Werkblad Bestuur. Vrede van Utrecht VO Werkblad verdieping 1: Bestuur: Waarom kon de Republiek geen vuist maken?

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Werkblad Bestuur. Vrede van Utrecht VO Werkblad verdieping 1: Bestuur: Waarom kon de Republiek geen vuist maken?"

Valentijn van der Woude
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Werkblad Bestuur 1a. HET BESTUUR VAN DE REPUBLIEK Lees de bijbehorende tekst over het bestuur van de Republiek (zie laatste blad). Vul daarna onderstaand schema in aan de hand van de informatie in de tekst. Schrijf telkens de bestuurlijke functie op en, indien vermeld in de tekst, de bijbehorende taken. De bestuurlijke functies die ingevuld moeten worden: stadhouder afgevaardigden steden Gewestelijke staten geëligeerden raadspensionaris Staten-Generaal afgevaardigden ridderschap

1b. REPUBLIEK VS. EUROPA Beantwoord onderstaande vragen over het bestuur in de Nederlandse Republiek en in andere landen in 1713. Deel 1. a. Wie stond in 1713 aan het hoofd van het land in Frankrijk?

2 1b. REPUBLIEK VS. EUROPA Beantwoord onderstaande vragen over het bestuur in de Nederlandse Republiek en in andere landen in Deel 1. a. Wie stond in 1713 aan het hoofd van het land in Frankrijk? b. En in Engeland? c. En wie in Spanje? d. Wie nam in deze landen de beslissingen met betrekking tot oorlogvoering? e. En wie nam de beslissingen over de rechtspraak? Deel 2. f. Wie nam in de Nederlandse Republiek de beslissingen over de oorlogvoering? g. En wie nam daar de beslissingen over de rechtspraak? Deel 3. h. Kun je spreken over één bestuur in de Nederlanden? Waarom wel of niet? i. Wat is het belangrijkste verschil tussen het bestuur in de Republiek en het bestuur in de meeste andere Europese landen rondom 1713?

3 j. Een bestuur waarbij één iemand de baas is, noem je een gecentraliseerd bestuur. Een bestuur waarbij meerdere mensen of groepen de baas zijn, noem je een gedecentraliseerd bestuur. Een bestuur met een koning aan het hoofd heet een bestuur. Een bestuur met een Staten-Generaal en Gewestelijke Staten aan het hoofd heet een bestuur. h. Zie je in het huidige bestuur van Nederland nog aspecten terug uit het bestuur van de Nederlandse Republiek van het begin van de 18 e eeuw? Zo ja, welke?

4 2. HET UTRECHTS BESTUUR Lees het onderstaande stukje tekst over de poging van de stad Utrecht om de kosten van de onderhandelingen te verhalen. Beantwoord daarna in tweetallen de onderstaande vragen. Mocht je er écht niet uitkomen wat een woord betekent, dan kan je je docent om hulp vragen. Het onderstaande stukje is geschreven op 16 december 1711, nog voor de onderhandelingen zouden starten. Het stadhuijs ende de vroedschap [ ] communiceerde de heeren borgermeesteren tot het congres van dat haer ed: met de heeren gecommitteerde vredehandeling [ ] off de saeken tot het verveerdigen van de Vrede hadden in besoigne geweest over de plaets van het aenstaende congres van de heeren plenytentiarisen (=diplomaten) en publicque ministers, het approprieren (=geschikt maken) en het meubileren van de selve plaets met het gene daer aen dependeert (=afhankelijk is), ende dat welgemelte heeren geen convenabelder en bequaemer plaets in deese stad, tot het houden van het gemelte congres voorqueam als de grote raadkaemer en eenige vertrecken daer toe te verveerdigen hier op het stadhuys: waer op gedelibereerd synde heeft de vroedschap eenparigh goedgevonden het stadhuijs tot het te houden congres te offereren en daer toe in te ruijmen de grote raadkaemer beneffens nogh eenige kamers tot de vertrek en spreekkamers ende syn de heeren borgermeesteren beneffens de heern de Milan Visconti, Pelters, en Rynesteijn, mitsgaeders oud en tegenwoordige cameraers versogt en geauthoriseerd omme de voorschreeve grote raadkaemer ten dien eijnde bequaem te maeken ende te doen versien van de stoelen tafels lugters vloertapijten als andersints daer toe gerequireerd (=verzocht), alsmede de andere vordere kamers die eenighsints gemist sullen konnen worden daer toe te approprieren en meubileren en tot het verplaetsen van de chartres (=oorkonde) en papieren in de voorschreeve caemers tot nogh toe synde geweest andere bequame plaetsen het sy boven off beneeden int stadhuijs uyt te sien en de nodige ordres toen dien sine te stellen, mits egter dat deese stad wegens haere te doend costen en te lyde schade sal moeten worden gededomageert off door haer hoogh mog: de heeren Staeten Generael off door de ed: mog: heeren Staeten desen provintie. a. ende dat welgemelte heeren geen convenabelder en bequaemer plaets in deese stad, tot het houden van het gemelte congres voorqueam als de grote raadkaemer (regels 5-6). Wat wordt in dit stukje gezegd? b. Wat moest er allemaal gebeuren in de kamers die gebruikt zouden worden voor de onderhandelingen? c. Op wie probeerde de stad Utrecht de kosten te verhalen van alles dat in de te gebruiken kamers moest gebeuren?

5 De stad Utrecht kreeg geen concreet antwoord op dit verzoek. Het is voor ons onduidelijk of zij de kosten hebben kunnen verhalen op de provincie of de Staten-Generaal. Er is een grote kans dat de stad Utrecht de kosten niet vergoed heeft gekregen, mogelijk omdat het op hoger niveau niet lukte een gezamenlijke beslissing te nemen. Dit stukje over Utrecht typeert het bestuur van de Nederlandse Republiek: een besluit nemen duurde heel lang en veelal waren er problemen met het verkrijgen van de vaak vereiste meerderheid of unanimiteit. Zo ging het ook tijdens de vredesonderhandelingen: het gewest Utrecht wilde bijvoorbeeld graag vrede, terwijl het gewest Holland de oorlog tegen Frankrijk liever voortzette. Er kon dus geen eenheid bereikt worden. Een Franse gezant zei ten tijde van de onderhandelingen tegen een Nederlandse gezant: Wij onderhandelen bij u, over u en zonder u. Wat bedoelde hij hiermee? Waarom kon de Nederlandse Republiek, denk jij, geen vuist maken bij de onderhandelingen? En deden ze dus eigenlijk niet mee?

Zij beloofden elkaar steun in de strijd tegen de Spanjaarden tijdens de Nederlandse Opstand.

6 Tekst bij opdracht 1a, werkblad 1: Het bestuur van de Republiek De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden was een statenbond, zoals nu de VS. In 1579 hadden de zeven noordelijke gewesten (=provincies) van de Lage Landen een verdrag gesloten, de Unie van Utrecht. Zij beloofden elkaar steun in de strijd tegen de Spanjaarden tijdens de Nederlandse Opstand. Elk gewest werd bestuurd door de Gewestelijke Staten en deze Staten kozen hun afgevaardigden voor de Staten- Generaal. Daarnaast mocht elk gewest een stadhouder benoemen. Het woord stadhouder betekent plaatsvervanger. Dat was ook de oorspronkelijke functie van een stadhouder: plaatsvervanger van de koning van Spanje. Doordat de Republiek der Verenigde Nederlanden zeven gewesten kende, konden er dus in theorie zeven stadhouders zijn. In de praktijk waren het er meestal maar twee. Groningen en Friesland kozen meestal dezelfde stadhouder en de overige vijf gewesten, Holland, Zeeland, Utrecht, Gelre en Overijssel, deden dat ook. De belangrijkste taak van een stadhouder was die van opperbevelhebber (=kapitein-generaal) van leger en vloot. Daarnaast zaten de stadhouders ook in de Staten- Generaal. Door deze taken had de stadhouder, net als de raadspensionaris veel invloed op het bestuur van de Republiek. De Hollandse steden waren veruit de belangrijkste binnen de Republiek en het gewest Holland betaalde daardoor ook 60% van alle belastingen die aan de Staten-Generaal betaald moesten worden. Het gewest had hierdoor veel macht binnen de Staten-Generaal en dat maakte vooral de raadspensionaris van Holland, de hoogste ambtenaar van het gewest na de stadhouder, een belangrijk persoon binnen de Republiek. De raadspensionaris was ook de voorzitter van de vergaderingen van de Staten van Holland en leidde daarnaast de delegatie van Holland in de Staten-Generaal. Omdat de raadspensionaris bij al deze vergaderingen aanwezig was, was hij ook het beste op de hoogte. Hij had daardoor veel invloed in het bestuur van de Republiek. Tegenwoordig is de functie van raadspensionaris te vergelijken met een minister van binnenlandse zaken en financiën. Voor het bestuurbaar houden van de Republiek waren de stadhouders en de raadspensionarissen erg belangrijk. De verhouding tussen de afzonderlijke gewesten en de Republiek als geheel was niet duidelijk. De gewesten bezaten een enorme vrijheid en bepaalden bijvoorbeeld hun eigen wetten, belastingen en rechtspraak. Daarnaast bleek dat ook uit hun positie in de Staten-Generaal: alle gewesten moesten het met elkaar eens zijn om belangrijke beslissingen te kunnen nemen en elk gewest bezat het vetorecht, waardoor zij een besluit kon tegenhouden. Afgevaardigden van de zeven gewesten kwamen naar Den Haag voor een bijeenkomst die de Staten-Generaal werd genoemd. De Staten- Generaal nam gezamenlijke beslissingen van de gewesten over buitenlandse zaken, oorlog en vrede en over de gezamenlijke financiën. In de

7 Gewestelijke Staten werd besloten hoe een gewest zou stemmen bij die gezamenlijke beslissingen en als er tijdens een vergadering van de Staten-Generaal een nieuw voorstel kwam, moesten de afgevaardigden eerst ruggespraak houden met het thuisfront. Dit betekende dat ze terug moesten naar hun eigen gewest om daar te bespreken wat het gewest zou stemmen. Reizen ging in de 17 e en 18 e eeuw nog niet zo gemakkelijk als het nu gaat en er kon zo dus erg veel tijd overheen gaan, voordat de Staten-Generaal een beslissing kon nemen. In de statenvergaderingen van de Staten van Utrecht namen afgevaardigden uit de Utrechtse steden en afgevaardigden uit de Utrechtse ridderschap (=edelen) deel. Deze groepen hadden beide één stem. Daarnaast hadden de geëligeerden, de afgevaardigden van de Utrechtse kapittels (kerken) vaak ook edelen een stem in de statenvergaderingen. Zij vormden het eerste lid van de Gewestelijke Staten en spanden vaak samen met de ridderschap (het tweede lid). De Utrechtse steden, die het derde lid vormden, vaak het onderspit dolven. Bovendien waren er binnen dit derde lid vaak onderlinge verschillen. De stad Utrecht stond vaak alleen tegenover de andere steden uit het gewest: Amersfoort, Rhenen, Wijk bij Duurstede en Montfoort.

Vergelijkbare documenten

NEDERLAND IN DE 16e EEUW

NEDERLAND IN DE 16e EEUW In de 16e eeuw vielen de Nederlanden onder de Spaanse overheersing. Er bestonden grote verschillen tussen de gewesten (= provincies), bv: - dialect - zelfstandigheid van de gewesten