Ruiken en proeven vmbo-kgt12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 21 November 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Ruiken en proeven Intro Vooraf Eindproduct-Beoordeling Leerdoelen Werkwijze Aan de slag Stap1 Stap2 Stap3 Stap4 Stap5 Stap6A Stap6B Extra Begrippenlijst Smakelijk eten Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Ruiken en proeven Intro Lekker eten, dat doen we allemaal graag. Bekijk de vier kommen soep. Welke zou jij kiezen? Heb je gekozen voor kom 1 of kom 4, dan heb je de soep gekozen die de meeste mensen kiezen. Blauwe of paarse soep lusten we niet, want dat zijn we niet gewend en krijgen we niet door de keel. Pagina 2

4 Vooraf Eindproduct-Beoordeling Eindproduct Je sluit deze opdracht af met een practicum. Je kunt kiezen uit twee practica: het practicum 'Smaakgebieden' of het practicum 'Smakeloos'. Van het practicum dat je kiest maak je een onderzoeksverslag. Beoordeling Je verslag beoordelen jullie eerst zelf. Daarna laten jullie het verslag beoordelen door jullie docent. De docent beoordeelt de correctheid van het verslag en kijkt naar de verzorging/netheid. Leerdoelen Na deze opdracht: Kun je onderdelen van de neus en tong beschrijven. Kun je beschrijven welke smaken je proeft en welke je ruikt. Kun je benoemen dat je al je zintuigen gebruikt bij het herkennen van voedsel. Kun je de werking van reukzintuig en smaakzintuig beschrijven. Werkwijze Groepsgrootte Je werkt de meeste stappen alleen door. Bij het practicum (stap 6)werk je samen met een klasgenoot. Benodigdheden - Practicum Smaakgebieden + practicumbenodigdheden of Pagina 3

5 - Practicum Smakeloos + practicumbenodigdheden Tijd Voor het doorwerken van de oefeningen, het doen van het practicum en het schrijven van het verslag heb je in het totaal ongeveer 2 lesuren nodig. Extra Overleg met je docent of jullie de extra oefeningen over speurhonden en geurstoffen doen. Pagina 4

6 Aan de slag Stap1 Ruiken en proeven Ga naar de kennisbank en bestudeer het item. KB: Proeven en ruiken Kijk of je na het bestuderen van het item, samen met een klasgenoot, deze vijf vragen kunt beantwoorden. 1. Waar of niet waar? Proeven doe je alleen met je tong. A. Waar B. Niet waar 2. Hoe heet het vlies van slijm dat de neusholten bedekt en waarin de geurstoffen oplossen die via het neusgat de neusholten binnenkomen? A. reukslijmvlies B. neusslijmvlies C. holteslijmvlies 3. Hoeveel verschillende smaakstoffen kun je met je tong waarnemen? A. 2 B. 5 C Als je eet en drinkt lossen de smaakstoffen op in het speeksel. Waarom is dat belangrijk? A. Doordat ze zijn opgelost kunnen de smaakstoffen in contact komen met de smaakknopjes. B. Doordat ze zijn opgelost kunnen de smaakstoffen makkelijker doorgeslikt worden. C. Doordat ze zijn opgelost kunnen ze via de buis van Eustachius in de neusholte komen. 5. Welke zintuigen gebruik je allemaal bij het herkennen van verschillende smaken? A. Je gehoor-, reuk- en smaakzintuigen. B. Je gehoor-, gevoels-, smaak- en gezichtszintuigen. C. Je gevoels-, reuk-, smaak-, gehoor- en gezichtszintuigen. Stap2 Pagina 5

7 Watertanden Heb jij dat nou ook? Zie je of ruik je iets lekkers.. en je gaat watertanden. En bij iets wat je niet lekker vindt? Loop je er ook voor weg? Op grote stations maakt men gebruik van dit watertanden om de eetlust bij hongerige reizigers op te wekken: geurende croissants, reclameborden met grote aantrekkelijke broodjes hamburger en ga zo maar door. Test jezelf Test eens of je er ook gevoelig voor bent: Bekijk het filmpje watertanden. Elke afbeelding blijft 10 seconden lang in beeld. Onthoud tijdens het kijken bij welke afbeeldingen je een hongergevoel krijgt of bij welke afbeeldingen er speeksel door je mond begint te lopen. Stap3 Reuk De volgende tekst gaat over je reukorgaan. Je herhaalt meteen ook even hoe het zenuwstelsel werkt. Maak de tekst compleet door de woorden in de tekst te slepen. Reuk kn.nu/rtbuk 1 Sleep de woorden naar de juiste plaats in de tekst. Met je zintuigen zie, voel, proef, ruik en hoor je van alles. Als je neus een lekkere geur opvangt, gaat er een signaal via de, reukkolf en naar je hersenen. De hersenen zeggen: Eten! en sturen een bericht via het naar de spieren en... je neemt een hap. Pagina 6

8 De zijn altijd aan het werk. Ze verwerken bergen informatie en bepalen hoe je reageert. De zenuwen die van de zintuigen naar de hersenen lopen worden genoemd. Die van de hersenen naar je spieren heten. Het is één groot netwerk van zenuwcellen die met elkaar in contact staan via lange uitlopers en miljarden contactpunten. Beschikbare keuzes: reukzenuw, zenuwstelsel,?gevoels-zenuwen, bewegings-zenuwen, herstenstam, hersenen, ruggenmerg Stap4 Gevaarlijke stoffen In het keukenkastje staan flessen met allerlei stoffen om schoon te maken. Wat er in zit kun je herkennen aan de geur? Doe dit nooit met je neus vlak boven de fles! Sommige stoffen zoals ammoniak kunnen iemand een soort astmatische aanval bezorgen. De concentratie van die stof vlak boven de fles is veel te hoog om in te ademen. Lees dus liever even wat er op het etiket staat. Beantwoord de volgende vraag: Stel het etiket is onleesbaar geworden en je wilt toch weten wat er in de fles zit. Welke manier is veilig om dit te weten te komen? A. De fles open schroeven en een klein druppeltje op je vinger doen en dan ruiken. B. De fles open schroeven en de lucht uit de fles naar je toewuiven. C. De fles open schroeven en een klein druppeltje op je vinger doen en dan proeven. Stap5 Pagina 7

9 Functies van proeven en ruiken Bij proeven en ruiken gaat het om het kunnen waarnemen van stoffen. Dit dient verschillende functies. Bijvoorbeeld: Waarschuwing bij gevaar. Vinden van een partner. Vinden van voedsel. Herkennen van familieleden en/of soortgenoten. Herkennen van vijanden. Communiceren met soortgenoten. Ook bij de mens spelen deze functies een rol, soms onder de oppervlakte. Functies van proeven en ruiken Combineer nu de volgende zes situaties met de juiste functie. Situatie 1 Jonge katjes snuffelen in de eerste weken van hun leven heel veel aan hun broertjes en zusjes en moeder. functie a Vinden van een partner. 2 Bij het ruiken van rook worden veel mensen wakker. b Herkennen van soortgenoten. 3 Naar een feest gaan, gebruiken veel mensen parfum. c Vinden van voedsel. 4 Bij naderend gevaar scheiden bijen een alarmgeur uit. Alle bijen die ten strijde trekken verzamelen zich. 5 Hazen hebben een klein kuiltje als nest. Gewoonlijk liggen ze met hun neus tegen de windrichting in. d Waarschuwing tegen gevaar. e Communiceren met soortgenoten. 6 Haaien ruiken bloed. f Waarschuwing bij gevaar. 1 =... 2 =... 3 =... 4 =... 5 =... en 6 =... Stap6A Pagina 8

10 Kies voor het practicum Smaakgebieden (stap 6A) of voor het practicum Smakeloos (stap 6B). Practicum Smaakgebieden Op de tong zijn er verschillende plaatsen waar je het beste een bepaalde smaak proeft. Die plekken zijn niet bij iedereen op precies dezelfde plek. Hoe zit het bij jou? En bij je klasgenoot? Jullie gaan dat samen onderzoeken. Succes. Stap6B Download het practicum Smaakgebieden. Lees het practicum een keer helemaal door. Zoek de benodigheden bij elkaar. Voer het practicum uit zoals beschreven onder de werkwijze. Maak het ondezoeksverslag. (Kijk in de onderstaande gereedschapskist voor hulp) Gereedschapskist: Hoe schrijf ik een onderzoeksverslag? Beoordeel eerst samen het onderzoeksverslag. Laat het verslag vervolgens beoordelen door jullie docent. Pagina 9

11 Kies voor het practicum Smaakgebieden (stap 6A) of voor het practicum Smakeloos (stap 6B). Practicum Smakeloos Als mensen verkouden zijn proeven ze weinig. Ze merken geen verschil tussen sinaasappelsap en aarbeisap. Hoe kan dat? Jullie gaan onderzoeken of jullie verschillende smaken proeven met jullie neus dicht. Succes. Extra Download het practicum Smakeloos. Lees het practicum een keer helemaal door. Zoek de benodigheden bij elkaar. Voer het practicum uit zoals beschreven onder de werkwijze. Maak het ondezoeksverslag. Gereedschapskist: Hoe schrijf ik een onderzoeksverslag? Beoordeel eerst samen het onderzoeksverslag. Laat het verslag vervolgens beoordelen door de docent. Speurhonden Bij honden is de reuk het meest ontwikkelde zintuig. Honden gebruiken de neus bij het volgen van een spoor of het opsporen van bepaalde voorwerpen. Dit filmpje gaat over het werk van speurhonden van de politie. Bekijk het filmpje en beantwoord de vragen in de toepassing: Pagina 10

12 Geurstoffen Dieren gebruiken vaak geurstoffen om met elkaar te communiceren. Maak de sleepoefening in de volgende toepassing: Speurhonden kn.nu/ymk19 1 van 5 Speurhonden Bij honden is de reuk het meest ontwikkelde zintuig. Honden gebruiken de neus bij het volgen van een spoor of het opsporen van bepaalde voorwerpen. Waarvoor wordt de hond in het filmpje gebruikt? a. Voor het opsporen van misdadigers. b. Voor het opsporen van drugs. c. Voor het zoeken naar vermisten. 2 van 5 Speurhonden Bij honden is de reuk het meest ontwikkelde zintuig. Honden gebruiken de neus bij het volgen van een spoor of het opsporen van bepaalde voorwerpen. Wat is het verschil tussen een passieve en een actieve verdovende middelen hond? a. Een actieve verdovende middelen hond wordt gebruikt bij huiszoekingen en een passieve hond wordt gebruikt om mensen af te zoeken. b. Een actieve verdovende middelen hond wordt gebruikt om mensen af te zoeken en een passieve hond wordt gebruikt bij huiszoekingen. 3 van 5 Speurhonden Bij honden is de reuk het meest ontwikkelde zintuig. Honden gebruiken de neus bij het volgen van een spoor of het opsporen van bepaalde voorwerpen. Welke herder is het meest geschikt als speurhond? a. Een Duitse herder. b. Een Mechelse herder. Pagina 11

13 4 van 5 Speurhonden Bij honden is de reuk het meest ontwikkelde zintuig. Honden gebruiken de neus bij het volgen van een spoor of het opsporen van bepaalde voorwerpen. Waar of niet waar? Speurhonden van de politie zijn vaak zelf verslaafd aan drugs. a. waar b. niet waar 5 van 5 Speurhonden Bij honden is de reuk het meest ontwikkelde zintuig. Honden gebruiken de neus bij het volgen van een spoor of het opsporen van bepaalde voorwerpen. Welke conclusie kun je trekken over het reukvermogen van een speurhond? a. Het reukvermogen van een speurhond is minder goed dan het reukvermogen van een mens. b. Het reukvermogen van een speurhond is beter dan het reukvermogen van een mens. Geurstoffen kn.nu/si9m4 1 van 1 Pagina 12

14 Dieren gebruiken vaak geurstoffen om met elkaar te communiceren. De volgende tekst gaat over geurstoffen. In de tekst ontbreekt nog een aantal woorden. Die woorden zie je naast de tekst. Sleep de woorden naar de juiste plaats in de tekst. Een feromoon is een stof die overbrengt tussen individuen van dezelfde soort. Zo kan een mottenmannetje de van een mottenvrouwtje dat een kilometer van hem verwijderd is nog. Als hij het feromoon ruikt, zal hij alle bezigheden staken, om het vrouwtje op te zoeken en met haar trachten te. Mensen gebruiken feromonen bij de bestrijding van. Door in een gebied veel aantrekkend feromoon te verspreiden, kunnen mannetjes en vrouwtjes elkaar moeilijker vinden. En daardoor neemt het aantal plaagdieren af. Omdat feromonen door dieren worden gemaakt, spreek je van bestrijding. Beschikbare keuzes: plaagdieren, biologische, boodschappen, ruiken, feromonen, paren Pagina 13

15 Begrippenlijst Smakelijk eten Reukzintuig Een zintuig; orgaan met reukzintuigcellen die geuren kunnen waarnemen, waardoor je kunt ruiken Neusslijmvlies Laagje slijm dat de neusholte bedekt en waarin de geurstoffen oplossen die via het neusgat de holte binnenkomen. Proeven Het waarnemen van smaken met een tong (smaakzintuig) Speeksel Verteringssap, aangemaakt in speekselklieren; bestaat uit water, slijm en enzymen voor de vertering. Neusholte Onderdeel van het ademhalingsstelsel. Smaakzintuig Een zintuig; orgaan met smaakzintuigcellen waarnemen, waardoor je kunt proeven. Smaakstoffen Er zijn vijf soorten smaakstoffen; zoet, zuur Ruiken Het waarnemen van geur met een neus (re speurhond.mp4 kn.nu/ww.e02d0b6 (mp4, maken.wikiwijs.nl) Pagina 14

16 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 21 November 2016 om 15:48 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VMBO gemengde leerweg, 2; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 1; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 2; VMBO theoretische leerweg, 1; VMBO gemengde leerweg, 1; VMBO theoretische leerweg, 2; Leerinhoud en Biologie; Instandhouding en ontwikkeling; Instandhouding; doelen Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 2 uur en 0 minuten Trefwoorden leerlijn, rearrangeerbare Pagina 15