Wijziging van de wetten van 28 Mei 1925 (Staatsblad nos. 221 en 222).

Transcriptie

1 Wijziging van de wetten van 28 Mei 1925 (Staatsblad nos. 221 en 222) MEMORIE VAN TOELICHTING. Sinds de totstandkoming der beide z.g. Psychopathenwetten wetten van 28 Mei 1925, Staatsblad nos. 221 en 222 onderging onze strafwetgeving niet onbelangrijke veranderingen. Met name trad, om de in dit verband belangrijkste wijzigingen te noemen, in Juli 1925 de z.g. geldboetewet wet van 29 Juni 1925, Staatsblad n. 814 in werking en met ingang van 1 Januari 1926 het nieuwe Wetboek van Strafvordering. Reeds toenmaals leek het waarschijnlijk, dat te eeniger tijd zou moeten worden nagegaan in hoeverre de z.g. Psychopathenwetten in verband met de veranderde strafwetgeving nog vóór haar invoering wijziging behoeven. Waar intusschen de invoering dier wetten in den aanvang van 1920, reeds om practisehe redenen, niet onmiddellijk aanstaande kon worden geacht, scheen het aangewezen dit onderzoek met het oog op eventueele nieuwe wijzigingen onzer strafwetgeving nog ecnigszins uit te stellen. Met het oog op het ver gevorderd zijn van de voorbereiding van de invoering der Psychopathenwetten, schijnt intusschen thans een voorstel tot herziening dier wetten niet langer te mogen worden uitgesteld. In dit voorstel, hetgeen hieronder wat de afzonderlijke hoofdstukken betreft nader moge worden toegelicht, gaat het practisch om formeele wijzigingen, welke de Psychopathenwetten vooral de z.g. eerste Psychopathenwet; de tweede wet is gebleken slechts zeer geringe wijzigingen te behoeven doen aanpassen ann de veranderde strafwetgeving. Dat hiermede op een enkel punt een minder ingrijpende materieele wijziging gepaard ging, was, waar vorm en inhoud van de wetgeving op zijn nauwst te zamen hangen, onvermijdelijk en zal bij de afzonderlijke artikelen nader met redenen worden omkleed. In het algemeen is er voorts naar gestreefd, waar de Tweede en Derde Titel van het Eerste Boek van het Wetboek van Strafrecht door de herhaaldelijk noodzakelijk gebleken wijzigingen min of meer onleesbaar dreigen te worden '), waar dit eenigszins mogelijk was, in de wijzigingen, welke de eerste Psychopathenwet in deze Titels aanbrengt, vereenvoudiging te brengen. De indeeling van het wetsvoorstel is zoodanig, dat de Hoofdstukken I, II en III van het ontwerp onderscheidenlijk de Hoofdstukken I, II en III van de eerste Psychopathenwet wijzigen, en dat Hoofdstuk IV van het ontwerp eenige veranderingen aanbrengt in de tweede Psychopathenwet. HOOFDSTUK I. Artt. 1, 5, 8 ((/»</.). Door de wijzigingen, bij de z.g. geldboetewet in de strafwetgeving gebracht, werd o. a. de mogelijkheid geopend men vergelijke artikel 23bis van het Wetboek van Strafrecht in geval van schuldigverklaring aan een strafbaar feit, ter zake waarvan de rechter, bij toepassing van vrijheidsstraf, als hoofdstraf gevangenisstraf van niet meer dan drie maanden of hechtenis zou hebben opgelegd, indien op het feit niet tevens geldboete is gesteld, niettemin geldboete op te 1) Men vergelijke het Hoofdartikel in het Weekblad van hrt Ittrht van 25 Januari 1928, n , eerste kolom. Het daar voorgesteld geneesmiddel voor den Tweeden Titel schijnt den ondergeteekende echter erger dan de kwaal.

2 Wijziging van de wetten van 28 Mei (Staatsblad nos. 221 en 222). loggen; indien op het feit tevens geldboete is gesteld, doch oplegging ook van het maximum der geldboete niet voldoende zou zijn, een hoogere geldboete op te leggen. De bedoelde geldboeten kunnen gaan tot en met vijf duizend gulden bij feiten, waarop gevangenisstraf van niet meer dan drie maanden of hechtenis is gesteld, tot en met tien duizend gulden bij feiten waarop gevangenisstraf van meer dan drie maanden is gesteld, met dien verstande dat de geheele regeling niet toepasselijk is, indien tegen eenig strafbaar feit gevangenisstraf van meer dan zes jaren is bedreigd. De eerste Psychopathenwet bevat ten aanzien van personen, bij wie tijdens het begaan van het feit gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke storing der geestvermogens bestond, eveneens een van de oude beginselen der strafwetgeving afwijkende regeling van de mogelijkheid van geldboete. Deze wet men zie de artikelen 1, 3 en 8 van Hoofdstuk I schept n.1. de mogelijkheid de bedoelde personen, indien zij tijdens de uitspraak van het eindvonnis in eersten aanleg den leeftijd van achttien jaren hebben bereikt of meerderjarig zijn of ingevolge artikel 39septie8, laatste lid, volgens de bepalingen, ten aanzien van personen boven den leeftijd van achttien jaren geldende, worden berecht, in plaats van de op het feit gestelde gevangenisstraf van vier jaren of minder of hechtenis, tot eene geldboete te veroordeelen van ten hoogste zes duizend gulden. Deze geldboete wordt, bij gebreke van betaling, vervangen door plaatsing in een bijzondere strafgevangenis. Zooals men ziet zijn de afwijkingen van de laatstgenoemde regeling, afgezien van de personen op wie zij kan worden toegepast, van die van de geldboetewet niet groot. De regeling is enger, in zoover zij geen geldboete mogelijk maakt bij feiten, waarop een gevangenisstraf van meer dan vier jaren, doch niet meer dan zes jaren is gesteld. Het maximum voor de geldboete is voorts eenigszins anders geregeld zes duizend gulden tegenover vijf duizend en tien duizend gulden en niet is het vereischte gesteld, dat de rechter, bij toepassing van vrijheidsstraf, gevangenisstraf van niet meer dan drie maanden of hechtenis zou hebben opgelegd. De vervanging van de geldboete door plaatsing in een bijzondere strafgevangenis ten slotte, heeft in de eerste Psychopathenwet alleen de beteekenis, dat deze plaatsing in dit geval imperatief is voorgeschreven. De Psychopathenwet maakt haar ter vervanging van geldboete bij personen met gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke storing der geestvermogens facultatief steeds mogelijk artikel 2 van Hoofdstuk I. Het geringe verschil tusschen de beide regelingen moest wel de vraag doen rijzen, of naast de algemeene regeling der geldboetewet de speciale regeling der eerste Psychopathenwet reden van bestaan heeft. De ondergeteekende is, nog afgezien van de moeilijkheden welke, hij onveranderde invoering van de Psychopathenwetten, ten aanzien van de onderlinge verhouding der beide regelingen zouden ontstaan, van oordeel, dat de bedoelde bijzondere regeling met het oog ook op het toch reeds ingewikkelde karakter van de betrekkelijke Titels van ons Strafwetboek beter achterwege kan blijven. De beperking in de toepasselijkheid van de bijzondere regeling schijnt uit den aard van de personen, waarvoor deze regeling bedoeld is te gelden, niet te rechtvaardigen. Voor het afwijkend maximum der geldboete dit draagt in iedere regeling een min of meer willekeurig karakter is een redelijke grond bezwaarlijk op te geven, terwijl er geen motief is aan te voeren waarom het vereischte, dat de rechter, bij toepassing van vrijheidsstraf, een betrekkelijk lichte straf zou hebben opgelegd, in deze zou worden losgelaten. Samenvattend kan worden geconstateerd, dat de regeling van de geldboete in de eerste Psychopathenwet nooit zou zijn voorgesteld, indien de geldboetewet bij het ontwerpen van de Psychopathenregeling reeds had bestaan: in het wetsvoorstel wordt daarom allereerst voorgesteld deze regeling weer te doen vervallen. Dit brengt echter een nieuwe kwestie naar voren. Het in artikel 9 van het Wetboek van Strafrecht door de eerste Psychopathenwet ingevoegde vrij uitvoerige tweede lid, alsmede het eerste lid van het nieuw ingevoegde artikel 37a, houden n.1.,

3 Bijlagen Tweede Kamer. 5 Wijziging van de wetten van 28 Mei 1025 (tuaatiblad nos. 221 en 222). na bij de totstandkoming verschillende wijzigingen te hebben ondergaan, praotlsoh cp het oogcnblik in, dat aan personen, bij wie tijdens het begaan van het feit gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke storing dar geestvermogens bestond, behalve de gewone hoofdstraffen twee bijzondere hoofdstraffen kunnen worden opgelegd: plaatsing in een bijzondere strafgevangenis en de besproken geldboete. Ten aanzien van de plaatsing in een bijzondere strafgevangenis bepaalt dan het bij de eerste Psychopathenwefc nieuw ingelaschte artikel 27quinquiet>, eerste lid, Wetboek van Strafreeht, dat zij als gevangenisstraf wordt aangemerkt. De vraag rijst, of het, nu de geldboete uls bijzondere hoofdstraf uit artikel 0 en artikel 37a zal vervallen, niet aangewezen is, een tweede formeele vereenvoudiging aan te brengen. Men schrappe ook de plaatsing in een bijzondere strafgevangenis, toch reeds als gevangenisstraf aangemerkt, als bijzondere hoofdstraf en volsta met het voorschrift, dat de rechter bij het opleggen van gevangenisstraf aan een persoon, bij wien tijdens het begaan van het feit gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke storing der geestvermogens bestond, kan bepalen, dat de straf in een bijzondere strafgevangenis zal worden ondergaan. ') Een en ander is uitgewerkt in de artikelen 1, 5 en 8 van Hoofdstuk I van het wetsvoorstel. De wijziging, welke de eerste Psychopathenwet brengt in artikel 9 van het W T etboek van Strafrecht, vervalle dit komt tevens aan de leesbaarheid van dit artikel ten goede ; in plaats daarvan worde een nieuw artikel 17a in het Wetboek van Strafrecht ingevoegd, o. m. de bovenbedoelde bevoegdheid van den rechter inhoudend artikel 1, Hoofdstuk I wetsvoorstel. In dit artikel 17a kunnen dan tevens op eenvoudige wijze de voorschriften van het bovenbedoelde artikel 27quinquies, tweede lid, worden verwerkt: de gevangenisstraf, te ondergaan in een bijzondere strafgevangenis, duurt minstens een maand; en: artikel 11 van het Wetboek van Strafrecht is op die gevangenisstraf niet van toepassing; waardoor artikel 27quinquica zelf geheel kan vervallen artikel 5, Hoofdstuk I wetsvoorstel. Dit spaart niet slechts een artikel uit, maar maakt tevens een einde aan de eenigszins onzekere verhouding tusschen artikel 27quinquies, tweede lid, en artikel 23b. Eindelijk kan artikel 37a, door het vervallen van de beide bijzondere hoofdstraffen, aanzienlijk worden vereenvoudigd artikel 8, Hoofdstuk I wetsvoorstel. De tot nu besproken wijzigingen doen eenige verdere veranderingen wenschelijk zijn. Artt. 2, 3 (ged.), 4, 6. De eerste Psychopathenwet kent de plaatsing in eene bijzondere strafgevangenis" niet slechts als bijzondere hoofdstraf, doch ook als vervangende straf voor de straffen van geldboete en verbeurdverklaring. Er bestaat uit der aard geen aanleiding haar als vervangende straf niet te handhaven. Slechts schijnt de naam plaatsing in eene bijzondere strafgevangenis" daarvoor, nu de wet een hoofdstraf onder dezen naam niet meer zal kennen, minder aangewezen. In het ontwerp van wet wordt daarom voorgesteld in plaats van plaatsing in eene bijzondere strafgevangenis" ook bij de vervangende straffen te spreken van gevangenisstraf, te ondergaan in eene bijzondere strafgevangenis". Men vergelijke de artikelen 2, 3, 4 en 6 van het eerste Hoofdstuk van het wetsvoorstel. Art. 3 {ged.). Door het vervallen van de geldboete als bijzondere hoofdstraf werd voorts artikel 23a inhoudsloos. Waar de geldboetewet reeds een artikel 23öis in het Wetboek van Strafrecht invoegde, schijnt het wenschelijk artikel 23b niet tot een artikel 23a te maken, doch met artikel 23 te versmelten artikel 3 van Hoofdstuk I van het wetsvoorstel. Toegevoegd is aan het nieuwe artikel 23 nog, dat artikel 11 van het Wetboek van Strafrecht ook op vervangende gevangenisstraf te ondergaan in een bijzondere strafgevangenis niet van toepassing is. Dit bedoelt de eerste Psychopathenwet thans vermoedelijk ook Handelingen der Staten-Generaal. Bijlagen ) Een analoog voorschrift is opgenomen in artikel 3 van het bij de Staten- Generaal aanhangig wetsvoorstel, houdende nadere voorzieningen betreffende de tenuitvoerlegging van gevangenisstraf (Bijlagen van het Verslag der Handelingen van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, , n. 257, 4).

4 Wijziging van de wetten van 28 Mei 1025 (Staatsblad nos. 221 en 222). te bepalen, doch schijnt door de onderlinge verhouding der nieuwe artikelen 'llquinquies en 23b op het oogenblik niet volkomen zeker. I)e verdere wijzigingen van Hoofdstuk I van de eerste Psychopathenwet staan op zich zelf. Art. 7. In den nieuwen tekst, welken artikel 7 van dat Hoofdstuk vaststelt voor artikel 37 van het Wetboek van Strafrecht, is een kleine onnauwkeurigheid geslopen. In het derde lid van artikel 37 nieuw moet in plaats van: Tweede Boek", gelezen worden: Derde Boek". Voorgesteld wordt deze onnauwkeurigheid thans te herstellen artikel 7, Hoofdstuk I wetsvoorstel. Art. 8 (</«/.). Dan schijnt eenige wijziging van het tweede lid van artikel 37(1 nieuw Wetboek van Strafrecht wenschelijk. Tusschen n. 1 en n. 2 oud is een nieuw n. 2 ingevoegd, ten einde de mogelijkheid te openen, dat een opdracht tot het verleenen van hulp en steun aan voorwaardelijk ter beschikking gestelden, behalve aan bijzondere ambtenaren, niet slechts gegeven zal kunnen worden aan in het Rijk gevestigde, rechtspersoonlijkheid bezittende instellingen en aan houders van aldaar gevestigde inrichtingen, gelijk artikel 14c, tweede lid, Wetboek van Strafrecht, hier van overeenkomstige toepassing', voorschrijft, maar aan alle, daartoe in aanmerking komende, in het Eijk gevestigde personen. Deze uitbreiding schijnt noodzakelijk, in verband met de omstandigheid, dat het aantal van hen, die voldoende geacht kunnen worden op de hoogte te zijn van verzorging van en hulp aan niet- of verminderd toerekeningsvatbaren, gering is. Ten einde een waarborg te scheppen, dat niet aan minder geschikte personen opdrachten tot het verleenen van hulp en steun zullen worden verleend, wordt nog voorgesteld, dat de personen, die de opdrachten zullen kunnen ontvangen, aan bij algemeenen maatregel van bestuur nader te stellen eischen en voorwaarden zullen moeten voldoen. HOOFDSTUK II. Het tweede Hoofdstuk van de eerste Psychopathenwet brengt wijzigingen in het sinds de totstandkoming dier wet vervallen Wetboek van Strafvordering men vergelijke artikel 116, n. 1, van de Invoeringswet Strafvordering. Dit Hoofdstuk in zijn tegenwoordigen vorm kan derhalve in zijn geheel vervallen. Het daarmede vrijkomend Hoofdstuknummer kan trouwens voor een ander doel worden gebruikt. Het eerste Hoofdstuk van de eerste Psychopathenwet kent 11.1., zooals boven is uiteengezet, niet slechts als oorspronkelijke straf doch ook als vervangende straf de plaatsing in eene bijzondere strafgevangenis" indien de boven gemotiveerde voorstellen worden aangenomen, respectievelijk: gevangenisstraf, te ondergaan in eene bijzondere strafgevangenis" (artikel 17n Wetboek van Strafrecht) en vervangende gevangenisstraf, te ondergaan in eene bijzondere strafgevangenis" (artikel 23, tweede lid derde volzin, en artikel 34, eerste lid tweede volzin, Wetboek van Strafrecht). Als de bijzondere strafgevangenissen, waarin deze straffen zullen worden ondergaan, heeft men zich steeds gedacht de gevangenissen, waarin reeds thans ingevolge artikel 12, n. 3, van het Wetboek van Strafrecht zij worden geplaatst, die na geneeskundig onderzoek voor afzonderlijke opsluiting ongeschikt blijken te zijn. Intusschen moeten deze nog bepaaldelijk ook voor de bovenbedoelde straffen worden aangewezen. Bij het eenig artikel van Hoofdstuk II van het wetsvoorstel wordt de yereiechte aanvulling op dit punt in de z.g. Gestiehtenwet wet van 3 Januari 1884, Staatsblad n. 3 voorgesteld. HOOFDSTUK III. Art. 1. Het Wetboek van Strafvordering, in den aanhef van het derde Hoofdstuk van de eerste Psychopathenwet bedoeld, is het sinds 1 Januari 192G geldende Wetboek. Het schijnt juist -.

5 Wijziging van de wetten van 28 Mei 1980 (Staatsblad nos. 221 en 222). Artt. 2, 8, 4 (ged.). Art. 4 (ued.). de aanduiding van dat Wetboek in dien aanhol in verband daarmede eenigszins te vereenvoudigen artikel 1, Hoofdstuk III, wetsvoorstel. Voorts moet bij de aanduiding van artikelen van het Wetboek van Strafvordering en bij de invoeging van nieuwe artikelen in dat Wetboek uit der aard worden rekening gehouden met de vernummering, welke, ingevolge artikel 2 van de Invoeringswet Strafvordering, bij Koninklijk besluit van 30 Juli 1925, Staatsblad n. 343, in dat Wetboek, gelijk dit tot de Invoeringswet was gewijzigd en aangevuld, is gebracht. De in verband hiermede noodzakelijke nummerwijzigingen in Hoofdstuk III van de eerste Psvehopathenwet zijn in de artikelen 2, 3 en 4 van Hoofdstuk III van het wetsvoorstel opgenomen. Overigens worden in Hoofdstuk III van de eerste Psvehopathenwet nog enkele wijzigingen voorgesteld als gevolg van een nadere beschouwing, aan de hand mede van de op het nieuwe Wetboek verschenen commentaren. De tweede volzin van het tweede lid van artikel 4816 (509Ó voorgesteld) is overbodig. ') Deze zin kan derhalve beter vervallen. De algemeene omschrijving in artikel 481<i (509<f voorgesteld) van de bepalingen van Titel II van het Vierde Boek van het Wetboek van Strafvordering, welke van overeenkomstige toepassing zullen zijn, kan met betrekking tot verschillende artikelen van dien Titel twijfel doen rijzen, of zij al dan niet daaronder begrepen kunnen worden geacht. '-) Hierom wordt thans voorgesteld de toepasselijke bepalingen rechtstreeks aan te wijzen. De eerste drie leden van artikel 481d (~>09d iworgcsteld) zijn in verband daarmede tot één lid samengetrokken, met uitzondering echter van den laatsten zin van het eerste lid, die uit hoofde van de zelfstandige beteekenis van het daarin bepaalde 3 ), tot een nieuw lid is gemaakt. Ten einde duidelijk te doen uitkomen, dat het van overeenkomstige toepassing verklaren van bepaalde artikelen van den Titel betreffende de berechting van minderjarigen op de hier bedoelde verdachten niet uitsluit het van rechtstreeksche toepassing zijn van de artikelen van dien Titel, in geval die verdachten minderjarig zijn, is in het samengetrokken lid ingevoegd :,,, voor zoover zij niet reeds rechtstreeks van toepassing zijn,". De gedachte, neergelegd in het vroegere tweede lid, is voorts nog ecnigszins anders ingekleed; de vroegere uitdrukking: het optreden in de zaak (van ouders of voogd)" zou tot een waarschijnlijk niet bedoelde enge interpretatie kunnen voeren men zie artikel 489, terwijl de beperking:,,. indien de verdachte een curator heeft," eenige verandering wenschelijk deed schijnen met het oog op het geval, dat een curator niet aanwezig is. Ten slotte stelt artikel 4 van Hoofdstuk III van het wetsontwerp voor in den aanhef van het vroegere vierde lid thans tweede lid in plaats van niet-persoonlijke verschijning", te lezen: niet-verschijning in persoon"; de andere uitdrukking kan, strikt genomen, moeilijk anders beteekenen dan: verschijning bij gemachtigde", hetgeen niet wordt bedoeld. HOOFDSTUK IV. Artt. 1, 2. Dit hoofdstuk brengt eenige verwijzingen in de z.g. tweede Psvehopathenwet wet van 28 Mei 1925, Staatsblad n. 222 naar het vervallen Wetboek van Strafvordering in orde. Dit is noodzakelijk, waar deze verwijzingen nog niet in orde zijn gebracht in Titel III van de invoeringswet Strafvordering; deze Titel wijzigde alleen de reeds in werking getreden wetten. Zij kunnen ook niet geacht worden te zijn aangebracht door artikel 2 van die Invoeringswet, omdat dit artikel eerste lid, slot alleen de aanhaling van artikelen van het nieuwe Wetboek van Strafvordering in overeenstemming brengt met de nieuwe nummering van dit Wetboek. 1) Men vergelijke BLOK BESIZU, Het Nederlandsohe Strafproces, III, blz ) BLOK BESIER, t. a. p., III, blz ; NOTON, Het Wetboek van Strafvordering, blz ) NOTOV, t. a. p., blz \

6 Wijstging van de wetten van 28 Mei 1925 (Staatsblad nos. 221 en 222). SLOTBEPALING. Het schijnt wenschelijk den tekst van de eerste Psychopathenwet, waar deze niet onbelangrijk wordt gewijzigd, opnieuw bekend te maken. Volgens do voorgestelde slotbepaling zal plaatsing in het Staatsblad van den nieuwen tekst bij Koninklijk besluit worden bevolen. Hetzelfde schijnt onnoodig voor de tweede Psychopathenwet, waarin Hoofdstuk IV van dit wetsvoorstel slechts zeer geringe wijzigingen worden aangebracht. De Minister van J. DONNER. Justitie,