WIJZER MET MINERALEN NIEUWE MEST, OUDE KRACHT. Masterplan Mineralenmanagement

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "WIJZER MET MINERALEN NIEUWE MEST, OUDE KRACHT. Masterplan Mineralenmanagement"

Transcriptie

1 WIJZER MET MINERALEN NIEUWE MEST, OUDE KRACHT Masterplan Mineralenmanagement

2 INLEIDING De wereld van bemesting en meststoffen verandert voortdurend, net als de wettelijke kaders waarbinnen gewerkt moet worden. Het is zaak om daar scherp op te blijven om het rendement van de teelt te behouden. In deze brochure komen twee zaken aan de orde die voor u van belang zijn. Het gaat om de nieuwe meststoffen mineralenconcentraat, digestaat, en spuiloog. Daarnaast gaat het om nieuw inzicht over het begrip oude kracht waarmee u kunt rekenen bij het opstellen van het bemestingsplan. NIEUWE MESTSOORTEN Mineralenconcentraten Mineralenconcentraten zijn sinds 2009 tijdelijk erkend als kunstmestvervangers. Sindsdien worden ze in toenemende mate toegepast in de akkerbouw en veehouderij. Mineralenconcentraat is een product dat ontstaat uit mestverwerking door scheiding, filtratie en omgekeerde osmose. Voor het gebruik als kunstmest is aanmelding op Mijn dossier, voorafgaand aan de toepassing verplicht. De aanvoer vindt plaats onder code 120. De werkingscoëfficiënt van N waar mee gerekend moet worden voor de stikstofgebruiksruimte is dan 100%. Mineralenconcentraat telt dan niet mee in de norm voor stikstof uit dierlijke mest (max 170 kg/ha). Als er op het bedrijf sprake is van een overschot aan ruimte voor N uit dierlijke mest, kan mineralenconcentraat ook als dierlijke mest worden aangewend. De wettelijke werkingscoëfficiënt is dan 80%. Mineralenconcentraten bevatten veel stikstof en kali en nauwelijks fosfaat, zie tabel 1. De gehalten kunnen sterk variëren afhankelijk van de installatie dus analyse vooraf is noodzakelijk. De geringe fosfaataanvoer is een aantrekkelijke eigenschap van deze meststof voor bedrijven die de fosfaatruimte op het bedrijf geheel opvullen met organische mest en voor toepassing in gewassen die veelal geen fosfaatgift behoeven, zoals granen. Daarnaast is het goedkoper dan kunstmest. In de akkerbouw zijn ze daarom een welkome aanvulling op organische mest en vervanger van kunstmest. Digestaat Digestaat is het restproduct uit een biogasinstallatie (vergister). Meestal bestaat het ingangsmateriaal voor een biogasinstallatie uit dierlijke mest die aangevuld wordt met allerlei andere producten (co-vergisting). Digestaat op basis van een dierlijke mestsoort wordt wettelijk beschouwd als dierlijke mest van die diersoort. Alle regels voor dierlijke mest zijn daarom van toepassing. De mineralengehaltes en de werkzame stikstof wijken af van de oorspronkelijke dierlijke mest (zie tabel 1). De mineralensamenstelling van digestaat wordt naast de samenstelling van de vergiste mest mede bepaald door de samenstelling en hoeveelheid toegevoegd co-vergistingsmateriaal. Door de afbraak van organische stof in de vergister, komt de organische gebonden stikstof voor een deel vrij in minerale vorm. Digestaat bevat daardoor relatief meer minerale (direct voor de plant beschikbare) stikstof dan onvergiste mest. De organisch gebonden stikstof die nog over is in het digestaat, komt wat langzamer beschikbaar dan die in de oorspronkelijke mestsoort. De werkingscoëfficiënt is dus vooral afhankelijk van het gehalte aan N-min in de meststof. Analyse op N-org en N-min is daarom zeer aan te raden om een nauwkeurige bemesting vooraf te kunnen berekenen. Bij emissiearme toediening (o.a. bouwlandinjectie) is de eerstejaars stikstofwerking wat hoger dan van onvergiste mest. Evenals drijfmest kan digestaat worden gescheiden in een dunne en een dikke fractie. Ook kan een mineralenconcentraat worden gemaakt. Het is ook mogelijk dat de drijfmest vóór vergisting wordt gescheiden en dat alleen de dikke fractie wordt vergist. De verschillende mogelijkheden van scheiding en bewerking van de mest, leidt tot verschillende mestproducten. Bij mestscheiding ontstaat een dunne fractie die weinig fosfaat en organische stikstof bevat en relatief veel minerale stikstof. Deze mest heeft een hoge werkingscoëfficiënt indien emissiearm toegediend. De dikke fractie is rijker aan organische stof, organisch gebonden stikstof en fosfaat Spuiloog of spuiwater is een waterige reststof uit luchtwassers van de intensieve veehouderij. Het bestaat uit opgelost ammoniumsulfaat en bevat voornamelijk stikstof (tot 40 kg/ton) en zwavel (tot 50 kg/ton) maar de gehaltes kunnen variëren. Het is inzetbaar als vervanger van kunstmeststikstof. In verband met het zwavelgehalte, de stikstofvorm (ammonium) en de verzurende werking wordt deze meststof ingezet voor de eerste bemesting van grasland en voor aardappelen (eerste bemesting) en suikerbieten (volledige bemesting vooraf). Spuiloog is een reststroom die in de landbouw mag worden ingezet als kunstmest. Het bevat geen organische stof en organisch gebonden stikstof en wordt wettelijk niet als een dierlijke mest aangemerkt. Het valt dus ook niet onder de wet- en regelgeving voor dierlijk mest en telt voor de gebruiksnormen mee als kunstmest. Niettemin is het raadzaam om spuiloog bij ongemengd direct gebruik emissiearm toe te dienen (dus in de grond te brengen) om verlies door ammoniakvervluchtiging te beperken en een zo hoog mogelijk rendement uit de meststof te halen. Tabel 1: Spreiding in gehaltes van verschillende nieuwe meststoffen in kg per ton product (Bron: van Geel, 2012). Ter vergelijking de gehaltes van VDM en RDM (Bron: adviesbasis bemesting) N N-min P 2 O 5 K 2 O Mineralenconcentraat VDM ,2-0, Digestaat VDM VDM 7,1 4,6 4,6 5,8 Digestaat RDM RDM 4,1 2,0 1,5 5,8 Spuiloog

3 Analyse op inhoud Als u dierlijke mest of een van de nieuwe mestsoorten gaat gebruiken moet u de gehaltes aan stikstof en fosfaat weten. Daarnaast is het belangrijk een inschatting te kunnen maken van de werking van de stikstof. Wettelijk is het voldoende als de mest geanalyseerd is op totaal stikstof en totaal fosfaat. Om de werking van de stikstof te kunnen inschatten is dat echter onvoldoende. Daarvoor is het van belang om onderscheid te maken tussen de minerale stikstof en de organisch gebonden stikstof in de mest. De minerale stikstof is vrijwel direct beschikbaar, maar heeft het risico van vervluchtiging en uitspoeling in zich. De organisch gebonden stikstof komt pas vrij na afbraak van de organische stof door het bodemleven en dat heeft tijd nodig. Door het gehalte minerale stikstof te laten bepalen kunt u inschatten of van déze partij mest een hogere of een lagere werkingscoëfficiënt verwacht mag worden dan gemiddeld. Dat voorkomt teleurstellingen en maakt besparing op mest mogelijk. Verderop staat uitgelegd hoe u de werkingscoëfficiënt kunt berekenen als u de minerale en organische stikstof in mest hebt laten meten. Tabel 2 Berekening van mestgift (doel: 115 kg N-beschikbaar) bij forfaitaire werkingscoëfficiënt en bij een eigen berekening van de werkingscoëfficiënt. Varkens drijfmest N-totaal (kg/ton) Forfaitair Eigen berekening werkingscoëfficiënt 6,8 6,8 N-min - 5,4 N-org - 1,4 P2O5 (kg/ton) 3,9 3,9 Werkings coëfficiënt 0,6 0,88 Dosering (ton/ha) N-gift totaal N werkzaam gift Forfaitaire werkingscoëfficiënt gebruiken of zelf werkingscoëfficiënt berekenen U kunt soms op stikstof besparen door zelf de werkingscoëfficiënt van de dierlijke mest uit te rekenen. Een voorbeeld. U wilt varkensdrijfmest gebruiken voor suikerbieten op klei. U mag 150 kg zuivere N strooien (gebruiksnorm kleigrond). U volgt het bemestingsadvies voor N: 200 1,7 x N-min; N-min 0-60 = 50 kg (in dit voorbeeld) -> gewenste dosering 115 kg N werkzaam. In tabel 2 staan twee opties uitgewerkt. 1. U gebruikt het gemeten N-totaal gehalte en de wettelijke werkingscoëfficiënt (o,6 voor VDM op klei) 2. U gebruikt de werkelijke gehaltes, u rekent zelf de werkingscoëfficiënt uit en baseert de dosering daarop. Werkingscoëfficiënt = (0,6* N-org + 0,95 * N-min)/Ntotaal (bron: Adviesbasis bemesting akkerbouw) In het eerste geval lijkt voor de stikstofbehoefte van suikerbieten 28 ton varkensmest nodig wat meer is dan toegestaan (max 170 kg N uit dierlijke mest; fosfaatnorm). Bij gebruik van de analysegetallen en werkingscoëfficiënten van N-org en N-min blijkt dat u toekunt met aanzienlijk minder mest (tabel 2). Zelf de beschikbare stikstof uitrekenen Als u na analyse het N-totaal en de N-mineraal gehalte weet kunt u een nauwkeuriger inschatting maken van de stikstofbeschikbaarheid per ton mest dan op basis van de wettelijke werkingscoëfficiënt. Stap1: N-organisch = N-totaal - N-mineraal Stap 2: Het percentage van de minerale stikstof dat werkzaam is hangt af van de manier van toediening en inwerken: tabel 3. Tabel 3. Percentage werkzame stikstof afhankelijk van toedieningswijze Toedieningswijze % werkzaam Bouwlandinjectie 95 Bovengrondse toediening en direct inwerken 1 80 Voorjaarstoediening in wintergraan met sleufkouter of zodenbemester 70 1 Pas na 1 uur ingewerkt: 70% Stap 3. Het percentage van de organische stikstof dat werkzaam wordt hangt af van de groeiduur van het gewas: tabel 4, voor dunne mest. Tabel 4: percentage werkzame stikstof in geval van voorjaarstoediening (maart/april) van dunne mest 2

4 Tot: Rundvee Rosékalveren Witvleeskalveren Varkens 1-jun jul aug sep okt nov Stap 4: Totaal werkzame stikstof berekenen: N-werkzaam in kg / ton = ( N min * % werkzaam ) + ( N org * % werkzaam ) 100 Bron: Adviesbasis bemesting akkerbouw, W. van Dijk en W. van Geel, UIT DE PRAKTIJK: MINERALENCONCENTRAAT Peter Leermakers, Wintelre (Noord-Brabant) De belangrijkste argumenten om het te gebruiken zijn volgens Leermakers: De aanvoer van extra kali. Deze kom je al snel tekort in een akkerbouw-bouwplan. De gemiddelde afvoer per jaar is ruim kg + 50 kg kali verlies in de winter. Bij gebruik van varkensdrijfmest kom je altijd veel tekort. De verhouding mag van Leermakers nog veranderen in meer kali t.o.v. N. Besparing op kunstmest en daarom goedkoper. Het is op korte afstand voorradig. Het uitrijden van het mineralenconcentraat vindt op dit bedrijf altijd in een aparte werkgang plaats. Het wordt niet eerst gemengd. Voor aardappelen wordt dus eerst drijfmest gereden en dan met een dag ertussen MC. De drijfmest kan dan voldoende intrekken en/of opdrogen. Er wordt uitgereden met een getrokken tank op brede lagedruk banden. Een punt van aandacht blijft de verdeling bij het uitrijden van MC. Doordat het erg dun is heeft het de neiging om de weg van de minste weerstand te kiezen en komt er al snel in het midden achter de tank meer dan aan de buitenzijden. De minimum gift ligt rond de 10-15m3 per ha en is afhankelijk van de gebruikte apparatuur. De kosten bedragen ca. 4,50 per m3 uitgereden op het land. De waarde bij een gemiddeld gehalte van 9 kg N per ton en 10 kg K per ton is ca. 15. Op een bedrijf waar opslagmogelijkheden zijn in een silo bestaan mogelijkheden om drijfmest te mengen met MC. Er hoeft dan maar éénmaal gereden te worden. Mengen met rundveemest is het meest ideaal omdat deze mest juist meer organisch gebonden stikstof bevat. Dit geeft een aantrekkelijke mestsoort voor akkerbouwgewassen: een mix van direct en langzaam werkende stikstof en veel kali. UIT DE PRAKTIJK: DIGESTAAT Peter Leermakers, akkerbouwer uit Wintelre met ca. 50 ha akkerbouw past al drie jaar mineralenconcentraten (MC) toe op zijn bedrijf. Zijn bouwplan bestaat gemiddeld uit 15 ha aardappelen frites (ras Zorba), 9 ha suikerbieten, 4 ha waspeen, 4,5 ha zaaiuien, 7 ha graszaad en 12 ha mais. Graszaad is een teelt met matig saldo maar levert veel organische stof. Na aardappelen geeft het een goede bestrijding van de opslag. De gebruikelijke vruchtopvolging is aardappel graszaad mais bieten/waspeen/zaaiui. Hier wordt af en toe van afgeweken. Gebr. Weites, Zuidvelde (Drenthe) Leermakers maakt gebruik van MC van loonbedrijf Reniers. In de afgelopen jaren is het elk jaar toegepast in aardappelen. Daarnaast is het gebruikt in waspeen, dat vooral een hoge kalibehoefte heeft, meer dan aan stikstof. Bij een gift van 15 m3 met 8 kg N per ton zit je rond de gebruiksnorm en geef je 150 kg K2O. De stikstof komt direct na toepassing beschikbaar. Bij waspeen bevordert dat sterk de loofgroei. Een meststof met een geleidelijk patroon van stikstoflevering past eigenlijk beter bij waspeen. In suikerbieten is MC toegepast zonder verdere aanvulling met drijfmest. Het gaf een goed resultaat, waarbij volgens Leermakers de stikstof aan het eind van het seizoen geheel op leek te zijn. Dit is goed verklaarbaar omdat er bij MC geen nalevering plaatsvindt. De organische fractie is namelijk praktisch nul. Op het bedrijf van de Gebr. Weites uit Zuidvelde wordt digestaat uit de vergister gebruikt op de aardappelen. Het bedrijf bestaat uit een rundveetak en een akkerbouwtak. De rundveemest wordt naast het gebruik op grasland ook toegepast op het akkerbouwgedeelte, samen met digestaat en gewone varkensmest. Het bouwplan van het akkerbouw gedeelte bestaat uit 21 ha pootaardappelen, 28 ha consumptieaardappelen, 38 ha zetmeelaardappelen, 16 ha suikerbieten en 6 ha graan. Dit bouwplan wordt gerealiseerd door eigen grasland in de rotatie te betrekken en door grond te ruilen met andere veehouders. 3

5 Op het bedrijf wordt digestaat van varkensmest met co-producten ingezet, omdat de hoeveelheid minerale stikstof en kali hoger is dan in varkensmest. De keuze voor digestaat wordt vooral bepaald door de kalibehoefte. Consumptieaardappelen en pootaardappelen zijn kalibehoeftige gewassen en door digestaat te gebruiken hoeft minder kali aangekocht te worden.. Het digestaat wordt in het voorjaar voor de hoofdgrondbewerking toegediend middels mestinjectie. Dit wordt vrij kort voor het poten van de aardappelen gedaan, mede om het uitspoelingsrisico vanwege het grote aandeel minerale stikstof te beperken. Op de minder kalibehoeftige pootaardappelen en zomergerst is stikstof de bepalende factor om te kiezen voor digestaat. Het hogere aandeel minerale stikstof in de mest is hier een voordeel omdat deze stikstof snel beschikbaar is voor het gewas en deze gewassen een kort groeiseizoen hebben. Naast digestaat wordt er rundveemest op de suikerbieten gebruikt vanwege de lange groeiduur van dit gewas en gewone varkensmest op percelen waar de kalibehoefte lager is. Over het algemeen zijn de ervaringen met digestaat positief. Het bespaart kunstmestkosten, met name voor kali. Een besparing van stikstof levert het tot nu toe nog niet op. Op de vroege gewassen als pootaardappelen en zomergerst zou dat wel moeten kunnen, maar de ervaring van de laatste paar jaar geeft dat nog niet aan. Op de late gewassen consumptieaardappelen en zetmeelaardappelen heeft het zelfs een nadelig effect op de hoeveelheid werkzame N die gegeven wordt. De ervaring is dat de stikstof uit digestaat vrij snel op is. Later in het seizoen krijgen de gewassen dan een gebrek aan stikstof. Mogelijk wordt er in het begin van het groeiseizoen meer N gegeven dan er kan worden opgenomen en dit kan meer uitspoeling vroeg in het seizoen veroorzaken. De aanvullende N gift via KAS in het begin van het groeiseizoen kan wellicht lager en juist later gegeven worden als de N uit de digestaat op is. In tabel 5 staat de bemesting van een perceel zetmeelaardappelen met digestaat (6 kg N per ton - 3,5 kg P2O5 per ton 8 kg K2O per ton, werkzame N 85%) en varkensmest (6 kg N per ton - 3,5 kg P2O5 per ton 5,5 kg K2O per ton, werkzame N 70%). De gift is 19 m3 in verband met de fosfaatnorm van 65 kg. Tabel 5. Bemesting van perceel zetmeelaardappelen met digestaat en varkensdrijfmest. Alle getallen in kg/ha. Digestaat Varkensmest N tot uit organische mest N werkzaam N uit kunstmest via KAS Totaal werkzaam N P2O K2O uit organische mest K2O uit kunstmest 0 45 Samenvattend is de ervaring van de gebr. Weites dat er door gebruik van digestaat aantoonbaar bespaard wordt op kosten voor kali. De veranderde stikstofdynamiek (meer minerale stikstof, dus een hogere werkzaamheid en een verschuiving naar het begin van het seizoen) heeft nog niet geleid tot stikstofbesparing. Op vroege gewassen kan wellicht minder toegediend worden, op late gewassen kan de aanvullende kunstmestgift misschien verminderd worden en deels verschuiven naar later in het seizoen. WERKEN AAN OUDE KRACHT, REKE- NEN MET OUDE KRACHT In de bodemvruchtbaarheid speelt oude kracht een belangrijke rol. Dat is het vermogen van de grond om zonder actuele bemesting toch gewasgroei mogelijk te maken. Levering van stikstof door afbraak van bodem organische stof speelt daarbij een belangrijke rol. Het organische stofgehalte van uw grond zegt wel iets over de oude kracht maar niet zo heel veel. Als u de afgelopen jaren intensief met organische stoftoevoer bezig bent geweest zal de stikstofnalevering op een hoog niveau liggen doordat er relatief veel verse organische stof beschikbaar is voor afbraak. Wanneer u voornamelijk met kunstmest heeft gewerkt en weinig organische stof hebt aangevoerd wordt aanzienlijk minder stikstof nageleverd. Rekenen aan stikstofbeschikbaarheid Met het langjarige effect van meer of minder toevoer van organische stof werd tot nu toe geen rekening gehouden in stikstofbemestingsadviezen. Uit modelberekeningen is gebleken dat de verschillen in stikstoflevering door langjarige verschillen in toevoer van organische stof aanzienlijk kunnen zijn zonder dat dat al in het organische stofgehalte tot uitdrukking komt. Het loont dan ook de moeite om daarnaar te kijken om zodoende te besparen op stikstof. In tabel 6 staat de berekende extra stikstofmineralisatie tussen maart en september van een standaard akkerbouwbouwplan ten opzichte van bemesting met uitsluitend kunstmest, dus met lage organische stofaanvoer. Tabel 6. Extra N-mineralisatie door intensivering organische stoftoevoer. Bron: Organische stofbeheer en stikstofleverend vermogen van de grond in de Nederlandse akkerbouw. Bokhorst en Van der Burgt, 2012, LBI. N levering t.o.v. lage org. stofaanvoer (kg/ ha/seizoen) Aanvoer Beschrijving Laag Uitsluitend kunstmest - Hoog Kunstmest waar mogelijk vervangen door dierlijke mest 25 Zeer hoog Als hoog met daarnaast compostgebruik en maximale inzet van groenbemesters 70 Een gemiddeld akkerbouwbedrijf zal in de aanvoer van organische stof scoren tussen laag en hoog. Bemest u grotendeels met dierlijke mest, dan kunt u dus rekenen op kg extra stikstofmineralisatie gedurende het seizoen. Als u daar bovenop al langjarig bezig bent met compost en groenbemesters verhoogt dat nog eens de stikstofmineralisatie. Organische stof toevoeren = oude kracht opbouwen U kunt op verschillende manieren de organische stofvoorziening van uw percelen verhogen. U kunt aanvoeren of zelf produceren. Tabel 7 geeft een indicatie van de effectiviteit van verschillende maatregelen. Bedenk daarbij dat de maatregelen meerdere doelen dienen. Een lage score op effectiviteit voor bodem organische stof betekent niet dat het een slechte maatregel is. 4

6 Tabel 7 Maatregelen om het organische stofgehalte van de grond te verhogen Zelf produceren Middel eff. org. stof (kg/ha) Groenbemester Stro inwerken Gras Aanvoeren Varkensdrijfmest + 18 (per ton) Runderdrijfmest (per ton) Compost (per ton) Rekenmodule op internet In opdracht van Productschap Akkerbouw is een rekenmodule ontwikkeld om de stikstofbeschikbaarheid in beeld te krijgen. Het gaat om de hoeveelheid stikstof, maar ook om de tijd: is de stikstof beschikbaar op het juiste moment? Deze rekenmodule houdt rekening met het organische stofgehalte van de grond, met de temperatuur (in het noorden is het gemiddeld wat kouder dan in het zuiden) en met de recente en wat langere historie. Recent is dan voorvrucht, voorafgaande groenbemester en toegediende dierlijke mest in het voorgaande najaar. De langere historie betreft de mate van toevoer van organische stof in de afgelopen jaren. Door de rekenmodule in te vullen krijgt u direct zicht op de beschikbaarheid van stikstof voor het betreffende gewas. U kunt variaties in de voorgenomen bemesting op hun effecten op de stikstofbeschikbaarheid beoordelen. De rekenmodule staat op kennisakker.nl en is vrij te gebruiken. Samenvatting: nieuwe mestsoorten mineralenconcentraat; digestaat; spuiloog De gehaltes variëren sterk, dus laat altijd vooraf analyseren Analyseer niet alleen op N-totaal maar ook op N-mineraal; vooral het aandeel N-mineraal (95% werkingscoëfficiënt indien de meststof in de grond wordt ingewerkt) bepaalt de werkzaamheid van de stikstof Bereken zelf de stikstof werkingscoëfficiënt van de partij mest Met name een laag P-gehalte maken de nieuwe mestsoorten aantrekkelijk Let op of het wettelijk om dierlijke mest of om kunstmest gaat Samenvatting: oude kracht Maak een inschatting van de extra stikstof die u kunt verwachten op basis van uw organische stofverzorging van de grond Gebruik de rekenmodule op kennisakker.nl om de stikstofdynamiek in beeld te krijgen I N S T I T U U T COLOFON 2013, MASTERPLAN MINERALENMANAGEMENT DEZE LEAFLET IS EEN UITGAVE VAN HET MASTERPLAN MINERALENMANAGEMENT Redactie: LBI, DLV Plant, WUR-PPO Foto s: DLV Plant Het Masterplan Mineralenmanagement is een initiatief van LTO Nederland, de Nederlandse Akkerbouw Vakbond en het Productschap Akkerbouw Informatie over het Masterplan Mineralenmanagement: PA, Tjitse Bouwkamp, Postbus 29739, 2502 LS Den Haag Telefoon , mmm@hpa.agro.nl Internet: www. kennisakker.nl, www. productschapakkerbouw.nl Deze leaflet is met de uiterste zorg samengesteld op basis van de meest actuele en betrouwbare informatie. Aan de leaflet hebben medewerkers van LBI, DLV Plant, Wageningen UR, HLB, BLGG AgroXpertus en het Masterplan Mineralenmanagement bijgedragen. Deze partijen aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen die kunnen ontstaan bij gebruik van deze informatie. 5

ORGANISCHE STOF: WAT LEVERT HET OP? KOSTEN EN BATEN VAN ORGANISCHE STOF VOOR DE AKKERBOUWER

ORGANISCHE STOF: WAT LEVERT HET OP? KOSTEN EN BATEN VAN ORGANISCHE STOF VOOR DE AKKERBOUWER ORGANISCHE STOF: WAT LEVERT HET OP? KOSTEN EN BATEN VAN ORGANISCHE STOF VOOR DE AKKERBOUWER Masterplan Mineralenmanagement INLEIDING Organische stof in de bodem staat sterk in de belangstelling. Organische

Nadere informatie

Gevolgen mestbeleid voor mineralen- en bodembeheer

Gevolgen mestbeleid voor mineralen- en bodembeheer Inhoud Gevolgen mestbeleid voor mineralen- en bodembeheer Wim van Dijk PPO, Lelystad Keuze dierlijke mestproducten Dekking PK-behoefte Kunstmestaanvoer Bodemvruchtbaarheid Organische stof Bijdrage dierlijke

Nadere informatie

Stimulering mestgebruik

Stimulering mestgebruik Stimulering mestgebruik Jan Paauw 28-02-2012 Opbouw Doel Praktijknetwerk Resultaten onderzoek Technieken mesttoepassing Ontwikkkelingen mest toepassing Doel Praktijknetwerk Stimuleren mestgebruik Welke

Nadere informatie

Hoe maak je een bemestingsplan binnen de gebruiksnormen

Hoe maak je een bemestingsplan binnen de gebruiksnormen Hoe maak je een bemestingsplan binnen de gebruiksnormen Natuur en Landschap Pleasure green Milieu Tonnis van Dijk Nutriënten Management Instituut NMI 3 november 2011 Beperkingen in bemesting Europese regelgeving:

Nadere informatie

Kosten/baten-analyse MC-installaties en gebruikerservaringen MC

Kosten/baten-analyse MC-installaties en gebruikerservaringen MC Kosten/baten-analyse MC-installaties en gebruikerservaringen MC LEI Wageningen UR: Co Daatselaar Aanleiding en doelstellingen onderzoek Veel mest elders af te zetten tegen hoge kosten, druk verlichten

Nadere informatie

Beproeving mineralenconcentraten en spuiwater in diverse gewassen. Praktijkonderzoek Plant & Omgeving. Inhoud

Beproeving mineralenconcentraten en spuiwater in diverse gewassen. Praktijkonderzoek Plant & Omgeving. Inhoud Beproeving mineralenconcentraten en spuiwater in diverse gewassen Resultaten uit onderzoek PPO en andere WUR-instituten Willem van Geel, PPO-AGV, 8-11-2012, Bergeijk Praktijkonderzoek Plant & Omgeving

Nadere informatie

WAT U MOET WETEN OVER STIKSTOF VRAGEN EN ANTWOORDEN

WAT U MOET WETEN OVER STIKSTOF VRAGEN EN ANTWOORDEN WAT U MOET WETEN OVER STIKSTOF VRAGEN EN ANTWOORDEN Masterplan Mineralenmanagement Meer met minder stikstof De vraagstukken rondom de voedselzekerheid voor een groeiende wereldbevolking en de afnemende

Nadere informatie

Digestaat. Voor u en het milieu het beste resultaat SPADE

Digestaat. Voor u en het milieu het beste resultaat SPADE Voor u en het milieu het beste resultaat SPADE Digestaat is een drijfmest die overblijft na het vergisten van mest. Het hoge gehalte aan direct werkzame stikstof en de productie van groene stroom maken

Nadere informatie

3 november 2011 Ben Rooyackers

3 november 2011 Ben Rooyackers 3 november 2011 Ben Rooyackers Mestac, mestproducenten coöp. Afzet drijfmest (300.000 ton/jaar) Vooraf gemaakte afspraken Faciliteert mestverwerking; Begeleiding, stimulering gebruik nieuwe generatie meststoffen

Nadere informatie

3. Het praktijkonderzoek

3. Het praktijkonderzoek 3. Het praktijkonderzoek 3.1 Veldonderzoek naar de stikstofwerking van digestaat 3.1.1 Opzet van het onderzoek In 2006 en 2007 is door PPO-agv op vijf locaties in Oostelijk-Flevoland veldonderzoek uitgevoerd

Nadere informatie

Organische stof, meer waard dan je denkt

Organische stof, meer waard dan je denkt Organische stof, meer waard dan je denkt Ervaringen uit het systeemonderzoek PPO-locatie Vredepeel Bodem Anders Den Bosch, 20 maart 2015 Janjo de Haan De bodem Vaste fractie Water Lucht De bodem en organische

Nadere informatie

Beproeving mineralenconcentraten en dikke fractie op bouwland

Beproeving mineralenconcentraten en dikke fractie op bouwland Beproeving mineralenconcentraten en dikke fractie op bouwland Resultaten 2009 en 2010 W. van Geel, W. van Dijk, R. Wustman en regionale onderzoekers Praktijkonderzoek Plant en Omgeving Inhoud Doel onderzoek

Nadere informatie

Voorjaarstoepassing van drijfmest op kleigrond voor aardappelen

Voorjaarstoepassing van drijfmest op kleigrond voor aardappelen Voorjaarstoepassing van drijfmest op kleigrond voor aardappelen In PPL het (Programma PrecisieLandbouw) (PPL) investeren investeren landbouwbedrijfsleven en en ministerie van van LNV LNV in in hulpmiddelen

Nadere informatie

BEMESTINGSPROEVEN NETWERK MICROVERGISTERS. Albert-Jan Bos Dinsdag 22 november 2016

BEMESTINGSPROEVEN NETWERK MICROVERGISTERS. Albert-Jan Bos Dinsdag 22 november 2016 BEMESTINGSPROEVEN NETWERK MICROVERGISTERS Albert-Jan Bos Dinsdag 22 november 2016 BEMESTINGSPROEVEN NETWERK MICROVERGISTERS Opbrengstproeven De Marke en Den Eelder 2015 en 2016 Meting NH 3 emissie De Marke

Nadere informatie

Organische stofbeheer en stikstofleverend vermogen van de grond in de Nederlandse akkerbouw

Organische stofbeheer en stikstofleverend vermogen van de grond in de Nederlandse akkerbouw Organische stofbeheer en stikstofleverend vermogen van de grond in de Nederlandse akkerbouw In opdracht van en gefinancierd door: Dit project is uitgevoerd door: Auteur(s): Jan Bokhorst Geert-Jan van der

Nadere informatie

Teelthandleiding wettelijke regels

Teelthandleiding wettelijke regels Teelthandleiding 4.14 wettelijke regels 4.14 Wettelijke regels... 1 2 4.14 Wettelijke regels Versie: april 2016 De belangrijkste wettelijke regels over het gebruik van meststoffen staan in de Meststoffenwet,

Nadere informatie

Mineralen op Maat. Mineralen op Maat. Winterbijeenkomsten 5-11-2012. Doelstelling project:

Mineralen op Maat. Mineralen op Maat. Winterbijeenkomsten 5-11-2012. Doelstelling project: Winterbijeenkomsten Dit project wordt medegefinancierd door Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland Ed Boerboom Mineralen op Maat Indeling presentatie:

Nadere informatie

Bodemkwaliteit op zand

Bodemkwaliteit op zand Bodemkwaliteit op zand 2011-2016 Resultaten gangbare en biologische bedrijfssystemen rond opbrengsten, bodemkwaliteit, bemesting en uitspoeling Themamiddag Bemesting Akkerbouw, Putten, 30 november 2017

Nadere informatie

NutriNorm.nl. Op NutriNorm vindt u praktische en onafhankelijke informatie over bemesting, meststoffen, bodem en strooien.

NutriNorm.nl. Op NutriNorm vindt u praktische en onafhankelijke informatie over bemesting, meststoffen, bodem en strooien. NutriNorm.nl Op NutriNorm vindt u praktische en onafhankelijke informatie over bemesting, meststoffen, bodem en strooien. Wij werken samen met onze kennispartners: Eurofins Agro, WageningenUR, Louis Bolk

Nadere informatie

Spuiwater als meststof

Spuiwater als meststof ammoniak NH3 Spuiwater als meststof Greet Ghekiere Bart Ryckaert Met dank aan de inbreng van Sara Van Elsacker & Viooltje Lebuf - VCM zwavelzuur H2SO4 ammoniumsulfaat = spuiwater (NH4)2SO4 1 De samenstelling

Nadere informatie

25 jaar biologische teelt op zandgrond: waar staan we nu?

25 jaar biologische teelt op zandgrond: waar staan we nu? 25 jaar biologische teelt op zandgrond: waar staan we nu? Resultaten van systeemonderzoek Bodemkwaliteit op Zand van WUR proeflocatie Vredepeel 24 januari 2019, Janjo de Haan, Marie Wesselink, Harry Verstegen

Nadere informatie

Organische stofbeheer en stikstofleverend vermogen van de grond in de Nederlandse akkerbouw

Organische stofbeheer en stikstofleverend vermogen van de grond in de Nederlandse akkerbouw Organische stofbeheer en stikstofleverend vermogen van de grond in de Nederlandse akkerbouw Jan Bokhorst Geert-Jan van der Burgt Gefinancierd door: 2012 Louis Bolk Instituut Organische stofbeheer en stikstofleverend

Nadere informatie

Oplossing mestafzet voor de veehouderij in De Liemers

Oplossing mestafzet voor de veehouderij in De Liemers Oplossing mestafzet voor de veehouderij in De Liemers Presentatie Ing. Jaap Uenk MAB LTO Noord afdeling De Liemers, 3 november 2010 Inhoud presentatie Ontwikkeling mestsituatie in Nederland Ontwikkeling

Nadere informatie

Equivalente maatregelen bemesting open teelten Voorstel ingediend door LTO en NAV bij het Ministerie van Economische Zaken

Equivalente maatregelen bemesting open teelten Voorstel ingediend door LTO en NAV bij het Ministerie van Economische Zaken Equivalente maatregelen bemesting open teelten Voorstel ingediend door LTO en NAV bij het Ministerie van Economische Zaken De voorgestelde equivalente maatregelen open teelten zijn: A. Opbrengstafhankelijke

Nadere informatie

Mest zo efficiënt mogelijk gebruiken

Mest zo efficiënt mogelijk gebruiken Mest zo efficiënt mogelijk gebruiken De winterperiode geeft de kans om stil te staan bij het optimale gebruik van de beschikbare mest in het voorjaar. Het is de moeite waard de mest te laten ontleden:

Nadere informatie

Rijenbemesting met drijfmest bij snijmaïs. Inleiding. Rijenbemesting. Plaatsing van meststoffen. Effect van plaatsing

Rijenbemesting met drijfmest bij snijmaïs. Inleiding. Rijenbemesting. Plaatsing van meststoffen. Effect van plaatsing Rijenbemesting met drijfmest bij snijmaïs Inleiding Willem van Geel en Gerard Meuffels, PPO-AGV Effect rijenbemesting op mineralenbenutting en gewasgroei stikstof, fosfaat, kali Rijenbemesting met drijfmest

Nadere informatie

N-systemen in wintertarwe

N-systemen in wintertarwe N-systemen in wintertarwe Inleiding HLB BV en Proeftuin Zwaagdijk voerden het project N-systemen in wintertarwe uit in opdracht van Productschap Akkerbouw in de periode 2010-2012. Doelstelling van het

Nadere informatie

Strategieën voor graslandbemesting

Strategieën voor graslandbemesting Strategieën voor graslandbemesting Auteurs An Schellekens Joos Latré In samenwerking met Luc Van Dijck 7/04/2014 www.lcvvzw.be 2 / 8 INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave... 3 Inleiding... 5 Effecten van soort van

Nadere informatie

De bodem is de basis voor gewasbescherming!

De bodem is de basis voor gewasbescherming! De bodem is de basis voor gewasbescherming! www.tenbrinkebv.nl Agenda Bemestingsproeven bloembollen. Bodemvruchtbaarheid Flevoland in gevaar. Verschillen tussen kavels binnen de Noordoostpolder. Grond

Nadere informatie

Bemesten van gras na mais en mais na gras?

Bemesten van gras na mais en mais na gras? Bemesten van gras na mais en mais na gras? Wim Bussink (NMI) & Janjo de Haan (WUR) Powerpoint gewijzigd na toekenning derogatie dd 04-04-2018 Voorkomende situaties: Rotatie/wisselbouw: 3 jaar gras en 3

Nadere informatie

Notitie Bemestingswaarde van digestaten

Notitie Bemestingswaarde van digestaten 1 Notitie Bemestingswaarde van digestaten J.J. Schröder (lid LTO-Commissie Bemesting Grasland en Voedergewassen) Wageningen, 25 oktober 2016 Digestaat is een algemene benaming voor meststoffen afkomstig

Nadere informatie

Analyse van N_min in de bodem van maïspercelen Vruchtbare Kringloop Achterhoek/Liemers

Analyse van N_min in de bodem van maïspercelen Vruchtbare Kringloop Achterhoek/Liemers Analyse van N_min in de bodem van maïspercelen Vruchtbare Kringloop Achterhoek/Liemers Marleen Plomp en Gerjan Hilhorst (Wageningen Livestock Research) Maart 217 Inhoud 1. Inleiding... 2 2. Dataset...

Nadere informatie

Bemesten van gras na mais en mais na gras?

Bemesten van gras na mais en mais na gras? Bemesten van gras na mais en mais na gras? Wim Bussink (NMI) & Janjo de Haan (WUR) Voorkomende situaties: Rotatie/wisselbouw: 3 jaar gras en 3 jaar mais Eénmaal in de 5-10 jaar, bouwland middels mais,

Nadere informatie

Welke mineralen passen bij de akkerbouw?

Welke mineralen passen bij de akkerbouw? Welke mineralen passen bij de akkerbouw? Tonnis A. van Dijk, Nutriënten Management Instituut NMI Inleiding Het project BioNPK streeft ernaar zoveel mogelijk mineralen terug te winnen uit digestaat (het

Nadere informatie

Integraal bodembeheer, wat en hoe

Integraal bodembeheer, wat en hoe Integraal bodembeheer, wat en hoe Voorbeelden uit de PPS Bodem Lelystad 18 mei 2015 Janjo de Haan, m.m.v. diverse collega s Even voorstellen: Janjo de Haan Projectleider BOGO Bodem Water Secretaris Commissie

Nadere informatie

De organische stof balans: nuttig instrument voor bouw- èn grasland. NMI, Marjoleine Hanegraaf. Opstellen van een balans. Principe van een OS- balans

De organische stof balans: nuttig instrument voor bouw- èn grasland. NMI, Marjoleine Hanegraaf. Opstellen van een balans. Principe van een OS- balans De organische stof balans: nuttig instrument voor bouw- èn grasland. NMI, Marjoleine Hanegraaf Principe van een OS- balans Het doel van een OS-balans is handhaven van het organische stofgehalte. Aanvoerbronnen

Nadere informatie

Studie-avond spuiwater. Inhoud 11/03/2015

Studie-avond spuiwater. Inhoud 11/03/2015 Studie-avond spuiwater Viooltje Lebuf Geel 11 maart 2015 Inhoud Wat is spuiwater en waarvoor wordt het gebruikt? Rekenvoorbeeld Luchtwassers: wettelijke verplichtingen Bemesting met spuiwater 2 VCM = Vlaams

Nadere informatie

De organische stofbalans: Kengetallen

De organische stofbalans: Kengetallen De organische stofbalans: Kengetallen Volgens handboek Bodem & Bemesting Aangevuld door Willem van Geel T.b.v. 2 e Masterclass Organische stof(balans) POP3 Project Biologische landbouw op de kaart Template

Nadere informatie

Kansen voor mestscheiding

Kansen voor mestscheiding Kansen voor mestscheiding Studiemiddag Inagro 29 maart 2012 Gerjan Hilhorst Livestock Research De Marke Koeien & Kansen is een samenwerkingsverband van 16 melkveehouders, proefbedrijf De Marke, Wageningen

Nadere informatie

Organische stof: daar draait het om! Gouden Grond 26 januari 2018 Wim Stegeman. Saalland Advies 1

Organische stof: daar draait het om! Gouden Grond 26 januari 2018 Wim Stegeman. Saalland Advies 1 Organische stof: daar draait het om! Gouden Grond 26 januari 2018 Wim Stegeman Saalland Advies 1 Wat ga ik vertellen? Wie ben ik? Wat is het? Eigen stappen Tips Vragen Saalland Advies 2 Introductie Akkerbouwbedrijf

Nadere informatie

ALLES WAT U MOET WETEN OVER FOSFAAT VRAGEN EN ANTWOORDEN

ALLES WAT U MOET WETEN OVER FOSFAAT VRAGEN EN ANTWOORDEN ALLES WAT U MOET WETEN OVER FOSFAAT VRAGEN EN ANTWOORDEN Masterplan Mineralenmanagement Fosfaat: een grondstof om zo optimaal mogelijk in te zetten De vraagstukken rondom de voedselzekerheid voor een groeiende

Nadere informatie

Aardappelen. Toepassing van spuiwater in aardappelen: wat is het en wat is het waard? Wendy Odeurs, Jan Bries Bodemkundige Dienst van België vzw

Aardappelen. Toepassing van spuiwater in aardappelen: wat is het en wat is het waard? Wendy Odeurs, Jan Bries Bodemkundige Dienst van België vzw Aardappelen Toepassing van spuiwater in aardappelen: wat is het en wat is het waard? Wendy Odeurs, Jan Bries Bodemkundige Dienst van België vzw W. de Croylaan 48-3001 Heverlee Tel 016/310922 Fax 016/224206

Nadere informatie

Grondgebruik (ha) Grasland 27,00 Bouwland 5,00. Aantal graasdieren (incl. uitgeschaard naar natuurterrein) 100 Melkkoeien 90,0

Grondgebruik (ha) Grasland 27,00 Bouwland 5,00. Aantal graasdieren (incl. uitgeschaard naar natuurterrein) 100 Melkkoeien 90,0 1. CONCLUSIES 1.1. BEDRIJFSSITUATIE Grondgebruik (ha) Grasland 27,00 Bouwland 5,00 Aantal graasdieren (incl. uitgeschaard naar natuurterrein) 100 Melkkoeien 90,0 Melkproductie (totaal per jaar) 765.000

Nadere informatie

Stikstofwerking organische mest

Stikstofwerking organische mest Stikstofwerking organische mest Resultaten bemestingsproeven Praktijknetwerk Microvergisting G.J. Hilhorst (WLR De Marke) A. J. Bos (DLV Advies) Inhoudsopgave Samenvatting... 2 1. Inleiding... 3 2. Proefopzet...

Nadere informatie

Begeleidingscommissie Bodem Vredepeel. 15 december 2015 Janjo de Haan, Harry Verstegen, Marc Kroonen

Begeleidingscommissie Bodem Vredepeel. 15 december 2015 Janjo de Haan, Harry Verstegen, Marc Kroonen Begeleidingscommissie Bodem Vredepeel 15 december 2015 Janjo de Haan, Harry Verstegen, Marc Kroonen Programma Mededelingen Eerste resultaten 2015 Teeltseizoen 2015 Opbrengsten Eerste resultaten uitspoelingsmetingen

Nadere informatie

bodemvoorraad kg N/ha (jan/febr)

bodemvoorraad kg N/ha (jan/febr) 4.3 Stikstofbemesting CONTACTPERSOON: PETER WILTING De hoogte van de stikstofbemesting beïnvloedt het rendement van de teelt van suikerbieten. Te weinig stikstof betekent een lagere wortelopbrengst, te

Nadere informatie

Schoon,zuinig en precies

Schoon,zuinig en precies Schoon,zuinig en precies Koksijde 29 mei 2013 Rijenbemesting : Schoon en Zuinig! Schoon,zuinig en precies: * AFNEMERS VRAGEN EROM: Lage CO2- VOETAFDRUK is vereist * HET LEVERT GELD OP * DE SECTOR HEEFT

Nadere informatie

Tips voor het uitvoeren van bemestingsproeven

Tips voor het uitvoeren van bemestingsproeven Commissie Bemesting Grasland en Voedergewassen Tips voor het uitvoeren van bemestingsproeven Inleiding De CBGV baseert haar adviezen bij voorkeur op zoveel mogelijk proefresultaten. Resultaten moeten daarbij

Nadere informatie

Onderzoek in kader Pilot Mineralenconcentraten (NL)

Onderzoek in kader Pilot Mineralenconcentraten (NL) Onderzoek in kader Pilot Mineralenconcentraten (NL) Gerard Velthof & Oscar Schoumans Betrokken instellingen: Livestock Research, PPO, LEI, PRI, Alterra & DLV ( > 20 onderzoekers) Launch-event Biorefine

Nadere informatie

Handleiding precisiebemesting van aardappelen met circulaire meststoffen

Handleiding precisiebemesting van aardappelen met circulaire meststoffen OP O Handleiding precisiebemesting van aardappelen met circulaire meststoffen VERSIE AUGUSTUS 2018 TE VINDEN OP : WWW.PRECISIEBEMESTINGZUIDHOLLAND.NL DE JUISTE PLAATS: IN DE WORTELZONE DE JUISTE MESTSTOF:

Nadere informatie

Mest, mestverwerking en wetgeving

Mest, mestverwerking en wetgeving Mest, mestverwerking en wetgeving Harm Smit Beleidsmedewerker Economische Zaken, DG AGRO Inhoud Feiten en cijfers. Huidig instrumentarium. Visie op mestverwerking en hoogwaardige meststoffen Toekomstig

Nadere informatie

De huidige mineralenbalans in Noord-Nederland

De huidige mineralenbalans in Noord-Nederland De huidige mineralenbalans in Noord-Nederland Kansen voor het sluiten daarvan op regionale schaal en bedrijfsschaal Wim de Vries 1, Hans Kros 1, Jan Cees Voogd 1, Kees van Duivendijk 2 & Gerard Ros 2 1

Nadere informatie

Gebruik Bokashi in de akkerbouw. 26 maart 2015, Gerard Meuffels

Gebruik Bokashi in de akkerbouw. 26 maart 2015, Gerard Meuffels Gebruik Bokashi in de akkerbouw 26 maart 2015, Gerard Meuffels Bokashi (2013) Keuze in Zuid Limburg om Bokashi uit stro en drijfmest te maken. Ingrediënten: 3 ton tarwe stro 8 ton varkensdrijfmest 10 ltr

Nadere informatie

Eindrapportage Organische meststoffen: samenstelling en werking

Eindrapportage Organische meststoffen: samenstelling en werking Eindrapportage Organische meststoffen: samenstelling en werking In opdracht van en gefinancieerd door: Dit project is uitgevoerd door: Auteur(s): Janjo de Haan Willem van Geel Jan Paauw Geert-Jan van der

Nadere informatie

Resultaten pilot 2018/2019 Groene Weide Meststof H. Canter Cremers

Resultaten pilot 2018/2019 Groene Weide Meststof H. Canter Cremers Resultaten pilot 2018/2019 Groene Weide Meststof H. Canter Cremers Akkers 9.328 ha 61.904 ha 17.428 ha K2O: 38.339 ton P2O5: 8.052 ton N tot: 35.314 ton S: 7.445 ton Totaal bemestingsmineralen Achterhoek

Nadere informatie

7 Bemesting. 7.1 Bemesting met organische mest. 7.2 Mineralenverlies. 7.3 Mineralenbalans per perceel

7 Bemesting. 7.1 Bemesting met organische mest. 7.2 Mineralenverlies. 7.3 Mineralenbalans per perceel 7 Bemesting De biologische landbouw is milieuvriendelijk omdat ze geen gebruik maakt van bestrijdingsmiddelen en kunstmest. De bemesting wordt uitgevoerd met organische mest. Het probleem dat hierbij optreedt

Nadere informatie

Sturen van de N-mineralisatie met kennis over organische stof

Sturen van de N-mineralisatie met kennis over organische stof Sturen van de N-mineralisatie met kennis over organische stof In opdracht van en gefinancieerd door: Dit project is uitgevoerd door: Auteur(s): Kor Zwart Anita Kikkert, Albert Wolfs Aad Termorshuizen Geert

Nadere informatie

SKB-Showcase. Praktijkdemo s met ondernemers uit de akker- en tuinbouw. Slotbijeenkomst SKB Showcase Biezenmortel 11 december 2014

SKB-Showcase. Praktijkdemo s met ondernemers uit de akker- en tuinbouw. Slotbijeenkomst SKB Showcase Biezenmortel 11 december 2014 Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl SKB-Showcase Praktijkdemo s met ondernemers uit de akker- en tuinbouw Romke Postma

Nadere informatie

Mestverwerking in De Peel

Mestverwerking in De Peel Mestverwerking in De Peel Mestverwerking Jan van Hoof, Jeanne Stoks, Wim Verbruggen Maart 2012 Agenda Doel van de avond Wat is mest? Wat is het mestprobleem? Waar komt mest vandaan? Hoeveel mest is er?

Nadere informatie

Land- en Tuinbouw Organisatie Noord

Land- en Tuinbouw Organisatie Noord Land- en Tuinbouw Organisatie Noord Notitie Meedoen aan de pilot? U overweegt mee te doen aan de pilot evenwichtsbemsting fosfaat (BEP pilot). Maak zelf de afweging of het in uw situatie zinvol is. Hieronder

Nadere informatie

TCB A057(2010) Den Haag, 15 februari 2010

TCB A057(2010) Den Haag, 15 februari 2010 Technische commissie bodem Postbus 30947 T 0703393034 2500 GX Den Haag E info@tcbodem.nl Aan De Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Postbus 20401 2500 EK Den Haag TCB A057(2010) Den Haag,

Nadere informatie

Effect van organische stof op opbrengst, stikstofuitspoeling en bodemkwaliteit

Effect van organische stof op opbrengst, stikstofuitspoeling en bodemkwaliteit Effect van organische stof op opbrengst, stikstofuitspoeling en bodemkwaliteit Resultaten Bodemkwaliteit op Zand Congres Beter Bodem Beheer, Lunteren, 4 oktober 2016 Janjo de Haan, Harry Verstegen, Willem

Nadere informatie

Naar een nieuwe systematiek voor N-bemestingsadviezen als basis voor precisiebemesting

Naar een nieuwe systematiek voor N-bemestingsadviezen als basis voor precisiebemesting Naar een nieuwe systematiek voor N-bemestingsadviezen als basis voor precisiebemesting Themadag bemesting akkerbouw, Nijkerk 2 februari 2017 Romke Postma, Willem van Geel (WUR) & Janjo de Haan (WUR) Romke.postma@nmi-agro.nl

Nadere informatie

Gebruik van varkensdrijfmestdigestaat in de akkerbouw

Gebruik van varkensdrijfmestdigestaat in de akkerbouw Gebruik van varkensdrijfmest in de akkerbouw Verslag van een vierjarige demo, uitgevoerd binnen het project Nutriënten Waterproof op proefboerderij Vredepeel Willem van Geel, Janjo de Haan & Harry Verstegen

Nadere informatie

Naar een duurzaam bodemen nutriëntenbeheer via de kringloopwijzer akkerbouw

Naar een duurzaam bodemen nutriëntenbeheer via de kringloopwijzer akkerbouw Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl Naar een duurzaam bodemen nutriëntenbeheer via de kringloopwijzer akkerbouw Grond

Nadere informatie

Organisch bemesten in de akkerbouw. 6 februari 2019 Beitem

Organisch bemesten in de akkerbouw. 6 februari 2019 Beitem Organisch bemesten in de akkerbouw 6 februari 2019 Beitem Agenda Dierlijke mest Effluent Dierlijke mest Voordelen Bevat alle nodige plantennutriënten (ook micronutriënten) Bron van organische stof, essentieel

Nadere informatie

Bemesting aardappelen2017

Bemesting aardappelen2017 Bemesting aardappelen2017 Bemesting 2017 Waar zijn we mee bezig? Mest, daar zit wat in => maar wat? Fosfaat => VDM RDM Magnesium bemesting Telen 2.0 Plantversterkers Bemesting keuze mestsoort Varkensdrijfmest

Nadere informatie

Open teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn

Open teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn Resultaten Systeemonderzoek Vredepeel geven aan: Open teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn BAVB workshop 11 februari 2014 Janjo de Haan Nieuw mestbeleid heeft

Nadere informatie

Bemestingsonderzoek Grasland voor paarden voor de sloot

Bemestingsonderzoek Grasland voor paarden voor de sloot Bemestingsonderzoek Grasland voor paarden voor de sloot Uw klantnummer: 5001382 Postbus 170 NL- 6700 AD Wageningen T +31 (0)88 876 1010 E klantenservice@blgg.agroxpertus.com I blgg.agroxpertus.nl T monstername:

Nadere informatie

Aanleiding project. 2. Opzet project 3. Resultaten eerste. 4. Vervolg. Bodemkwaliteit op zandgrond. Inhoud presentatie

Aanleiding project. 2. Opzet project 3. Resultaten eerste. 4. Vervolg. Bodemkwaliteit op zandgrond. Inhoud presentatie Bodemkwaliteit op zandgrond Inhoud presentatie Resultaten en ervaringen NKG eerste jaar 2011 Borkel & Schaft, 14 december 2011, Janjo de Haan 1. Aanleiding project en visie op bodembeheer 2. Opzet project

Nadere informatie

Organische Stof. de basis voor een duurzame teelt

Organische Stof. de basis voor een duurzame teelt Organische Stof de basis voor een duurzame teelt 1 Onderwerpen Organische stof vragen en antwoorden. Organische stof gehalte van de grond zin en onzin Adviesmodule organische stof balans Resultaten o.s.

Nadere informatie

Duurzaam bodemgebruik

Duurzaam bodemgebruik Duurzaam bodemgebruik Goed boeren in kleinschalig landschap Henry van den Akker Adviseur Akkerbouw ZON Specialist Bodem, Water en Bemesting DLV Plant Onderwerpen - Doel Bodem en bodemgebruik Problematiek

Nadere informatie

Aanvullend onderzoek mineralenconcentraten op bouwland en grasland

Aanvullend onderzoek mineralenconcentraten op bouwland en grasland Aanvullend onderzoek mineralenconcentraten 2009 2010 op bouwland en grasland Onderzoek Mineralenconcentraten in consumptieaardappelen en snijmaïs in ZO NL 2010 Ing. H. Verstegen Praktijkonderzoek Plant

Nadere informatie

Kan een plant direct alle voedingszouten gebruiken die in dierlijke mest zit? Licht je antwoord toe.

Kan een plant direct alle voedingszouten gebruiken die in dierlijke mest zit? Licht je antwoord toe. Opdrachten Mestsoorten Puzzel Doel Je kunt: via een tabel verschillende mestsoorten met elkaar vergelijken; vormen van drollen bekijken en vaststellen van welke diersoort ze afkomstig zijn. Benodigheden

Nadere informatie

Inhoud. Studie-avond spuiwater 16/03/2015

Inhoud. Studie-avond spuiwater 16/03/2015 Inhoud Studie-avond spuiwater Viooltje Lebuf Geel 11 maart 2015 Wat is spuiwater en waarvoor wordt het gebruikt? Rekenvoorbeeld Luchtwassers: wettelijke verplichtingen Bemesting met spuiwater 2 VCM = Vlaams

Nadere informatie

Perspectieven mestbewerking voor alternatieve teelten. 23 november 2018, Luuk Gollenbeek

Perspectieven mestbewerking voor alternatieve teelten. 23 november 2018, Luuk Gollenbeek Perspectieven mestbewerking voor alternatieve teelten 23 november 2018, Luuk Gollenbeek Inhoud Mest en digestaat als kweekvijver Huidige mestbe/verwerking Alternatieve teelten Toekomst Vragen 2 Huidige

Nadere informatie

c.c. De Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu Mevrouw S.A.M. Dijksma Postbus EX Den Haag Bilthoven, 29 augustus 2016

c.c. De Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu Mevrouw S.A.M. Dijksma Postbus EX Den Haag Bilthoven, 29 augustus 2016 Technische commissie bodem Postbus 30947 T 070 4566596 2500 GX Den Haag E info@tcbodem.nl Staatssecretaris van Economische Zaken De heer ir. M.H.P van Dam Postbus 20401 2500 EK Den Haag c.c. De Staatssecretaris

Nadere informatie

Landelijke inventarisatie export en verwerking dierlijke mest 2018

Landelijke inventarisatie export en verwerking dierlijke mest 2018 Landelijke inventarisatie export en verwerking dierlijke mest 2018 Fosfaat: overschot, export en verwerking 2017 Stikstof: overschot, export en verwerking 2017 Mestbewerkingsinstallaties Ontwikkelingen

Nadere informatie

Open teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn

Open teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn Resultaten Systeemonderzoek Vredepeel geven aan: Open teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn Themadag NBV, Wageningen, 8 november 2013 Janjo de Haan Nieuw mestbeleid

Nadere informatie

Aanvullend onderzoek mineralenconcentraten op bouwland en grasland

Aanvullend onderzoek mineralenconcentraten op bouwland en grasland Aanvullend onderzoek mineralenconcentraten 2009 2010 op bouwland en grasland Rapportage van de resultaten van de veldproeven in wintertarwe (klei), zomergerst (zand) en zetmeelaardappelen (dalgrond) in

Nadere informatie

Mestscheiding, waarom zou u hiermee aan de slag gaan?

Mestscheiding, waarom zou u hiermee aan de slag gaan? Mestscheiding, waarom zou u hiermee aan de slag gaan? Via project Langs de Linge is er op donderdag 8 december een demonstratie rondom mestscheiding gehouden. Deze demonstratie vond plaats op het melkveebedrijf

Nadere informatie

BEMESTING WINTERTARWE (Tekst uit LCG-Brochure Granen Oogst 2009)

BEMESTING WINTERTARWE (Tekst uit LCG-Brochure Granen Oogst 2009) - 1 - BEMESTING WINTERTARWE (Tekst uit ) Let wel: de proeven aangelegd door het LCG in 2009 werden uitgevoerd conform de bemestingsnormen die van kracht waren in 2009. Deze bemestingsnormen van 2009 zijn

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds en uitrijden drijfmest en vloeibaar zuiveringsslib 2016.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds en uitrijden drijfmest en vloeibaar zuiveringsslib 2016. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 46607 7 september 2016 Regeling van de Staatssecretaris van Economische Zaken van 6 september 2016, nr. WJZ/16125101,

Nadere informatie

WIJZER MET MINERALEN GRONDMONSTERS: DE JUISTE AANPAK GEEFT EEN BETROUWBAAR RESULTAAT

WIJZER MET MINERALEN GRONDMONSTERS: DE JUISTE AANPAK GEEFT EEN BETROUWBAAR RESULTAAT WIJZER MET MINERALEN GRONDMONSTERS: DE JUISTE AANPAK GEEFT EEN BETROUWBAAR RESULTAAT Masterplan Mineralenmanagement AANLEIDING Akkerbouwers constateren dat er soms onverklaarbare verschillen bestaan in

Nadere informatie

AANVOER MEST VAN UITLOOP

AANVOER MEST VAN UITLOOP STIKSTOF PER GEWAS Beschikbare mest N dieren/m N inh depositie/m2/ aantal uitloop in m2 verblijf uitloop Dieren 2 kg/kip/dag dag Koppel legkippen: 36 105 50% Leghen 18 wk 0.34286 0.00188 0.000322 Aanvoer

Nadere informatie

Resultaten onderzoek Gerard Meuffels. Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland

Resultaten onderzoek Gerard Meuffels. Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland Resultaten onderzoek 2013 Gerard Meuffels Rijenbemesting Betere benutting van nutriënten en verkleinen van het risico van uitspoeling / afstroming Kunstmeststoffen reeds gangbare praktijk (o.a. mais) Stikstof:

Nadere informatie

Mestbeleid. Stelsel van verplichte mestverwerking. 13 januari 2014. Joke Noordsij. Rijksdienst voor Ondernemend Nederland

Mestbeleid. Stelsel van verplichte mestverwerking. 13 januari 2014. Joke Noordsij. Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Mestbeleid Stelsel van verplichte mestverwerking 13 januari 2014 Joke Noordsij Rijksdienst voor Ondernemend Nederland 1 Inhoud Wat hebben we nu aan mestbeleid Wat gaat er veranderen Stelsel verplichte

Nadere informatie

Bemesting. Fosfaatgebruiksnormen. Mestwetgeving Wettelijk op maisland: 112 kg N/ha/jaar en bij hoge PW 50 kg P205/ha/jaar 1-2-2016.

Bemesting. Fosfaatgebruiksnormen. Mestwetgeving Wettelijk op maisland: 112 kg N/ha/jaar en bij hoge PW 50 kg P205/ha/jaar 1-2-2016. Even Voorstellen Pascal Kleeven Akkerbouw/vollegrondgroentebedrijf Sinds1999 in dienst bij Vitelia-Agrocultuur Bemesting Wie teelt er maïs? Vragen Wie heeft er een mestmonster? Wie heeft er actuele grondmonsters?

Nadere informatie

Duurzame bemesting: omgeving

Duurzame bemesting: omgeving Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl Duurzame bemesting Visie NMI Duurzame bemesting: omgeving Beperking milieubelasting

Nadere informatie

Koeien & Kansen Koeien & Kansen is een samenwerkingsverband van 16 melkveehouders, proefbedrijf De Marke, Wageningen UR en adviesdiensten. De resultaten vindt u op: www.koeienenkansen.nl Koeien & Kansen

Nadere informatie

Een goed stikstofbeheer is geld waard! Teler van bladgewassen, haal meer stikstof uit de bodem!

Een goed stikstofbeheer is geld waard! Teler van bladgewassen, haal meer stikstof uit de bodem! Een goed stikstofbeheer is geld waard! Teler van bladgewassen, haal meer stikstof uit de bodem! Inleiding Met het nieuwe mestbeleid is de speelruimte om bladgewassen van voldoende stikstof te voorzien

Nadere informatie

Economische gevolgen verlaagde N-gebruiksnormen. Wim van Dijk (PPO) Hein ten Berge (PRI) Michel de Haan (ASG)

Economische gevolgen verlaagde N-gebruiksnormen. Wim van Dijk (PPO) Hein ten Berge (PRI) Michel de Haan (ASG) Economische gevolgen verlaagde N-gebruiksnormen Wim van Dijk (PPO) Hein ten Berge (PRI) Michel de Haan (ASG) Inhoud Waar vloeien economische effecten uit voort? Effecten op gewasniveau Evaluatie veldproeven

Nadere informatie

Handleiding precisiebemesting grasland met circulaire meststoffen

Handleiding precisiebemesting grasland met circulaire meststoffen OP O Handleiding precisiebemesting grasland met circulaire meststoffen VERSIE SEPTEMBER 2018 TE VINDEN OP : WWW.PRECISIEBEMESTINGZUIDHOLLAND.NL DE JUISTE PLAATS: IN DE WORTELZONE DE JUISTE MESTSTOF: UIT

Nadere informatie

Commissie Deskundigen Meststoffenwet

Commissie Deskundigen Meststoffenwet Bijlage bij brief 13/N&M0029 van 2 mei 2013; gecorrigeerd 11-10-2013 1 Beoordeling mestproducten op basis van het Protocol Gebruiksvoorschriften Dierlijke Mest, versie 1.0 Commissie Deskundigen Meststoffenwet

Nadere informatie

Programma voor vandaag:

Programma voor vandaag: Aardappelteelt Programma voor vandaag: Standdichtheid en benodigde hoeveelheid pootgoed Bemesting van aardappelen Opdrachten no.2 Pauze 10:30 10:45 PowerPoint presentatie / werk in groepen Opdrachten no.

Nadere informatie

ORGANISCHE STOF BEHEER

ORGANISCHE STOF BEHEER ORGANISCHE STOF BEHEER Weet wat je bodem eet! Anna Zwijnenburg van A tot Z landbouwadvies EVEN VOORSTELLEN Zelfstandig landbouwadviseur voor de akkerbouw/groenvoeder gewassen voor de thema s bodem, vruchtwisseling

Nadere informatie

Brochure en poster bemesting

Brochure en poster bemesting Brochure en poster bemesting Lore Schoeters 1 Bemesting Wat gebeurt er met meststoffen in de bodem? Hoe kan ik de nutriënten die in de bodem zitten optimaal gebruiken? Hoe kan ik ervoor zorgen dat de uitspoeling

Nadere informatie

N-index: wat zeggen de cijfers?

N-index: wat zeggen de cijfers? Beste klant, N-index: wat zeggen de cijfers? U heeft een analyse ontvangen van de Bodemkundige Dienst met bepaling van de N-index en met het bijhorend N-bemestingsadvies. Hieronder vindt u een verduidelijking

Nadere informatie

DEMETERtool in de praktijk. Pilootstudie bij 50 Vlaamse landbouwers

DEMETERtool in de praktijk. Pilootstudie bij 50 Vlaamse landbouwers DEMETERtool in de praktijk Pilootstudie bij 50 Vlaamse landbouwers Slotevenement 7 maart 2016 Landbouwbedrijven 50 bedrijven (10 per provincie) op vrijwillige basis verschillende types landbouwbedrijf

Nadere informatie

Mesdag Zuivelfonds NLTO

Mesdag Zuivelfonds NLTO Onderwerpen Mesdagfonds Actuele thema s die keuze vragen Onderzoek uitspoeling stikstof (WUR) Onderzoek vastlegging CO2 (AEQUATOR) Conclusie en aanbevelingen Mesdag Zuivelfonds NLTO Ontstaan: fonds kwaliteit

Nadere informatie