Kerngegevens gemeentelijk monument: Adres : Lindelaan 8. Kadastrale aanduiding : BXM00 sectie E nr(s) 96 Coördinaten : x: y:

Transcriptie

1 Kerngegevens gemeentelijk monument: Monumentnummer : GM011 Naam monument : Klooster Mariabosch Adres : Lindelaan 8 Postcode en plaats : 6095 BT Baexem Kadastrale aanduiding : BXM00 sectie E nr(s) 96 Coördinaten : x: y: Bouwstijl : Traditionalisme Kerndatering : 1877, uitgebreid in 1934 (kapel) en 1955 (poortgebouw) Oorspronkelijke functie : klooster Huidige functie : geen Architect : uitbreiding 1934 waarschijnlijk door arch. J. Franssen, Roermond, uitbreiding 1955 door arch. P.J. Coppen, Baexem Typering van het monument: Klooster Mariabosch, in 1877 gebouwd als buitenverblijf van de op Exaten gevestigde Duitse Jezuïeten en van 1918 tot 2010 klooster van de Zusters Dienaressen van de Heilige Geest. Historie: Het klooster werd in 1877 gebouwd als een buitenverblijf was van de op Exaten gevestigde Duitse Jezuïeten die vanwege de Duitse Kulturkampf naar Nederland waren uitgeweken. In 1918 werd het buitenverblijf overgenomen door de Zusters Dienaressen van de Heilige Geest. Deze waren op zoek naar een nieuw huis voor hun Nederlandse zusters. Het complex werd in 1934 uitgebreid met een kapel en kloostervleugel. Op basis van de stijlkenmerken is af te leiden dat de kapel en uitbreiding waarschijnlijk is ontworpen door Jos Franssen uit Roermond. In 1954 volgde een tweede uitbreiding met een nieuwe kloostervleugel (het huidige poortgebouw). Deze laatste uitbreiding betreft een ontwerp van architect P. J. Coppen te Baexem. Ook werd toen waarschijnlijk het oorspronkelijke kloostergebouw en de kloostervleugel uit 1934 voorzien van een extra verdieping. De zusters waren in Baexem en omgeving zeer actief met diverse zorg- en onderwijsactiviteiten, zoals een vooropleiding voor ziekenverpleging, een missieschool, een huishoud- en meisjesschool en een opleiding voor kleuterleidsters. Ruimtelijke context: De kern van Baexem concentreerde zich tot omstreeks 1850 tot bebouwing rond de kerk op de Klockenberg (bij de kruising van de Rijksweg en de Dorpstraat). In 1877 werd klooster Mariabosch gebouwd ten noorden van de oorspronkelijke dorpskern, dat oorspronkelijk een buitenverblijf was van de op Exaten gevestigde Duitse Jezuïeten. In 1879 werd de spoorlijn Roermond-Weert aangelegd, waarna ook een station werd gebouwd. Als gevolg van deze twee ontwikkelingen - de bouw van het klooster en de aanleg van de spoorlijn ontstond er een bebouwingscluster in de nabijheid van het spoor, grotendeels aan de weg naar Heythuysen. In de nabijheid van het klooster vestigden zich nadien een tweetal restaurants aan de Dorpsstraat. Na 1900 groeide het bebouwingscluster aan de Klockenberg en aan het spoor geleidelijk naar elkaar toe, waardoor aan de Dorpsstraat een gesloten bebouwingslint ontstond. Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM011 Pagina 1 van 13

2 Het vrijstaande klooster bevindt zich ten noorden van de historische kern van Baexem, direct aan de spoorlijn. Het klooster is omgeven door een kloostertuin. Bouwmassa s (oorspronkelijke) complex: Het (oorspronkelijke) complex bestaat/bestond uit drie bouwfasen c.q. bouwdelen die in een U-vorm rond de binnenplaats zijn/waren gegroepeerd. Het oudste deel van het klooster dateert/dateerde uit 1877 en is/was evenwijdig aan het spoor gesitueerd. In 1934 werd het klooster in westelijke richting uitgebreid met nieuwe kloostervleugel, met haaks daarop een kapel. In de oksel van deze L-vormige nieuwe bouwmassa kwam een toren te staan. In 1954 werd aan de oostzijde, haaks op het oudste deel van het klooster een nieuwe vleugel gebouwd, met onderdoorgang naar de U-vormige binnenplaats. Het oudste deel van het klooster, alsmede de uit 1934 daterende kloostervleugel is inmiddels / zal worden afgebroken. Om deze reden zijn deze onderdelen van het klooster niet verder beschreven en vallen ze buiten de bescherming. Kapel en toren (1934) Bouwmassa: De kapel, die haaks op het spoor is gesitueerd, is opgebouwd uit een rechthoekig schip met aan de zuidzijde een vijfzijdig gesloten koor. De koorzijde is voorzien van een ondiepe aanbouw over twee bouwlagen met hellend dak. Aan de noordwestzijde van het schip bevindt zich een rechthoekige toren met daarin het trappenhuis. De kapel bestaat uit twee bouwlagen, waarbij de kapelruimte is gesitueerd op de verdieping. De toren, welke gesitueerd is in de noordwest hoek, telt drie bouwlagen. De kapel en de toren zijn gedekt met een steil zadeldak. Dak: De daken van de kapel, koorsluiting met aanbouwen en toren zijn gedekt met donkergrijze natuursteenleien in Maasdekking. Het dak van de kapel en aanbouwen zijn voorzien van een zinken mastgoot. Het dak van de toren heeft een driehoekige bakgoot. Het zadeldak van de toren wordt bekroond door een smeedijzeren kruis. Op het dak van de kapel zijn plat afgedekte horizontale houten dakkapellen aangebracht. Gevels: De kapel met toren is opgetrokken in bruinrode baksteen, gemetseld in staand verband en platvol gevoegd. Westgevel kapel (zijde binnenplaats): De westgevel van de kapel toont een regelmatige indeling in zes traveeën die van elkaar worden gescheiden door gemetselde steunberen met hardstenen afdekking. Geheel rechts bevindt zich het geveldeel van de aanbouw aan de koorzijde met daarboven de koorsluiting. De gevel heeft geen plint, maar is ter plaatse van de onderdorpels van de ramen op de begane grond voorzien van een doorlopende gemetselde sierband. Aan de bovenzijde is de gevel voorzien van decoratief metselwerk bestaande uit een keperfries op getrapte kraagstenen en een getrapte sierlijst. Op de begane grond bevindt zich in elke travee een raamopening met een houten raam voorzien van een rondboogvormig bovenlicht. De raamopening heeft een dubbele gemetselde rondboog en een gemetselde onderdorpel die ter plaatse overgaat in de gemetselde sierband. Op de verdieping bevinden zich de ramen van de kapel, welke bestaan uit hoge spitsboogvensters met glas-in-lood. De vensteropeningen hebben een dubbele gemetselde spitsboog en een gemetselde onderdorpel. In de aanbouw aan de rechterzijde is op het niveau van het souterrain een raamopening met tweedelig houten raam aangebracht. Op de begane grond bevindt zich een grote raamopening met een driedelig houten raam met een rondboogvormig, driedelig bovenlicht. Aan weerszijden van de raamopening is een decoratieve steunbeer aangebracht. De raamopening heeft een gemetselde rondboog en keramische raamdorpelstenen. Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM011 Pagina 2 van 13

3 Op de verdieping bevinden zich in de gevel drie kleine raamopeningen met spitsboogramen voorzien van glas-in-lood. De raamopeningen hebben een dubbele spitsboog van metselwerk en keramische raamdorpelstenen. De geveldelen van de koorsluiting zijn voorzien van spaarvelden die aan de bovenzijde worden afgesloten door een keperfries. Westgevel kapel (koorsluiting) De westgevel betreft de koorzijde van de kapel. De eerste en de tweede bouwlaag bestaan uit de naar voren springende aanbouw en de derde bouwlaag betreft de vijfzijdig gesloten koorzijde. Het geveldeel van de aanbouw bestaat uit vijf geveldelen. De gevel is ter plaatse van de onderdorpels van de ramen op de begane grond voorzien van een doorlopende gemetselde sierband. De middelste drie geveldelen (ter plaatse van het koor van de kapel) zijn op de begane grond voorzien van ramen die overeenkomen met het raam dat zich op de begane grond van de aanbouw in de westgevel bevindt. Op de verdieping zijn de geveldelen voorzien van raamopeningen in de middelste geveldelen drie en in de buitenste geveldelen twee - met spitsboogvormige glas-in-loodramen, overeenkomstig de ramen op de verdieping van de aanbouw in de westgevel. De terugliggende derde bouwlaag (koorsluiting van de kapel) bestaat uit drie geveldelen en is voorzien van spaarvelden die aan de bovenzijde worden afgesloten door een keperfries. Oostgevel (zijde kloostertuin): De gevelopbouw van de oostgevel van de kapel komt overeen met de westgevel. Het schip van de kapel toont een regelmatige indeling in zeven traveeën die van elkaar worden gescheiden door een gemetselde steunbeer met hardstenen afdekking. De gevel heeft eenzelfde doorlopende sierband van metselwerk en gevelbeëindiging als de westgevel. Op de begane grond heeft de gevel zeven raamopeningen met houten ramen, voorzien van bovenlichten. De raamopeningen zijn voorzien van een gemetselde rollaag. Op de verdieping bevinden zich de ramen van de kapel, welke bestaan uit hoge spitsboogvensters met glas-in-lood. De vensteropeningen hebben een dubbele gemetselde spitsboog en een gemetselde onderdorpel. De toegang van de aanbouw aan de koorzijde is gesitueerd in de zijgevel en is te bereiken via een gemetselde trap met getrapte leuning in de oksel van de aanbouw en het geveldeel van de kapel. Het geveldeel van de aanbouw is op de begane grond voorzien van één raamopening met houten kelderraam. De ramen op de begane grond en de verdieping zijn identiek aan de westgevel van de aanbouw. Aan de noordzijde van het schip is / was een dwarsvleugel aanwezig, die eveneens in 1934 werd gebouwd. Deze dwarsvleugel is/ zal worden vervangen door nieuwbouw en is derhalve niet verder beschreven. Toren: In het bovenste deel van de toren zijn (aan de oost en westzijde) spitsboogvormige galmgaten aangebracht met horizontale galmborden. De galmgaten zijn voorzien van een dubbele, gemetselde spitsboog en gemetselde onderdorpel. In de zuidzijde van de toren (aan de binnenplaats) zijn ter plaatse van het trappenhuis hoge raamopeningen met glas-in-loodramen aangebracht. De eerste drie ramen zijn voorzien van een zes-ruits roedeverdeling en het vierde raam heeft een acht-ruits roedeverdeling. Westelijke kloostervleugel (1954) Bouwmassa. De langgerekte westelijke kloostervleugel heeft een rechthoekige plattegrond, die haaks op het spoor is gesitueerd. Het bouwvolume van de kloostervleugel heeft drie bouwlagen en is gedekt door een zadeldak. In de eerste bouwlaag is een onderdoorgang aanwezig die toegang geeft tot de binnenplaats. Aan de oostzijde (binnenplaatszijde) is de kloostervleugel voorzien van een aangebouwd trappenhuis op een nagenoeg vierkante plattegrond. Het trappenhuis heeft vier bouwlagen en is gedekt met een tentdak. Voorts is/was de vleugel aan de noordzijde door middel van een tussenlid verbonden met het oorspronkelijke kloostergebouw. Dit tussenlid bestaat uit twee bouwlagen, afgedekt met een zadeldak. Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM011 Pagina 3 van 13

4 Dak: Het dak van de kloostervleugel is voorzien van donkergrijze (opnieuw) verbeterde Hollandse pannen. In het westelijke dakschild is een steekkapje aanwezig die in de westgevel eindigt in een hoger opgetrokken geveldeel dat afgedekt wordt door een natuur- of kunststenen fronton dat is voorzien van dito stenen schouderstukken. In het timpaan bevindt zich een haut-reliëf van een vogel omgeven door stralen met daaronder een vaandel waarin de tekst Spiritui Sancto Sacrum is aangebracht. Het dak is daarnaast voorzien van een uitkragende natuur- of kunststenen bakgoot die rust op een brede dito stenen lijst. In de beide dakschilden zijn houten dakkapellen met zadeldakjes aangebracht waarvan de wangen zijn bedekt met natuursteenleien. De dakkapellen zijn voorzien van naar binnen draaiende raamvleugels. Gevels: De kapel met toren is opgetrokken in bruinrode baksteen, gemetseld in staand verband en platvol gevoegd. Westgevel (voorgevel): De symmetrische voorgevel bestaat uit achttien gevelassen. De gevel heeft een bakstenen plint, afgedekt met een gepleisterde waterlijst en wordt aan de bovenzijde beëindigd door een natuur- of kunststenen gootlijst met geometrische figuren in rechthoekige vlakken. Centraal in de gevel, op de begane grond, bevindt zich de toegang tot de binnenplaats bestaande uit drie gemetselde rondbogen op beton- en natuurstenen pilaren. De raamopeningen op de begane grond en de verdiepingen zijn voorzien van een natuur- of kunststenen omlijsting. Alle ramen zijn vernieuwd, waarbij de bestaande indeling is gerespecteerd. De ramen op de begane grond zijn verticaal en bezitten een verticale tweedeling. De raamopeningen op de tweede verdieping zijn vierkant en hebben de halve hoogte van de ramen op de begane grond en eerste verdieping. In het hoger opgetrokken geveldeel is een ovaalvormig glas-in-loodraam aanwezig, met een gemetselde omlijsting voorzien van een decoratieve sluitsteen aan de onderzijde. De onderdoorgang op natuurstenen en betonnen pilaren is voorzien van een betonnen dek. De linker zijmuur is voorzien van een natuurstenen gevelsteen met de tekst: Anno-Mariali 15 aug Oostgevel (binnenplaats): De oostgevel van de kloostervleugel volgt grotendeels dezelfde opzet als de westgevel. Aan weerszijden van de onderdoorgang zijn toegangsdeuren aangebracht met een dubbele houten deur met een glasopening met twaalf-ruits roedeverdeling. De toegangen zijn voorzien van een natuurstenen omlijsting en een houten afdak op houten schoren gedekt met een mansardekapje met natuursteenleien. De toegangen zijn te bereiken door middel van een natuurstenen trap met ijzeren balustrade. Het trappenhuis is vrij gesloten van opzet, met in elke bouwlaag één raamopening met een glas-in-loodraam. Ook hier bevindt zich een bakstenen plint, afgedekt met een gepleisterde waterlijst. De gevels van het trappenhuis worden aan de bovenzijde beeindigd door een lijst van siermetselwerk waarin decoratieve, natuur- of kunsstenen blokken zijn opgenomen. Interieur: Het interieur is niet geïnventariseerd. Kloostertuin: Het klooster is gelegen in een grote parkachtige kloostertuin met wandelpaden, monumentale bomen, een moestuin en boomgaard en opmerkelijke zichtassen. Aan de noordzijde van de kapel staat een opmerkelijk tuinhuis is chaletstijl, voorzien van een gekruist zadeldak en gedekt met natuursteenleien. Ten noordoosten van de kloostervleugel uit 1954 bevindt zich een Lourdesgrot. In de westelijke hoek van de kloostertuin is de begraafplaats van het klooster met kruisbeeld aanwezig. Tevens loopt er een beek over het terrein voorzien van een tweetal bruggen. Rondom het complex is de oorspronkelijke kloostermuur, welke bestaat uit een gemetselde muur met ezelsrugafdekking, nog grotendeels behouden gebleven. Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM011 Pagina 4 van 13

5 Bijzondere onderdelen: De oorspronkelijke raamkozijnen en glas-in-loodramen, de oorspronkelijke deuren, de decoratieve gemetselde en natuurstenen elementen, de Lourdesgrot en het tuinhuis in chaletstijl. Waardestelling: Het object is van belang wegens zijn schoonheid, betekenis voor de wetenschap, cultuurhistorische waarde en meer in het bijzonder vanwege: de architectuurhistorische betekenis in relatie tot de esthetische kwaliteit van het ontwerp. de architectonische gaafheid van het exterieur. Het object wekt een oorspronkelijke indruk of heeft veranderingen ondergaan waarbij het oorspronkelijke beeld herkenbaar is gebleven. als een plaatselijke uiting van een belangrijke (landelijke) architectuurstroming. de gebouwen verbouwingen behoren tot het oeuvre van belangrijke plaatselijke architecten. het object is ruimtelijk bepalend c.q. markant voor de omgeving. de historisch-ruimtelijke relatie met de directe omgeving waarbij het object deel uit maakt van een gebied waarvan de wegen, verkaveling, bodem- en groenstructuren een oorspronkelijke indruk wekken of veranderingen hebben ondergaan waarbij het oorspronkelijke beeld herkenbaar is gebleven. de betekenis van het object als onderdeel van de historisch gegroeide nederzettingsstructuur, waarbij het oorspronkelijke beeld herkenbaar is gebleven. het bijzondere materiaalgebruik, de bijzondere detaillering en de bijzondere ornamenten. de architectuurhistorische en typologische zeldzaamheid in relatie tot de gaafheid van het object. de betekenis voor de plaatselijke geschiedenis als uitdrukking van een maatschappelijke, sociaaleconomische en geestelijke ontwikkeling. Bescherming: Het exterieur van de op de bijgevoegde kaart aangegeven bouwmassa s en onderdelen: - de kapel - de kloostervleugel uit de Lourdesgrot - het tuinhuis in chaletstijl - de muur om de kloostertuin en de bruggen over de beek. Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM011 Pagina 5 van 13

6 Foto s Onderdoorgang met zicht op de kapel Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM011 Pagina 6 van 13

7 Zicht op het huidige / oorspronkelijke complex vanaf de overzijde van het spoor Het oudste (af te breken / niet meer bestaande) gedeelte van het kloostercomplex Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM011 Pagina 7 van 13

8 Westgevel (zijde binnenplaats) van de kapel De oostgevel (zijde kloostertuin) van de kapel Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM011 Pagina 8 van 13

9 De zuidgevel van de kapel De toren van de kapel De voorgevel (west) van de kloostervleugel uit 1954 Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM011 Pagina 9 van 13

10 De gevel aan de binnenplaats (oost) van de kloostervleugel uit 1954 De noordgevel van de kloostervleugel uit 1954 De top van de voorgevel van de kloostervleugel uit 1954 Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM011 Pagina 10 van 13

11 De Lourdesgrot in de kloostertuin Het tuinhuis in chaletstijl in de kloostertuin De muur om de kloostertuin Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM011 Pagina 11 van 13

12 Begraafplaats in de kloostertuin Brug over de beek in de kloostertuin Brug over de beek in de kloostertuin Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM011 Pagina 12 van 13

13 Luchtfoto en kaart met bescherming luchtfoto Kaart met bescherming Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM011 Pagina 13 van 13