Algemene Nabestaandenwet (Anw)

Transcriptie

1 A.æ.æ."å Algemene Nabestaandenwet (Anw) H.K. Knol* Inleiding De Algemene Nabestaandenwet is sinds "ææå een inkomensafhankelijke regeling op minimumniveau geworden. Die inkomensafhankelijkheid is vooral ingegeven door de wens om de arbeidsparticipatie te bevorderen: men heeft in principe alleen recht op een uitkering als men niet in staat is om uit arbeid een eigen inkomen te verwerven. Alleen voor degenen geboren vo o r "æäò hebben niet met die voorwaarde te maken. Dat betekent dat vanaf Æò"ä voor alle verzekerden de voorwaarde gaat gelden dat men niet in het eigen inkomen kan voorzien. Samenvatting DOEL VERZEKERDEN Een verplichte pensioenverzekering ten behoeve van nabestaanden bij overlijden van de verzekerde. Iedereen die in Nederland woonachtig is, valt onder de verplichte verzekering. Wie in Nederland woonachtig is, wordt door de feitelijke omstandigheden bepaald. In sommige gevallen wordt de verzekering voortgezet bij vertrek naar het buitenland. Ook is een vrijwillige verzekering mogelijk. * H.K. Knol is directeur van PartnerConsult Adviesgroep BV. Leidraad voor de AA afl juli 2011 A

2 ADVIESPRAKTIJK WIE IS NABE- STAANDE De achtergebleven partner en/of kinderen van de overledene. Als kinderen worden ook adoptiekinderen, pleegkinderen en stiefkinderen aangemerkt. RECHT OP UITKE- Bepalend voor het recht op uitkering is dat de overledene op het moment van overlijden verzekerd was voor de RING Anw. Uitgangspunt is dat er pas recht op een uitkering bestaat als men niet in staat is om (voldoende) eigen inkomen te verwerven. Dit uitgangspunt komt tot uitdrukking in de voorwaarden tot het recht op uitkering. Zowel de achtergebleven partner als de (half)wees kan in aanmerking komen voor een uitkering. Recht op uitkering bestaat voor de achtergebleven partner als aan e e n of meerdere van de volgende voorwaarden wordt voldaan: a. men moet een tot het huishouden behorend ongehuwd kind, jonger dan achttien jaar hebben; of b. voor ten minste 45% arbeidsongeschikt zijn; of c. geboren zijn voor 1 januari Onder voorwaarden kan ook een ex-partner in aanmerking komen voor een uitkering. Recht op wezenpensioen bestaat als het kind door het overlijden van de verzekerde volle wees is geworden. In principe komen slechts wezen tot zestien jaar voor een uitkering in aanmerking. In bepaalde gevallen kan tot 21 jaar een uitkering worden verstrekt. Voorwaarde is steeds dat het kind vo o r het overlijden van de verzekerde deel uitmaakte van diens huishouden. DUUR EN HOOG- De uitkering duurt zo lang als aan de voorwaarden TE VAN DE UITKE-wordt voldaan, maar eindigt in ieder geval op de eerste RING dag van de maand waarin de overgebleven partner 65 jaar wordt. De uitkering is gekoppeld aan het nettominimumloon en wordt halfjaarlijks herzien. Daarnaast ontvangt men nog een tegemoetkoming van ter compensatie van de premie voor de Zorgverzekeringswet. VERPLICHTINGEN Wijzigingen in de omstandigheden, die bepalend zijn voor het recht op uitkering moeten binnen vier weken worden doorgegeven aan de Sociale Verzekeringsbank. A Leidraad voor de AA afl juli 2011

3 ALGEMENE NABESTAANDENWET (ANW) BIJZONDERHE- DEN FINANCIERING Vaak is men zich er niet van bewust dat men als samenwonende kan worden aangemerkt. Alleen bijbepaalde commercie«le relaties en/of een zorgrelatie kan hierop een uitzondering worden gemaakt. De premie voor de Anw bedraagt 1,10% van het premieplichtig inkomen en wordt ge «nd door de Belastingdienst. Doel van de wet Een verplichte pensioenverzekering op niveau van het sociaal minimum ten behoeve van nabestaanden bij overlijden van de verzekerde. Kring van verzekerden Iedereen die in Nederland woonachtig is, valt onder de verplichte verzekering. Wie in Nederland woonachtig is, wordt door de feitelijke omstandigheden bepaald. In sommige gevallen wordt de verzekering voortgezet bij vertrek naar het buitenland. Ook is een vrijwillige verzekering mogelijk. Zie voorts hetgeen hierover bij de AOW is vermeld. In tegenstelling tot de AOW eindigt de verzekering niet bij het bereiken van de åä-jarige leeftijd. Nabestaanden Als nabestaanden in de zin van de Anw worden aangemerkt: ^ de achtergebleven partner van de verzekerde; ^ de achtergebleven ex-partner van de verzekerde, mits deze ook recht zou hebben gehad indien zij niet waren gescheiden en hij/zij op het moment van overlijden alimentatie ontvangt; ^ kinderen van de verzekerde, voor zover deze de leeftijd van Ææ jaar nog niet hebben bereikt; onder kinderen worden ook verstaan adoptiekinderen, pleegkinderen en stiefkinderen. Leidraad voor de AA afl juli 2011 A

4 ADVIESPRAKTIJK Recht op uitkering Als hoofdregel geldt dat de overledene verzekerd was voor de Anw op het moment van overlijden. Hierop bestaat e e n uitzondering: als de overledene woont in een land waarmee Nederland een verdrag over sociale zekerheid heeft gesloten. In dat geval kan de partner toch een (gedeeltelijke) nabestaandenuitkering krijgen, mits aan de volgende voorwaarden is voldaan: ^ de overledene heeft ooit gewoond of gewerkt in Nederland; e n ^ was op de dag van overlijden verzekerd voor een nabestaandenuitkering van het woonland; of ^ de achterblijvende partner krijgt bij overlijden een nabestaandenuitkering van het woonland. De nabestaandenuitkering wordt pro rato naar het aantal in Nederland verzekerde jaren berekend. De nabestaandenuitkering is een inkomensafhankelijke uitkering. Er bestaat eerst recht op een uitkering indien men niet in staat is (c.q. niet in staat wordt geacht) een eigen inkomen te verwerven. Een en ander komt tot uitdrukking in de voorwaarden tot het recht op uitkering. Recht op wezenpensioen bestaat als het kind door het overlijden van de verzekerde volle wees is geworden. In principe komen slechts wezen tot zestien jaar voor een uitkering in aanmerking. In bepaalde gevallen kan tot Æ" jaar een uitkering worden verstrekt (zie hierna onder wezenuitkering). Voorwaarde is steeds dat het kind vo o r het overlijden van de verzekerde deel uitmaakte van diens huishouden. De Anw kent drie soorten uitkeringen: ". de nabestaandenuitkering ten behoeve van de achtergebleven partner; Æ. de halfwezenuitkering (als ", indien tot het huishouden ook een kind behoort); â. de wezenuitkering ten behoeve van de als volle wees achtergebleven kinderen. A Leidraad voor de AA afl juli 2011

5 ALGEMENE NABESTAANDENWET (ANW) De nabestaandenuitkering en de halfwezenuitkering Voor de achtergebleven partner bestaat eerst recht op een nabestaandenuitkering indien aan e e n of meer van de volgende voorwaarden is voldaan: ^ men moet een tot het huishouden behorend ongehuwd kind, jonger dan achttien jaar hebben; of ^ voor ten minste ªä% arbeidsongeschikt zijn; of ^ geboren zijn voor " januari "æäò. De eigen inkomsten van de nabestaande kunnen van invloed zijn op de hoogte van de Anw-uitkering. Inkomsten uit arbeid worden gedeeltelijk op de uitkering in mindering gebracht. Van deze inkomsten wordt äò% van het brutominimumloon plus een derde deel van het inkomen boven die äò% vrijgelaten. Inkomsten uit een uitkering, bijvoorbeeld een WAO-/WIA- of een WW-uitkering worden volledig op de uitkering in mindering gebracht. Verstrekt de werkgever nog een aanvulling op deze uitkeringen, dan worden die aanvullingen op gelijke wijze als inkomsten uit arbeid op de Anw-uitkering in mindering gebracht. Ook een nabestaanden- of halfwezenuitkering uit een ander land heeft invloed op de hoogte van de Anw-uitkering. Sommige inkomsten worden niet van de nabestaandenuitkering afgetrokken. Voorbeelden zijn: een lijfrente (uit een eigen verzekering), een aanvullend nabestaandenpensioen van bijvoorbeeld een bedrijfspensioenfonds, of uit eigen vermogen. Voor mensen die (op âò juni "ææå) al een uitkering ontvingen op grond van de Algemene Weduwen- en Wezenwet (AWW), de voorganger van de Anw, kunnen ruimere vrijstellingen gelden. In een beperkt aantal gevallen geldt dat ook in andere situaties. Nadere informatie hierover kan, op basis van individuele gegevens worden verstrekt door de SVB. Een nabestaande die een kind jonger dan achttien jaar verzorgt, heeft recht op een halfwezenuitkering. Leidraad voor de AA afl juli 2011 A

6 ADVIESPRAKTIJK Er kan maar e e n halfwezenuitkering voor een gezin met meer dan e e n kind worden toegekend. Zolang in het gezin een kind onder de achttien jaar verblijft, ontvangt de nabestaande een halfwezenuitkering. Voor het recht op een halfwezenuitkering is van belang wie het kind verzorgt. Als het kind wordt verzorgd door een ander dan de nabestaande, krijgt die de halfwezenuitkering. De halfwezenuitkering vervalt niet als de nabestaande hertrouwt of met een ander gaat samenwonen. Inkomsten van de nabestaande of de halfwees hebben geen invloed op de hoogte van de halfwezenuitkering. Een niet-nederlandse halfwezenuitkering wordt wel op de halfwezenuitkering in mindering gebracht. De nabestaandenuitkering gaat in met ingang van de eerste dag van de maand waarin aan het recht op uitkering wordt voldaan. De uitkering kan ook in het buitenland worden ontvangen, mits het woonland behoort tot de EU of wanneer er anderszins met het woonland een verdrag inzake sociale zekerheid is gesloten. De wezenuitkering Een kind komt in aanmerking voor een wezenuitkering als aan de volgende voorwaarden is voldaan: ^ beide ouders zijn overleden; en ^ de laatstoverleden ouder was op het moment van overlijden verzekerd voor de Anw; en ^ het kind is jonger dan zestien jaar (in enkele gevallen is er tot Æ" jaar recht op een wezenuitkering, zie hierna). Er moet dus aan drie voorwaarden zijn voldaan. Let op: de voorwaarde van het verzekerd zijn geldt alleen voor de laatstoverleden ouder en dus niet voor de wees! A Leidraad voor de AA afl juli 2011

7 ALGEMENE NABESTAANDENWET (ANW) Voor de toepassing van de Anw wordt een kind als wees aangemerkt indien: ^ beide ouders zijn overleden; of ^ de moeder is overleden en niet wettelijk vastligt wie de vader is; of de ene ouder is overleden en de andere ouder al voor dat overlijden is ontzet uit het ouderlijk gezag (ontzetting uit de ouderlijke macht moet niet verward worden met een ondertoezichtstelling, ontheffing uit de ouderlijke macht of uithuisplaatsing! Ontzetting uit de ouderlijke macht is een specifieke maatregel). Geadopteerde kinderen hebben dezelfde rechten als andere kinderen. Een geadopteerd kind komt dus ook in aanmerking voor een wezenuitkering als aan de voorwaarden wordt voldaan. Kinderen jonger dan zestien jaar hoeven in het algemeen niet aan andere voorwaarden te voldoen dan hiervoor genoemd. Kinderen van zestien tot en met twintig jaar kunnen ook aanspraak maken op een wezenuitkering. Hierbij wordt onderscheidt gemaakt tussen kinderen die vo o r Æ oktober"ææâ zijn geboren en kinderen die na " oktober "ææâ zijn geboren. Kinderen geboren vo o r Æ oktober "ææâ kunnen een wezenuitkering krijgen als ^ Het kind overdag een opleiding volgt van ten minste Æ"â uur per kwartaal of "åòò uur per schooljaar. Stages en praktijklessen tellen ook mee. Volgt het kind hoger beroepsonderwijs of universitair onderwijs dan moet de studiebelasting ten minste "åðò uur per cursusjaar zijn. ^ Het kind ongehuwd is, niet samenwoont en meer dan de helft van de tijd besteedt aan het verzorgen van het huishouden. In dat huishouden moet nog een ander kind wonen met een wezenuitkering, bijvoorbeeld een broer of zus. ^ Het kind zestien of zeventien jaar is en hij of zij ten minste ªä% arbeidsongeschikt is voor een periode van minimaal drie maanden. Leidraad voor de AA afl juli 2011 A

8 ADVIESPRAKTIJK Kinderen geboren na " oktober "ææâ kunnen in de volgende situaties nog een wezenuitkering krijgen: Wezen van zestien of zeventien jaar zolang zij: ^ bezig zijn met het behalen van een startkwalificatie door het volgen van volledig dagonderwijs of door deel te nemen aan een combinatie van leren en werken zoals de beroepsbegeleidende leerweg in het mbo; of ^ zijn vrijgesteld van het behalen van een startkwalificatie; of ^ na het behalen van een startkwalificatie nog volledig dagonderwijs volgen. Een startkwalificatie wil zeggen een diploma van het mbo niveau Æ of hoger, van de havo of van het vwo. Een kind kan worden vrijgesteld van het behalen van een startkwalificatie als het bijvoorbeeld gehandicapt is en niet in staat is om onderwijs te volgen. Voorbeelden ". Het gezin bestaat uit beide ouders en drie kinderen: Sjoerd ("æ, geboren op â-æ-"ææâ), Els ("Æ) en Manon (""). Beide ouders komen bij een verkeersongeval om het leven. Voor het recht op een wezenuitkering hoeven Els en Manon niet aan verdere voorwaarden te voldoen, omdat zij beiden jonger dan zestien zijn. Sjoerd neemt, met hulp van buren, de zorg voor zijn zusjes op zich. Omdat Sjoerd geboren is vo o r"-"ò-"ææâ,heefthijrechtop een wezenuitkering omdat hij meer dan de helft van de tijd besteedt aan het verzorgen van zijn zusjes. Æ. Het gaat om hetzelfde gezin als in het vorige voorbeeld, maar nu is Sjoerd geboren op â-"ò-"ææâ. Ook nu neemt hij de zorg voor zijn zusjes op zich, maar volgt daarnaast nog een opleiding voor het behalen van een startkwalificatie. Sjoerd besteedt echter minder tijd aan de zorg voor zijn zusjes; dat komt voor het leeuwendeel neer op een tante. Sjoerd heeft nu recht op een wezenuitkering vanwege het volgen van onderwijs. A Leidraad voor de AA afl juli 2011

9 ALGEMENE NABESTAANDENWET (ANW) Wezen van "ð tot Æ" jaar heeft recht op uitkering als zij volledig dagonderwijs volgen. Wezen van "å tot Æ" jaar die voor het huishouden zorgen, als zij: ^ ongehuwd zijn, niet samenwonen en meer dan de helft van de tijd besteden aan het verzorgen van het huishouden; en ^ er in dat huishouden nog een ander kind woont met een wezenuitkering, bijvoorbeeld een broer of zus; en ^ de wees die voor het huishouden zorgt, een startkwalificatie heeft behaald of vrijgesteld is van het behalen van een startkwalificatie. Begrippen als startkwalificatie en vrijstelling zijn buiten Nederland niet bekend. Voor wezen die in een ander land dan Nederland wonen, worden vergelijkbare voorwaarden toegepast. Zij kunnen een wezenuitkering krijgen als zij: ^ overdag op school zitten en bezig zijn met het behalen van een diploma dat jongeren een goede kans biedt op geschoold werk; of ^ na het behalen van zo n diploma nog volledig dagonderwijs volgen; of ^ door ziekte of handicap niet in staat zijn om onderwijs te volgen. De uitkering kan ook in het buitenland worden ontvangen, mits het woonland behoort tot de EU of wanneer er anderszins met het woonland een verdrag inzake sociale zekerheid is gesloten. Uitsluitings- en weigeringsgronden Geen recht op een uitkering heeft de nabestaande: ^ wiens echtgenoot/partner is overleden binnen een jaar na het huwelijk/samenwonen en de gezondheidstoestand ten tijde daarvan zulks redelijkerwijs moest doen verwachten; Leidraad voor de AA afl juli 2011 A

10 ADVIESPRAKTIJK ^ als de overledene binnen een jaar na het begin van de verzekering is overleden, terwijl dit bij het begin van de verzekering al was te verwachten; ^ de overledene door de nabestaande of met diens hulp opzettelijk van het leven is beroofd; ^ indien de nabestaande overlijdt in of na de maand waarin de nabestaande de leeftijd van åä heeft bereikt (in dat geval zijn andere regelingen van toepassing). De eerste twee uitsluitingsgronden zijn niet van toepassing indien de nabestaande, zo deze niet opnieuw (met de overledene) zou zijn gehuwd/samenwonen, recht op een nabestaandenpensioen zou hebben gehad. Bij detentie van ten minste e e n maand vervalt het recht op uitkering. Einde van de uitkering De uitkering eindigt als de nabestaande: ^ is geboren na " januari "æäò en het jongste kind wordt achttien jaar; ^ gaat trouwen, een geregistreerd partnerschap aangaat, of gaat samenwonen; ^ de leeftijd van åä jaar heeft bereikt; ^ niet langer arbeidsongeschikt is. Bijzonderheden bij samenwonen Van samenwonen is sprake als: ^ men met iemand van achttien jaar of ouder in e e n huis woont; e n ^ de kosten van het huishouden deelt; o f ^ voor elkaar zorgt. Er is geen sprake van samenwonen als: ^ het een commercie«le relatie betreft (onderhuurder, kostganger); ^ als het gaat om een kind (eigen kind, stief- of pleegkind); A Leidraad voor de AA afl juli 2011

11 ALGEMENE NABESTAANDENWET (ANW) ^ als men samenwoont met een kleinkind dat jonger dan achttien is. Als er sprake is van samenwonen in verband met verzorging kan aanspraak blijven bestaan op het alleenstaandenpensioen. De belangrijkste voorwaarden hiervoor zijn: ^ er moet sprake zijn van hulpbehoevendheid; ^ beide partners moeten over een eigen woning blijven beschikken en daarvoor de financie«le lasten dragen; ^ de verzorgingsbehoefte is de aanleiding voor het gaan samenwonen. Wie gaat samenwonen, kan binnen zes maanden beslissen of men wil blijven samenwonen. Bee«indigt men het samenwonen binnen zes maanden, dan herleeft het recht op de nabestaandenuitkering. Gedurende de proefperiode is het samenwonen wel van invloed op het recht op uitkering. In de Anw is een regeling opgenomen voor mensen die (gaan) samenwonen wegens hulpbehoevendheid. Hulpbehoevend is iemand als hij of zij hulp nodig heeft bij dagelijkse handelingen als wassen en aankleden. In dat geval blijft er aanspraak bestaan op een nabestaandenuitkering van äò% van het minimumloon; het overige inkomen is van invloed op die uitkering. Er is geen sprake van samenwonen in de zin van de Anw als er sprake is van een commercie«le relatie. Een commercie«le relatie is een zakelijke relatie op basis van een overeenkomst. Hiervan is sprake als betaald wordt voor het gebruik van de woonruimte en/of verzorging bij hulpbehoevendheid. Ook de woning moet hiervoor geschikt zijn, dat wil zeggen dat er over eigen woonruimte wordt beschikt: huurder en verhuurder moeten dus ten minste een eigen woon-/slaapkamer hebben. Bij het beoordelen of er sprake is van een commercie«le relatie spelen de volgende zaken een rol: ^ Er is een schriftelijke huur- en/of kostgangersovereenkomst (zie voor een model de website van de SVB) gesloten met de Leidraad voor de AA afl juli 2011 A

12 ADVIESPRAKTIJK andere bewoner(s). Hierin moet in ieder geval staan of het gaat om een huurovereenkomst of een kostgangersovereenkomst, de namen van de bewoners, het adres van de woning, de ingangsdatum en de duur van de overeenkomst, een omschrijving van de verhuurde woonruimte en de gemeenschappelijke ruimte(n), de huurprijs van de verhuurde woonruimte en de eventuele ruimte die gemeenschappelijk wordt gebruikt, een omschrijving van de te verlenen diensten en/of zorg en de prijs die daarvoor in rekening wordt gebracht en een regeling voor een periodieke prijsaanpassing. ^ Voor de huisvesting en eventuele diensten en zorg wordt een prijs betaald die ook in het commercie«le verkeer gebruikelijk is (mag geen vriendenprijsje zijn). ^ Er moet daadwerkelijk sprake zijn van een commercie«le relatie. ^ De inkomsten uit de huur- en/of kostgangersovereenkomst moeten worden opgeven aan de Belastingdienst voor zover dit verplicht is. ^ Inkomsten uit een kostgangersrelatie moet men doorgeven aan de SVB. Dat geldt ook voor inkomsten uit (onder)verhuur als men van het (onder)verhuren zijn beroep heeft gemaakt. ^ De commercie«le relatie moet met bewijsstukken kunnen worden aangetoond, zoals: ^ de huur- en/of kostgangersovereenkomst; ^ bank- of giroafschriften waaruit blijkt dat de gevraagde prijs daadwerkelijk wordt betaald; ^ aangifte inkomstenbelasting (als u de inkomsten moet opgeven). Aanvragen De uitkering moet worden aangevraagd bij de vestiging van de SVB waaronder de woonplaats van de aanvrager ressorteert. Zie voor adressen de site A Leidraad voor de AA afl juli 2011

13 ALGEMENE NABESTAANDENWET (ANW) Overlijdensuitkering Er is voorzien in een overlijdensuitkering ter grootte van de uitkering over e e n maand. Premie De premie voor de Anw bedraagt ","ò% van het premieplichtige inkomen tot aan het daarvoor geldende maximum. Leidraad voor de AA afl juli 2011 A

14 ADVIESPRAKTIJK A Leidraad voor de AA afl juli 2011