Naar een nieuw verdrag voor de Europese Unie?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Naar een nieuw verdrag voor de Europese Unie?"

Transcriptie

1 Naar een nieuw verdrag voor de Europese Unie? Jan Rood Op 25 maart is in Berlijn officieel gevierd dat vijftig jaar geleden de Verdragen van Rome werden ondertekend en daarmee het fundament werd gelegd voor de huidige Europese Unie. Om hun steun voor het integratieproces te benadrukken, hebben de Europese leiders in Berlijn ook een verklaring aangenomen waarin zij nog eens naar de burgers toe de historische betekenis verwoorden van het Europese integratieproces en de waarden en uitdagingen waarvoor Europa staat. Wie daarbij optelt dat de regeringsleiders en staatshoofden tijdens hun informele top van 8-9 maart jongstleden in staat bleken overeenstemming te bereiken over een zeer ambitieuze agenda op het terrein van energie en duurzaamheid, zou gemakkelijk tot de conclusie kunnen komen dat de EU de klap van het Franse en Nederlandse nee tegen de Europese Grondwet langzaam weer te boven komt en een hernieuwd elan vertoont. Nu is het kenmerk van het Europese integratieproces dat euforie en stagnatie elkaar voortdurend afwisselen. Het heeft de Unie ook nooit aan grote woorden ontbroken. Dat op zich moet al voldoende zijn om de toekomst van de EU met de nodige realiteitszin te bezien. Dit temeer omdat na bijna twee jaar van reflectie onduidelijk is hoe de lidstaten het probleem van de grondwettelijke impasse denken te kunnen oplossen. Het nee tegen de Grondwet in twee van de stichterlanden is immers in belangrijke mate verantwoordelijk geweest voor de algehele sfeer van onzekerheid en malaise rond het integratieproces. Doorbreking daarvan veronderstelt dan ook dat op enigerlei wijze overeenstemming wordt bereikt over een nieuw verdrag. De lidstaten en daarmee de Unie staan daarbij voor een groot dilemma. Enerzijds zal het voor de landen die de Grondwet reeds geratificeerd hebben moeilijk te accepteren zijn als een nieuw verdrag wezenlijk afwijkt van het grondwettelijk verdrag. Anderzijds lijkt een wezenlijk ander verdrag een voorwaarde te zijn om de nee-zeggers en twijfelaars over de streep te kunnen trekken. Hoe groot is nu de kans dat de Unie uit dit dilemma komt? Hoe staat het er voor met dat nieuwe verdrag? Via Berlijn naar de Europese Raad van juni De uitdaging om voor dit dilemma een uitweg te creëren, ligt primair bij het Duitse Raadsvoorzitterschap. Overeenkomstig de besluiten van de Europese Raad van juni 2006 dient het Duitse voorzitterschap in juni 2007 rapport uit te brengen over de stand van zaken binnen de lidstaten inzake de Europese Grondwet. Aan Duitsland is het derhalve om te inventariseren waar bij de lidstaten mogelijke speelruimte zit en welke pijnpunten om aanpassing vragen. De Duitse rapportage zou, zo was de aanname in 2006, de Europese Raad vervolgens in staat moeten stellen om besluiten te nemen over het vervolgtraject inzake hervorming van de Unie, waarbij tevens gestipuleerd werd dat de 'daartoe noodzakelijke stappen' uiterlijk in de tweede helft van 2008, dat wil zeggen onder het Franse voorzitterschap, genomen zouden moeten zijn. Hiermee was niet alleen een einddatum voor het traject vastgesteld, maar bovenal aan Duitsland en Frankrijk een sleutelrol toegekend bij het vinden van een oplossing. Drie maanden in het Duitse voorzitterschap vallen nu de volgende voorzichtige conclusies te trekken. Allereerst is duidelijk dat de Duitse ambities verder gaan dan een inventarisatie en rapportage over de posities van de diverse lidstaten. De Duitsers streven er naar hun voorzitterschap te bekronen met concrete afspraken over een nieuw verdrag, zowel wat betreft de inhoud als wat betreft het tijdschema. Op dit laatste punt is de druk verder opgevoerd met de mededeling dat het voorzitterschap er op aanstuurt onderhandelingen over een nieuw verdrag zo snel mogelijk na afloop van het Duitse voorzitterschap te willen starten. Die onderhandelingen zouden onder het Portugese voorzitterschap in december dit jaar moeten worden afgerond, waarna het nieuwe verdrag in 2009 vóór de verkiezingen van 1

2 een nieuw Europees Parlement en samenvallend met het aantreden van een nieuwe Commissie in werking zou kunnen treden. Duitsland heeft dus haast en wil in ieder geval met grotere voortvarendheid te werk gaan dan vorig jaar juni de bedoeling leek te zijn. Het Duitse voorzitterschap voert daarbij de druk met name op, omdat het denkt profijt te kunnen trekken van een aantal gunstige omstandigheden. Allereerst het verbeterde economische tij binnen de EU. Alhoewel er geen directe relatie bestaat tussen economische groei en werkgelegenheid en de publieke stemming ten aanzien van de EU, helpt het zonder meer dat de sfeer van economisch chagrijn rond de Europese economie is verdwenen en heeft plaatsgemaakt voor een zeker optimisme. Waarbij het overigens in het licht van het afzwakken van de Amerikaanse economie de vraag is of deze sfeerverbetering aanhoudt. Ten tweede is er de positie van bondskanselier Angela Merkel. Zij heeft op Europees niveau mede door haar optreden tijdens de Europese toppen een behoorlijk krediet opgebouwd, waarmee zij in haar rol als voorzitter haar voordeel kan doen. Met de succesvolle Europese Raad van maart achter de rug, waarop de lidstaten vérgaande afspraken maakten over energie en milieu, lijkt de politieke sfeer binnen de Unie hoe dan ook sterk verbeterd te zijn. Hierbij zij direct opgemerkt dat de werkelijke betekenis van deze afspraken de komende jaren nog zal moeten blijken. Maar ook dit succes heeft Duitsland reeds kunnen incasseren. Kortom, de uitgangspositie voor het Duitse voorzitterschap lijkt op het eerste gezicht gunstig. Ook al omdat tussen de lidstaten consensus lijkt te bestaan over de noodzaak van een nieuw verdrag, dat ook niet langer het predicaat 'grondwet' zou moeten dragen. Die acceptatie van de noodzaak van een nieuw verdrag zou in het bijzonder een concessie zijn van de landen die het constitutionele verdrag reeds geratificeerd hebben. Zij kwamen in januari nog 'als 'vrienden van de constitutie' in Madrid bijeen. Met die bijeenkomst, waarvoor Luxemburg en Spanje het initiatief hadden genomen, wilden zij de druk op de nee-zeggers en twijfelaars opvoeren. Maar met het afzeggen van een geplande vervolgbijeenkomst hebben ook deze landen aangegeven dat het grondwettelijk verdrag in zijn huidige vorm van de baan is. Het krachtenveld rond een nieuw verdrag Maar met dit alles is er nog geen nieuw verdrag. Integendeel, wie het Europese krachtenveld in ogenschouw neemt, komt al snel tot de conclusie dat er geen begin van overeenstemming is tussen de lidstaten over de inhoud van een nieuw verdrag, en dat daarmee de Duitse ambities zeer wankel zijn. Dat begint al met de grootste onzekere factor: de Franse presidentsverkiezingen. Vanaf het moment van het Franse en Nederlandse nee was het duidelijk dat pas na verkiezingen in beide landen en het aantreden van respectievelijk een nieuwe president en nieuwe regering, voortgang op het grondwettelijk dossier mogelijk zou zijn. Daarbij is ook duidelijk dat de Franse positie in deze zwaarder weegt dan de Nederlandse. De tweede rond van de Franse presidentsverkiezingen vindt in mei plaats, wat het Duitse voorzitterschap slechts enkele weken geeft om met de nieuwe Franse president en regering tot zaken te komen. Naast de tijdsfactor wordt de Duitse agenda ook gecompliceerd door het gegeven dat de opvattingen van de presidentskandidaten nogal uiteenlopen, zowel wat betreft de inhoud van het nieuwe verdrag als de wijze van ratificatie (wel of geen referendum). Deze verschillen zijn illustratief voor het totale palet aan opvattingen binnen de Europese Unie. De discussie spitst zich daarbij toe op de vraag hoe nieuw het nieuwe verdrag zou moeten zijn. Enerzijds zijn daar de landen die reeds geratificeerd hebben. Deze lijken zich, zoals reeds opgemerkt, neer te leggen bij de noodzaak van een nieuw verdrag. Maar dat nieuwe verdrag moet dan wel, zo hebben zij tijdens hun bijeenkomst in Madrid duidelijk gemaakt, het grondwettelijk verdrag als uitgangspunt hebben. De inhoud en het evenwicht dat dit laatste verdrag biedt, dienen gerespecteerd te worden. Op sommige onderwerpen 2

3 menen zij zelfs dat het nieuwe verdrag verder zou moeten gaan, in het bijzonder op terreinen als energie- en milieubeleid. Daar tegenover staan landen die menen dat het nieuwe verdrag zich zou moeten beperken tot de hoogstnoodzakelijke institutionele aanpassingen en derhalve niet meer zou moeten zijn dan een lichte wijziging van het Verdrag van Nice. Kortom, Grondwet-minus (volgens sommigen zelfs Grondwet-plus ) of Nice-plus, dat zijn de uitersten waartussen een compromis gevonden zal moeten worden. Het tableau wordt nog gecompliceerder als naar meer specifieke punten van geschil wordt gekeken. Zo zijn landen als Nederland en het Verenigd Koninkrijk voorstander van het weglaten van iedere constitutioneel aspect uit het nieuwe verdrag. Dan gaat het niet alleen om de naam (grondwet) en verwijzingen naar de Europese vlag en het volkslied, maar vooral om het deel waarin de grondrechten van de Europese burger zijn geformuleerd. Dat zou niet in het nieuwe verdrag moeten worden opgenomen. In het geval van het Verenigd Koninkrijk valt dit te verklaren vanuit de weerstand tegen elke federale aspiratie van het Europese integratieproces. In het geval van Nederland wordt deze wens toch vooral ingegeven door de vrees voor een nieuw referendum. Alleen als het nieuwe verdrag wezenlijk afwijkt van het grondwettelijk verdrag, dat wil zeggen geen constitutionele elementen bevat, kan het vierde kabinet-balkenende immers rechtvaardigen dat voor ratificatie van dit verdrag geen volksraadpleging noodzakelijk is. Het zal duidelijk zijn dat deze wens voor de 'vrienden van de Europese constitutie' moeilijk te accepteren zal zijn. Juist de constitutionele onderdelen en met name de grondrechten maken in hun ogen het grondwettelijk verdrag tot een bijzonder document. Dan is er nog de Franse eis - in het bijzonder van de socialistische presidentskandidate Royal - dat de sociale dimensie van Europa via het nieuwe verdrag beter gewaarborgd dient te worden. Deze eis wordt vooral ingegeven door het gegeven dat het nee van de Franse bevolking mede geïnspireerd werd door de opvatting dat 'Europa' toch vooral markt is. Een sentiment dat ook in Nederland tijdens het referendum speelde: de Europese integratie wordt gezien als een project van het grootkapitaal, gericht op immer verdergaande liberalisering en afbraak van de publieke sector, en daarmee als bedreigend voor de verzorgingsstaat. Het nieuwe verdrag zou hiertegen een dam moeten opwerpen, door duidelijke beperkingen te formuleren ten aanzien van het bereik van de Europese markt, teneinde zo het Europese sociale model te beschermen. In het verlengde daarvan ligt de aloude Franse wens voor een politiek tegenwicht tegenover de Europese Centrale Bank (ECB). Vanaf het eerste begin van de Economische en Monetaire Unie is het de Fransen een doorn in het oog geweest dat de ECB geheel onafhankelijk het monetair beleid voor de Eurozone vaststelt. Keer op keer is de ECB van Franse kant bekritiseerd, omdat deze te weinig rekening zou houden met de economische situatie in de lidstaten. Met andere woorden, het monetaire beleid zou in Franse ogen minder op inflatiebestrijding en meer op stimulering van economische groei en werkgelegenheid gericht moeten zijn. Een standpunt dat breed door de Franse presidentskandidaten wordt gedeeld onder de noemer van de noodzaak van 'gouvernement économique' binnen de EU. Het aanscherpen van de sociale dimensie kan echter bij een aantal andere lidstaten - in het bijzonder het VK en een aantal van de nieuwe, sterk neoliberaal georiënteerde lidstaten - op weinig sympathie rekenen. Hetzelfde geldt voor de gedachte van een politiek tegenwicht tegenover de ECB, waar in het verleden onder meer Nederland en Duitsland zich altijd tegen verzet hebben. Ook hier geldt echter dat zonder enige beweging op de sociale dimensie van de EU ratificatie van een nieuw verdrag in Frankrijk onzeker zal zijn. Tot slot is er de doos van Pandora van de institutionele vernieuwingen in het grondwettelijk verdrag. Landen die zich hebben uitgesproken voor een nieuw verdrag met beperkte ambities - de Nice-plus -variant beogen dan meestal een nieuw verdrag dat zich in hoofdzaak beperkt tot het overnemen van de institutionele vernieuwingen uit het grondwettelijk verdrag. Centraal daarbij staan de aanpassing van de stemweging tussen de lidstaten, de afspraak om tot een kleinere Europese Commissie te komen, en de introductie 3

4 van de figuur van een permanente voorzitter van de Europese Raad en van een Europese minister van Buitenlandse Zaken. Dit institutionele pakket is een moeizaam tot stand gekomen compromis geweest, waarbij groepen van lidstaten (waaronder groot versus klein) langdurig tegenover elkaar hebben gestaan. Het angstscenario is natuurlijk dat het openbreken van het grondwettelijk verdrag, wat onvermijdelijk is bij nieuwe onderhandelingen, ook zal leiden tot het wederom ter discussie stellen van het institutionele akkoord. De eerste schoten voor de boeg zijn in dit verband al gelost. Zo heeft de Poolse regering reeds duidelijk gemaakt dat zij het nieuwe verdrag zal aangrijpen om Poolse concessies inzake de stemweging terug te draaien. Hierbij is natuurlijk van betekenis dat Polen tot de landen behoort die het grondwettelijk verdrag nog niet geratificeerd hebben. Mocht dit gebeuren, dan zal een kettingreactie van wensen en eisen ontstaan, met als gevolg dat het institutionele vergelijk verdampt. Kortom, het krachtenveld overziend, moet de conclusie zijn dat er sprake is van grote tegenstellingen tussen de lidstaten over de vraag hoe nieuw het nieuwe verdrag zou moeten zijn. De situatie wordt daarbij gecompliceerd door het gegeven dat sommige lidstaten concessies dan wel de opname van specifieke elementen in het nieuwe verdrag nodig hebben om het geratificeerd te kunnen krijgen, waar diezelfde aspecten voor andere lidstaten ratificatie moeilijker zouden kunnen maken. Daarmee is tegelijkertijd de grootste onzekerheid geformuleerd binnen de huidige Unie van 27. Ook als het de lidstaten lukt om tot overeenstemming te komen, is er geen enkele garantie dat het nieuwe verdrag dit keer wel de ratificatie zal overleven. De Nederlandse positie Hoe staat Nederland in dit spel? Allereerst is het duidelijk dat met het aantreden van de nieuwe regering de time-out voor Nederland voorbij is. Tot dan toe kon de Nederlandse politiek met de mededeling dat het grondwettelijk verdrag voor Nederland 'dood' was, zich immers verschuilen achter het argument dat eerst verkiezingen en de vorming van een nieuw kabinet noodzakelijk waren, alvorens van Nederlandse kant beweging op dit dossier mogelijk was. Het resultaat was vervolgens dat in Nederland de Grondwet taboe werd verklaard en, een enkele oprisping daargelaten, voor het overige over de vraag hoe nu verder te gaan een oorverdovende politieke stilte heerste. Die stilte is in die zin doorbroken dat het nieuwe kabinet zich in het regeerakkoord in zeer algemene zin heeft uitgesproken over de noodzaak van een nieuw verdrag. 1 Daarbij vallen de volgende elementen op. Ten eerste dient het nieuwe verdrag zich in de opvatting van het nieuwe kabinet qua inhoud, omvang en benaming wezenlijk te onderscheiden van het verworpen grondwettelijk verdrag. Daarmee lijkt het kabinet aan te geven dat men inzet op de Nice-plus-variant. Geen nieuw verdrag, maar een wijziging van het bestaande verdrag, waarbij iedere constitutionele verwijzing uit den boze is. Dat is de Nederlandse inzet, waarbij, zoals reeds opgemerkt, deze aanpak vooral wordt ingegeven door de wens een volgende volksraadpleging te vermijden. Ten tweede wordt het belang van de toepassing en versterking van het subsidiariteitsbeginsel benadrukt. Dit beginsel, dat in het grondwettelijk verdrag een prominente plaats had gekregen door de nationale parlementen uitdrukkelijk een rol te geven bij de beoordeling van de vraag of een onderwerp Europees dan wel nationaal zou moeten worden aangepakt, dient verder aangescherpt te worden, zo stelt het regeerakkoord. Concreet wordt gesuggereerd de positie van de nationale parlementen verder te versterken. Met die uitspraak komt het kabinet tegemoet aan de door de burger geuite vrees dat Europa zich te zeer binnendringt in het nationale beleidsdomein. Angst voor verlies aan nationale soevereiniteit en identiteit bleken immers een belangrijke drijfveer voor het nee. Als derde wenst het kabinet in het nieuwe verdrag verzekeringsclausules in te bouwen die de publieke sector (gezondheidszorg, sociale zekerheid, etc.) beter beschermen tegen de druk van de Europese binnenmarkt. Hier uit zich duidelijk de vrees dat het Nederlandse sociale model het slachtoffer zal worden van de Europese liberaliseringsdrift. 4

5 Tot slot wenst het kabinet op sommige terreinen ook meer Europese integratie, onder andere op de terreinen milieu, asiel en migratie, extern beleid, en terrorisme en criminaliteit, zonder overigens aan te geven of men dan Europa ook meer bevoegdheden zou willen geven. Deze positie overziend moet de conclusie zijn dat Nederland in die zin niet langer geïsoleerd is, dat ook de andere landen hebben geaccepteerd dat het grondwettelijk verdrag in zijn huidige vorm niet levensvatbaar is. Tegelijkertijd is duidelijk dat met de zinsnede dat het nieuwe verdrag wezenlijk afwijkend moet zijn van de Europese Grondwet, Nederland zich afzet tegen de 'vrienden van de Europese Grondwet' die zoveel mogelijk van dat document wensen te behouden. Tevens blijkt uit het regeerakkoord dat mede op basis van onderzoek naar de motieven achter het nee tegen de Grondwet, dit kabinet kiest voor een meer terughoudend Europabeleid. Terughoudend ten aanzien van overdracht van soevereiniteit, ten aanzien van Europese bemoeienis met het maatschappelijk middenveld en de publieke sector, maar ook ten aanzien van verdere uitbreiding. Met betrekking tot dit laatste valt op dat het regeerakkoord zich uitspreekt voor de instelling van een 'partenariaat'; een soort van geprivilegieerd partnerschap. Dit loopt weliswaar vooruit of is een aanvulling op het kandidaat-lidmaatschap, maar zou toch ook bedoeld kunnen zijn als signaal richting Turkije. Het vooruitzicht van Turks EU-lidmaatschap heeft CDA en ChristenUnie immers nooit kunnen bekoren. Ook van Franse en Duitse kant is herhaaldelijk gesuggereerd dat Turkije tevreden zou moeten zijn met een speciale relatie: een partenariaat? Rest de vraag hoeveel tijd Nederland heeft om steun te verwerven voor de eigen positie. Die tijd is beperkt. Zoals gezegd zullen traject en agenda voor de onderhandelingen in juni worden vastgesteld. De uitslag van de Franse presidentsverkiezingen zal daarbij zwaar wegen. In dat opzicht zal een Duits-Frans vergelijk, zoals zo vaak, naar alle waarschijnlijkheid noodzakelijk en bepalend zijn. Dat geeft het Nederlandse kabinet de mogelijkheid om tot die tijd optimaal steun te mobiliseren voor de Nederlandse opvattingen. Het Duitse voorzitterschap staat daarbij centraal, waarbij het gunstig is dat de huidige bondskanselier de indruk maakt wel te hechten aan de opvattingen van de kleinere lidstaten. De grootste vergissing die Nederland zou kunnen maken is steun te zoeken bij de potentiële dwarsliggers Groot-Brittannië en Polen voorop. Dan is isolement verzekerd. Wellicht is het daarom toch weer tijd voor een gezamenlijk initiatief met de Benelux-partners. Dergelijke initiatieven hebben in het verleden effect gehad en Nederland soms geholpen zich te bevrijden uit een lastige onderhandelingspositie. Het zou de Nederlandse opstelling ook geloofwaardigheid ten opzichte van de 'vrienden van de Grondwet' geven. Luxemburg en België hebben die Grondwet immers wel geratificeerd: Luxemburg bij referendum en België via het parlement. Met Nederland, waar dit verdrag werd verworpen, vormen de Beneluxlanden daarmee in ieder geval een treffende samenvatting van het Europese krachtenveld dat tot de huidige problemen heeft geleid. Dr. J.Q.Th. Rood is Hoofd van het European Studies Programme van Instituut Clingendael en bijzonder hoogleraar Europese integratie aan de Universiteit Utrecht. 1. Recent heeft het nieuw aangetreden kabinet-balkenende de Nederlandse inzet bij de onderhandelingen over een nieuw verdrag in een brief aan de Tweede Kamer uiteengezet. Zie: Nederlands Ministerie van Buitenlandse Zaken, Kamerbrief inzake EU-verdragswijziging, Den Haag, 19 maart

AEG deel 3 Naam:. Klas:.

AEG deel 3 Naam:. Klas:. AEG deel 3 Naam:. Klas:. 1-Video Grensverleggend Europa; Het moet van Brussel. a-in welke Europese stad staat Jan Jaap v.d. Wal? b-beschrijf in het kort waarom een betere Europese samenwerking nodig was.

Nadere informatie

Het belang van kritiek (en reflectie) op Europese waarden. Bart van Horck

Het belang van kritiek (en reflectie) op Europese waarden. Bart van Horck Het belang van kritiek (en reflectie) op Europese waarden Bart van Horck De EU in de wereld: dynamisch Verkiezing Trump isolationistischere koers VS Intensievere samenwerking EU Turkse coup referendum

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET. Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie; (met Bijlagen) Rome, 25 maart 1957

TRACTATENBLAD VAN HET. Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie; (met Bijlagen) Rome, 25 maart 1957 13 (1957) Nr. 21 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2011 Nr. 143 A. TITEL Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie; (met Bijlagen) Rome, 25 maart 1957 B. TEKST De Franse

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1994 Nr. 266

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1994 Nr. 266 15 (1965) Nr. 5 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 1994 Nr. 266 A. TITEL Verdrag tot instelling van één Raad en één Commissie welke de Europese Gemeenschappen gemeen hebben, met

Nadere informatie

Toespraak ter gelegenheid van het Gelderse MEP op 14 mei 2018

Toespraak ter gelegenheid van het Gelderse MEP op 14 mei 2018 1 Toespraak ter gelegenheid van het Gelderse MEP op 14 mei 2018 Beste mensen, Welkom in het vernieuwde Huis der Provincie. Jullie voorgangers moesten de afgelopen twee jaar elders onderdak zoeken vanwege

Nadere informatie

Ontstaan van de EU Opdrachtenblad Schooltv-beeldbank

Ontstaan van de EU Opdrachtenblad Schooltv-beeldbank Ontstaan van de EU Opdrachtenblad Schooltv-beeldbank GROEP / KLAS.. Naam: Ga www.schooltv.ntr.nl Zoek op trefwoord: EU Bekijk de clip Het ontstaan van de EU en maak de volgende vragen. Gebruik de pauzeknop

Nadere informatie

26 december Onderzoek:

26 december Onderzoek: 26 december 2016 Onderzoek: Verwachtingen 2017 Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek.

Nadere informatie

VERKLARING VAN EUSKADI

VERKLARING VAN EUSKADI VERKLARING VAN EUSKADI De voorzitsters en voorzitters die deelnemen aan de XII Conferentie van de Europese Regionale Wetgevende Parlementen gehouden in Euskadi/Baskenland op 3 en 4 november (Lijst met

Nadere informatie

Wie bestuurt de Europese Unie?

Wie bestuurt de Europese Unie? Wie bestuurt de Europese Unie? De Europese Unie (EU) is een organisatie waarin 28 landen in Europa samenwerken. Eén ervan is Nederland. Een aantal landen werkt al meer dan vijftig jaar samen. Andere landen

Nadere informatie

P5_TA(2002)0269. Toekomstige ontwikkeling van Europol

P5_TA(2002)0269. Toekomstige ontwikkeling van Europol P5_TA(2002)0269 Toekomstige ontwikkeling van Europol Aanbeveling van het Europees Parlement aan de Raad over de toekomstige ontwikkeling van Europol en zijn volledige opneming in het institutioneel bestel

Nadere informatie

Eurogroep. 1. Economische situatie in de eurozone

Eurogroep. 1. Economische situatie in de eurozone Eurogroep 1. Economische situatie in de eurozone Toelichting: De Eurogroep zal van gedachten wisselen over de economische situatie in de eurozone. De groei van de economie lijkt verder aan te trekken terwijl

Nadere informatie

Wie bestuurt de Europese Unie?

Wie bestuurt de Europese Unie? Wie bestuurt de Europese Unie? 2 De Europese Unie (EU) is een organisatie waarin 28 landen in Europa samenwerken. Eén ervan is Nederland. Een aantal landen werkt al meer dan vijftig jaar samen. Andere

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2009 2010 31 384 (R1850) Goedkeuring van het op 13 december 2007 te Lissabon totstandgekomen Verdrag van Lissabon tot wijziging van het Verdrag betreffende

Nadere informatie

Tekst toespraak (Eng) Luc Van den Brande, Vlaams Volksvertegenwoordiger 1 Vice-Voorzitter EU Comité van de Regio s

Tekst toespraak (Eng) Luc Van den Brande, Vlaams Volksvertegenwoordiger 1 Vice-Voorzitter EU Comité van de Regio s "A new vision for Europe" Londen, 26 februari 2007 Regional & Local Government Group for Europe European Parliament Office Tekst toespraak (Eng) Luc Van den Brande, Vlaams Volksvertegenwoordiger 1 Vice-Voorzitter

Nadere informatie

13617/16 van/ons/sv 1 DG E 1C

13617/16 van/ons/sv 1 DG E 1C Raad van de Europese Unie Brussel, 4 november 2016 (OR. en) 13617/16 JEUN 84 NOTA van: aan: nr. vorig doc.: 13344/16 JEUN 76 Betreft: Na raadpleging van de Groep jeugdzaken heeft het voorzitterschap bijgaande

Nadere informatie

SAMENVATTING SYLLABUS

SAMENVATTING SYLLABUS SAMENVATTING SYLLABUS Julie Kerckaert Inleiding tot het Europees en internationaal recht Academiejaar 2014-2015 Inhoudsopgave Deel 2: Inleiding tot het Europees recht... 2 1. Het juridisch kader van het

Nadere informatie

15414/14 van/mak/sv 1 DG D 2A

15414/14 van/mak/sv 1 DG D 2A Raad van de Europese Unie Brussel, 20 november 2014 (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2012/0360 (COD) 15414/14 JUSTCIV 285 EJUSTICE 109 CODEC 2225 NOTA van: aan: het voorzitterschap het Comité van

Nadere informatie

Het Europees hervormingsverdrag: Welke wijze van ratificatie?

Het Europees hervormingsverdrag: Welke wijze van ratificatie? CESP COMMENTAAR 3 18 september 2007 Het Europees hervormingsverdrag: Welke wijze van ratificatie? Door Mendeltje van Keulen, Bas Limonard en Jan Rood Het kabinet neemt naar verwachting op zeer korte termijn

Nadere informatie

Datum 11 mei 2017 Betreft Kamervragen van het lid Wiersma (VVD) overover kinderbijslag in het buitenland

Datum 11 mei 2017 Betreft Kamervragen van het lid Wiersma (VVD) overover kinderbijslag in het buitenland > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1995 Nr. 176

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1995 Nr. 176 42 (1995) Nr. 1 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 1995 Nr. 176 A. TITEL Protocol betreffende de toetreding van de Republiek Oostenrijk tot het Akkoord tussen het Koninkrijk der

Nadere informatie

Wie bestuurt de Europese Unie?

Wie bestuurt de Europese Unie? Wie bestuurt de Europese Unie? De Europese Unie (EU) is een organisatie waarin 28 landen in Europa samenwerken. Eén ervan is Nederland. Een aantal landen werkt al meer dan vijftig jaar samen. Andere landen

Nadere informatie

Procedure voor de benoeming van de leden van het CvdR. De procedures in de verschillende lidstaten

Procedure voor de benoeming van de leden van het CvdR. De procedures in de verschillende lidstaten Procedure voor de benoeming van de leden van het CvdR De procedures in de verschillende lidstaten SAMENVATTING In de preambule van het Verdrag betreffende de Europese Unie luidt het dat één van de doelstellingen

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Datum 10 maart 2017 Betreft Effectieve

Nadere informatie

Raad van de Europese Unie

Raad van de Europese Unie Raad van de Europese Unie Raad van de Europese Unie Jullie zijn nu de Raad van de Europese Unie. De Raad van de Europese Unie stemt voor of tegen regels die de Europese Commissie heeft bedacht. Samen met

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2000 2001 21 501-18 Raad Werkgelegenheid en Sociaal Beleid Nr. 138 BRIEF VAN DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELE- GENHEID Aan de Voorzitter van de

Nadere informatie

5. Protocol tot vaststelling van het statuut van de. Europese Investeringsbank

5. Protocol tot vaststelling van het statuut van de. Europese Investeringsbank De Slotakte vermeldt de verbindende protocollen en de niet-verbindende verklaringen Slotakte De CONFERENTIE VAN DE VERTEGENWOORDIGERS VAN DE REGERINGEN VAN DE LIDSTATEN, bijeen te Brussel op 30 september

Nadere informatie

Gevolgen van Brexit voor de besluitvorming in de EU

Gevolgen van Brexit voor de besluitvorming in de EU VIVES BRIEFING 2016/06 Gevolgen van Brexit voor de besluitvorming in de EU Klaas Staal Karlstad Universitet 1 GEVOLGEN VAN BREXIT VOOR DE BESLUITVORMING IN DE EU Klaas Staal INLEIDING Op 23 juni 2016 stemmen

Nadere informatie

De Voorzitter van de Adviesraad Internationale Vraagstukken De heer Mr. F. Korthals Altes Postbus 20061 2500 EB Den Haag. Den Haag, november 2004

De Voorzitter van de Adviesraad Internationale Vraagstukken De heer Mr. F. Korthals Altes Postbus 20061 2500 EB Den Haag. Den Haag, november 2004 De Voorzitter van de Adviesraad Internationale Vraagstukken De heer Mr. F. Korthals Altes Postbus 20061 2500 EB Den Haag Den Haag, november 2004 Hierbij dank ik u mede namens de Minister voor Ontwikkelingssamenwerking

Nadere informatie

Majesteit, Koninklijke Hoogheid, excellenties, dames en heren,

Majesteit, Koninklijke Hoogheid, excellenties, dames en heren, Toespraak van de minister-president, mr. dr. Jan Peter Balkenende, bijeenkomst ter ere van de 50 ste verjaardag van de Verdragen van Rome, Ridderzaal, Den Haag, 22 maart 2007 Majesteit, Koninklijke Hoogheid,

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2016 2017 21 501-02 Raad Algemene Zaken en Raad Buitenlandse Zaken Nr. 1771 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede

Nadere informatie

Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD

Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD EUROPESE COMMISSIE Brussel, 17.5.2019 COM(2019) 242 final 2019/0116 (NLE) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD betreffende het namens de Europese Unie in de Raad van Ministers in te nemen standpunt met

Nadere informatie

1red , NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, uur

1red , NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, uur 1red18248 29-06-2007, NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, 22.50 uur MINISTER-PRESIDENT BALKENENDE, NA AFLOOP VAN DE MINISTERRAAD, OVER HET ONDERZOEK NAAR EVENTUELE VERLENGING VAN DE MISSIE IN

Nadere informatie

Praktische opdracht Economie Euro

Praktische opdracht Economie Euro Praktische opdracht Economie Euro Praktische-opdracht door een scholier 1619 woorden 17 februari 2003 6,7 12 keer beoordeeld Vak Economie 1 Onderzoeksvraag. Mijn onderzoeksvraag is: Wat zijn de voor- en

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET. Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie; (met Bijlagen) Rome, 25 maart 1957

TRACTATENBLAD VAN HET. Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie; (met Bijlagen) Rome, 25 maart 1957 13 (1957) Nr. 20 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2011 Nr. 47 A. TITEL Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie; (met Bijlagen) Rome, 25 maart 1957 B. TEKST De Franse

Nadere informatie

De Europese Unie is niet alleen een munt of een markt, maar ook een Unie die gebouwd is op gemeenschappelijke waarden.

De Europese Unie is niet alleen een munt of een markt, maar ook een Unie die gebouwd is op gemeenschappelijke waarden. Debat over Polen in het Europees Parlement Interventie van de heer Koenders - minister van Buitenlandse Zaken - Nederlands voorzitterschap Dank u meneer de voorzitter, De Europese Unie is niet alleen een

Nadere informatie

20 juni Onderzoek: Brexit, Nexit en Europa

20 juni Onderzoek: Brexit, Nexit en Europa 20 juni 2016 Onderzoek: Brexit, Nexit en Europa Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek.

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 34 449 Voorstel van wet de leden Wilders en Bosma tot intrekking van de goedkeuringswet inzake de Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 21 501-20 Europese Raad Nr. 641 BRIEF VAN DE MINISTER EN STAATSSECRETARIS VAN BUITEN- LANDSE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

STATUUT VAN DE HAAGSE CONFERENTIE VOOR INTERNATIONAAL PRIVAATRECHT

STATUUT VAN DE HAAGSE CONFERENTIE VOOR INTERNATIONAAL PRIVAATRECHT STATUUT VAN DE HAAGSE CONFERENTIE VOOR INTERNATIONAAL PRIVAATRECHT De Regeringen van de hierna genoemde landen: De Bondsrepubliek Duitsland, Oostenrijk, België, Denemarken, Spanje, Finland, Frankrijk,

Nadere informatie

Aanbeveling voor een BESLUIT VAN DE RAAD

Aanbeveling voor een BESLUIT VAN DE RAAD EUROPESE COMMISSIE Brussel, 1.6.2012 COM(2012) 255 final Aanbeveling voor een BESLUIT VAN DE RAAD tot verlening van een machtiging om onderhandelingen te openen over aanpassing van de volgende overeenkomsten

Nadere informatie

Datum 24 juni 2016 Betreft Kamervragen van het lid Omtzigt over de herziening van de IORP-richtlijn

Datum 24 juni 2016 Betreft Kamervragen van het lid Omtzigt over de herziening van de IORP-richtlijn > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 21 501-20 Europese Raad Nr. 1358 HERDRUK 1 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Uw Referentie 2016Z00246 Datum 13 januari

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 22 Den Haag

Aan de Voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 22 Den Haag Aan de Voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 22 Den Haag Directie Integratie Europa Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Onze Referentie

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET. JAARGANG 1993 Nr. 51. Verdrag betreffende de Europese Unie, met Protocollen; Maastricht, 7februari 1992

TRACTATENBLAD VAN HET. JAARGANG 1993 Nr. 51. Verdrag betreffende de Europese Unie, met Protocollen; Maastricht, 7februari 1992 10 (1992) Nr. 2 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 1993 Nr. 51 A. TITEL Verdrag betreffende de Europese Unie, met Protocollen; Maastricht, 7februari 1992 B. TEKST De Nederlandse

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 2004 Nr. 180

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 2004 Nr. 180 47 (1997) Nr. 4 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2004 Nr. 180 A. TITEL Overeenkomst inzake economisch partnerschap, politieke coördinatie en samenwerking tussen de Europese Gemeenschap

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Datum 13 april 2017 Betreft Kabinetsappreciatie

Nadere informatie

ONTWERP VAN MEMORIE VAN TOELICHTING

ONTWERP VAN MEMORIE VAN TOELICHTING ONTWERP VAN MEMORIE VAN TOELICHTING I. ALGEMENE TOELICHTING 1. Samenvatting De EU-LAC-Stichting is een krachtens het volkenrecht opgerichte internationale intergouvernementele organisatie. De Stichting

Nadere informatie

Toespraak minister-president dr. Jan Peter Balkenende tot het Europees Parlement, Straatsburg, 23 mei 2007

Toespraak minister-president dr. Jan Peter Balkenende tot het Europees Parlement, Straatsburg, 23 mei 2007 Toespraak minister-president dr. Jan Peter Balkenende tot het Europees Parlement, Straatsburg, 23 mei 2007 Meneer de voorzitter, geachte leden van het Europees Parlement, dames en heren, Hartelijk dank

Nadere informatie

Raad van de Europese Unie Brussel, 8 juli 2014 (OR. en)

Raad van de Europese Unie Brussel, 8 juli 2014 (OR. en) Raad van de Europese Unie Brussel, 8 juli 2014 (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2014/0186 (E) 11290/14 WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE INSTRUMENTEN Betreft: ACP 109 COAFR 184 PESC 677 RELEX 538 BESLUIT

Nadere informatie

Eindexamen vwo maatschappijwetenschappen 2013-I

Eindexamen vwo maatschappijwetenschappen 2013-I Opgave De eurocrisis Bij deze opgave horen de teksten 9 en. Inleiding De situatie rond de gemeenschappelijke munt, de euro, is tien jaar na de introductie verre van stabiel (mei 2012). In tekst 9 beschrijft

Nadere informatie

MEDEDELING AAN DE LEDEN

MEDEDELING AAN DE LEDEN EUROPEES PARLEMENT 2009-2014 Commissie juridische zaken 7.2.2012 MEDEDELING AAN DE LEDEN (15/2012) Betreft: Gemotiveerd advies van de Oostenrijkse Bondsraad inzake het voorstel voor een richtlijn van het

Nadere informatie

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 13 september 2007 (17.09) (OR. en) 12907/07 Interinstitutioneel dossier: 2007/0181 (CNS)

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 13 september 2007 (17.09) (OR. en) 12907/07 Interinstitutioneel dossier: 2007/0181 (CNS) RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 13 september 2007 (17.09) (OR. en) 12907/07 Interinstitutioneel dossier: 2007/0181 (CNS) AVIATION 150 RELEX 649 MA 7 VOORSTEL van: de heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur,

Nadere informatie

Adenauer ( ) De Gaulle ( )

Adenauer ( ) De Gaulle ( ) vier punten: 1. veel misverstanden over de Frans-Duitse as: belangrijk om dynamiek te begrijpen 2. marges zijn kleiner geworden binnen de EU: vraag of Frankrijk en Duitsland nog de motor kunnen zijn 3.

Nadere informatie

Voor de Raad van State als adviseur en bestuursrechter is het van. belang zicht te hebben op wat er leeft in de werelden van recht,

Voor de Raad van State als adviseur en bestuursrechter is het van. belang zicht te hebben op wat er leeft in de werelden van recht, Inleiding Vice-President Raad van State tijdens de bijeenkomst van een delegatie van de Raad met de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling donderdag 12 februari 2009 Dames en heren, Voor de Raad van State

Nadere informatie

Raad van de Europese Unie Brussel, 11 oktober 2016 (OR. en)

Raad van de Europese Unie Brussel, 11 oktober 2016 (OR. en) Conseil UE Raad van de Europese Unie Brussel, 11 oktober 2016 (OR. en) 12788/16 ONTWERPNOTULEN Betreft: LIMITE PUBLIC PV/CONS 45 ENV 629 CLIMA 131 3486e zitting van de Raad van de Europese Unie (MILIEU),

Nadere informatie

jurisprudentiële fundamenten meer dan veertig jaar geleden zijn gelegd 2, bevestigd en versterkt.

jurisprudentiële fundamenten meer dan veertig jaar geleden zijn gelegd 2, bevestigd en versterkt. Discussienota van het Hof van Justitie van de Europese Unie over bepaalde aspecten van de toetreding van de Europese Unie tot het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Uw Referentie 2015Z23259 Datum 3 december

Nadere informatie

Werkvel opdracht 9 (Onderhandelingsspel: hoe neem je samen moeilijke besluiten?)

Werkvel opdracht 9 (Onderhandelingsspel: hoe neem je samen moeilijke besluiten?) Werkvel opdracht 9 (Onderhandelingsspel: hoe neem je samen moeilijke besluiten?) Toelichting op de opdracht Tijdens deze opdracht gaan jullie in kleine groepjes in onderhandeling met elkaar over een pakket

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET

TRACTATENBLAD VAN HET 34 (2007) Nr. 4 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2010 Nr. 245 A. TITEL Verdrag van Lissabon tot wijziging van het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag tot oprichting

Nadere informatie

CALRE. Conferentie van de Europese Regionale Wetgevende Assemblees Verklarende noot

CALRE. Conferentie van de Europese Regionale Wetgevende Assemblees Verklarende noot CALRE Conferentie van de Europese Regionale Wetgevende Assemblees Verklarende noot De CALRE verenigt vierenzeventig voorzitters van de Europese Regionale Wetgevende Assemblees: de parlementen van de Spaanse

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus EA Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus EA Den Haag > Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus 20017 2500 EA Den Haag Turfmarkt 147 Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag Nederland Uw

Nadere informatie

VERKLARING VAN ROME V. GISCARD

VERKLARING VAN ROME V. GISCARD de Voorzitter VERKLARING VAN ROME V. GISCARD d'estaing VOORZITTER VAN DE EUROPESE CONVENTIE Rome, 18 juli 2003 I. Op 18 juli 2003 heeft de voorzitter van de Conventie over de toekomst van Europa, V. Giscard

Nadere informatie

Standaard Eurobarometer najaar 2018: Positief beeld van de EU overheerst in de aanloop naar de Europese verkiezingen

Standaard Eurobarometer najaar 2018: Positief beeld van de EU overheerst in de aanloop naar de Europese verkiezingen Europese Commissie - Persbericht Standaard Eurobarometer najaar 2018: Positief beeld van de EU overheerst in de aanloop naar de Europese verkiezingen Brussel, 21 december 2018 Uit een nieuwe Eurobarometer-enquête

Nadere informatie

Raad van de Europese Unie Brussel, 9 december 2016 (OR. en) het Comité van permanente vertegenwoordigers (2e deel)

Raad van de Europese Unie Brussel, 9 december 2016 (OR. en) het Comité van permanente vertegenwoordigers (2e deel) Raad van de Europese Unie Brussel, 9 december 2016 (OR. en) 15375/16 NOTA van: aan: POLGEN 163 INST 521 CODEC 1849 PE 119 het Comité van permanente vertegenwoordigers (2e deel) Raad nr. vorig doc.: 15145/16

Nadere informatie

1. Algemene gegevens a) Titel voorstel De internemarktagenda voor banen, groei en investeringen uitvoeren

1. Algemene gegevens a) Titel voorstel De internemarktagenda voor banen, groei en investeringen uitvoeren Fiche 4: Mededeling De internemarktagenda voor banen, groei en investeringen uitvoeren 1. Algemene gegevens a) Titel voorstel De internemarktagenda voor banen, groei en investeringen uitvoeren b) Datum

Nadere informatie

Verkiezingen Tweede Kamer 2012

Verkiezingen Tweede Kamer 2012 Verkiezingen Tweede Kamer 2012 Nederlandse politieke partijen langs de Europese meetlat Europese Unie dr. Edwin van Rooyen 10-9-2012 PvdA, VVD en SP zijn voorstander van het vergroten van de controle op

Nadere informatie

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING DE VLAAMSE MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: 1 Goedkeuring en machtiging tot ondertekening van de overeenkomst tot oprichting van de internationale

Nadere informatie

Fiche 1: Mededeling monitoring van de Europese pijler van sociale rechten

Fiche 1: Mededeling monitoring van de Europese pijler van sociale rechten Fiche 1: Mededeling monitoring van de Europese pijler van sociale rechten 1. Algemene gegevens a) Titel voorstel Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad en het Europees Economisch

Nadere informatie

EUROPESE RAAD 16 en 17 juni 2005 Brussel

EUROPESE RAAD 16 en 17 juni 2005 Brussel E U R O P E E S P A R L E M E N T EUROPESE RAAD 16 en 17 juni 2005 Brussel TOESPRAAK VAN DE HEER JOSEP BORRELL FONTELLES, VOORZITTER CONCLUSIES VAN HET VOORZITTERSCHAP 02/S-2005 Directoraat-generaal presidium

Nadere informatie

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 21 maart 2005 (24.03) 6238/05 JUSTCIV 22

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 21 maart 2005 (24.03) 6238/05 JUSTCIV 22 RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 21 maart 2005 (24.03) 6238/05 JUSTCIV 22 INFORMATIEVE NOTA van: het secretariaat-generaal van de Raad aan: het Coreper/de Raad nr.vorig doc.: 11093/04 JUSTCIV 101 Betreft:

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2000 2001 21 501-21 Jeugdraad Nr. 7 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA S'-GRAVENHAGE

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA S'-GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA S'-GRAVENHAGE Directie Buitenlandse Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus 20201

Nadere informatie

Actuele EU-procedures in de commissies

Actuele EU-procedures in de commissies Den Haag, 1 juni 2017 Voortouwcommissie: vaste commissie voor Europese Zaken Volgcommissie(s): BuZa i.v.m. agendapunt 8, 12, 16, 17 FIN i.v.m. agendapunt 13 Document: Besluitenlijst van de procedurevergadering

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1988 Nr. 94

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1988 Nr. 94 11 (1988) Nr. 1 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 1988 Nr. 94 A. TITEL Protocol bij de Overeenkomst tussen de Lid-Staten van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal en Turkije

Nadere informatie

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Voorstel voor een RICHTLIJN VAN DE RAAD

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Voorstel voor een RICHTLIJN VAN DE RAAD COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, 16.12.2003 COM(2003) 825 definitief 2003/0317 (CNS) Voorstel voor een RICHTLIJN VAN DE RAAD tot wijziging van Richtlijn 77/388/EEG ter verlenging van de

Nadere informatie

NL In verscheidenheid verenigd NL A7-0176/9. Amendement. Morten Messerschmidt namens de EFD-Fractie

NL In verscheidenheid verenigd NL A7-0176/9. Amendement. Morten Messerschmidt namens de EFD-Fractie 1.6.2011 A7-0176/9 9 Overweging E E. Het Verdrag van Lissabon heeft het mandaat van de leden van het Europees Parlement gewijzigd, door ze rechtstreekse vertegenwoordigers van de burgers van de Unie te

Nadere informatie

8653/19 voo/mak/hh 1 TREE.1.B

8653/19 voo/mak/hh 1 TREE.1.B Raad van de Europese Unie Brussel, 6 mei 2019 (OR. en) 8653/19 EDUC 214 SOC 321 NOTA van: aan: Betreft: het secretariaat-generaal van de Raad het Comité van permanente vertegenwoordigers/de Raad Voorbereiding

Nadere informatie

Toespraak Voorzitter bij het in ontvangst nemen van het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2012 op 20 november 2012 in de Oude Zaal

Toespraak Voorzitter bij het in ontvangst nemen van het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2012 op 20 november 2012 in de Oude Zaal Toespraak Voorzitter bij het in ontvangst nemen van het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2012 op 20 november 2012 in de Oude Zaal Dames en heren, Allereerst dank ik het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis

Nadere informatie

Aanbeveling voor een BESLUIT VAN DE RAAD

Aanbeveling voor een BESLUIT VAN DE RAAD EUROPESE COMMISSIE Brussel, 20.12.2017 COM(2017) 830 final Aanbeveling voor een BESLUIT VAN DE RAAD tot aanvulling van het Besluit van de Raad van 22 mei 2017 waarbij machtiging wordt verleend tot het

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET

TRACTATENBLAD VAN HET 49 (1994) Nr. 7 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2015 Nr. A. TITEL Overeenkomst inzake Partnerschap en Samen waarbij een partnerschap tot stand wordt gebracht tussen de Europese

Nadere informatie

Oostenrijk. Staten en kiesstelsels

Oostenrijk. Staten en kiesstelsels Staten en kiesstelsels Oostenrijk Oostenrijk is een van de vele landen in Europa waar verkiezingen plaatsvinden volgens het systeem van evenredige vertegenwoordiging. Toch heeft Oostenrijk weer bepaalde

Nadere informatie

GECONSOLIDEERDE VERSIE

GECONSOLIDEERDE VERSIE 30.3.2010 Publicatieblad van de Europese Unie C 83/1 GECONSOLIDEERDE VERSIE VAN HET VERDRAG BETREFFENDE DE EUROPESE UNIE EN HET VERDRAG BETREFFENDE DE WERKING VAN DE EUROPESE UNIE (2010/C 83/01) 30.3.2010

Nadere informatie

Vraag 1 Bent u bekend met het bericht Europa dumpt nog steeds schepen op Aziatische sloopstranden 1?

Vraag 1 Bent u bekend met het bericht Europa dumpt nog steeds schepen op Aziatische sloopstranden 1? > Retouradres Postbus 20904 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA Den Haag Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456

Nadere informatie

Kijktip: Nieuwsuur in de Klas

Kijktip: Nieuwsuur in de Klas Kijktip: Nieuwsuur in de Klas Korte omschrijving werkvorm De leerlingen beantwoorden vragen over de Europese politiek aan de hand van korte clips van Nieuwsuur in de Klas. Leerdoel De leerlingen leren

Nadere informatie

'S-G R AVE N H AG E. 9 k APR iqc"7 /J 4 i*^7 Datum: </~&'

'S-G R AVE N H AG E. 9 k APR iqc7 /J 4 i*^7 Datum: </~&' M I N I S T E R I E VAN B U I T E N L A N D S E Z A K E N 'S-G R AVE N H AG E 2C. y. s 7 / /On V E R Z O E K E BI) B E A N T W O O R D I N G. K E N M E R K, O N D E R W E R P, D A T U M EN N U M M Ministerraad,

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directie Europese en Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 21 501-33 Raad voor Vervoer, Telecommunicatie en Energie Nr. 538 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer

Nadere informatie

TOESPRAAK VAN DE VOORZITTER VAN HET EUROPEES PARLEMENT VOOR DE EUROPESE RAAD

TOESPRAAK VAN DE VOORZITTER VAN HET EUROPEES PARLEMENT VOOR DE EUROPESE RAAD Brussel, 22 maart 2005 TOESPRAAK VAN DE VOORZITTER VAN HET EUROPEES PARLEMENT VOOR DE EUROPESE RAAD Deze zogenaamde "voorjaarsbijeenkomst" van de Europese Raad is een goede gelegenheid om de balans op

Nadere informatie

PUBLIC 8480/10 Interinstitutioneel dossier: 2009/0183 (NLE)

PUBLIC 8480/10 Interinstitutioneel dossier: 2009/0183 (NLE) Conseil UE RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 27 april 2010 (OR. en) PUBLIC 8480/10 Interinstitutioneel dossier: 2009/0183 (NLE) LIMITE COEST 89 PESC 444 NIS 25 WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE INSTRUMENTEN

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Uw Referentie 2015Z10166 en 2015Z10168

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Uw Referentie 2015Z08639 Datum 27 mei 2015

Nadere informatie

Handvest van de grondrechten van de EU

Handvest van de grondrechten van de EU Handvest van de grondrechten van de EU A5-0064/2000 Resolutie van het Europees Parlement over de opstelling van een handvest van de grondrechten van de Europese Unie (C5-0058/1999-1999/2064(COS)) Het Europees

Nadere informatie

HET KONINKRIJK BELGIË, DE REPUBLIEK BULGARIJE, DE TSJECHISCHE REPUBLIEK, HET KONINKRIJK DENEMARKEN, DE BONDSREPUBLIEK DUITSLAND, DE REPUBLIEK ESTLAND,

HET KONINKRIJK BELGIË, DE REPUBLIEK BULGARIJE, DE TSJECHISCHE REPUBLIEK, HET KONINKRIJK DENEMARKEN, DE BONDSREPUBLIEK DUITSLAND, DE REPUBLIEK ESTLAND, PROTOCOL TOT WIJZIGING VAN HET AAN HET VERDRAG BETREFFENDE DE EUROPESE UNIE, HET VERDRAG BETREFFENDE DE WERKING VAN DE EUROPESE UNIE EN HET VERDRAG TOT OPRICHTING VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAP VOOR ATOOMENERGIE

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2018 2019 21 501-20 Europese Raad Nr. 1417 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag,

Nadere informatie

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 15 januari 2002 (OR. en) 14759/01 JEUN 67 SOC 510

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 15 januari 2002 (OR. en) 14759/01 JEUN 67 SOC 510 RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 15 januari 2002 (OR. en) 14759/01 JEUN 67 SOC 510 WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE INSTRUMENTEN Betreft: Resolutie van de Raad en de vertegenwoordigers van de regeringen

Nadere informatie

Raad van de Europese Unie Brussel, 2 maart 2015 (OR. en)

Raad van de Europese Unie Brussel, 2 maart 2015 (OR. en) Raad van de Europese Unie Brussel, 2 maart 2015 (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2015/0051 (NLE) 6144/15 VOORSTEL van: ingekomen: 3 maart 2015 aan: Nr. Comdoc.: Betreft: SOC 70 EMPL 31 ECOFIN 97 EDUC

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer 1 Politiek

Samenvatting Maatschappijleer 1 Politiek Samenvatting Maatschappijleer 1 Politiek Samenvatting door een scholier 1057 woorden 17 maart 2016 7,8 8 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer 1 Hoofdstuk 1 In de politiek gaat het om keuzes maken. Dat

Nadere informatie

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 3 november 2000 (15.11) (OR. fr) 12957/00 LIMITE MIGR 89 COMIX 785

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 3 november 2000 (15.11) (OR. fr) 12957/00 LIMITE MIGR 89 COMIX 785 RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 3 november 2000 (15.11) (OR. fr) 12957/00 LIMITE MIGR 89 COMIX 785 NOTA van: aan: Betreft: het Voorzitterschap het Strategisch Comité immigratie, grenzen en asiel initiatief

Nadere informatie

*** ONTWERPAANBEVELING

*** ONTWERPAANBEVELING EUROPEES PARLEMENT 2009-2014 Commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken 23.5.2013 2012/0271(E) *** ONTWERPAANBEVELING over het ontwerp van besluit van de Raad betreffende de sluiting

Nadere informatie