRN wordt gevraagd: 1. Het masterplan vast te stellen en daarmee uitvoering te geven aan de volgende punten: a. In de Eemshaven een kazerne met een SIV en een driepersoons bezetting realiseren b. Aan de Zeesluizen een kazerne met het huidige materieel en daarnaast een SIV met een driepersoons bezetting realiseren. De kazerne aan de Hogelandsterweg komt hiermee te vervallen. c. De nieuwbouw van de kazerne in Bierum zo snel mogelijk te realiseren d. De nieuwbouw van de kazerne in Appingedam zo snel mogelijk te realiseren 2. Het masterplan ter definitieve besluitvorming voor te leggen aan de colleges, gemeenteraden en het Veiligheidsbestuur, ieder voor zover het de eigen bevoegdheden betreft 3. De regiobrede initiatieven op gebied van Brandveilig Leven & Ondernemen te ondersteunen 4. Te bevestigen dat uitvoering van bovenstaande besluiten leidt tot een toekomstbestendige brandweerzorg in de DEAL-gemeenten, inclusief de kazernes die geen aanpassingen behoeven 14