H4SK-H7. Willem de Zwijgerteam. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Willem de Zwijgerteam 28 juli 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave paragraaf 7.1 Wat is maagzuur? paragraaf 7.2 Basen paragraaf 7.3 Zuur-base reactie paragraaf 7.4 ph Toepassingsvraag 1 Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 paragraaf 7.1 Wat is maagzuur? Vraag 1. Mieke wil de zuurgraad van een oplossing onderzoeken met twee verschillende zuur-baseindicatoren en neemt hierbij het volgende waar: I de oplosing kleurt oranje met methylrood II de oplossing kleurt blauw met broomkresolgroen Wat is de beste schatting voor de grenswaarde van de ph in deze oplossing? a. tussen 5,4 en 6,0 b. tussen 4,8 en 5,4 c. tussen 4,8 en 6,0 d. tussen 3,8 en 6,0 Vraag 2. Gegeven: Zuiver water geeft met lakmoes een paarse kleur. Een stof geeft na toevoegen en oplossen in water met lakmoes een blauw kleur. Welke stof kan dan toegevoegd zijn aan met water met lakmoes? a. soda b. azijn c. zoutzuur d. natriumchloride Vraag De naam van HNO3 is: 2. De naam van HCl is: 3. Geef de naam van het zuur dat behoort bij de zuurrest PO Geef de naam en de formule van het zuur dat behoort bij de zuurrest CO Geef de naam de formule van de zuurrest van H2S. 6. Geef de naam en de formule van de zuurrest van H2C2O4. 7. Geef de naam van de oplossing van HCl in water. Vraag 4. Pagina 2

4 Havo-examen e tijdvak Een oplossing van salpeterzuur geleidt de elektrische stroom goed. Welke deeltjes zorgen in een salpeterzuuroplossing voor de geleiding? a. HNO3 moleculen b. HNO3 en H2O moleculen c. H + - en NO3 - -ionen d. H + -, N 5+ - en O 2- -ionen Vraag 5. Havo-examen e tijdvak H3BO3 is een zwak zuur. Welk van de volgende deeltjes zal in een oplossing van dit zuur nasst H2O het meest voorkomen? a. H2BO3 - (aq) b. H3BO3(aq) c. H + (aq) d. BO3 3- (aq) Pagina 3

5 paragraaf 7.2 Basen Vraag 6. Vul de onbrekende woorden in. Natronloog in een oplossing van in water. Kaliloog is een oplossing van in water. Ammonia is een oplossing van in water. Kalkwater is een oplossing van in water. Barietwater is een oplossing van in water. Vraag 7. Een oplossing van kaliumfosfaat is een basische oplossing. Dat komt omdat een deel van de fosfaationen met watermoleculen reageren waarbij onder andere waterstoffosfaationen ontstaan. Geef hiervan de reactievergelijking. Pagina 4

6 paragraaf 7.3 Zuur-base reactie Vraag 8. Geef de reacievergelijking van de reactie tussen natronloog en zwavelzuuroplossing. Vraag 9. Geef de reactievergelijking van de reactie tussen zoutzuur en magnesiumoxide. Vraag 10. Geef de reactievergelijking van de rewactie tussen fosforzuuroplossing en barietwater. Vraag 11. Geef de reactievergelijking vn de reactie tussen ammmonia en waterstofbromideoplossing. Vraag 12. Geef de reactievergelijmking van de reactie tussen bariumsulfiet en salpeterzuuroplossing. Vraag 13. Geef de reactievergelijking van de reactie tussen kalkwater en azijnzuuroplossing. Pagina 5

7 Pagina 6

8 paragraaf 7.4 ph Vraag 14. Bereken de ph van 0,025 Molar zoutzuur. ph = Vraag 15. Bereken de ph van 0,35 M barietwater. ph = Vraag 16. Je verdundt 250 ml zoutzuur met ph 3,5 met water tot 1,0 L. Bereken de ph van de verdunde oplossing. ph = Vraag 17. Je vertundt 350 ml kalkwater met ph = 11,85 met water tot 1,5 L. Bereken de ph van de verunde oplossing. ph = Vraag 18. Bereken de [H + ] in een zwavelzuuroplossing met ph = 2,15 Hoeveel gram zwavelzuur moet je afwegen als je 500 ml van deze oplossing wilt maken Vraag 19. Bereken de [OH - ] in kaliloog met ph = 10,45 Hoeveel gram kaliumhydroxide moet je afwegen als je 750 ml van deze oplossing wilt maken Pagina 7

9 Toepassingsvraag 1 Opgave T 1.1 Havo-examen e tijdvak aangepast Rioolwater Rioolwater bevat veel organische stofen. Door bacterieën in aanwezigheid van worden die afgebroken tot koostofdioxide en water. Als er geen zuurstof in de vorm van O2 beschikbaar is, reageren sulfaationen(sulfaat) als zuurstofleverancier. De afbraak van de organische stoffen tot koolstofdioxide en water verloopt onder deze zuurstofloze omstandigheden in twee stappen. In de eerste stap ontstaat onder andere een stof A met de volgende structuurformule: Geef de systematische naam van stof A Opgave T 1.2 In de tweede stap wordt stof A afgebroken tot koolstofdioxide en water. Hierbij worden sulfaationen omgezte in sulfide-ionen. Geef de vergelijking van de reactie die optreedt als stof A met sulfaat reageert onder vorming van koolstofdioxide, water en sulfide. Hierin mag je voor stof A de molecuulformule C4H10O2 gebruiken. Opgave T 1.3 Het gevormde sulfide is een base. In rioolwater reageert een S 2- -ion met een watermolecuul in een zuur-baserewactie onder vorming van een HS - -ion en één ander deeltje. Geef de formule van dit andere deeltje. Pagina 8

10 Opgave T 1.4 HS - reageert met water tot waterstofsulfide - H2S-. Watersulfide is een gas dat vrij slecht in water oplosbaar is. Daardoor ontwijkt het rioolwater. Met zuurstof uit de lucht wordt die waterstofsulfide omgezet in zwavelzuur. Dit zwavelzuur lost op in he vocht aan de wand van de betonnen rioolbuis en in het rioolwater. Doordat een zure oplossing met calciumcarbonaat uit beton kan reageren, wordt zo'n rioolbuis van binnenuit aangetast. Geef de vergelijking van de reactie van calciumcarbonaat met een zure oplossing. Opgave T 1.5 Door de reactie van de zure oplossing met het beton ontstaat grote schade. Na een aantal jaren ziet een rioolbuis er uit zoals schematisch is weergegeven in de onderstaande tekening. Men veronderstelt dat de ph van het vocht bovenin de rioolbuis lager is dan de ph van het rioolwater. Leg uit, mede aan de hand van de aantasting van de rioolbuis, dat dit echt een redelijke veronderstelling is. Pagina 9

11 Opgave T 1.6 Beschrijf op welke wijze je experimenteel in de rioolbuis kunt nagaan of de veronderstelling juist is. Geef daarbij aan welke materiaal je nodig hebt. Pagina 10

12 Antwoorden Vraag 1. Mieke wil de zuurgraad van een oplossing onderzoeken met twee verschillende zuur-baseindicatoren en neemt hierbij het volgende waar: I de oplosing kleurt oranje met methylrood II de oplossing kleurt blauw met broomkresolgroen Wat is de beste schatting voor de grenswaarde van de ph in deze oplossing? 1. tussen 5,4 en 6,0 omslagtraject methylrood : rood 4,8-6,0 geel omslagtaject broomkresolgroen: geel 3,8-5,4 blauw Met methylrood kleurt de oplossing oranje, dus de ph van de oplossing ligt tussen 4,8 en 6,0. Met broomkresolgroen kleurt de oplossing blauw, dus ph van de oplossing is groter of gelijk aan 5,4. Wat levert de combinatie van deze twee gegevens als grenswaarde op? 2. tussen 4,8 en 5,4 omslagtraject methylrood : rood 4,8-6,0 geel omslagtaject broomkresolgroen: geel 3,8-5,4 blauw Met methylrood kleurt de oplossing oranje, dus de ph van de oplossing ligt tussen 4,8 en 6,0. Met broomkresolgroen kleurt de oplossing blauw, dus ph van de oplossing is groter of gelijk aan 5,4. Conclusie: de ph van de oplossing ligt tussen 4,8 en 5,4.! 3. tussen 4,8 en 6,0 omslagtraject methylrood : rood 4,8-6,0 geel Als de oplossing oranje kleurt, ligt de ph tussen deze grenswaarden. Maar de kleuring met broomkresolgroen levert je ook informatie! 4. tussen 3,8 en 6,0 omslagtraject methylrood : rood 4,8-6,0 geel omslagtaject broomkresolgroen: geel 3,8-5,4 blauw Met methylrood kleurt de oplossing oranje, dus de ph van de oplossing ligt tussen 4,8 en 6,0. Met broomkresolgroen kleurt de oplossing blauw, dus ph van de oplossing is groter of gelijk aan 5,4. Wat levert de combinatie van deze twee gegevens als grenswaarde op? Vraag 2. Gegeven: Zuiver water geeft met lakmoes een paarse kleur. Een stof geeft na toevoegen en oplossen in water met lakmoes een blauw kleur. Welke stof kan dan toegevoegd zijn aan met water met lakmoes? 1. soda Soda is een base en zorgt dat de ph van de oplossing hoger dan 7 wordt. Pagina 11

13 2. azijn azijn bevat azijnzuur. Zoals de naam al zegt dit is een zuur. In dat geval zou de oplossing rood kleuren. 3. zoutzuur Zoals de naam al zegt dit is een zuur. In dat geval zou de oplossing rood kleuren. 4. natriumchloride natriumchloride heeft geen zure en geen basische eigenschappen. In dat geval zou de kleur van het water paars blijven. Vraag De naam van HNO3 is: 2. De naam van HCl is: 3. Geef de naam van het zuur dat behoort bij de zuurrest PO Geef de naam en de formule van het zuur dat behoort bij de zuurrest CO Geef de naam de formule van de zuurrest van H2S. 6. Geef de naam en de formule van de zuurrest van H2C2O4. 7. Geef de naam van de oplossing van HCl in water. De juiste antwoorden zijn: 1. De naam van HNO3 is: salpeterzuur 2. De naam van HCl is: waterstofchloride 3. De naam van het zuur dat behoort bij de zuurrest PO4 3- is : fosforzuur 4. De naam van het zuur dat behoort bij de zuurrest CO3 2- is: koolzuur en formule van koolzuur is H2 CO3 5. De naam van de zuurrest van H2S is: sulfide en formule van sulfide is S De naam van de zuurrest van H2C2O4 is: oxalaat of ethaandioaat en de formule is C2O De naam van de oplossing van HCl in water is: zoutzuur. Vraag 4. Havo-examen e tijdvak Een oplossing van salpeterzuur geleidt de elektrische stroom goed. Welke deeltjes zorgen in een salpeterzuuroplossing voor de geleiding? 1. HNO3 moleculen Voor geleiding heb je geladen deeltjes nodig! Is salpeterzuur een heel zwak zuur, zodat het in het geheel niet in ionen is gesplitst? 2. HNO3 en H2O moleculen Voor geleiding heb je geladen deeltjes nodig! Pagina 12

14 3. H + - en NO3 - -ionen HNO3 is een sterk zuur dat in water volledig in ionen is gesplitst. Deze ionen zorgen voor de geleiding. 4. H + -, N 5+ - en O 2- -ionen Salpeterzuur is een sterk zuur. In welke ionen splitst HNO3 in water? Vraag 5. Havo-examen e tijdvak H3BO3 is een zwak zuur. Welk van de volgende deeltjes zal in een oplossing van dit zuur nasst H2O het meest voorkomen? 1. H2BO3 - (aq) H3BO3 is een zwak zuur. In water is H3BO3 voor een deel in ionen gesplitst! H2BO3 -?(aq) zullen dus niet het meest voorkomen! 2. H3BO3(aq) H3BO3 is een zwak zuur. In water is H3BO3 voor een deel in ionen gesplitst! Dus H3BO3?(aq) zal het meest voorkomen! 3. H + (aq) H3BO3 is een zwak zuur. In water is H3BO3 voor een deel in ionen gesplitst! H + (aq) zullen dus niet het meest voorkomen! 4. BO3 3- (aq) H3BO3 is een zwak zuur. In water is H3BO3 voor een deel in ionen gesplitst! BO3 3- (aq) zullen dus niet het meest voorkomen! Vraag 6. Vul de onbrekende woorden in. Natronloog in een oplossing van in water. Kaliloog is een oplossing van in water. Ammonia is een oplossing van in water. Kalkwater is een oplossing van in water. Barietwater is een oplossing van in water. Juist antwoord: Pagina 13

15 Vul de onbrekende woorden in. Natronloog in een oplossing van natriumhydroxide in water. Kaliloog is een oplossing van kaliumhydroxide in water. Ammonia is een oplossing van ammoniak in water. Kalkwater is een oplossing van calciumhydroxide in water. Barietwater is een oplossing van bariumhydroxide in water. Vraag 7. Een oplossing van kaliumfosfaat is een basische oplossing. Dat komt omdat een deel van de fosfaationen met watermoleculen reageren waarbij onder andere waterstoffosfaationen ontstaan. Geef hiervan de reactievergelijking. Een juist antwoord is: PO H2O --> HPO OH - Vraag 8. Geef de reacievergelijking van de reactie tussen natronloog en zwavelzuuroplossing. De juiste vergelijking is: H + (aq) + OH - (aq) --> H2O(l) - Natronloog bevat Na + (aq) en OH - (aq). - Zwavelzuur is een sterk zuur, dus volledig in ionen gesplitst: H + (aq) en SO4 2- (aq). - De reactie is: H + (aq) + OH - (aq) --> H2O(l) - Na de reactie zijn naast H2O over: Na + (aq) en SO4 2- (aq). - Dit zout is goed oplosbaar. Vraag 9. Geef de reactievergelijking van de reactie tussen zoutzuur en magnesiumoxide. De juiste vergelijking is: 2 H + (aq) + MgO(s) --> H2O(l) + Mg 2+ (aq) - Magnesiumoxide - MgO - is een vaste stof, omgebowud uit Mg 2+ en O 2-. O 2- is een base. - O 2- kan twee H + deeltjes binden. - Zoutzuut is een oplossing van HCl in water. - HCl is een sterk zuur, dus volledig in ionen gesplitst: H + (aq) en Cl - (aq). - De reactie is:2 H + (aq) + MgO(s) --> H2O(l) + Mg 2+ (aq) - Na de reactie zijn naast H2O over: Mg 2+ (aq) en Cl - (aq) - Dit zout is goed oplosbaar. Pagina 14

16 Vraag 10. Geef de reactievergelijking van de rewactie tussen fosforzuuroplossing en barietwater. De juiste vergelijking is: H3PO4(aq) + 3OH - (aq) --> 3 H2O(l) + PO4 3- (aq) gevolgd door: 3 Ba 2+ (aq) + 2 PO4 3- (aq) --> Ba3(PO4)2 (s) - Barietwater bevat Ba 2+( aq) en OH - (aq). - Fosforzuur is een zwak zuur, dus onvolledig in ionen gesplitst. meest voorkomende deeltje: : H3PO 4(aq). - H3PO4 kan 3x een H + afstaan. - De reactie is: H3PO4 (aq) + 3 coh - (aq) --> 3 H2O(l) + PO4 3- (aq) - Na de reactie zijn naast H2O over: Ba 2+ (aq) en PO4 3- (aq). - Bariumfosfaat is een slecht oplosbare stof, dus slaat dit neer! - 3 Ba 2+ (aq) + 2 PO4 3- (aq) --> Ba3(PO4)2(s) Vraag 11. Geef de reactievergelijking vn de reactie tussen ammmonia en waterstofbromideoplossing. De juiste vergelijking is: H + (aq) + NH3(aq) --> NH4 + (aq) - Ammonia is een oplossing van NH3 in water. NH3 is een zwakke base, dus het meest voorkomende deeltje is NH3(aq). - Watwerstofbromide is een sterk zuur, dus volledig in ionen gesplitst: H + (aq) en Br - (aq). - De reactie is: H + (aq) + NH3(aq) --> NH4 + (l) - Na de reactie zijn naast H2O over: NH4 + (aq) en Br - (aq). Dit zout is goed oplosbaar. Vraag 12. Geef de reactievergelijmking van de reactie tussen bariumsulfiet en salpeterzuuroplossing. De juiste vergelijking is: BaSO3(s) + 2 H + (aq) --> Ba 2+ (aq) + H2SO3(aq) - Bariumsulfiet is een slect oplosbaar zout, opgebouwd uit Ba 2+ en SO3 2- -ionen. - Sulfiet is een zuurrest van een zwak zuur - zwaveligzuur - en heeft dus basische eiegenschappen. - Sulfiet kan 2 H + deeltjes opnemen. - Salpeterzuur is een sterk zuur, dus volledig in ionen gesplitst: H + (aq) en NO3 - (aq). - De reactie is: BaSO3(s) + 2 H + (aq) --> Ba 2+ (aq) + H2SO3(aq) - Na de reactie zijn naast H2O over: Ba 2+ (aq) en NO3 - (aq) - Bariumnitraat is goed oplosbaar. Vraag 13. Pagina 15

17 Geef de reactievergelijking van de reactie tussen kalkwater en azijnzuuroplossing. De juiste vergelijking is: CH3COOH(aq) + OH-(aq) --> H2O(l) + CH3COO - (aq) - Kalkwater bevat Ca 2+ (aq) en OH - (aq). - Azijnzuur is zwak zuur, dus voor een deel in ionen gesplitst. het meest aanwezige deeltje is CH3 COOH(aq). - De reactie is: CH3COOH(aq) + OH - (aq) --> H2O(l) + CH3COO - (aq) - Na de reactie zijn naast H2O over: Ca 2+ (aq) en CH3COO - (aq). - Dit zout is goed oplosbaar. Vraag 14. Bereken de ph van 0,025 Molar zoutzuur. ph = Juist antwoord: Bereken de ph van 0,025 Molar zoutzuur. ph = 1,60 Vraag 15. Bereken de ph van 0,35 M barietwater. ph = Juist antwoord: Bereken de ph van 0,35 M barietwater. ph = 13,85 Vraag 16. Je verdundt 250 ml zoutzuur met ph 3,5 met water tot 1,0 L. Bereken de ph van de verdunde oplossing. ph = Pagina 16

18 Juist antwoord: Je verdundt 250 ml zoutzuur met ph 3,5 met water tot 1,0 L. Bereken de ph van de verdunde oplossing. ph = 4,1 Vraag 17. Je vertundt 350 ml kalkwater met ph = 11,85 met water tot 1,5 L. Bereken de ph van de verunde oplossing. ph = Juist antwoord: Je vertundt 350 ml kalkwater met ph = 11,85 met water tot 1,5 L. Bereken de ph van de verunde oplossing. ph = 11,22 Vraag 18. Bereken de [H + ] in een zwavelzuuroplossing met ph = 2,15 Hoeveel gram zwavelzuur moet je afwegen als je 500 ml van deze oplossing wilt maken De juiste antwoorden zijn: [H + ] = 7,1.10-3? en 0,17 gram H2SO4. zwavelzuur is een sterk zuur. In water is het volledig gesplist in ionen.. H2SO4 + aq --? 2 H + (aq) + SO4 2- (aq). [H + ] = 10 -ph. [H + ] = 7, de [H + ] = '7, ' '7, ml bevat = '3, 'mol H + 2. '3, 'mol H + komt overeen met ½. '3, 'mol H2SO4 = '1, 'mol H2SO4. dat is '1, '* 98,08 gram H2SO4 = 0,17 gram H2SO4 Pagina 17

19 Vraag 19. Bereken de [OH - ] in kaliloog met ph = 10,45 Hoeveel gram kaliumhydroxide moet je afwegen als je 750 ml van deze oplossing wilt maken De juiste antwoorden zijn: [OH - ] = 2,8.10-3? en 0,012 gram KOH. Kaliloog is een oplossing van kaliumhydroxide. KOH + aq --> K + (aq) + OH - (aq). poh = 14,00 - ph. poh = 14,00-10,45 = 3,55. [OH - ] = 10 -poh. [OH - ] = 10-3,55 = '2, '. Kaliloog is een oplossing van kaliumhydroxide. KOH + aq --> K + (aq) + OH - (aq) [OH - ] is dus '2, '. 750 ml bevat 0,750 * '2, 'mol OH - = '2, ' mol OH -. '2, 'mol OH - komt overeen met '2, mol KOH. dat is '2, '* 56,11 gram KOH = 0,012 gram KOH Opgave T 1.1 Havo-examen e tijdvak aangepast Rioolwater Rioolwater bevat veel organische stofen. Door bacterieën in aanwezigheid van worden die afgebroken tot koostofdioxide en water. Als er geen zuurstof in de vorm van O2 beschikbaar is, reageren sulfaationen(sulfaat) als zuurstofleverancier. De afbraak van de organische stoffen tot koolstofdioxide en water verloopt onder deze zuurstofloze omstandigheden in twee stappen. In de eerste stap ontstaat onder andere een stof A met de volgende structuurformule: Geef de systematische naam van stof A Pagina 18

20 Juist antwoord: Havo-examen e tijdvak aangepast Rioolwater Rioolwater bevat veel organische stofen. Door bacterieën in aanwezigheid van worden die afgebroken tot koostofdioxide en water. Als er geen zuurstof in de vorm van O2 beschikbaar is, reageren sulfaationen(sulfaat) als zuurstofleverancier. De afbraak van de organische stoffen tot koolstofdioxide en water verloopt onder deze zuurstofloze omstandigheden in twee stappen. In de eerste stap ontstaat onder andere een stof A met de volgende structuurformule: Geef de systematische naam van stof A vmvlf (alternatieven: butaan-2,3-diol) Opgave T 1.2 In de tweede stap wordt stof A afgebroken tot koolstofdioxide en water. Hierbij worden sulfaationen omgezte in sulfide-ionen. Geef de vergelijking van de reactie die optreedt als stof A met sulfaat reageert onder vorming van koolstofdioxide, water en sulfide. Hierin mag je voor stof A de molecuulformule C4H10O2 gebruiken. Het juiste antwoord is: 4 C4H10O SO > 16 CO H2O + 11 S 2-. je begint met de stoffen voor en na de pijl op te schrijven: C4H10O2 + SO > CO2 + H2O + S 2-. We beginnen met het kloppend maken van C en H: C4H10O2 + SO > 4 CO2 + 5 H2O + S 2-. rechts hebben we nu 13 O-atomen.. links komen er 2 O-atomen van stof A de andere 11 moeten geleverd worden door sulfaat!. als voor sulfaat de factor 11/4 zetten en 11/4 voor sulfide, dan is de reactievergeliking kloppend (ook qua lading!): C4H10O2 + 11/4 SO > 4 CO2 + 5 H2O + 11/4 S 2-. we mogen de breuk niet laen staan dus vermenigvuldigen we alles met 4. 4 C4H10O SO > 16 CO H2O + 11 S 2- Pagina 19

21 Opgave T 1.3 Het gevormde sulfide is een base. In rioolwater reageert een S 2- -ion met een watermolecuul in een zuur-baserewactie onder vorming van een HS - -ion en één ander deeltje. Geef de formule van dit andere deeltje. Het juiste antwoord is OH -.. water treedt hier op als zuur en staat een H + af aan S 2-.. S 2- + H2O --> HS - + OH - Opgave T 1.4 HS - reageert met water tot waterstofsulfide - H2S-. Watersulfide is een gas dat vrij slecht in water oplosbaar is. Daardoor ontwijkt het rioolwater. Met zuurstof uit de lucht wordt die waterstofsulfide omgezet in zwavelzuur. Dit zwavelzuur lost op in he vocht aan de wand van de betonnen rioolbuis en in het rioolwater. Doordat een zure oplossing met calciumcarbonaat uit beton kan reageren, wordt zo'n rioolbuis van binnenuit aangetast. Geef de vergelijking van de reactie van calciumcarbonaat met een zure oplossing. Voorbeelden van goede antwoorden: CaCO3 (s) + 2 H + (aq) ---> Ca 2+ (aq) + H2CO3(aq) H2CO3 (aq) --> H2O(l) + CO2(g) of CaCO3 (s) + 2 H + (aq) ---> Ca 2+ (aq) + H2O(l) en CO2(g) of CaCO3 (s) + H + (aq) ---> Ca 2+ (aq) + HCO3 - (aq) Opgave T 1.5 Door de reactie van de zure oplossing met het beton ontstaat grote schade. Na een aantal jaren ziet een rioolbuis er uit zoals schematisch is weergegeven in de onderstaande tekening. Pagina 20

22 Men veronderstelt dat de ph van het vocht bovenin de rioolbuis lager is dan de ph van het rioolwater. Leg uit, mede aan de hand van de aantasting van de rioolbuis, dat dit echt een redelijke veronderstelling is. Een voorbeeld van een goed antwoord is: Bovenin de buis is het beton meer aangetast, (dus de reactiesnelheid is daar hoger), dus het vocht is zuurder dan het rioolwater) De ph van het vocht is dus lager. Opgave T 1.6 Beschrijf op welke wijze je experimenteel in de rioolbuis kunt nagaan of de veronderstelling juist is. Geef daarbij aan welke materiaal je nodig hebt. Voorbeelden van goede antwoorden zijn: Van het vocht bovenin de buis en van het rioolwater de ph meten. of Van het vocht bovenin de buis en van het rioolwater met ph-papier de ph meten. Pagina 21

23 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur Willem de Zwijgerteam Laatst gewijzigd 28 juli 2016 om 13:24 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau HAVO 4; Leerinhoud en doelen Scheikunde; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Pagina 22