Enschede, 5 augustus 1995

Transcriptie

1 VOORWOORD Gefeliciteerd met de aankoop van uw EME of FMC digitale vochtmeter. Met deze vochtmeter heeft u een Nederlands kwaliteitsprodukt aangeschaft dat als beste en meest geavanceerde vochtmeter bekend staat bij de hout en bouwindustrie. Met de EME en FMC bent u in staat snel en zeer nauwkeurig het vochtgehalte van hout en bouwmaterialen te bepalen. De FME bevat een microprocessor die zowel de referentiewaarden van de verschillende hout en bouwsoorten bevat als ook van de houtgroepen. De FMC bevat alleen de referentiewaarden van de houtgroepen. Referentiewaarden bepalen het verloop van de in de FME en FMC geprogrammeerde ijklijnen. De referentiewaarden zijn afkomstig uit wetenschappelijke onderzoeken door o.a.: Houtinstituut TNO te Delft (Nederland). Stichting Keuringsbureau Hout (Nederland). Stichting Hout Research (Nederland). Swedish Institute for Wood Technology Research te Stockholm (Zweden). Institutet for Trateknisk Forskning te Stockholm (Zweden). U.S. Department of Agriculture te Madison, Wisconsin (USA). Forintek Canada Corporation te Ottawa, Ontario (Canada). Malaysian Timber Industry Board, Kuala Lumpur (Malaysia). Forest Research Institute of Malaysia (Malaysia). Norsk Treteknisk Institutt te Oslo (Noorwegen). Bundesforschungsanstalt fur Forst und Holzwirtschaft der Universitat Hamburg te Hamburg (Duitsland). De temperatuur correctie is geprogrammeerd volgens de nieuwste onderzoeksresultaten van Forintek Canada Corporation uitgevoerd door F. Pfaffen P. Garrahan. De FME en FMC vochtmeters zijn o.a. getest door diverse europese en amerikaanse instituten en voldoen volledig aan de, sinds 1 januari 1990 van kracht geworden, Zweedse standaard SS en de sinds oktober 1994 voorgestelde EDG (European Drying Group) richtlijnen ten behoeve van kwaliteitsbepaling van gedroogd hout. De Zweedse standaard geldt inmiddels voor geheel Scandinavie en is een Handleiding FME I FMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. GBrookhuis MicroElectronics. Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

2 kwaliteitscriterium voor hout. Daarnaast zijn de FME en FMC vochtmeters goedgekeurd door de FMPA te Stuttgart voor het bepalen van het vochtgehalte in hout voor gelijmde spanten. Voortdurend worden er wetenschappelijke onderzoeken verricht naar houtsoorten uit nieuwe kapgebieden. Deze nieuwe onderzoeksresultaten kunnen als uitbreiding in FME vochtmeters worden geprogrammeerd. Hierdoor kan uw FME altijd van de nieuwste houtgegevens worden voorzien. Enschede, 5 augustus 1995 Handleiding FME FMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. Brookhuis MicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AS Enschede, Tel , Fax

3 INHOUDSOPGAVE VOORWOORD 3 INHOUDSOPGAVE 5 1. INLEIDING 7 1.2FunctiesvandeFMC Functies van de FME Afbeeldingen 8 2. OVERZJCHTFMEFMC Onderdelen FME FMC vochtmeter set Optioneel verknjgbare onderdelen Overzicht aansluitingen Overzicht FMEFMC GEBRUIKSKLAARMAKEN Installeren batterij Bevestiging van de elektrode Bevestigen van de temperatuursensor bij de FME InschakelenvandeFMEFMC UitschakelenvandeFMEFMC 15 4 SOORTENTEMPERATUURINSTELLEN Instellen van FME Instellen van FMC Overschrijding van het meetbereik 20 5 METEN Meten van het vochtgehalte Stoppen 22 Handleiding FME FMCvochtmeter. Wijzigmgen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. Brookhuis MicroElectronics, Postbus 79, NL7500AB Enschede, Tel , Fax

4 6 MEETWAARDEN FME FMC Hoe komt het meetresultaat tot stand? Nauwkeurig vocht meten FUNCTffiS Meetwaarden in het geheugen van de FME IJk controle FME FMC Battery controle FME FMC Oproepen van het serienummer Oproepen van het versienummer BESCHEKBARE IJKLIJNEN IJklijnen FME IJklijnen FMC TYPES Levering als sets SPECIFICATIES FME FMC Meetkabel 36 BIJLAGE 1 37 BIJLAGE 2 39 AANTEKENINGEN 41 INDEX 43 HandleidingFME FMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. BrookhuisMicroElectronics, Postbus 79, NL7500AB Enschede, Tel , Fax

5 I. INLEIDING In deze handleiding wordt de bediening van zowel de FME als FMC vochtmeter vanaf versie 1.00 beschreven. Wanneer er over de FME gesproken wordt betekent dit dat de functie alleen in de FME aanwezig is. Wanneer de functie zowel in de FME als ook in de FMC voorkomt, wordt er gesproken over FME FMC. Deze handleiding is hoofdzakelijk geschreven voor het meten van vocht in hout. Voor bouwmaterialen zult u de FME anders moeten instellen en zult u andere meetwaarden krijgen. De bediening is wel hetzelfde. Deze cirkel voor een zin duidt aan dat u een handeling moet uitvoeren. Dit vierkant voor een zin duidt aan wat het resultaat is van de uitgevoerde handeling. ra Dit handje voor een zin duidt aan dat er belangrijke informatie staat. Als u deze informatie negeert kunnen wij geen optimaal gebruik garanderen. «Voor een snelle bediening van de FME FMC behoeft u slechts de tekst in de alinea achter de cirkel te lezen. Wij raden u echter wel aan om, voor een juist gebruik, de gehele handleiding aandachtig door te lezen. 1.2 Functies van de FMC Met de FMC kunt u snel en gemakkelijk: Het vochtgehalte van hout bepalen met correctie naar houtgroep en temperatuur. 1.3 Functies van de FME Met de FME kunt u snel en gemakkelijk: > Het vochtgehalte van hout en bouwmaterialen bepalen met correctie naar houtgroep of soort en temperatuur. * Het meten van de temperatuur. Handleiding FMEFMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan owe produkten voorbehouden. OBrookhuisMicroElecOonics, Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

6 1.4 Afbeeldingen In deze handleiding komen een aantal afbeeldingen voor van het uitleesvenster. Uiteraard zijn dit voorbeelden. Handleiding FMEFMC vochtmeter. Wijrigingen en verbeteringen aan onze prodtikten voorbehouden. OBrookhuisMicroE!ectronics,Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

7 2. OVERZICHT FME FMC In dit hoofdstuk worden de diverse onderdelen omschreven van een FME FMC vochtmeter set en de mogelijke extra bij te bestellen (optie) onderdelen. Verder bevat het een tweetal overzichten van de FME FMC namelijk: De FME FMC en alle aan te sluiten onderdelen. De FME FMC met beschrijving van de toetsen en stekker aansluitingen. 2.1 Onderdelen FME FMC vochtmeter set De standaard set bestaat uit: FME FMC vochtmeter Batterijen Elektrode Meetkabel De FME FMC is de eigenlijke vochtmeter met een toetsenbord voor het invoeren van de gegevens en een uitleesvenster dat de instellingen en gemeten waarden weergeeft. De soort en temperatuur moeten ingesteld worden. De FME FMC vochtmeter wordt gevoed door een 9 Volt alkaline battery. De elektrode bestaat uit een meetkop en een handvat. Op de meetkop worden de meetstiften door middel van wartels bevestigd. De elektrode meet nauwkeurig de elektrische geleidbaarheid van het hout De elektrode wordt standaard geleverd als ramelektrode (met slaggewicht). Als optie is een handgreepelektrode leverbaar. Speciale elektroden zijn op aanvraag leverbaar. De meetkabel zorgt voor de storingsvrije verbinding tussen elektrode en FME FMC. De meetkabel blijft ook bij temperaturen onder het vriespunt soepel. Handleiding FME FMC vochtmeter. Wijzigmgen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. Brookhuis MicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

8 10 Meetstiften Er zijn twee soorten meetstiften; de gei'soleerde meetstift en de nietgei'soleerde meetstift. Bovendien zijn de meetstiften in diverse lengten leverbaar. De geisoleerde meetstift mag alleen in combinatie met de ramelektrode worden gebruikt. De nietgei'soleerde meetstift wordt over het algemeen alleen in de handgreepelektrode gebruikt. 2.2 Optioneel verkrijgbare onderdelen Referentie weerstand Met de als optie leverbare referentie weerstand kan op eenvoudige wijze de ijking van de FME FMC worden gecontroleerd. Zie hiervoor hoofdstuk 7.2. Temperatuursensor Met de temperatuursensor kan de FME vochtmeter ook als temperaruurmeter worden ingezet. De gemeten temperatuur kan vanzelfsprekend worden ge bruikt voor automatische temperatuur correctie. Zie hiervoor hoofdstuk 4.2. Droogkamer koppeling Met de droogkamer koppeling kan in verschillende droogkamers het vochtgehalte van hout worden bepaald. Afliankelijk van het type droogkamer koppeling zal de selectie van het te meten hout handmatig of automatisch zijn. Hygrometer Met de Hygrometer kan de relatieve luchtvochtigheid en de luchttemperatuur worden gemeten. Handleiding FME FMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. Brookhuis MicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

9 2.3 Overzicht aansluitingen 11 ramelektrode temperatuur sensor (alleen voor FME) FME FMC vochtmeter HandleidingFME FhiC vochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. BrookhuisMicroEleclronics, Postbus 79, NL7500 ABEnschede, Tel , Fax

10 Overzicht FME FMC De FME FMC heeft 5 membraan druktoetsen, een batterijvak, een uitleesvenster en twee connectoren. Connector meetelektrode Connector temperatuursensor (Alleen bij FME) Uitleesvenster AAN toets UIT toets Instellen soort of temperatuur (ofgeheugenbijfme) MENU toets Achterzijde: batterijvak en tabel HandleidingFME FMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeleringen aan onze produkten voorbehouden. Brookhuis MicroElectronics. Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

11 3. GEBRUIKSKLAAR MAKEN 13 In dit hoofdstuk kunt u vinden welke handelingen u moet verrichten om de FME FMC gebruiksklaar te maken. 3.1 Installeren batterij Aan de achterzijde van de FME FMC bevindt zich onderaan het batterij vak. U opent het batterijvak door het lipje iets naar binnen te drukken en het deksel op te lichten waarna u het deksel kunt verwijderen. o U plaatst een 9 Volt alkaline batterij (of een oplaadbare NiCad batterij). U bevestigt de batterij aan de batterijclip. Dit kan slechts op een manier: de plus en minpool zijn dan juist aangesloten. ra Als u de batterij verwijdert, houdt u de batterijclip vast. U moet beslist met aan de draden trekken of geweld gebruiken. Als u veel kracht gebruikt, zult u in dat geval de batterijclip en de draden kunnen beschadigen. o U plaatst het deksel van het batterijvak; dit scharniert aan de bovenzijde in de FME FMC. U duwt het deksel dicht tot het vastklikt. Als u de batterij vervangt zullen de instellingen bewaard blijven. 3.2 Bevestiging van de elektrode Om de FME FMC te kunnen gebruiken moet u de elektrode op de volgende manier verbinden: o Plaats de stekker van de meetkabel op de connector van de elektrode. Zorg dat de inkeping van de stekker over de puntjes van de connector gaat. HandkidmgFMEFMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. GBrookhuisMicroElectrmics,Postbus79,NL7500ABEnschede,TeI ,Fax

12 14 o Draai het metalen huis van de stekker met de klok mee totdat deze in de vergrendeling van de connector zit. o Bevestig het andere uiteinde van de meetkabel op dezelfde wijze op de daarvoor bestemde plaats (zie hoofdstuk 2.4) bovenaan de FME FMC. Om de meetkabel los te koppelen doet u het volgende: o Draai het metalen huis van de stekker tegen de klok in zodat deze van de vergrendeling vrijkomt. o Haal de stekker van de connector af. ra U moet beslist niet aan de kabel trekken of geweld gebruiken. Als u veel kracht gebruikt, zult u in dat geval de meetkabel, de stekkerverbinding en de connectoren kunnen beschadigen. 33 Bevestigen van de temperatuursensor bij de FME Steek de stekker van de temperatuursensor in de daarvoor bestemde plaats (zie hoofdstuk 2.4) bovenaan de FME totdat de stekker vastgeklikt zit. Om de stekker los te koppelen doet u het volgende: Houdt de stekker vast bij het stekkerhuis en trek deze uit de FME. U moet beslist niet aan de kabel trekken of geweld gebruiken. 3.4 Inschakelen van de FME FMC o U schakelt de FME FMC in door op de ON toets te drukken Het uitleesvenster zal nu oplichten en kortstondig de volgende melding geven: " 18. HandleidingFME FMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeleringen aan onze produkten voorbehouden. BrookhuisMicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel Fax

13 «Meteen na het inschakelen controleert de FME FMC interne functies en de spanning van de batterij. Na enkele seconden verdwijnt deze melding en kunt u de FME FMC gebruiken. Als de batterijspanning te laag is blijft een batterij teken links onder in het uitleesvenster staan. Het verdient dan aanbeveling de batterij te vervangen. 3.5 Uitschakelen van de FME FMC 15 o U kunt de FME FMC uitschakelen door op de OFF toets te drukken. D Het uitleesvenster dooft nu. Wanneer u gedurende 10 minuten geen enkele toets van de FME FMC indrukt, schakelt de FME FMC automatisch uit. Dit is gedaan om de battenjen te sparen. In het uitleesvenster verschijnt eerst de melding "OFF" voordat de meter uitschakelt. De soort en temperatuur waarmee u de laatste vochtmeting heeft gedaan, blijven bewaard als u de FME FMC uitschakelt. HandleidingFMEIFMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeleringen aan onze produkten voorbehouden. Brookhuis MicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

14 16 HandleidingFhAE FMCvochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. Brookhuis MicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

15 4 SOORT EN TEMPERATUUR INSTELLEN 17 De FME EMC is uitgerust met soort en temperatuurcorrectie. Soortcorrectie is altijd nodig om in verschillende materialen te meten. Temperatuurcorrectie is alleen nodig voor hout en groepen. De FME is daarnaast ook te gebruiken als temperatuurmeter. In dit hoofdstuk wordt beschreven op welke manier u deze gegevens kunt instellen. 4.1 Instellen FME Met de MENU toets (zi'e pagina 12) kunt u de soort, temperatuur in C of F en de houttemperatuur instellen. Soort instellen Bepaal de soort waarin u gaat meten. Zoek het nummer van de soort op in de tabel van hoofdstuk 8. Deze tabel vindt u ook achterop uw FME. Als u de soort niet kunt vinden kan het zijn dat de FME de soort kent onder een andere benaming. Indien de soort ook niet onder een andere naam in de tabel genoemd staat, dan kunt u het beste de groepen 1 tot en met 4 gebruiken. Voor het bepalen van nieuwe ijklijnen dient men soort "HOUT" (nummer 00) te gebruiken (zie bijlage 2). o Zet de FME aan. Druk daarna op de MENU toets. D In het uitleesvenster verschijnt: 231 Het getal dat in het uitleesvenster wordt weergegeven is de laatst ingestelde soort. Stel het nummer van de soort in door met de + j en.1 toetsen door de tabel van soorten in de FME te stappen, totdat de gewenste soort in het uitleesvenster HandleidingFMEFMCvochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. Brookhuis MicroElectronics, Poslbus 79, NL7500 ABEnschede, Tel , Fax

16 18 verschijnt. De toets lj stapt hierbij achterwaarts door de tabel, terwijl de toets + \ in voorwaartse richting de tabel doorloopt. Temperatuur in "Celsius of "Fahrenheit Bij de FME kunt u kiezen tussen temperatuur in "Celsius of "Fahrenheit. Druk op de MENU toets. In het uitleesvenster verschijnt: Het C teken staat voor temperatuur in "Celsius en het F teken voor "Fahrenheit. o Stel het C of het F teken in met behulp van de I +J en I _J toetsen. Temperatuur instellen Instellen van temperatuur is alleen nodig voor hout en groepsoorten. Het instellen van de temperatuur kan op twee manieren: door het instellen van de temperatuur (handmatig). met behulp van de temperatuursensor (automatisch). Handmatig o Bepaal de temperatuur van het hout. Indien dit niet mogelijk is kunt u de omgevingstemperatuur aanhouden als het hout hierin langer dan 3 uur aanwezig is. o Druk op de MENU toets. D In het uitleesvenster verschijnt: 20 c I HandleidingFME FMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeteringeti aan onze produkten voorbehouden. BrookhuisMicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

17 19 Stel de temperatuur in door middel van de toetsen + en, totdat de gewenste temperatuur in het uitleesvenster verschijnt. De toets [T~j verlaagt de temperatuur instelling, terwijl de I+J toets de temperatuur instelling verhoogt. Automatisch Bepaal de temperatuur van het hout met de temperatuurmeter functie. Sluit hiervoor de temperatuursensor aan op de daarvoor bestemde stekkeraansluiting (zie hoofdstuk 2.5). U kunt door een gaatje in het hout te boren en de sensor daar in te plaatsen, de temperatuur van de houtkern bepalen. o Druk op de MENU toets. In het uitleesvenster verschijnt: 20 n Het getal dat in het uitleesvenster wordt weergegeven is de actuele temperatuur. Druk nogmaals op de MENU toets. D De FME zal nu in de meetstand terecht komen. 4.2 Instellen FNC De instelling van de FMC geschiedt overeenkomstig de instelling van de FME (zie hoofdstuk 4.1) met de volgende beperkingen. > De soort instelling is alleen mogelijk voor de houtgroepen 1 tm 4 en voor de ijklijn HOUT (Nummer 00). * De temperatuurmeter functie is voor de FMC niet aanwezig. Er kan geen temperatuurvoeler aangesloten worden. De temperatuur moet dus handmatig ingevoerd worden. Handleiding FMEFMCvochtmeler. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. QBrookhuis MicroElectronics, Postbus 79, NL7500 ASEnschede, Tel , Fax

18 Overschrijding van het meetbereik In het geval de temperatuursensor is aangesloten op de FME, zal bij overschrijding van het meetbereik, de waarde in het uitleesvenster blijven steken op de hoogste of laagste waarde die kan worden weergegeven. Als u de temperatuur handmatig instelt met behulp van de I+J en _J toetsen zal de waarde in het uitleesvenster bij overschrijding van de hoogste waarde, bij de laagste waarde verder gaan. Andersom geldt dat bij overschrijding van de laagste waarde bij de hoogste waarde verder wordt gegaan. HandleidingFMEFMCvocktmeter. Wijzigingen en verbeleringen aan onze produkten voorbehouden. GBrookhuis MicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AB Emchede, Tel. 0S , Fax

19 5 METEN 21 Dit hoofdstuk beschrijft hoe u het vochtgehalte van hout en bouwmaterialen kunt bepalen. 5.1 Meten van het vochtgehalte Maak de FME FMC gebruiksklaar en stel de soort in. Wanneer u het vochtgehalte van hout of groepsoorten wilt bepalen, moet u ook de temperatuur instellen of meten, zoals is beschreven in de hoofdstukken 3 en 4. o Sla de elektrode in het te meten materiaal.» Om de resultaten van verschillende metingen met elkaar te kunnen vergelijken, moet u ervoor zorgen dat u de stiffen van de elektrode steeds ongeveer even diep in het te meten materiaal slaat. Als u soort en temperatuur heeft ingesteld drukt u op de MENU toets. Als u de FME FMC inschakelt zal deze automatisch in de meetstand terecht komen. In het uitleesvenster verschijnt dan: De FME FMC meet nu continu het vochtgehalte van het materiaal bij de ingestelde soort en temperatuur. Na korte tijd verandert het getoonde vochtgehalte niet meer. «Onder bepaalde weersomstandigheden kan het voorkomen dat er condens op de meetkop van de FME FMC ontstaat. Hierdoor zal de FME FMC een hogere waarde aangeven dan het werkelijke vochtgehalte. U dient dan de meetkop droog te maken. «In bepaalde gevallen kan het voorkomen dat de FME FMC een meetwaarde aangeeft die terugloopt. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer u hout heeft dat Handleiding FME FMC vochtmeter. fvijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. BrookhuisMicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AS Enschede, Tel , Fax

20 22 geimpregneerd is of met zoutwater in aanraking is gekomen. U dient dan een nieuwe meting te verrichten op een andere plaats in het hout. Wanneer het hout erg droog en de relatieve luchtvochtigheid laag is, kunnen er problemen door o.a. statische elektriciteit ontstaan. Men kan dan alleen goede meetresultaten verknjgen wanneer de FME FMC meter niet wordt vastgehouden, maar op het hout gelegd. U kunt de meting van het vochtgehalte herhalen op een andere plaats in het hout of in een ander stuk hout van dezelfde partij. Desgewenst bepaalt u met de hand het rekenkundig gemiddelde van een aantal metingen in een partij hout. 5.2 Stoppen Als u geen verdere meting wilt doen, schakelt u FME FMC uit en bergt u deze op. HandleidingFMEFMCvochtmeler. Wijzigingen en verbeteringen aan onzeprodukten voorbehouden. Brookhuis MicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

21 6 MEETWAARDEN FME FMC 23 In dit hoofdstuk wordt aan de hand van een voorbeeld met hout uitgelegd, hoe u de resultaten van een meting met de FME FMC vochtmeter kunt vergelijken met de resultaten van de droogstoof (gravimetrische) methode. Daartoe wordt in dit hoofdstuk globaal ingegaan op enkele theoretische achtergronden van de werking van de FME FMC vochtmeter. 6.1 Hoe komt het meetresultaat tot stand? De bekendste methode voor het vaststellen van het vochtgehalte van hout vindt plaats door het verlies aan massa in een droogstoof te bepalen. Hierbij wordt het houtmonster van ca. 100 a 200 gram eerst gewogen en vervolgens ca. 48 uur gedroogd in een stoof bij 102 a 105 C, waarna het geheel droge monster opnieuw wordt gewogen. Het vochtgehalte wordt dan berekend met de formule: X = ( 9nat " 9dr009 \ * 100 % Daarbij is x(chi) het symbool voor het vochtgehalte. Het vochtgehalte wordt uitgedrukt in %. Nadelen van deze methode zijn de lange wachttijd en de minder mobiele apparatuur die nodig is om de meting te verrichten. De FME FMC vochtmeter bepaalt het vochtgehalte door meting van de elektrische geleidbaarheid. Hout heeft de eigenschap dat de geleidbaarheid voor de elektrische stroom toeneemt naar mate het hout vochtiger wordt. Door o.a. het Houtinstituut TNO zijn een groot aantal proeven van houtmonsters, van diverse houtsoorten met verschillende vochtgehalten, genomen. Hierbij zijn zowel de elektrische geleidbaarheid als de temperatuur van het hout nauwkeurig gemeten, waarna vervolgens het vochtgehalte is vastgesteld met behulp van droogstoof methode. Op deze wijze zijn een Handlelding FMEFMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan omeprodukten voorbehouden. Brookhuis MicroElectronics, Postbws 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

22 24 groot aantal meetwaarden verkregen die de elektrische geleidbaarheid als functie van het vochtgehalte, de temperatuur en de houtsoort weergeeft. Doordat hout een natuurprodukt is en een inhomogene samenstelling heeft, kunnen er tussen houtmonsters van dezelfde houtsoort met gelijke vochtgehaltes en temperatuur toch kleine variaties op treden in de elektrische geleidbaarheid. Door nu gebruik te maken van wiskundige en statistische methoden is het mogelijk om, gegeven een houtsoort, een houttemperatuur en de elektrische geleidbaarheid, een waarde te berekenen voor het vochtgehalte. De ijklijnen die in de FME FMC zijn geprogrammeerd, worden daarom gebaseerd op gemiddelde waarden die met deze statistische methoden zijn bepaald. Om dezelfde reden wordt uw meting nauwkeuriger als u in een partij hout meerdere malen meet en een gemiddelde meetwaarde bepaalt. Twintig tot dertig metingen geven u over het algemeen een nauwkeurige gemiddelde vochtwaarde. 6.2 Nauwkeurig vocht meten Om de nauwkeurigheid van het meetresultaat optimaal te laten zijn moet u bij vocht meten op een aantal zaken letten: Vochtverdeling Om een betrouwbaar beeld te krijgen van de vochtigheid van een stuk hout is het noodzakelijk dat het vocht zo egaal mogelijk verdeeld is over het hout. In de praktijk is dit niet altijd het geval. Het hout kan bijvoorbeeld aan de buitenkant vochtiger zijn dan in de kern na opslag in een vochtige omgeving. Na opslag in een droge omgeving (bijvoorbeeld droogkamer) zal juist de kern van het hout vochtiger zijn dan de rand. Meetplaats Het meest betrouwbare resultaat verkrijgt u, wanneer u bij hout, de meetstiften op minimaal 60cm van de kopse kant af, in het hout slaat. HandleidingFMEFMCvochtmeter, Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. Brookhuis MicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

23 25 Lengtedwarsrichting Inslagdiepte Kopse kant e Voor de betrouwbaarheid van de meetresultaten maakt het niet uit of de elektrode in de lengte of dwarsrichting in het hout wordt geslagen. Het meest betrouwbare resultaat verkrijgt u bij hout wanneer u de meetstiften tot ongeveerv& van de dikte van hout inslaat. Om dit mogelijk te maken worden er meetstiften met verschillende lengte geleverd. Een betrouwbaar resultaat verkrijgt u bij hout wanneer u in de meting in de kern uitvoert. U zaagt hiervoor het hout door midden en slaat de elektrode in de kern van het hout. Temperatuur M eetstift keuze Bij de berekening van het vochtpercentage bij hout en groepen wordt rekening gehouden met de temperatuur van het hout. Dit is dan ook de reden dat u de temperatuur van het hout moet intoetsen (zoals beschreven in hoofdstuk 4.2). Om betrouwbare resultaten te verkrijgen moet u ervoor zorgen dat het gehele, te meten stuk hout dezelfde temperatuur heeft. Bij de FME FMC worden verschillende meetstiften geleverd. Het verschil bestaat uit het al dan niet geisoleerd zijn van de schacht van de stiften. De vochtigheidsverdeling van het hout bepaalt welke stiften u het best kunt gebraiken. Als het hout vochtiger is aan de rand, kunt u het best gebruik maken van de geisoleerde meetstiften. U prikt dan als het ware door het buitenste vocht heen. Als de kern vochtiger is dan de rand, maakt u bij voorkeur gebruik van de nietgei'soleerde meetstiften. In de praktijk geven de geisoleerde stiften de meest betrouwbare resultaten. Handleiding PME FMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. QBrookhttis MicroElectronics, Poslbus 79, NL7500 AB Emchede, Tel , Fax

24 26 Meetbereik Indien het gemeten vochtgehalte buiten het meetbereik van de FME FMC valt, dan geeft de FME FMC hiervoor een speciaal teken. Met de letters "EEE" in het uitleesvenster geeft de FME FMC aan dat het vochtgehalte minder is dan 5% of dat er geen elektrode op de FME is aangesloten. HLJ Met de tekst "ERROR" in het uitleesvenster geeft de FME FMC aan dat het vochtgehalte meer is dan 99%. De meest nauwkeurige resultaten gelden voor metingen tot het verzadigingspunt van het te meten materiaal. Voor hout ligt dit punt, afhankelijk van de houtsoort, tussen20en35%. Handleiding FME FMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. BrookhuisMicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

25 27 7. FUNCTIES In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van enkele speciale functies waarmee de FME FMC is uitgerust. 7.1 Meetwaarden in het geheugen van de FME De FME heeft de mogelijkheid om 50 meetwaarden in het geheugen op te slaan en deze later terug te zien. Meetwaarden opslaan Zet de FME aan met aangesloten ram (of handgreep) elektrode en voer een meting uit. Druk op de I+J toets om de meetwaarde in het geheugen op te slaan. Het uitleesvenster zal bijvoorbeeld de volgende melding geven: 18.2% I Het MEMO teken wil zeggen dat de meetwaarde in het geheugen is opgeslagen. <& Het opslaan van meetwaarden is alleen mogelijk als de FME meet in zijn meetbereik van 5 99% vocht en het batterij teken niet zichtbaar is (zie hoofdstuk 7.3). * Als u meer dan 50 metingen doet en deze opslaat in het geheugen zullen de eerste meetwaarden weer uit het geheugen verwijderd worden. Er zullen dus steeds maar 50 meetwaarden in het geheugen staan. Meetwaarden uitlezen Druk op de \\ toets om de meetwaarden uit het geheugen op te vragen. Met de + j en. toetsen kunt u vervolgens door het geheugen lopen. Als de melding " "in het uitleesvenster verschijnt, dan betekent dit dat er verder geen meetwaarden meer in het geheugen zijn opgeslagen. Druk op de MENU toets om weer in de meetstand terecht te komen. Handleiding FME FMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. BrookhuisMicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

26 28 Meetwaarden wissen o Druk gelijktijdig op dej + en de I. I toets en houdt deze ingedrukt tot de melding "Or" in het uitleesvenster verschijnt. Er staan nu geen meetwaarden meer in het geheugen. 7.2 Ijk controle FME FMC Er is een eenvoudige test mogelijkheid om de juiste werking van uw FME FMC vochtmeter te controleren. Hiertoe dient u het volgende te doen: Schakel de FME FMC aan zonder aangesloten ram of slagelektrode. In het uitleesvenster dient de volgende melding te verschijnen: Sluit deramofhandgreep elektrode aan, o Stel de soort 00 (HOUT) in, Stel de temperatuur 20 C in, o Sluit de reference weerstand aan door de beide meetstiften in de twee zwarte connectoren van de reference weerstand te steken, a Het uitleesvenster dient nu het volgende aan te wijzen. De maximale absolute aiwijking in de aanwijzing mag ten hoogste ± 0.2% bedragen. Dit betekend dat de FME FMC vochtmeter goed geijkt is. HandleidingFMEFMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onzeprodukten voorbehouden. Brookhuis MicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

27 Batterij controle FME FMC wanneer de batterij van de FME FMC bijna leeg is, zal een batterij teken in het uitleesvenster verschijnen. flan 14.5*1 7.4 Oproepen van het serienummer Het serienummer van de FME FMC roept u op door de FME FMC aan te zetten terwijl u de _ jj toets ingedrukt houdt. Elke FME FMC heeft een uniek serienummer. Het serienummer verschijnt samen met het bouwjaar om en om in het uitleesvenster. 7.5 Oproepen van het versienummer Het versienummer roept u op door de FME FMC aan te zetten terwijl u de I+J toets ingedrukt houdt. Het versienummer geeft aan van welke firmware de FME FMC is voorzien. Firmware is interne software. Deze bepaalt de werking en bevat de ijklijnen. Bij een update wordt de firmware vervangen door een nieuwere versie. ZOM HandleidingFME FMCvochtmetet. Wijzigingen en verbeteringen aan onzeprodttktenvoorbehouden. Broothuis MicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AB Enscttede, Tel , Fax

28 30 HandleidingFMEFMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. BrookhuisMicroElectronics, Postbus 79, NL7500AB Enschede, Tel , Fax

29 8. BESCHIKBARE IJKLIJNEN 3X 8.1 IJklijnen FME Hout Abachi; Samba Abarco Abura; Bahia Afrormosia Afzelia Alerce Azobe Balau, red Bangkirai Basralocus Berken Beuken Beuken, gestoomd Bilinga Bubinga Cedar, Incence Cedar, Western red Cypresse Dibetou Eiken Eiken, Amerikaans rood Esdoorn, Amerikaans Esdoorn, Europees Essen, Amerikaans Essen, Europees Eucalyptus Goncalo alves Grenen, Europees Gum, black Gum, red Hemlock Hickory lepen, Amerikaans Iroko; Kambala Kapoer Keroewing Kersen Kopie Krappa Lariks Limba Linden Magnolia Mahonie Mahonie, Bassam Mahonie, Honduras Mahonie, Sapeli Mahonie, Sipo Mahonie, Tiama Meranti, Bukit Meranti, Dark red Meranti, Nemesu Meranti, Ref2 Meranti, Seraya Merbau Mora Movingui Noten, Eur. Palissander, Rio Panga Panga Peroba de campos Pine, Oregon HandleidingFME FMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. BrookhuisMicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

30 32 Pine, Parana rood Pine, Parana wit Pine, Pitch Pine, Sugar Pine, Weymouth Ramin Redwood SprucePineFir Tatajuba Teak Tola Branco; Agba Tulpeboomhout Vuren, Amerikaans Vuren, Europees Wane Wenge Yang Groep 1 Groep 2 Groep 3 Groep 4 Beton Cementvloer Gasbeton Gips Gipsvloer HoutGraniet Kalkspecie MDF IJklijnen FMC Hout 00 Groep 1 Groep 2 Groep 3 Groep Handleiding FMB FMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. Brookhuis MicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

31 33 9. TYPES De ABvochtmeters worden in drie verschillende types geleverd. Omschrifting FMC FME FMDPlus Microprocessor systeem S Hybrids vochtsensor S Temperatuur in C of"f S S Temperatuur correctie aulomatisch S S Temperatuurmeter ' S S Temperatuur bereik C F Reference ijuijn S s S IJklijnen voor houtsoort o IJklijnen voor houtgroepen IJklijnen voor bouwmaterialen IJklijnen zelfprogrammeren o s S Geheugen voor meetwaarden Statistieken, datum, tijd ' Automatische rapportage Computer communicatie & PC Software Vochtgehalte in % Meervoudige vocht meting Meetbereikin% s s s s s 599 Resolutie in % 0,1 0,1 0,1 Nauwkeurigheid in % 0,3 0,2 0,2 Batterij controle Talen (NL, D, UK, F, E, K S, SF) I I 8 "" Niet mogelijk "o" Optie V" Standaard 'Temperatuursensor los verkrijgbaar 2 Gemiddelde, hoogste, laagste, standaard afwijking, betrouwbaarheidsinterval HandleidingFME FMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. BrooBiuisMicroEkctronics, Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

32 Levering als sets De vochtmeters worden als geheel complete set geleverd. In de praktijk worden de volgende sets veel gevraagd: Set 1 Set 2 Set 3 Set 4 Set 5 Eenvoudige houtvochtmeter FMC Standaard hout en bouwvochtmeter FME Als Set 2, met aparte luchtvochtmeter Uitgebreide hout en bouwvochtmeter (met rapportage) FMDPlus Als Set 4, met temperatuursensor en aparte luchtvochtmeter Omschrijving Setl Set 2 Set 3 Set 4 SetS FMC vochtmeter FMEvochtmeter FMDPlus vochtmeter 6000 Hygrometer Temperatuursensor S s S o 0 s s HandgreepElektrode Ramelektrode Meetkabel 0 S 0 S S o 0 S 0 s Nietgetsoleerde stiften Geisoleerde stiften o Luxe instrumentkqffer Batterij Steehleutel Handleiding S S s s s s S S s s s s s "" Nietmogelijk "o" Optie V" Standaard Handleiding FME FMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan omeprodukten voorbehouden. Brookhuis MicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AB Enschede. Tel , Fax

33 10. SPECIFICATIES 35 De volgende gegevens gelden voor de FME FMC vochtmeter vanaf versie FME meetbereik ca 5%.. 99% bij hout van 20 C meetbereik bij bouwmaterialen vanaf ca. 1% coirectie voor soort en spreiding volgens gegevens van het houtinstituut TNO in Delft correctie voor hout temperatuur volgens Pfaffen Garrahan van Forintek Canada Corporation aantal houtsoorten = 62 aantal bouwmaterialen = 8 aantal zelf programmeerbare ijklijnen = 8 Q aantal groepen = 4 Q temperatuur correctie 20 C C 4 F F resolutie vochtgehalte 0,1% reproduceerbare nauwkeurigheid 0,2% tot (houtvezel)verzadigingspunt meetbereik lkq.ltq automatisch uitschakelen na 10 minuten wanneer geen toets wordt ingedrukt toetsenbord met 5 membraan druktoetsen LCD digitaal uitleesvenster met 3 cijfers en diverse aanduidingen voedingsspanning 9Volt (alkaline batterij type 6LR6) bedrijfstemperatuur 0 C tot 70 C (afgezien van de batterij). Bij temperaturen van 0 C tot 20 C kunt u de FME kortstondig zonder risico gebruiken. Bij langer gebruik in deze temperaturen is de werking niet gegarandeerd. hybride sensor microprocessor afineting (LxBxH) 157x84x30 mm gewicht 260 gram HandleidingFME FMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. BrookhuisMicroElectronics, Postbus 79, NL7500 ABEnschede, Tel , Fax

34 FMC meetbereik ca 5%.. 99% bij hout van 20 C correctie voor hout temperatuur volgens Pfaff en Garrahan van Forintek Canada Corporation aantal groepen = 4 temperatuur correctie 20 C C 4 F F resolutievochtgehalte0,1% reproduceerbare nauwkeurigheid 0,3% tot (houtvezel)verzadigingspunt meetbereik lkq..ltq automatisch uitschakelen na 10 minuten wanneer geen toets wordt ingedrukt toetsenbord met 5 membraan druktoetsen Q LCD digitaal uitleesvenster met 3 cijfers en diverse aanduidingen voedingsspanning 9Volt (alkaline batterij type 6LR6) Q bedrijfstemperatuur 0 C tot 70 C (afgezien van de batterij). Bij temperaturen van 0 C tot 20 C kunt u de FME kortstondig zonder risico gebruiken. Bij langer gebruik in deze temperaturen is de werking niet gegarandeerd. hybride sensor microprocessor afmeting (LxBxH) 157x84x30 mm gewicht 260 gram 10.3 Meetkabel coax RG58 verzilverde gevlochten afscherming meetkabel lengte 1,20 meter BNC connectoren Handleiding FME FMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehottden. BrookhuisMicroElectronics, Poslbus 79, NL7500 ABEnschede, Tel , Fax

35 37 BIJLAGE I Samenhang tussen relatieve vochtigheid en houtvochtgehalte bij adsorptie en desorptie. Houtsoort 40% RV ad 60% RV ad 85% RV ad 90% RV ad Vezelverzadigingspunt Abachi, Samba Afrormosia Aizelia, apa Afeelia, doussie Alerce Bangkirai Basralocus Beuken Beuken, gestoomd Bilinga Cedar, western red Eiken Essen Grenen, Europees Grenen, Amerikaans Hemlock Iepen Iroko Kapur Limba Mahonie Mahonie, sapeli Mahonie, sipo Meranti, ref Merbau HandleidingFMEFMCvochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. Brookhuis MicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

36 38 Houtsoort 40% RV ad 60% RV ad 85% RV ad 90% RV ad Vezelverzadigingspunt Noten Oregon pine Palissander, Rio Parana pine Peroba de campos Ramin Redwood Teak Vuren, Zweeds Vuren, middeneuropees Wane Wenge Yang a adsorptie d = desorptie Vergelijkmgstabel vochtgehalte van bouwmatenalen in gewichtsprocenten. Bouwmaterialen 50 % RV (20 C) 65 % RV (20 C) 90 % RV (20 C) Beton (200 kg cement per m 3 zand) Beton (350 kg cement per m 3 zand) Beton (500 kg cement per m 3 zand) Cementvloer (verdicht, relatief droog ingebracht) Cementvloer (onverdicht, relatief nat ingebracht) Gasbeton Gips (geen synthetische gjps) Gipsvloer HoutGraniet ' Kalkspecie 1: HandleidingFMEFMCvochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onzeprodukten voorbehouden. BrookhuisMicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

37 BIJLAGE 2 39 Deze bijlage beschnjft aan de hand van een voorbeeld in stappen, hoe het onderzoek naar nieuwe ijklijnen in zijn werk gaat volgens de snelste methode. stap 1: U zaagt 10 latten van 600x50x20 nun. Van deze latten zaagt u vervolgens 5 monsters van 50x50x20 mm. De 10 latten mogen absoluut niet van dezelfde (boom)stam zijn. Het vochtgehalte van de latten moet in ongeveer 3 verschillende vochtgebieden liggen bijvoorbeeld rond de 9%, rond de 15% en rond de 21%. stap 2: U meet met de FME FMC ingesteld op soort "HOUT" (nummer 00) en temperatuur. U neemt per monster minstens 20 metingen. stap 3: stap 4: U bepaalt van het elk monster het werkelijke vochtgehalte met behulp van de droogstoof methode. U zet de gegevens van de FME FMC en de droogstoof meting uit in een tabel zoals in onderstaand voorbeeld is weergegeven. FMEFMC[%] 8,5 9,2 9,0 10,1 15,3 15,5 14,7 15,9 14,2 21,0 22,1 20,2 21,4 Droogstoof [%] 8, ,1 10,1 15,3 15,7 14,5 15,9 14,2 21,1 22,1 20,4 21,4 HandleidingFME FMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. Brookhuis MicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

38 40 stap 5: Voor het verwerken van de door U uitgevoerde metingen tot een nieuwe, voor U speciale ijklijn, kunt U de gegevens naar Brookhuis Micro Electronics toesturen met de opdracht deze in uw meter te programmeren. Indien gewenst kunnen wij voor U ook de metingen volgens stap 2, 3 en 4 uitvoeren. Hierover zijn nadere afspraken te maken over tijdstip en kosten. (Benodigd zijn dan 50 monsters per houtsoort, goed verpakt in plastic) HandleidingFMEFMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. Brookhuis MicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

39 AANTEKENINGEN 41 HandleidingFME FMC vochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. Brooi&uis MicroElectronics, Postbus 79. NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

40 42 HandleidingFMEFMCvochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. Brookhuis MicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

41 43 INDEX Tekens o7 7 a? 7, 1315, 21, 22,27 27 A aantal bouwmaterialen 35 groepen 35, 36 houtsoorten 35 zelf prograiraneerbare ijklijnen 35 adsorptie 37, 38 afbeeldingen 8 B batterij 9, 13, 27, 29, 35, 36 sparen 15 vak 12, 13 bedrijfstemperatuur 35, 36 C condens 21 D desorptie 37, 38 droogkamer koppeling 10 droogstoof methode 23 E EDG 4 EEE26 elektrische geleidbaarheid 23, 24 elektrode 9, 12, 13 bevestiging 13 handgreep 9, 10, 34 ram 911,34 ERROR 26 F firmware 29 functies FMC7 FME7 G geheugen 12, 27, 28, 33 geiimpregneerd 22 H houtkern 24, 25 hygrometer 10, 34 I inschakelen 14 inslagdiepte 25 instellen FMC19 FME17 soort 17 temperatuur 18 K kopse kant 25 L lengtedwarsrichting 25 HandleidingFMEFMC vochtmeter. Wijzigtngen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. Brookhms MicroElectronics, Postbus 79, NL7500 AB Enschede, Tel , Fax

42 44 M maximale afwijking 28 meetbereik 20, 26, 27, 33, 35, 36 meetkabel9, 14,34 meetkop9,21 meetplaats 24 meetstift keuze 25 meetstiften 9, 10, 21, 24, 25 geisoleerde 10,25,34 nietgeisoleerde 10, 25, 34 meetwaarden opslaan 27 uitlezen 27 wissen 28 MEMO 27 meten 21 vochtgehalte 21 microprocessor 3 N nauwkeurigheid 33, 35, 36 R referentie weerstand 10, 28 referentiewaarden 3 resolutie 33, 35, 36 serienummer 29 sets 34 soort 15, 21, 24 instellen 17 soort correctie 17 standaard set 9 statische elektriciteit 22 uitlezen 27 temperatuur 15,18, 21,23, 24,33 instellen automatisch 19 instellen handmatig 18, 20 temperatuur bereik 33 temperatuur correctie 3, 17, 33, 36 temperatuursensor 1012, 14, 20, 33, 34 bevestigen 14 toets AAN12 MENU 12 UIT12 type vochtmeters 33 U uitleesvenster 12, 14, 35, 36 uitschakelen 15 update 29 vergelijkingstabel bouwmaterialen 38 versienummer 29 verzadigingspunt 26, 37 vochtgehalte 23 vochtverdeling 24 IJ ijk controle 28 ijklijnen 17, 33 ijklijnenfmc32 ijklijnen FME 31 Z zoutwater 22 HandleidingFMEFMCvochtmeter. Wijzigingen en verbeteringen aan onze produkten voorbehouden. BrookhuisMicroElectronics, Postbus 79, NL7S00 ABEnschede, Tel , Fax