Verschillende eters hv12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 26 October 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Verschillende eters Intro Vooraf Eindproduct-Beoordeling Leerdoelen Werkwijze Aan de slag Stap1 Stap2 Stap3 Stap4 Stap5 Begrippenlijst verschillende eters Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Verschillende eters Intro Het gebit en het spijsverteringskanaal van een mens ziet er anders uit dan het gebit en het spijsverteringskanaal van een konijn. En het gebit en spijsverteringskanaal van een leeuw ziet er weer anders uit. Waarom? Dat komt omdat een mens, een konijn en een leeuw verschillende eters zijn. Wat precies het verschil is, staat centraal in deze opdracht. Pagina 2

4 Vooraf Eindproduct-Beoordeling Eindproduct Je rondt deze opdracht af met de toets 'Verschillende eters'. Beoordeling De toets bestaat uit 10 vragen. Voor een voldoende, moet je minimaal 8 vragen goed beantwoorden. Leerdoelen Na deze opdracht: weet je wat herbivoren, carnivoren en omnivoren zijn. kun je voorbeelden noemen van herbivoren, carnivoren en omnivoren. weet je wat de verschillen in gebit zijn tussen herbivoren, carnivoren en omnivoren. weet je wat de verschillen in omvang van het verteringsstelsel zijn tussen herbivoren, carnivoren en omnivoren. Werkwijze Pagina 3

5 Groepsgrootte Deze opdracht doe je alleen. Je overlegt wel regelmatig met een klasgenoot. Benodigdheden Indien aanwezig drie schedels: schedel van een vleeseter, schedel van een planteneter, schedel van een alleseter. Tijd Je hebt 1 lesuur nodig. Pagina 4

6 Aan de slag Stap1 Eten en verteren Bestudeer uit de kennisbank biologie het onderdeel 'Eten en verteren': KB: Verschillende eters Zorg dat je goed weet wat een herbivoor, omnivoor en een carnivoor is. Zorg dat je ook voorbeelden kent. Beantwoord dan de volgende vragen. 1. Hoe noem je dieren die alleen planten eten? A. planteneters of herbivoren B. planteneters of carnivoren C. planteneters of omnivoren 2. Hoe noem je dieren die alleen dieren eten? A. diereneters of herbivoren B. diereneters of carnivoren C. diereneters of omnivoren 3. Hoe noem je dieren die zowel planten als dieren eten? A. alleseters of herbivoren B. alleseters of carnivoren C. alleseters of omnivoren 4. Waar of niet waar? Ook vogels kunnen herbivoren zijn. 5. Waar of niet waar? Een miereneter is een voorbeeld van een carnivoor. 6. Waar of niet waar? Een mens is een voorbeeld van een omnivoor. 7. Waar of niet waar? Er bestaan vogels die omnivoor zijn. Stap2 Pagina 5

7 De tandformule De tandformule is een manier om de samenstelling van een gebit van een mens of dier aan te geven. In de tandformule staat aangeven hoeveel snijtanden, hoeveel hoektanden en hoeveel kiezen een dier heeft. Je gaat met behulp van de tandformule de gebitten van een mens, van een een hond en van een cavia vergelijken. Stap3 Download het werkblad Worddoc - Gebit Googledoc - Gebit Lees het werkblad een keer helemaal door. Maak de opdrachten op het werkblad. Bespreek de antwoorden op de vragen met een klasgenoot. Je hoort van je docent of jullie de opdrachten ook klassikaal bespreken. Lengte spijsverteringskanaal Bij dieren is de lengte van het spijsverteringskanaal heel verschillend. Vleeseters eten alleen vlees. Vlees is opgebouwd uit dierlijke cellen zonder celwand. De eiwitverterende enzymen breken gelijk de celmembranen af. De vertering is snel klaar; vleeseters hebben een kort darmkanaal nodig. Planteneters hebben vaak meedere magen en/of een lange darm. Pagina 6

8 Daarin leven bacteriën die de cellulose van de celwand afbreken. Voor de vertering is veel meer tijd nodig. Verteringskanaal Aan het verteringskanaal van een dier kun je vaak zien wat voor voedsel het dier eet. Ga opnieuw naar de kennisbank biologie. KB: Verschillende eters Ga op zoek naar informatie over het verteringskanaal van carnivoren, herbivoren en omnivoren. Maak in een schema met afbeeldingen duidelijk wat de verschillen zijn tussen de verteringskanalen van de drie verschillende groepen dieren. Vergelijk jouw antwoord met het antwoord van een klasgenoot. Bespreek eventuele verschillen. Stap4 Vertering Voordat je lichaam de voedingsstoffen uit je eten kan opnemen, moet het voedsel eerst bewerkt worden. Het wordt gekauwd, gekneed en gemengd met verteringssappen. Dit noem je de vertering. Het voedsel wordt bewerkt door verteringssappen en door spieren van het verteringskanaal. De niet verteerde resten van het voedsel komen via de dikke darm en de anus in de ontlasting terecht. Bij een planteneter zitten er alleen plantenresten in de ontlasting. Bij een vleeseter de resten van prooien, zoals haren en botjes. Pagina 7

9 Poep van een vleeseter kan erg stinken. Sommige dieren maken natte vlaaien, andere droge keutels. Door goed naar uitwerpselen te kijken, kun je heel wat te weten komen over wat de dieren hebben gegeten. Probeer het maar eens met de opdracht. Je ziet een aantal afbeeldingen van uitwerpselen van dieren. Maak de juiste combinatie. a hond b fazant c konijn d ree e vos f egel g das h uil 1 =... 2 =... 3 =... 4 =... 5 =... 6 =... 7 =... en 8 =... Stap5 Eindtoets Je sluit deze opdracht af met het maken van een toets. De toets bestaat uit tien vragen. Aan het eind van de toets zie je welke vragen je goed hebt gedaan. Van de vragen die je fout hebt gedaan, kun je het goede antwoord zien. Klik op de volgende link om te beginnen: Verschillende eters kn.nu/selkw 1 Lees de volgende informatie over de Civetkat. Civetkat In Azië en Afrika weten ze wel raad met de civetkat. Ze gebruiken hem daar als huisdier, als muizenvanger, als voedsel en als grondstof voor parfum. Een gebraden civetkat wordt gegeten in enkele Aziatische landen. Er is een koffiespecialiteit gemaakt van bonen die de civet uitpoept na het eten van vruchten van de koffieplant. De geurklieren van de civetkat maken een olieachtige stof met een sterke muskgeur. Dat geurtje wordt gebruikt in de parfumindustrie. Is de civetkat een vleeseter, planteneter, insecteneter of alleseter? Pagina 8

10 a. vleeseter b. planteneter c. insecteneter d. alleseter 2 Uit wat voor tanden en kiezen bestaat het gebit van een herbivoor? a. grote hoektanden en knipkiezen b. snijtanden en plooikiezen c. hoektanden en knobbelkiezen 3 Uit wat voor tanden en kiezen bestaat het gebit van een carnivoor? a. grote hoektanden en knipkiezen b. snijtanden en plooikiezen c. hoektanden en knobbelkiezen 4 Uit wat voor tanden en kiezen bestaat het gebit van een omnivoor? a. grote hoektanden en knipkiezen b. snijtanden en plooikiezen c. hoektanden en knobbelkiezen 5 Geef aan of de bewering waar of niet waar is. Het kost meer moeite om vlees te verteren dan om planten te verteren. a. waar b. niet waar 6 Een hond, schaap en varken zijn alle drie even groot. Wie van hen heeft het langste darmkanaal? a. hond b. schaap c. varken 7 Een hond, schaap en varken zijn alle drie even groot. Wie van hen heeft het kortste darmkanaal? Pagina 9

11 a. hond b. schaap c. varken 8 Kijk naar de snavel van deze. Wat kun je zeggen over deze vogel? a. Hij eet andere dieren. b. Hij eet planten. c. Hij zeeft eten uit het water. d. Hij pikt zaden gemakkelijk op. 9 De gibbon is een... a. carnivoor b. herbivoor c. omnivoor 10 De ree is een... a. carnivoor b. herbivoor c. omnivoor Pagina 10

12 Begrippenlijst verschillende eters Verteren Het afbreken van voedsel tot kleine door het lichaam opneembare deeltjes. Herbivoren Planteneters; eten alleen plantaardig voedsel. Bijvoorbeeld: konijn, koe, gans, bladluis. Omnivoren Alleseters; eten zowel plantaardig als dierlijk voedsel. Bijvoorbeeld: varken, mens, kakkerlak. Vorm van lichaam Vorm van het lichaam is aangepast (adaptatie) aan de functie. Bijvoorbeeld: een gestroomlijnd lichaam van dieren die in het water leven en/of jagen, zoals de dolfijn en pinguïn, om goed te kunnen zwemmen. Vorm kiezen Kiezen zijn aangepast (adaptatie) aan het voedsel dat de dieren eten: herbivoren hebben plooikiezen, carnivoren hebben knipkiezen en omnivoren hebben knobbelkiezen. Verteringsstelsel Orgaanstelsel bestaande uit organen die samen zorgen voor de spijsvertering. Spijsverteringsorganen zijn o.a. de maag, alvleesklier, dunne darm en dikke darm. Carnivoren Vleeseters; eten alleen dierlijk voedsel (o.a. vlees, vis en insecten). Bijvoorbeeld: kat, wolf, mol, egel, haai, spin. Vorm poten Poten van een vogel zijn aangepast (adaptatie) aan hun leefomgeving. Bijvoorbeeld: reiger met lange poten om door ondiep water te waden en eend met zwemvliezen om goed te kunnen zwemmen. Vorm snavel Bek van een vogel is aangepast (adaptatie) aan het voedsel dat de vogels eten. Bijvoorbeeld: haakvormige snavel bij roofvogels en kegelvormige snavel bij zaadetende vogels. Lengte van spijsverteringsstelsel Lengte van het spijsverteringsstelsel, ook wel darmkanaal, is aangepast (adaptatie) aan voedsel dat de dieren eten: herbivoren hebben een lang darmkanaal om planten te kunnen verteren en carnivoren hebben aan een korter darmkanaal voldoende. Insectivoren Insecteneters Pagina 11

13 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 26 October 2016 om 08:51 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VWO 2; HAVO 2; Leerinhoud en doelen Biologie; Instandhouding en ontwikkeling; Instandhouding; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 1 uur en 0 minuten Trefwoorden leerlijn, rearrangeerbare, rearrangeerbare leerlijn Pagina 12