Richtlijn vermoedens huiselijk geweld of kindermishandeling. Versie 1 September Datum : 5 september 2013 Versie : 1 Auteur : Karin De Kremer

Transcriptie

1 Richtlijn vermoedens huiselijk geweld of kindermishandeling Versie 1 September 2013 Datum : 5 september 2013 Versie : 1 Auteur : Karin De Kremer

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Richtlijn vermoedens van huiselijk geweld en kindermishandeling Taken van de BGN-gewichtsconsulent 4 2. Stappenplan Stap 1 Onderzoek (in kaart brengen van signalen Stap 2 - Collegiale consultatie en zo nodig raadplegen van Advies- en Meldpunt Kindermishandeling of Steunpunt Huiselijk Geweld Stap 3 - Gesprek met de cliënt Stap 4 - Weeg de aard en de ernst van het huiselijk geweld of de kindermishandeling Stap 5 Beslissen: zelf hulp organiseren of melden 9 3. Bronvermelding 11 Richtlijn vermoedens huiselijk geweld of kindermishandeling, versie 1, september

3 1. Inleiding In het najaar van 2008 kondigden toenmalig staatssecretaris Bussemaker van VWS en de toenmalige ministers Hirsch Ballin van Justitie en Rouvoet van Jeugd en Gezin een wetsvoorstel aan waarin aan organisaties en zelfstandige beroepsbeoefenaren, in het kader van kwaliteitszorg, de plicht werd opgelegd om een meldcode te hanteren voor huiselijk geweld en kindermishandeling, daaronder ook begrepen seksueel geweld vrouwelijke genitale verminking, eergerelateerd geweld en ouderenmishandeling. Inmiddels is het wetsvoorstel aangenomen en geldt sinds de verplichting sinds 1 juli 2013 voor organisaties en zelfstandige beroepskrachten in de (jeugd)gezondheidszorg, het onderwijs, de kinderopvang, de jeugdzorg en de maatschappelijke ondersteuning en eveneens voor politie en justitie. Omdat er voor de BGN-gewichtsconsulent tot op heden niets was vastgelegd met betrekking tot vermoedens van huiselijk geweld of kindermishandeling en er binnen de praktijk wel gewerkt wordt met volwassenen en/of kinderen, is dit document tot stand gekomen. Dit document is bedoeld voor zowel de BGN-gewichtsconsulent die volwassenen begeleidt als de BGNgewichtsconsulent die kinderen begeleidt. Het document volgt het basismodel meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling, uitgegeven door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Ook is gebruik gemaakt van de informatie uit de KNMG-meldcode (Kindermishandeling en huiselijk geweld, Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst, maart 2012). De informatie uit beide documenten is zoveel mogelijk toegespitst op de situatie van de BGN-gewichtsconsulent. In deze richtlijn wordt een aantal instanties genoemd, waar u mee te maken kunt krijgen als u vermoedens van huiselijk geweld of kindermishandeling heeft. Deze instanties zijn: 1. Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) Het AMK geeft advies en onderzoekt (vermoedelijke) situaties van kindermishandeling en brengt zo nodig de juiste hulp op gang. Het AMK is de instelling voor iedereen met Richtlijn vermoedens huiselijk geweld of kindermishandeling, versie 1, september

4 vragen of meldingen over kindermishandeling. 1 Het AMK heeft een landelijk telefoonnummer: ( 0,05 p.m.) 2. Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG) Het Steunpunt is de verzamelnaam voor alle Steunpunten Huiselijk Geweld in het land. Dit zijn regionale organisaties waar slachtoffers, daders en omstanders terecht kunnen voor deskundig hulp en advies. 2 Landelijk nummer: ( 0,05 p.m.) 3. Raad voor de kinderbescherming De Raad voor kinderbescherming wordt ingeschakeld als de omstandigheden van een kind en zijn gezin zorgelijk zijn, de geboden vrijwillige hulpverlening niet (meer) voldoende is of het gezin geen hulp meer accepteert Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG) 4 Verder is het volgende systeem belangrijk: 1. Verwijsindex Risicojongeren (VIR) De verwijsindex risicojongeren (VIR) is een digitaal systeem dat risicosignalen van hulpverleners over jongeren (tot 23 jaar) bij elkaar brengt. Door de meldingen in de verwijsindex weten hulpverleners sneller of een kind ook bekend is bij een collega, zodat zij kunnen overleggen over de beste aanpak Richtlijn vermoedens van huiselijk geweld en kindermishandeling Misschien bent u het al eens tegengekomen: u krijgt bepaalde signalen, maar zou het nu echt zo ernstig zijn? Moet u het maar even zo laten of is ingrijpen gerechtvaardigd? Het stappenplan huiselijk geweld en kindermishandeling helpt u signalen van huiselijk geweld en kindermishandeling tijdig te herkennen en biedt u, als BGN-gewichtsconsulent, houvast in de stappen die u kunt of moet zetten als u binnen uw praktijk signalen van huiselijk geweld of kindermishandeling krijgt. 1 Zie 2 Zie 3 Zie 4 Zie 5 zie Richtlijn vermoedens huiselijk geweld of kindermishandeling, versie 1, september

5 Wat is huiselijk geweld? Huiselijk geweld is geweld gepleegd door iemand uit de huiselijke kring van het slachtoffer. De huiselijke kring betekent: partners, ex-partners, gezinsleden, familieleden en huisvrienden. Meestal is er sprake van een machtsverschil. Het slachtoffer is afhankelijk van de dader. Het gaat bij huiselijk geweld om lichamelijke, seksuele en psychische vormen van geweld. Onder huiselijk geweld wordt verstaan: - kindermishandeling - ouderenmishandeling - eergerelateerd geweld zoals eerwraak, vrouwelijke genitale verminking of huwelijksdwang - partnergeweld en ex-partnergeweld in alle verschijningsvormen (ook psychische mishandeling en stalking) Wat is kindermishandeling? Kindermishandeling is elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel Taken van de BGN-gewichtsconsulent De insteek van het gebruik van het stappenplan is dat er uiteindelijk hulp verleend wordt aan kind en/of ouder(s). Soms zal het nodig zijn om ouder(s) en kind tijdelijk civielrechtelijk en/of strafrechtelijk van elkaar te scheiden om bijvoorbeeld de veiligheid van het kind te kunnen waarborgen. Dit is niet de taak van de BGN-gewichtsconsulent. De taak van de BGNgewichtsconsulent is signaleren en aanpakken van (vermoedens van) huiselijk geweld of kindermishandeling volgens de richtlijnen zoals beschreven in dit document. 6 De gehanteerde definitie is overeenkomstig de definitie van kindermishandeling in artikel 1 onder p van de Wet op de Jeugdzorg. Richtlijn vermoedens huiselijk geweld of kindermishandeling, versie 1, september

6 2. Stappenplan Het (anoniem) vragen van advies aan het AMK bij vermoedens van kindermishandeling is altijd een must. Bij voorkeur wordt ook advies gevraagd aan een deskundige waar de casus anoniem aan voorgelegd kan worden. Denk hierbij aan de huisarts van de betrokkene. Vervolgens bepaalt de BGN-gewichtsconsulent, eventueel in samenspraak met het AMK, of melding moet volgen of (nog) niet. Het stappenplan geeft daarvoor criteria. Ook wordt omschreven wanneer u de Raad voor de Kinderbescherming of de politie moet inschakelen. De volgorde van het stappenplan is niet dwingend. Het gaat erom dat de BGN-gewichtsconsulent op enig moment in het proces alle stappen heeft doorlopen, voordat hij besluit een melding te doen. Soms zal men meteen in gesprek gaan met de cliënt, in andere gevallen kan het voor de hand liggen om eerst overleg te willen plegen met het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling of met het Steunpunt Huiselijk Geweld. Het gaat erom dat er weloverwogen een besluit van melding gedaan kan worden. Ook worden er geen termijnen aan de verschillende stappen gehangen. Het behoort tot de professionaliteit van de BGN-gewichtsconsulent om in te kunnen schatten hoe snel hij dient te handelen. Indien de bedenkingen een kind betreft, dient men in de afwegingen uitdrukkelijk rekening te houden met de leeftijd van en de verwachte gevolgen voor het kind. Het stappenplan ziet er als volgt uit en wordt vanaf paragraaf 2.1 verder uitgelegd: Stap 1: Onderzoek (in kaart brengen van signalen) Stap 2: Collegiale consultatie en indien nodig raadplegen van Advies- en Meldpunt Kindermishandeling of Steunpunt Huiselijk Geweld Stap 3: Gesprek met de cliënt Stap 4: Afweging van de aard en de ernst van het huiselijk geweld of de kindermishandeling Stap 5: Beslissen: zelf hulp organiseren of melden 2.1. Stap 1 Onderzoek (in kaart brengen van signalen) Als u (kinder)mishandeling vermoedt of vaststelt, verzamel dan alle aanwijzingen die uw vermoeden of constatering kunnen onderbouwen of ontkrachten en leg deze vast in het dossier Richtlijn vermoedens huiselijk geweld of kindermishandeling, versie 1, september

7 van uw cliënt. U kunt hierbij gebruik maken van het beschrijven van zoveel mogelijk feiten. Waarom zijn er vermoedens van huiselijk geweld of kindermishandeling? Welk signaal of welke persoon zorgt ervoor dat u aan huiselijk geweld of kindermishandeling denkt? Op welke dag en op welk tijdstip zag u uw cliënt? Waren er uiterlijke veranderingen waardoor u aan huiselijk geweld of kindermishandeling dacht? Beschuldigt de ene ouder de ander van kindermishandeling, betrek dan zo mogelijk ook de andere ouder. Zie hiervoor ook stap 3. Beschrijf in het dossier ook: - alle uitkomsten van onderzoek; - de inhoud van overleg met anderen; - of voor gegevensverstrekking toestemming is gevraagd of verkregen; - de ondernomen stappen. Indien uw vermoeden onterecht was, dient u dat ook te vermelden. Wees feitelijk en onderscheid eigen bevindingen van meningen van anderen Stap 2 - Collegiale consultatie en indien nodig raadplegen van Advies- en Meldpunt Kindermishandeling of Steunpunt Huiselijk Geweld Vraag advies aan het AMK of SHG en bij voorkeur ook aan andere terzake deskundige(n) over uw vermoedens en bevindingen. Presenteer de casus anoniem. Bij advies is er (anders dan bij een melding) geen sprake van uitwisseling van persoonsgegevens. Het vragen van advies bij een anonieme casus is dan ook niet in strijd met het beroepsgeheim. Een advies van een Team Kindermishandeling waar het AMK aan deelneemt, geldt ook als advies van het AMK. Vraag aan het AMK: - of sprake kan zijn van (kinder)mishandeling; - hoe u meer duidelijkheid kunt krijgen; - hoe u het vermoeden met kind en/of ouders kan bespreken; Richtlijn vermoedens huiselijk geweld of kindermishandeling, versie 1, september

8 - welke hulp het risico kan afwenden; - hoe taken en verantwoordelijkheden zijn te verdelen; - of een melding nodig is. Advies vragen is iets anders dan melden. Na een adviesgesprek onderneemt het AMK geen actie in de richting van kind en gezin, na een melding wel. Na een melding stelt het AMK onderzoek in naar de situatie van het kind. Vervolgens wordt de juiste hulp ingeschakeld. Het AMK verleent zelf geen hulp, maar zet wel alle noodzakelijk hulp in gang. Na melding is het AMK verplicht u te melden welke stappen er worden ondernomen om de situatie van het kind te verbeteren. De mate waarin u betrokken bent in het gezin, geldt als mate voor de hoeveelheid informatie die het AMK u kan verstrekken Stap 3 - Gesprek met de cliënt Alhoewel de volgorde van het stappenplan niet dwingend is, adviseert de BGN om na inwinnen van advies bij het AMK, de signalen van huiselijk geweld of kindermishandeling en mogelijke oplossingen te bespreken met de betrokkenen. Heeft u behoefte aan ondersteuning bij deze stap, dan kunt u hierover advies vragen aan een collega en/of aan het AMK of SHG. De volgende richtlijnen kunt u aanhouden voor een gesprek: 1. Leg de cliënt het doel uit van het gesprek; 2. Beschrijf de feiten die u hebt vastgesteld en de waarnemingen die u hebt gedaan; 3. Nodig de cliënt uit om een reactie hierop te geven; 4. Kom pas na deze reactie zo nodig en indien mogelijk met een interpretatie van hetgeen u hebt gezien, gehoord en waargenomen. Laat een gesprek alleen achterwege als dat onmogelijk is: - voor de veiligheid of gezondheid van het kind of andere kinderen uit het gezin; - omdat u kind en/of ouder(s) dan uit het oog zult verliezen; - voor uw eigen veiligheid. Richtlijn vermoedens huiselijk geweld of kindermishandeling, versie 1, september

9 Besluit u het vermoeden niet te bespreken, zoek dan waar mogelijk naar een ander moment om ouders en/of kind alsnog in te lichten over uw vermoedens en over een eventueel gedane melding. Bij melding van kindermishandeling bij het AMK kunt u ervoor kiezen om anoniem te blijven. Als met het AMK afgesproken wordt dat u anoniem blijft voor het gezin, zorgt het AMK ervoor dat ouders uw identiteit niet kunnen achterhalen. Let wel: u kunt niet anoniem blijven ten opzichte van het AMK. Anonieme meldingen worden niet in behandeling genomen. De BGN-gewichtsconsulent kent geen geheimhoudingsplicht of beroepsgeheim, echter in het handboek cliëntbegeleiding is de volgende bepaling opgenomen: 2.5 Privacy: De privacy wordt te allen tijde gerespecteerd. Alle informatie wordt vertrouwelijk behandeld. De cliënt dient het privéleven van de gewichtsconsulent te respecteren. De Wet op de Jeugdzorg geeft beroepskrachten in geval van vermoeden van kindermishandeling een meldrecht. Dit houdt in dat iedere hulpverlener het recht heeft om een vermoeden van kindermishandeling bij het AMK te melden. Voor deze melding hebben zij geen toestemming nodig van de ouders of het kind Stap 4 - Weeg de aard en de ernst van het huiselijk geweld of de kindermishandeling Op basis van de signalen, het ingewonnen advies en het gesprek met de cliënt, kunt u het risico op huiselijk geweld of kindermishandeling afwegen. U kunt - zo nodig zonder toestemming van kind en/of ouders - overleggen met andere bij het gezin betrokken professionals (jeugdarts, huisarts, behandelend specialist, gezinsvoogd, leerkracht of leidster). Er kan ook een melding aan de Verwijsindex Risicojongeren (VIR) gedaan worden, als dat nodig is om een vermoeden van kindermishandeling te verifiëren of om hulp onderling af te stemmen. Deze melding aan de VIR kan niet door de BGN-gewichtsconsulent gedaan worden, slechts door hulpverleners in de jeugdgezondheidszorg, het onderwijs, de jeugdzorg en bij justitie. Zij kunnen hiervoor een autorisatie krijgen van de gemeente. Richtlijn vermoedens huiselijk geweld of kindermishandeling, versie 1, september

10 2.5. Stap 5 Beslissen: zelf hulp organiseren of melden Blijft uw vermoeden bestaan na het overleg (stap 3 en 4), maar bent u overtuigd dat het risico voor uw cliënt voldoende kan worden afgewend door vrijwillige hulp? Dan kunt u besluiten (nog) niet te melden en spant u zich in om noodzakelijke hulp te verlenen of elders in gang te zetten. U monitort zelf de voortgang en effectiviteit van deze hulp of zorgt dat een ander dit doet. Blijkt of lijkt het risico niet langer af te wenden, meld dan alsnog bij het AMK of SHG. Weeg de risico s. Soms kan hulp risico s nog afwenden. Verwijs in dat geval ouders en/ of kind en check of de hulp voldoende effect heeft. Blijf alert op hernieuwde signalen. Is er reële kans op schade? Zo spoedig mogelijk melden bij AMK of SHG Blijft uw vermoeden bestaan of bevestigd en is er een reële kans op schade voor uw cliënt die niet (meer) met hulpverlening is af te wenden, doe dan zo spoedig mogelijk een melding bij het AMK of SHG. Informeer kind en/of ouders tevoren, tenzij dit niet mogelijk is: 1. vanwege de veiligheid van het kind of andere kinderen uit het gezin 2. omdat u kind en/of ouder(s) dan uit het oog zult verliezen 3. voor uw eigen veiligheid Zet uw melding ook door als kind en/of ouders na het informeren bezwaar maken. Onderbouw uw melding zo feitelijk mogelijk. Vermeld het als informatie van anderen afkomstig is. Als u mondeling informatie heeft verstrekt, is aan te raden het AMK of SHG een schriftelijke weergave ter goedkeuring te vragen. Vraag ook welke stappen u zelf nog kunt zetten. U kunt afzien van de melding met betrekking tot uw cliënt als: a. de veiligheid van de cliënt, die van u zelf, of die van een ander in het geding is; b. u goede redenen hebt om te veronderstellen dat de cliënt daardoor het contact met u zal verbreken. Richtlijn vermoedens huiselijk geweld of kindermishandeling, versie 1, september

11 Het AMK is de eerstelijns voorziening voor het doen van meldingen. Dreigt er echter acuut gevaar voor de veiligheid of het leven van een kind? Schakel dan eerst de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) of de politie in. Acuut gevaar? Schakel eerst Raad voor de kinderbescherming en/of politie in! Regionaal kantoor: / Politie: 112 (nood) Richtlijn vermoedens huiselijk geweld of kindermishandeling, versie 1, september

12 3. Bronvermelding - Basismodel Meldcode - KNMG Meldcode kindermishandeling en huishoudelijk geweld Tot slot hebben we nog een aantal interessante website voor u op een rijtje gezet: 1. (landelijk platform aanpak kindermishandeling) 2. (landelijke vakgroep aandachtsfunctionarissen kindermishandeling) 3. (landelijke training aanpak kindermishandeling) 4. (Een kind is ieder mens jonger dan 18 jaar) 5. Richtlijn vermoedens huiselijk geweld of kindermishandeling, versie 1, september