Het Levende Woord Theosofische beschouwingen bij het Johannes-evangelie Lezing en PowerPoint van David Roef-Nieuwejaers

Transcriptie

1 Het Levende Woord Theosofische beschouwingen bij het Johannes-evangelie Lezing en PowerPoint van David Roef-Nieuwejaers Op 15 oktober 2016 organiseert de Theosofische Vereniging in Nederland in samenwerking met het Internationaal Theosofisch Centrum de najaarsdag Het Levende Woord beschouwingen over het Johannes-evangelie door David Nieuwejaers (voorheen Roef). H.P. Blavatsky bespreekt het Johannes-evangelie als een esoterische tekst. Daarbij staat zij in een lange traditie van mystici en theosofen die in dit evangelie de gehele innerlijke weg belichaamd zien. Deze najaarsdag wil u uitnodigen tot een symbolische verkenning van dit wonderbaarlijke geschrift. De volgende onderwerpen komen aan bod: de Logos of het Woord, Johannes de Doper, de bruiloft in Kana, symboliek van brood en wijn, de tempelreiniging, het mysterie van de kruisiging en opstanding. David Nieuwejaers begon zijn studies in het esoterische en mystieke denken ongeveer dertig jaar geleden binnen de moderne theosofische beweging. Hij gaf vele lezingen en leidde studieklassen. Professioneel is hij werkzaam als universitair docent strafrecht aan de Universiteit van Maastricht. De laatste jaren voelt hij zich vooral sterk verbonden met de joods-christelijke wijsheidstraditie, de theosophia van het Westen. Vanuit deze inspiratie geeft hij ook lezingen en studieklassen. Sinds 2012 volgt hij een scholing in westerse mystiek en meditatie bij Stichting Arcana, opgericht door godsdienstfilosoof Daniël van Egmond. De vroege kerkvader Clemens van Alexandrië omschreef het Evangelie van Johannes, de geliefde leerling van Jezus, als een zuiver geestelijk evangelie. Hij deed dit om het onderscheid duidelijk te maken met de andere drie evangeliën, die zo sterk op elkaar lijken dat men ze later synoptische evangeliën ging noemen. Ook de moderne theosofe H.P. Blavatsky bespreekt dit evangelie als een bij uitstek esoterische tekst. Daarmee staat zij in een lange traditie van mystici en theosofen die in het Johannes-evangelie de gehele innerlijke Weg belichaamd zien. Deze studiedag wil ik u uitnodigen tot een symbolische verkenning van dit wonderbaarlijke geschrift. De volgende onderwerpen komen aan bod: de Logos of het Woord, Johannes de Doper en het mysterie van kruisiging en opstanding. Aan de hand van mystieke bronteksten wordt het evangelie nader besproken. Daarbij zal onder meer gebruik worden gemaakt van de geschriften van Origenes, Johannes Scotus, Meister Eckhart, Jacob Boehme, Blavatsky en Maurice Nicoll. 1 Het levende woord 1

2 In den beginne was het Woord, het Woord was bij God, en het Woord was God. Dit was in den beginne bij God. Alle dingen zijn door Hem gemaakt, en zonder Hem is geen ding gemaakt, dat gemaakt is. In Hem was het Leven, en het Leven was het Licht der mensen. En het Licht schijnt in de duisternis, en de duisternis heeft het niet begrepen. Joh. 1:1-5 De innerlijke betekenis van evangeliën Waarom koos Blavatsky voor het Johannes-evangelie, want ook andere evangeliën kunnen theosofisch worden beschouwd. Blavatsky wilde het Johannes-evangelie in het Westen onder de aandacht brengen, omdat het over de Goddelijke Wijsheid gaat. Het gaat over een universele wijsheidstraditie, waarin de Joodse traditie in het Christendom is belichaamd. Eind 19 e eeuw heeft deze zienswijze tot een religieuze revolutie geleid. De eerste Christelijke mystici en kerkvaders waren bekend met deze wijsheid die buiten ruimte en tijd staat. Ook latere mystici schreven over deze wijsheid, zoals Origenes, Johannes Scotus, Meister Eckhart, Jacob Boehme, Maurice Nicoll, Daniel van Egmond. De bronnen zijn veelzijdig en veelvuldig. 2 Het levende woord 1

3 Het Johannes-evangelie gaat over het gaan en beleven van de weg naar Goddelijke Wijsheid. Het evangelie bestaat uit verschillende lagen. De andere evangeliën benadrukken de menselijke natuur van Jezus in tegenstelling tot Johannes. Het begint al bij de Proloog: In de beginne was het woord In deze zin zit iets heiligs, het is een roep. De kernboodschap van het Johannes evangelie is: Transformatie. Door stil te staan bij het Johannes-evangelie leren we de Heilige geschriften zowel uiterlijk als innerlijk te begrijpen. Het uiterlijke deel heeft te maken met onderwerpen uit die tijd en het innerlijke heeft te maken met een verborgen dimensie, de esoterische kant. Iedere religie wil de verborgen kant uitleggen en dat gebeurt eerst door de uiterlijke mens aan te spreken. Als je hierdoorheen breekt, kun je het mystieke hart van de mens bereiken. Dat is de ziel van de religie. Mensen in de tijd van Blavatsky wilden zich vooral vasthouden aan de uiterlijke vorm van de evangeliën, maar dan dwaal je af van de wezenlijke boodschap. Het gaat er juist om dat je beide kanten leert kennen. Er zijn altijd zieners en mystici geweest die hebben gewezen op de innerlijke, verborgen kant van de religie. Het gaat er niet om de wetten of geboden af te schaffen, maar juist om die te belevendigen. De mystieke kant krijgt vorm via rituelen en feesten; dat zijn de wegwijzers naar de ziel. In het evangelie van Filippus, 67 staat : De waarheid is niet naakt in de wereld gekomen maar in symbolen en afbeeldingen; anders zou de wereld de waarheid niet kunnen ontvangen. Er is wedergeboorte en een afbeelding van wedergeboorte. Het is nodig dat men door de afbeelding tot wedergeboorte komt. Want wat is de opstanding en wat is haar afbeelding? Door de afbeelding wordt de opstanding bewerkstelligd. Het gaat om iconen, symbolen. Er moet een opstanding in de mens tot stand komen. Zie het passieverhaal. Door de afbeeldingen van de iconen en symbolen kom je tot die wedergeboorte. En die wedergeboorte kan van moment tot moment plaatsvinden. De enige oorzaak van verkeerde opvattingen en goddeloze of onkundige beweringen over God lijkt te zijn dat de Schrift niet geestelijk wordt begrepen, maar alleen letterlijk wordt opgevat. Het is dan ook niet zonder gevaar te beweren dat je het bij het lezen gemakkelijk begrijpt. Daarvoor is namelijk 'de sleutel tot de kennis' nodig. Origines ( ) Hiervoor is de sleutel tot kennis nodig. Het gaat om innerlijke kennis, de eenwording met de ziel. 3 Het levende woord 1

4 Centrale boodschap - Innerlijke Wedergeboorte Volgens Origines zijn er drie niveaus van Zijn: 1. Wereld van het lichaam: het fysieke. De zintuiglijke wereld. Ook de persoonlijkheid. 2. Wereld van de Ziel: de psyche. De wereld van symbolen. Deze wereld neemt de middenpositie in. 3. Wereld van de Geest: het Heilige Het Ene. De wereld van het vormloze. Deze wereld staat buiten ruimte en tijd. Het gaat over het Schone, het Goede en het Ware. De volgende methoden zijn te gebruiken om teksten uit te leggen: 1. Door de goddelijke leer drie keer op te schrijven, zo leg je de bedoelingen neer in je eigen ziel. Dit is volgens een spreuk van Koning Salomo. 2. Door de schrift te lezen a. vanuit het lichaam, dit is de letterlijke betekenis b. vanuit de ziel c. vanuit de Geest 3. Door er een relatie mee aan te gaan, zo kom je dichter bij de bedoeling van de tekst. De mens kan als enige wezen lang fysiek staan. Daarmee is de uiterlijke mens een symbool geworden voor het opstaan van de ziel. De ziel is de wereld van symbolen. En dit gaat niet over menselijke fantasie. Symbolen hebben een eigen staat van zijn. De symbolen kunnen ook gezongen worden, via mantra s bijvoorbeeld. Zo is het beeld van de opgaande en ondergaande zon een symbool van de spirituele zon, die wordt ervaren als warmte, licht en liefde. Er wordt een nachtelijk gesprek gevoerd tussen Jezus en Nicodemus. Nicodemus staat hier voor het aspect van de mens die de letterlijke betekenis begrijpt, maar nog niet geraakt is door de innerlijke betekenis. Ik zeg u: Als iemand niet opnieuw geboren wordt, kan hij het Koninkrijk van God niet zien. Nicodemus zei tegen Hem: Hoe kan een mens geboren worden als hij oud is? Hij kan toch niet voor de tweede keer in de schoot van zijn moeder ingaan en geboren worden? Jezus antwoordde: Als iemand niet geboren wordt uit water en Geest, kan hij het Koninkrijk van God niet binnengaan. Wat uit het vlees geboren is, is vlees; en wat uit de Geest geboren is, is geest. 4 Het levende woord 1

5 Joh.3: 3-6 Om het Koninkrijk der Hemelen binnen te gaan moet je opnieuw geboren worden. Dan wordt er een ander wezen in ons geboren: de Christus in mij. Het gaat om een kwalitatieve verandering. Op het kruispunt van de verticale - met de horizontale lijn vindt de verandering plaats. De horizontale mens moet de voorwaarden scheppen om de verticale mens binnen te kunnen laten. Dan ben je burger geworden van een andere wereld. Het oude leven zal minder moeten worden en worden gekruisigd. Dan ben je Zoon van de Levende Vader. Het Koninkrijk der hemelen is een innerlijke staat, niet een uiterlijke plaats. Het is een innerlijke staat van ontwikkeling die een mens kan bereiken. Er is geen kwestie van tijd en ruimte, van wanneer en waarmee verbonden zijn, want het is altijd aanwezig, boven de mens uit, als een hogere mogelijkheid van hemzelf. Maurice Nicoll Jezus zei: Als zij die jullie leiden zeggen: Zie, het Koninkrijk is in de hemel, Dan zullen de vogelen des hemels jullie voor zijn. Als zij zeggen: Het is in de zee, dan zullen de vissen jullie voor zijn. Maar het Koninkrijk is binnen in jullie en buiten jullie.. Als jullie jezelf kennen zullen jullie ook gekend worden en zullen jullie weten dat jullie zonen van de levende Vader zijn. 5 Het levende woord 1

6 Maar als jullie jezelf niet kennen dan zullen jullie in armoede zijn; dan zijn jullie de armoede Evangelie van Thomas, logion 3 Paulus over het Koninkrijk der Hemelen: Zo bent u dus geen vreemdelingen en ontheemden meer, maar medeburgers van de heiligen en huisgenoten van God, gebouwd op het fundament van de apostelen en profeten, waarvan Christus Jezus zelf de hoeksteen is. Op Hem, die het hele bouwwerk in zijn voegen houdt, groeit het uit tot een heilige tempel. Op Hem wordt ook u mee opgebouwd tot een woning van God, in de Geest. Efeziërs 2: We zijn dan stenen van een Heilige Tempel geworden, ieder mens wordt zelf tempel. De Logos vormt het cement en de structuur. Het Johannes-evangelie gaat over verbinden, in relatie gaan. Blavatsky laat in haar boek Isis ontsluierd inzichten zien, die pas later zijn ontdekt. Bijvoorbeeld in de Nag Hammadigeschriften. Mattheus, de mens Johannes, de adelaar 6 Het levende woord 1

7 Marcus, de leeuw Christus Lucas, de stier Joannes werd geassocieerd met de adelaar vanwege de kracht en het majesteitelijke van deze vogel. De adelaar is bovendien het enige dier dat in de zon kan kijken zonder verblind te worden. In de sacrale kunst, waaronder die van de Kelten, zijn er ook mythologische figuren afgebeeld waarin Johannes steeds als adelaar is afgebeeld. 7 Het levende woord 1

8 Zo zijn er in Johannes aspecten die ook in ons tot wasdom moeten komen. Johannes Scotus ( ) Hij zegt over de geliefde leerling, zoals Johannes wordt genoemd: De geestelijke stem van de Adelaar weerklinkt in het gehoor van de gemeenschap. Mogen de oren het voorbijgaande geluid van de stem opvangen, maar moge de innerlijke geest de eeuwige kennis doordringen. Het is als de vluchtige stem van een vogel die zo hoog vliegt dat hij niet alleen boven lucht, ether en de hele waarneembare wereld uitstijgt, maar ook boven iedere gedachte en overwinning. Die stem gaat voorbij aan alles wat is en niet is, op de vlugge wieken van de meest innerlijke openbaring van Gods Woord, met het inzicht van de helderste en verhevenste contemplatie. Met alles wat is bedoel ik de dingen die op een of andere manier waargenomen kunnen worden door mensen of engelen. Al diegenen komen van God en behoren dus tot de schepping die uit de ene oorzaak van alles is voortgekomen. Alles wat niet is wil zeggen: wat niet bereikt kan worden door enige vorm van kennis. Zo vliegt de gezegende verkondiger van Gods woord, Johannes, niet alleen uit boven alles wat kan worden begrepen of in woorden uitgedrukt, maar hij stijgt ook op tot datgene wat alle kennis en betekenis te boven gaat. Buiten alle dingen om, in een onuitsprekelijke geestesvlucht, wordt hij verheven tot het wonderbaarlijke inzicht, dat het begin van alle Eenheid is. Dat begin en dat Woord zijn de Vader en de Zoon, en hij weet heel goed hoezeer zij een ongrijpbare eenheid vormen die boven de natuur zelf uitstijgt en die los van alles, geheel op zichzelf bestaat. Dan begint Johannes zijn evangelie door te zeggen: In het begin was het Woord. ( Joh 1:1) De adelaar vliegt boven alles wat het denken te boven gaat, boven de natuur die geschapen is; zelfs de natuur gaat het nog te boven. Dus is Johannes in de hoogste hemelen geweest. Hij is gestegen voorbij de schepping en heeft ervaren hoe de Goddelijke werkzaamheid tot uitdrukking komt. Bijvoorbeeld hoe de Goddelijke Liefde tot uitdrukking komt als werkzaamheid in zijn hart. 8 Het levende woord 1