PWG-excursie naar Meijendel op 5 oktober 2016

Transcriptie

1 PWG-excursie naar Meijendel op 5 oktober 2016 Mosgal op roos (Bedeguaar of Slaapgal) Achter het Kievitsduin Op 5 oktober trokken we 8 man sterk naar Meijendel. Het weer was zonnig, maar door de Oostenwind was de temperatuur aan de koude kant. Vanaf Kievitsduin lopen we de witte paaltjes- route. De Wilde kardinaalsmutsen, die nu volop vrucht dragen, vallen direct op. Ze geven kleur aan het duin. Er staat nog één exemplaar met bloemetjes. De bast van de vaak vierkante takken is groen. De doosvrucht, het kardinaalsmutsje dus, is stomp vierkantig, 4-hokkig, paarsachtig rozerood. Er is één zaad per hokje, wit, geheel omgeven door de helderoranje zaadrok. Hij groeit hier op droge, kalkrijke grond in duinstruikgewas. Voor het eerst zie ik, we zijn hier al vaker geweest, hoeveel Bosrank hier groeit. Kennelijk zijn de zaden opvallender dan de roomwitte bloemen. Ze vormen een pruikebol van dopvruchtjes met lange geveerde vruchtsnavels. Ze blijven lang aan de plant zitten. Deze houtige klimplant, die enorme dikke lianen kan vormen, vraagt om wat vochtige grond. De bloemen bevatten geen nectar, maar worden door insekten bezocht om hun stuifmeel. Mede doordat iemand van ons aan Japans bloemschikken doet, letten we op de mooie mossen en korstmossen:groot dooiermos en Groot heksenmos. Onze mossen-man is nog maar pas begonnen aan de bestudering, dus neem de mossennamen nog niet voor zeker aan. Ze geven ons in ieder geval een richting aan. De vrucht van een Doornappel is opengespleten en laat zijn zwarte zaden zien. Slangenkruid is aan het eind van zijn bloei, slechts af en toe nog een blauwe bloem. De Gewone esdoorn heeft zijn Inktvlekkenzwam. De Gladde iepen hebben flinke kurklijsten, wat een bescherming is tegen vraat. Deze iep is in midden en Zuid-Europa inheems en bereikt in Nederland zijn Noordwestgrens. Hij komt van nature voor langs de grote rivieren en aan de binnenduinrand. Even later

2 zien we de open beker van een grote Plooivoetstuifzwam met zijn bruine poeder en daarnaast een Aardappelbovist. Even ruiken aan de rozenblaadjes: appeltjeslucht. Dan hebben we te maken met de Egelantier. De klieren aan de achterzijde van het blad en langs de rand zijn al met het blote oog te zien. Wat de rozen betreft is het ook zinnig eens op de kelkbladen van de bottels te letten. Zijn ze opgericht, vroeg afvallend of teruggeslagen? Dit is een aanwijzing voor het type roos, een determinatiekenmerk dus. Naast Egelantier zien we nog Hondsroos en Duinroos, de laatste met zwarte bottels. Ook heb ik het woord schijnhondsroos horen vallen en ook Heggenroos staat op de lijst. Ik heb ze zelf helaas niet gezien. Het schijnt, dat het rozenschema ook weer zal wijzigen. De vogelaars onder ons bespeuren een Buizerd en een Grote bonte specht. Aart geeft ons bijna college over libellen, waarvan we eerst de Bloedrode heidelibel zien, die volledig zwarte poten heeft. Ook zien we de Bruinrode heidelibel en de Bruine winterjuffer, die in rust zijn vleugels aan één kant schijnt te zetten. Aart weet ook van alles over het verschil tussen mannetje en vrouwtje. We letten ook op de varens en zien Mannetjesvaren en Brede stekelvaren. Ook veel eikvarens en volgens Karel is het hier meestal de Brede eikvaren. Thuis kom ik er toch niet uit, aangezien ik juist 12 verdikte cellen tel in de ring van de sporenhoopjes. Zo is er weer een overloop tussen de Brede en de Gewone eikvaren en dan is er nog de hybride. De mooiste herfstkleur komt van de Valse wingerd, rood waar het zonlicht doorheen speelt. Deze klimstruik, die oorspronkelijk uit Noord-Amerika komt heeft aan het einde van de ranken nooit hechtschijfjes i.t.t. bij de Vijfbladige wingerd. Ik heb er niet op gelet. Valse salie, toch geen zus van Echte salie, zoals ik dacht, is uitgebloeid. Hij vraagt om voedselarme grond. Valse salie behoort tot het geslacht van de Gamander en Echte salie tot het geslacht Salie. Gewone ereprijs vertoont galvorming, veroorzaakt door een galmug. De bovenste blaadjes zijn vergroeid tot een wittig harig bolletje. De vraag valt: Wat is een gal? Ik heb het Gallenboek van W.M. Docters van Leeuwen er op nagekeken, maar de formulering is dusdanig uitgebreid, dat die moeilijk is samen te vatten. Laat ik maar eenvoudig zeggen, dat het een vormsel is in de plant ontstaan door insekten, mijten, aaltjes of schimmels, waarmee de veroorzaker zich ook voedt. Er is sprake van een parasitaire relatie. We zien nog een Mosgal op roos, ook Slaapgal of Bedeguaar geheten, die veroorzaakt wordt door een galwesp. Bovenin een Schermhavikskruid zit ook een grote gal, eveneens veroorzaakt door een galwesp. Het is een harde gal van wel 2 bij 5 cm en binnenin zullen zich een aantal ronde larvenkamers bevinden, elk met een witte galwesplarve. Bladmineerders, die gangen graven onder de huid van het blad, behoren niet tot de gallen. We pauzeren even. Op die plek zien we de aar met hartvormige vruchtjes van de Mannetjesereprijs. De zaadjes schijnen door de hartjes heen. Er vliegt nog een Atalanta,een trekvlinder, voorbij. Glad parelzaad doet zijn naam eer aan, want hij zit vol met zaden: gladde, glanzige blauwgrijze nootjes. De Witte abeel brengt ons weer even terug bij het grote geheel,

3 schitterend wit gebladerte afstekend tegen de blauwe lucht. De onbekende struik/boom bleek geen Vuilboom te zijn, zoals ik dacht, maar Rode kamperfoelie. Daar kwam ik thuis pas achter. De takjes die ik meegenomen had, hadden tegenoverstaande bladstand. We laten de boerderij deze keer links liggen, al is dat in dit geval rechts. We zien een Moseik, die napjes heeft met lange, stijve, afstaande borstels. Echt bitterkruid heeft een dubbel omwindsel, waarbij de buitenste omwindselblaadjes teruggeslagen zijn. We slaan aan het eind nog even een zijpaadje in. Hier staat een Europese blazenstruik met zijn opgezwollen vruchtblazen. Het is een tuinstruik, die soms verwildert. Je treft hem veel aan in openbare groenstroken. Besluit ik met de Driedistel, waarvan de bloemen zijn uitgebloeid, maar nu is er een goudgeel pluis binnen de strogele omwindselblaadjes. Het was een mooie wandeling en we kregen veel te zien. Ik hoop, dat ik namens iedereen spreek. Priscelline P.S.: Gegevens haal ik uit de Nederlandse Oecologische Flora van Drs. E.J. Weeda e.a. En nog even dit: Waarom de latijnse namen in het verslag? Dit is niet bedoeld om te imponeren. Het heeft meerdere praktische redenen. Wie ze niet wil zien, kan ze gemakkelijk negeren. Het gebruik legt een link tussen degenen, die wat dieper op de materie in willen gaan en de mensen die het wat algemener houden. Bij Floron is het wel handig, bijna onontbeerlijk, als je ook die namen kent. Bovendien ben je hiermee ook nog op wereldniveau te verstaan. Daarbij vertelt de latijnse naam vaak iets over de plant bv. Koninginnekruid is Eupatorium cannabinum. Het blad lijkt dan ook op Cannabis. Of bv. Ruwe berk is Betula pendula. De twijgen zijn overhangend. Deelnemers: Willy, Arnolda, Karel, Aart, Suzan, Henny, Ria, Priscelline en Друг Bosrank vruchten Middelste teunisbloem

4 Plantenlijst 5 Oktober 2016 Meijendel Eikvaren Es Polypodium spec. Fraxinus excelsior Akkerdistel Cirsium arvense Europese blazenstruik Colutea arborescens Akkerhoornbloem Cerastium arvensis Geel nagelkruid Geum urbanum Amerikaanse vogelkers Prunus serotina Gewone brandnetel Urtica dioica Bastaardwederik Epilobium spec. Gewone brunel Prunella vulgaris Beklierde nachtschade Solanum nigrum Gewone ereprijs Veronica chamaedrys subsp. schultessii Gewone esdoorn Acer pseudoplatanus Beuk Fagus sylvatica Gewone hoornbloem Cerastium fontanum Bezemkruiskruid Senecio inaequidens subsp. vulgare Bijvoet Artemisia vulgaris Gewone klit Arctium minus Bosrank Clematis vitalba Gewone vogelkers Prunus padus Brede stekelvaren Dryopteris dilatata Gewoon biggenkruid Hypochaeris radicata Buntgras Corynephorus canescens Glad parelzaad Lithospermum officinale Dagkoekoeksbloem Silene dioica Glad walstro Galium mollugo Dauwbraam Rubus caesius Gladde iep Ulmus minor Doornappel Datura stramonium Grote lisdodde Typha latifolia Driedistel Carlina vulgaris Grote weegbree Plantago major Duinkruiskruid Jacobae vulgaris subsp. major subsp. dunensis Grove den Pinus sylvestris Duinriet Calamagrostis epigejos Harig wilgenroosje Epilobium hirsutum Duinroos Rosa pimpinellifolia Heggendoornzaad Torilis japonica Duizendblad Achillea millefolium Heggenduizendknoop Fallopia dumetorum Echt bitterkruid Picris hieracioides Heggenrank Bryonia dioica Eenstijlige meidoorn Crataegus monogyna Heggenroos Rosa corymbifera Egelantier Rosa rubiginosa Hondsdraf Glechoma hederacea Jakobskruiskruid Jacobaea vulgaris Hondsroos Rosa canina subsp. vulgaris Hop Humulus lupulus

5 Keizerskaars Verbascum phlomioides Sint-Janskruid Hypericum perforatum Klein kruiskruid Senecio vulgaris Slangenkruid Echium vulgare Klein streepzaad Crepis capillaris Sleedoorn Prunus spinosa Knopig helmkruid Scrophularia nodosa Smalle weegbree Plantago lanceolata Koninginnekruid Eupatorium cannabinum Spaanse aak Acer campestre Korrelganzenvoet Chenopodium Valse salie Teucrium scorodonia polyspermum Valse wingerd Parthenocissus inserta Kruipwilg Salix repens Veldhondstong Cynoglossum officinale Mannetjesereprijs Veronica officinalis Vogelmuur Stellaria media Mannetjesvaren Melganzenvoet Middelste teunisbloem Moseik Dryopteris filix-mas Chenopodium album Oenothera biennis Quercus cerris Welriekende salomonszegel Polygonatum odoratum Wilde kamperfoelie Lonicera periclymenum Wilde kardinaalsmuts Euonymus europaeus Muurpeper Sedum acre Wilde liguster Ligustrum vulgare Paardenbloem Taraxacum officinale Wilde lijsterbes Sorbus aucuparia Reigersbek Erodium cicutarium Witte abeel Populus alba Robinia Robinia pseudoacacia Witte dovenetel Lamium album Rode kamperfoelie Lonicera xylosteum Zandzegge Carex arenaria Rode kornoelje Cornus sanguinea Zeepkruid Saponaria officinalis Ruige zegge Carex hirta Zomereik Quercus robur Ruwe berk Betula pendula Zuurbes Berberis vulgaris Schapenzuring Rumex acetosella Zwarte els Alnus glutinosa Schermhavikskruid Hieracium umbellatum Vogels: Buizerd, Gaai, Grote bonte specht, Koolmees, Roodborst, Sperwer, Staartmees Libellen: Bloedrode heidelibel, Bruine winterjuffer (vleugels aan een kant), Bruinrode heidelibel, Houtpantserjuffer, Steenrode heidelibel Overige insekten: Hoornaar, Gewone vliegendoder, Koekoekswesp Vlinders: Atalanta, Bont zandoogje, Cocon van de Sint-Jansvlinder Paddenstoelen: Aardappelbovist, Inktvlekkenzwam, Platte tonderzwam, Plooivoetstuifzwam

6 Amphibie: Bruine kikker Mossen en Korstmossen: Bekerkorstmos, Gewoon schorsmos,groot dooiermos,groot heksenmos?, Rendiermos? Gallen: Aulacidea hieracii: galwespgal op Schermhavikskruid, Diplolepsis rosae: Mosgal, Slaapappel of Bedeguaar, Jaapiella veronicae: galmuggal op Gewone ereprijs Rozetten van Toorts (Verbascum) Mannetjesvaren Jaapiella veronicae op Gewone ereprijs Platte tonderzwam Wilde kardinaalsmuts Bruinrode heidelibel