Focus op de ontwikkelkansen van kinderen PDO PDO. Executieve functies. Peuter. Growth Mindsets. Dynamisch leerpotentieel onderzoek.

Transcriptie

1 Focus op de ontwikkelkansen van kinderen Peuter Executieve functies Dynamisch leerpotentieel onderzoek Growth Mindsets Kleuter

2 Onze visie op ontwikkeling en leerpotentieel Als je mijn kwaliteiten niet kent, moet je van mijn gebreken afblijven. Emiel van Doorn Vaak kijken we naar dingen die niet goed gaan of naar gebreken die moeten worden gerepareerd. Als je een kind wilt helpen bij zijn of haar ontwikkeling, is het effectief om te focussen op de kwaliteiten die al in een kind aanwezig zijn. Hoe kun je deze versterken? Hoe kunnen deze een kind helpen zich ook op andere gebieden verder te ontwikkelen? Als je denkt vanuit een groei mindset, zijn uitdagingen eerder spannend dan bedreigend. In plaats van bang te zijn om fouten te maken, zie je deze juist als een kans om te groeien! Carol Dweck Psychologe Carol Dweck toonde aan dat een groei mindset heel belangrijk is voor de ontwikkeling van kinderen. Het gaat om de overtuiging dat je jezelf steeds kunt blijven verbeteren en ontwikkelen door hard te werken, uitdagingen aan te gaan en ervaring op te doen. Daarbij hoort ook fouten mogen maken, zodat je daarvan kunt leren. Een mindset die niet statisch is maar dynamisch en gericht op groei, draagt bij aan de motivatie van leerlingen, hun leerprestaties, doorzettingsvermogen en creativiteit. Volwassenen kunnen kinderen helpen een groei mindset aan te leren of te behouden. Focus op de ontwikkelkansen van kinderen Een dynamische visie op ontwikkeling Uitgaan van kracht en kwaliteit Actief stimuleren van een groei mindset Wetenschappelijk onderbouwde aanpak Praktische insteek voor leraren en andere begeleiders Een traag groeiende boom kan ook de hoogste boom worden. Jelle Jolles Niet ieder kind ontwikkelt zich op dezelfde manier en in hetzelfde tempo. Dat vraagt van leraren en andere begeleiders om goed naar elk kind te kijken. Wat heeft dit kind nu nodig? Wat is voor dit kind de volgende stap in zijn of haar ontwikkeling? Hoe kan ik het daarbij zo goed mogelijk ondersteunen? Het beeld zit al in de steen. Je hoeft het er alleen maar uit te bevrijden. Michelangelo Ieder kind heeft ontwikkelingsmogelijkheden. Het gaat er om de specifieke onderwijsbehoeften te achterhalen. Met de juiste interventies kun je dat wat al in potentie aanwezig is in een kind activeren en verder tot ontwikkeling brengen. Wat kunt u betekenen in de ontwikkeling van kinderen? Wij zijn ervan overtuigd dat leraren en andere begeleiders het verschil kunnen maken in de ontwikkeling van kinderen. Met de juiste kennis en met behulp van praktische tools kunt u kinderen helpen de volgende stap te zetten in hun ontwikkeling. Wat kan het HCO voor u betekenen? Bij het HCO werken gespecialiseerde psychologen/adviseurs met specifieke kennis en ervaring op het gebied van ontwikkeling, leren en leerpotentieel. Met onderzoek, training en advies kunnen zij u helpen nog beter in te spelen op de unieke onderwijsbehoeften van kinderen.

3 Onderzoek naar leerpotentieel bij leerlingen in het PO f Soms denk je als leerkracht misschien: Deze leerling kan het wel, maar het komt er nog niet uit. Met behulp van dynamisch leerpotentieel onderzoek kun je zicht krijgen op wat deze leerling nodig heeft. Veel onderzoeken, zoals CITO en intelligentietests, meten wat een leerling tot nu toe beheerst. Bij dynamisch leerpotentieel onderzoek gaat het niet om de huidige prestaties van het kind. Het draait om het verschil tussen dat wat een leerling nu kan en dat wat een kind zou kunnen. Dat biedt ons een andere, positieve kijk op de mogelijkheden van het kind. Een gespecialiseerd psycholoog/orthopedagoog neemt een dynamisch leerpotentieel onderzoek af. Tijdens het onderzoek kijkt de onderzoeker niet alleen naar wat de leerling al kan of weet. De leerling krijgt juist iets nieuws aangeleerd. Op deze manier brengt de onderzoeker in kaart: welk soort en welke hoeveelheid instructie een kind nodig heeft, en in welke mate het kind hiervan profiteert. Dynamisch testen, zo werkt dat! Een dynamisch leerpotentieel onderzoek bestaat uit een voor-test, een training en een na-test. De onderzoeker geeft het kind tijdens de training net zoveel hulp als het nodig heeft om de opgaven zelfstandig op te lossen. Het kind wordt niet vergeleken met een normgroep: de nadruk ligt op het eigen ontwikkelproces. Door de prestatie op de voor- en natest met elkaar te vergelijken wordt het leerpotentieel van de leerling zichtbaar. Door vervolgens de training te analyseren, wordt zichtbaar wat dit kind nodig heeft om het leerpotentieel te benutten. Het onderzoek wordt gefilmd en ouders kunnen hierbij aanwezig zijn. Aan de hand van de filmbeelden bespreekt de onderzoeker de test na met de school en de ouders. Voordelen van dynamisch leerpotentieel onderzoek 1. Dynamisch testen biedt meer zicht op het leerpotentieel van een leerling en informatie over: de gebruikte strategieën; het type instructie dat deze leerling nodig heeft; de denkvaardigheden; de vooruitgang na het geven van hints. 2. Leraren, ouders en andere begeleiders krijgen praktische, handelingsgerichte adviezen om de leerling verder te helpen. Dynamisch testen in de praktijk Max Max is 8 jaar oud en behaalt op school gemiddelde prestaties. Zijn ouders denken dat hij meer kan en vragen zich af of hun zoon voldoende wordt uitgedaagd. Uit een intelligentietest blijkt dat Max een bovengemiddeld IQ van 140 heeft, terwijl hij geen bovengemiddelde leerprestaties behaalt. De school en de ouders willen weten wat de onderwijsbehoeften van Max zijn. Zij kiezen voor een dynamische test. Tijdens het onderzoek blijkt dat Max impulsief te werk gaat. Hij slaat het liefst de instructie over om direct een taak uit te voeren. Vervolgens heeft hij veel hints van de onderzoeker nodig om de opdracht goed uit te voeren. 3. Het leerpotentieel en IQ (gemeten met een statische test) samen hebben een meer voorspellende waarde op schoolprestaties dan het IQ alleen. Je kunt meer betrouwbare uitspraken doen over mogelijke toekomstige leerprestaties, mits er ook rekening wordt gehouden met de motivatie van de leerling, het geheugen, en de persoonlijkheid. Als de onderzoeker hem vragen stelt over de opdracht, gaat het beter. Max heeft moeite om zijn metacognitieve vaardigheden bewust in te zetten: hoe pak je een taak aan? Welke denkstappen moet je zetten? Daar heeft hij niet eerder over nagedacht. De onderzoeker adviseert de leerkracht om Max vaker op weg te helpen bij een opdracht, zodat hij zich bewust wordt van de benodigde denkstappen. Niet door het voordoen van de opdracht, maar alleen door hem de juiste vragen te stellen. Na de dynamische test gaan de prestaties van Max vooruit en krijgt hij al snel meer uitdagende opdrachten op school.

4 Onderzoek naar leerpotentieel bij peuters en kleuters f Pedagogisch-didactisch observatie instrument Om een beter beeld te krijgen van het leerpotentieel van jonge kinderen, heeft het HCO het ontwikkeld. Dit is een handelingsgericht diagnostisch observatie-instrument dat inzicht geeft in de sterke kanten van een peuter of kleuter op verschillende ontwikkelingsgebieden. Het maakt zichtbaar welke ontwikkelkansen er zijn. Met het observeer je op welke manier je nog beter kunt aansluiten bij de behoeften van een peuter of kleuter. Er wordt gebruik gemaakt van aantrekkelijke ontwikkelingsmaterialen. Een wordt afgenomen door: een in het geschoolde begeleider zoals een Hbo-coach, intern begeleider of leerkracht; een in het geschoolde onderwijsadviseur van het HCO. Leren werken met het kan door middel van: 1. Trainingen op open inschrijving en incompany. 2. Intervisiebijeenkomsten (voor degenen die al gecertificeerd zijn in het afnemen van het ). Kijk voor actuele data van trainingen en bijeenkomsten op voor peuters en kleuters: zo werkt dat! Tijdens een speelse taak observeert de gecertificeerde -begeleider een peuter of kleuter. De begeleider kijkt welke activiteiten het kind zelfstandig kan uitvoeren en bij welke taken het ondersteuning nodig heeft. Door na te gaan welke hints en/of aanmoediging een peuter of kleuter nodig heeft, kan de begeleider praktische handelingsadviezen opstellen voor de leidster, leerkracht en ouders. Voordelen van het Het resultaat van het is meer dan een lijst bevindingen. Het biedt praktische adviezen om een kind verder te helpen in zijn/haar ontwikkeling. De leidster en leerkracht kunnen met behulp van die adviezen hun begeleiding beter afstemmen op de onderwijsbehoeften van de peuter of kleuter. in de praktijk Emilia Emilia is een meisje van 4 jaar oud. Zij gaat met plezier naar school en leert graag. Haar woordenschat Nederlands is beperkt vergeleken met haar leeftijdgenootjes. Ze heeft ook moeite met het maken van contact en met haar concentratie. Zij heeft gehoortesten en logopedisch onderzoek ondergaan, en de resultaten daarvan zijn goed. Op de peuterspeelzaal en in de kleuterklas heeft ze extra aandacht gekregen. Toch blijft haar taalontwikkeling achter. Haar ouders vermoeden dat dit te maken heeft met de thuistaal. Daar wordt Engels gesproken. Met behulp van het willen de school en de ouders nagaan hoe Emilia beter kan worden geholpen. Eerst observeert de -begeleider Emilia uitgebreid in de klas. Daarna gaat Emilia met het -materiaal aan de slag. Wat valt op? Emilia toont niet zoveel betrokkenheid bij de activiteiten in de kring. In een individuele setting laat Emilia alert, geconcentreerd en opdrachtgericht gedrag zien. Ook maakt zij goed contact met de -begeleider, neemt initiatief en werkt actief mee. Door de verschillende opdrachten van het krijgt de begeleider een goed beeld van wat Emilia al kan en waar zij hulp bij nodig heeft. Het wordt duidelijk wat de sterke kanten zijn van Emilia en hoe ze die kan inzetten. Dat wat in de individuele setting lukt, zou Emilia ook in de groep kunnen, als het de leerkracht lukt om haar aandacht bewust te trekken. Haar nieuwsgierigheid is bovendien een sterk punt dat de ouders en school kunnen benutten om Emilia verder te helpen. De begeleider bespreekt dit allemaal met de leerkracht en haar ouders en geeft hen praktische en haalbare adviezen.

5 Praktisch aan de slag met leerpotentieel in de klas: voor leerkrachten f Training Growth Mindsets Uit onderzoek weten we dat een op groei gerichte mindset heel belangrijk is voor de ontwikkeling van kinderen (en volwassenen). Een dergelijke mindset draagt bij aan de motivatie van leerlingen, hun leerprestaties, hun doorzettingsvermogen en creativiteit. De vraag hoe je een groei mindset bij leerlingen stimuleert, staat centraal tijdens de training Growth Mindsets. Een Growth Mindset brengt je verder! Wilt u alvast weten hoe u een growth mindset bij uw leerlingen kunt stimuleren? Kijk voor tips en handvatten op In de training Growth Mindsets: leert u de theorie van Carol Dweck s mindsets, wordt u zich bewust van uw invloed op de mindset van leerlingen, krijgt u handreikingen om op eenvoudige manieren een op groei gerichte mindset te stimuleren bij leerlingen en bij uzelf, gaat u aan de slag met uw eigen vaardigheden. De training is bedoeld voor leerkrachten, intern begeleiders en directeuren in het PO. Open inschrijving en incompany trainingen Het HCO organiseert deze training op open inschrijving. Kijk voor actuele data en aanmelding op of Een training voor een groep leraren van een team of groep scholen op locatie is ook mogelijk. Neem hiervoor contact op met een van onze accountmanagers of stuur een mail naar info@hco.nl. Fixed en growth mindset De Amerikaanse psychologe Carol Dweck doet al meer dan dertig jaar onderzoek naar de relatie tussen motivatie en prestatie. Ze leert ons het verschil tussen fixed en growth mindset. Als je kinderen benadert vanuit een fixed mindset, zullen ze het idee hebben dat intelligentie onveranderlijk is. Ze zijn eerder gericht op bijvoorbeeld de uitkomst van een toets of intelligentieonderzoek dan op het leerproces. Ze willen slim overkomen, en vermijden uitdagingen. Als iets moeilijk is, worden deze kinderen vaak onzeker. Als je kinderen benadert vanuit een growth mindset, gaan ze ervan uit dat je je eigen intelligentie kunt ontwikkelen door bij te leren. Dit sluit aan bij onderzoek naar leerpotentieel (dynamisch testen). Uitdagingen maken dat deze kinderen hard werken en blijven doorzetten, waardoor ze zich slim voelen. Het gaat hierbij vooral om het proces. Overzicht van executieve functies Respons-inhibitie: nadenken voordat je iets doet. Werkgeheugen: informatie in je geheugen houden bij het uitvoeren van complexe taken. Emotieregulatie: emoties reguleren om doelen te behalen of gedrag te controleren. Volgehouden aandacht: aandachtig blijven, ondanks afleiding. Taakinitiatie: op tijd en efficiënt aan een taak beginnen. Planning/prioritering: een plan maken en beslissen wat belangrijk is. Organisatie: informatie en materialen ordenen. Timemanagement: tijd inschatten, verdelen en deadlines halen. Doelgericht gedrag: doelen formuleren en realiseren zonder je te laten afschrikken. Flexibiliteit: flexibel omgaan met veranderingen en tegenslag. Metacognitie: een stapje terug doen om jezelf en de situatie te overzien en te evalueren. Praktisch aan de slag met leerpotentieel in de klas: voor leerkrachten f Training Executieve functies Op school, tijdens het buitenspelen of thuis; het brein gebruikt voortdurend geavanceerde vermogens om activiteiten te organiseren, te focussen en impulsen onder controle te houden. Deze vermogens noemen we executieve functies. Op tijd komen, niet de hele chocoladereep in één keer opeten, beheerst feedback geven. Executieve functies houden ons bezig. Ze sturen onze cognitie om activiteiten te plannen en te organiseren. Goed ontwikkelde executieve functies zijn een voorwaarde om te leren. Als een kind deze functies (nog) niet goed kan inzetten, kan dit de ontwikkeling flink in de weg zitten. Maar hoe stimuleer je deze functies? In de training komt theorie over executieve functies aan bod en besteden we aan de hand van voorbeelden, filmbeelden en ander materiaal aandacht aan de dagelijkse praktijk. U leert wat executieve functies zijn, hoe je sterke en zwakke punten in de functieontwikkeling kunt ontdekken en hoe je deze op een positieve wijze kunt stimuleren bij kinderen. Open inschrijving en incompany trainingen Het HCO organiseert twee type trainingen op open inschrijving: training voor pedagogisch medewerkers, leerkrachten in groep 1-2, intern begeleiders in de onderbouw; training voor leerkrachten en intern begeleiders van groep 3-8 in het PO. Kijk voor actuele data en aanmelding op Een training voor een groep leraren van een team of groep scholen op locatie is ook mogelijk. Neem hiervoor contact op met een van onze accountmanagers of stuur een mail naar info@hco.nl.

6 Verbeter de ontwikkelkansen van uw leerlingen. Aan de slag met leerpotentieel! Wilt u ook handelingsgericht en praktisch inspelen op de onderwijsbehoeften van uw leerlingen? Spreekt deze positieve visie op ontwikkeling u aan? Neem contact op met een van onze gespecialiseerde psychologen/adviseurs. Uitgaven Lia Bekking-Slootjes Ditte Korrubel Ingrid Paling Executieve functies Susanne Reiss Executieve functies Jandira Santos Delgado Wessel Stet Growth Mindsets Hanna Stoutjesdijk Executieve functies Roel Verdel Dynamich leerpotentieel onderzoek f Ga voor meer informatie en bestellen naar Tekst: HCO // Vormgeving: Frank [Grafisch Ontwerp] // Fotografie: Henriëtte Guest, Bart van Vliet // Druk: Het Staat Gedrukt. De afgebeelde kinderen zijn niet dezelfde kinderen als vermeld in de praktijkverhalen. HCO Bezoekadres: Zandvoortselaan 146, Den Haag Postadres: Postbus 53509, 2505 AM Den Haag T: E: info@hco.nl I: HCO maakt deel uit van de Bazalt Groep en werkt daarin samen met partners Bazalt en RPCZ.