BLIKSEM ONDER DE LOEP GENOMEN I. INLEIDING
|
|
- Myriam Vink
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 BLIKSEM ONDER DE LOEP GENOMEN I. INLEIDING Sinds 1992 heeft het KMI een bliksemdetectiesysteem waarmee het de elektrische activiteit in donderwolken waarneemt. Naast het puur wetenschappelijke onderzoek dat hieraan verbonden is, worden de observaties van bliksem ook gebruikt door de weervoorspellers voor de opvolging en voorspelling van onweer. Daarnaast is deze informatie van groot belang op het gebied van luchtvaart. Donderwolken bevatten immers onstabiele luchtmassa's die de navigatie van vliegtuigen kunnen bemoeilijken. Bovendien is het gevaarlijk om een vliegtuig te laten bijtanken wanneer er bliksemactiviteit wordt waargenomen dichtbij de luchthaven. Andere sectoren hebben ook baat bij nauwkeurige informatie, denk maar aan electriciteitscentrales, de spoorwegen en verzekeringsmaatschappijen. Omwille van deze en andere redenen is het belangrijk om de bliksemactiviteit precies te kunnen bepalen. Er bestaan twee verschillende groepen van bliksemontladingen, elk met hun eigen karakteristieke eigenschappen. De eerste zijn de grondontladingen, waarbij er ladingsoverdracht plaatsvindt van de wolk naar de grond. Verschillende grondontladingen, in het jargon ook wel strokes genoemd, kunnen tot eenzelfde bliksem behoren. Zo'n stroke is niets minder dan een stroom van geladen deeltjes die zich met grote snelheid via een kanaal naar de grond voortbeweegt. Dit zorgt ervoor dat het kanaal in helderheid fel toeneemt. De verzameling van alle strokes waaruit de bliksem is opgebouwd wordt ook wel een flash genoemd. Hoewel onze ogen niet in staat zijn de individuele strokes in een flash waar te nemen, zien we toch dat het licht van een blikseminslag soms flikkert. Dit is het gevolg van het oplichten van het bliksemkanaal dat gepaard gaat met elke stroke. Een tweede groep zijn de wolkontladingen, zonder contactpunt met de aarde. Deze ontladingen kunnen plaatsvinden binnenin een wolk, tussen twee verschillende wolken, of van de wolk naar open lucht. Figuur 1 geeft schematisch de verschillende soorten bliksemontladingen weer. Figuur 1: Voorstelling van de verschillende soorten ontladingen die kunnen voorkomen bij onweer. Elke bliksemontlading zendt electromagnetische straling uit. Deze straling bestaat zowel op lage (1 Hz) als hoge frequenties (100 MHz). Maar zelfs op hogere frequenties dan 100 MHz kunnen we een bliksemontlading waarnemen, aangezien onze ogen makkelijk een bliksemflits kunnen zien in het optische veld ( Hz). Welke informatie we verkrijgen uit observaties, hangt af van de frequentie f en dus van de golflengte λ waarop we waarnemen (f=c/λ, met c de lichtsnelheid). Voor een signaal uitgezonden op 100 MHz bij een golflengte van ongeveer 1 meter, is de golflengte veel kleiner dan de lengte van het bliksemkanaal. Hierdoor kunnen we in principe het hele kanaal van een grond en/of wolk-wolk ontlading in kaart brengen, want elk segment ervan
2 zendt straling uit. Het grote verschil tussen grond- en wolk-wolk ontladingen is dat wanneer het kanaal de grond raakt, er een bijkomende krachtige impuls uitgezonden wordt rond 10 khz. Het waarnemen van deze impuls maakt bijgevolg dat we automatisch onderscheid kunnen maken tussen grond- en wolk-wolk ontladingen. Figuur 2 toont de verandering van het op de grond gemeten elektrisch veld (V/m) als functie van tijd voor een flash bestaande uit 4 strokes. De 4 strokes zijn duidelijk herkenbaar als scherpe negatieve dips in het elektrisch veld. De andere pieken zijn veranderingen ten gevolge van voorontladingen of wolkontladingen die een minder grote invloed hebben op het elektrisch veld. Figuur 2: De verandering van het elektrisch veld (V/m) als functie van tijd voor een flash bestaande uit 4 strokes. II. PLAATSBEPALING Voor het waarnemen van bliksemontladingen maakt het KMI gebruik van enkele sensoren verspreid over België. Zo'n sensor is te zien in onderstaande figuur. Maar hoe gaat dit nu precies in z'n werk? Figuur 3: Een sensor bestaande uit een antenne met dipolen (1) en een capacitieve antenne (2). De sensor zelf bestaat uit een combinatie van (1) een antenne met daarop enkele dipolen en (2) een capacitieve antenne. De dipolen nemen de hoge frequenties tussen MHz waar en de capacitieve antenne pikt de lage frequenties tussen 100 Hz en 1 MHz op, die kenmerkend zijn voor grondontladingen. Daarbovenop houden we voor elke sensor de aankomsttijd van elke waargenomen straling heel nauwkeurig bij.
3 Het lokaliseren van wolk-wolk ontladingen gebeurt op basis van de informatie komende van de dipolen. Elke dipool neemt dezelfde elektromagnetische puls waar uitgezonden door de bliksemontlading, maar net op een iets ander tijdstip dan de andere dipolen. Hierdoor meten we een faseverschil tussen één zo'n paar dipolen, dat afhangt van de richting van waaruit de puls wordt uitgezonden. Een tweede set dipolen op een andere sensor kan op zijn beurt ook een richting bepalen. De plaats waar die twee richtingen elkaar kruisen, geeft de positie aan van de wolk-wolk ontlading. Dit wordt schematisch uitgelegd op figuur 4, waarbij ook een fout op de richting wordt weergegeven. Hoe groter die fout, hoe groter het oppervlak waarbinnen de werkelijke ontlading heeft plaatsgevonden, en hoe groter de uiteindelijke fout op de plaatsbepaling. Figuur 4: Bepaling van de positie van de uitgezonden straling door middel van 2 sensoren. De zwarte bolletjes geven de posities van de sensoren in België aan. Het paarse bolletje is de plaats van de ontlading. Voor het bepalen van de plaats van een grondontlading, die rond de 10 khz een karakteristieke puls uitzendt, maakt het KMI op dit moment gebruik van twee verschillende methoden. Op het moment dat de capacitieve antenne een puls opvangt van een blikseminslag, krijgt die in de eerste methode dezelfde plaats toebedeeld als de plaats van een tijdsgecorreleerde ontlading op 100 MHz. Dit is straling komende van het laatst waargenomen segment van het bliksemkanaal. Zoals eerder aangegeven, wordt de tijd waarop elke puls bij een sensor aankomt, nauwkeurig vastgelegd. De tweede methode maakt gebruik van het verschil in aankomsttijd van deze puls. Op basis van het gemeten verschil in aankomsttijd tussen één paar sensoren verkrijgen we een denkbeeldige hyperbool. Elk punt van de hyperbool symboliseert een mogelijke positie van de opgevangen straling, waarbij het tijdsverschil overeenkomt met het werkelijk waargenomen tijdsverschil tussen één paar sensoren. Een tweede en derde paar zorgen op hun beurt voor een snijpunt. Dit wordt schematisch uitgelegd op figuur 5. Het is mogelijk dat drie sensoren niet voldoende zijn om een éénduidige oplossing te genereren. Een vierde sensor is dan noodzakelijk om te beslissen welk van de twee snijpunten de werkelijke positie is.
4 Figuur 5: Links: voorbeeld van een plaatsbepaling met 3 sensoren. Rechts: voorbeeld waarbij 3 sensoren 2 snijpunten opleveren. Een vierde sensor is nodig om te kunnen bepalen welk van de 2 snijpunten de echte locatie is. III. HOE GOED WERKT KMI'S BLIKSEMDETECTIESYSTEEM? In augustus 2011 maakte het KMI een aantal bijzondere waarnemingen van bliksemactiviteit in onweerswolken over België. Met behulp van een hogesnelheidscamera, met daaraan gelinkt een instrument om de verandering in het elektrisch veld waar te nemen, legden we bliksemontladingen vast. De analyse van deze data geeft ons een idee over de werking en nauwkeurigheid van het bliksemdetectienetwerk van het KMI. De videocamera maakt 200 beelden per seconde, gelijk aan een belichting van 5 milliseconde per opname. Hierdoor wordt het mogelijk de verschillende strokes van eenzelfde flash vast te leggen. In totaal namen we 57 flashes van voldoende kwaliteit waar, met een totaal van 210 strokes, gedurende 3 stormdagen (22, 23 en 26 augustus 2011). Een nauwe samenwerking met de weersvoorspellers van het KMI is een vereiste om dit mogelijk te maken. Dankzij hen was het haalbaar de nodige apparatuur op tijd op te stellen in afwachting van de naderende storm. Figuur 6 toont zo'n typische opstelling. Op de foto zijn achtereenvolgens (1) een hogesnelheidscamera, (2) een instrument om het elektrisch veld te meten, (3) een generator voor het opwekken van elektriciteit en (4) een GPS te zien. Dit alles is verbonden met een computer in de auto om de gegevens direct op te slaan. Met behulp van deze waarnemingen kunnen we nu in onze detecties kijken of het netwerk deze grondontladingen daadwerkelijk heeft waargenomen op exact hetzelfde tijdstip. Hiermee kunnen we ons een beeld vormen van de werking van het netwerk, getoetst aan de werkelijkheid. Het bliksemdetectienetwerk van het KMI nam maar liefst 95% van de 57 flashes waar en 70% van alle strokes! Het bepalen van de nauwkeurigheid van de lokalisatie gebeurt aan de hand van flashes, waarbij de individuele strokes hetzelfde kanaal hergebruiken. Deze hebben immers hetzelfde grondcontactpunt. De spreiding van de lokatie van de verschillende strokes berekend door het netwerk, geeft dus een idee van de nauwkeurigheid. De nauwkeurigheid van het netwerk is op dit moment 1 à 2 km. Door het verbeteren van de apparatuur en verder onderzoek ervan zullen deze resultaten nog verbeterd worden in de toekomst. Figuur 6: Opstelling van de waarneemapparatuur IV. BLIKSEMACTIVITEIT GEDURENDE IN BELGIE
5 De geregistreerde grondontladingen over een grote tijdspanne geven een idee van de verdeling en de hevigheid van de bliksemactiviteit op een bepaalde plaats. We plotten het aantal waargenomen flashes/strokes per jaar over België in figuur 7 (links) voor de periode Het valt op dat tijdens sommige jaren meer grondontladingen zijn waargenomen dan in andere jaren, maar een mooie trend is niet zichtbaar. Gemiddeld gesproken wordt 1 flash per vierkante kilometer per jaar in België gedetecteerd. Een dichtheidskaart voor met een gemiddelde van de flashes gedurende deze periode toont ons dat de verdeling niet homogeen is. Er zijn namelijk gebieden waar de dichtheid wat groter is, met een maximum van 2.4 flashes per km 2 per jaar. Of deze patronen in dichtheid de werkelijke variatie weergeven is op dit moment een open vraag. Het kan namelijk een gevolg zijn van de posities van de sensoren, waardoor makkelijker een grondinslag gedetecteerd kan worden in het midden van België. Dit zullen we verder onderzoeken. Figuur 7: Links: Het aantal waargenomen strokes en flashes per jaar. Rechts: Een gemiddelde dichtheidskaart over de periode van het waargenomen aantal flashes/km2/jaar.
Saskia Noteboom, Iwan Holleman (KNMI), Hans Beekhuis (KNMI)
Bliksemstatistieken uit het SAFIR/FLITS-systeem Saskia Noteboom, Iwan Holleman (KNMI), Hans Beekhuis (KNMI) Met de bliksemdetectie apparatuur die het KNMI op dit moment gebruikt is het mogelijk om een
Nadere informatieBliksems. Stefan Kowalczyk
Stefan Kowalczyk De aarde als condensator De ionosfeer is één plaat van een erg grote condensator, terwijl de aarde de andere is. Hoe bliksem ontstaat heeft hier alles mee te maken. Recent zijn nieuwe
Nadere informatieInoPower Onweer Detectie systeem
InoPower Onweer Detectie systeem Huidige situatie van de telers: Telers die in het bezit zijn van een hagelkanon beslissen a.h.v. de weersvoorspellingen of de waarneming van het weer ter plaatse, wanneer
Nadere informatieBrede opgaven bij hoofdstuk 2
Brede opgaven bij hoofdstuk 2 Opgave 1 In Zeeland heeft een ingenieur een wegdek bedacht dat de snelheid van auto s moet beperken: de kantelweg. Het wegdek loopt afwisselend naar links en naar rechts af
Nadere informatieAntenne impedantie Theorie en praktijk voorbeelden
Antenne impedantie Theorie en praktijk voorbeelden Antenne impedantie theorie en praktijk Graag probeer ik hier de theorie en de praktijk van antenne impedantie uitgebreid toe te lichten. Er worden een
Nadere informatieHiFi over 8,33 khz channel spacing? Ik dacht het niet.
HiFi over 8,33 khz channel spacing? Ik dacht het niet. Op veler verzoek heb ik me verdiept in het fenomeen 8,33 khz. Waarom komt dit op ons af, en wat betekent dit voor de techniek van zenders en ontvangers.
Nadere informatieVoedingslijn Impedantie
Voedingslijn Impedantie Verschillende voedingslijnen De voedingslijn dient er voor om het uitgezonden signaal van uit de radio naar de antenne te transporteren. Bij ontvangst geld dit uiteraard in omgekeerde
Nadere informatieEindexamen natuurkunde 1 vwo II
Opgave 1 Defibrillator Een defibrillator wordt gebruikt om het hart van mensen met een acute hartstilstand te reactiveren. Zie figuur 1. figuur 1 electroden De borstkas van de patiënt wordt ontbloot, waarna
Nadere informatieSpeciale relativiteitstheorie
versie 13 februari 013 Speciale relativiteitstheorie J.W. van Holten NIKHEF Amsterdam en LION Universiteit Leiden c 1 Lorentztransformaties In een inertiaalstelsel bewegen alle vrije deeltjes met een
Nadere informatieExamen HAVO. wiskunde B. tijdvak 1 donderdag 9 mei uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Eamen HVO 09 tijdvak donderdag 9 mei 3.30-6.30 uur wiskunde B Bij dit eamen hoort een uitwerkbijlage. Dit eamen bestaat uit 8 vragen. Voor dit eamen zijn maimaal 78 punten te behalen. Voor elk vraagnummer
Nadere informatieOpgaven bij de cursus Speciale relativiteitstheorie Docent: Dr. H. (Harm) van der Lek
Opgaven bij de cursus Speciale relativiteitstheorie Docent: Dr. H. (Harm) van der Lek Inhoudsopgave 1 Nav Sessie 1 en 2: Elektromagnetisme en licht 2 1.1 Zwaartekracht binnen de aarde.................
Nadere informatieArnout Devos 5WeWi nr.3. Radioactief verval
Doel Radioactief verval We willen meer te weten komen over het radioactief verval van een radioactieve stof. Met ons onderzoek zullen we de halfwaardetijd van onze stof bepalen en hiermee kunnen we de
Nadere informatieLichtsnelheid. 1 Inleiding. VWO Bovenbouwpracticum Natuurkunde Practicumhandleiding
VWO Bovenbouwpracticum Natuurkunde Practicumhandleiding Lichtsnelheid 1 Inleiding De voortplantingsnelheid c van elektromagnetische golven (of: de lichtsnelheid) in vacuüm is internationaal vastgesteld
Nadere informatieHet weer. Expertgroep 5 : Donder en bliksem. Naam leerling:... Leden expertgroep:..
Naam leerling:...... Leden expertgroep:.. De voorbereiding Iedereen heeft het wel eens meegemaakt: onweer! Sommige kinderen vinden het eng en zien het liever niet, anderen vinden het juist spannend en
Nadere informatie13 Zonnestelsel en heelal
13 Zonnestelsel en heelal Astrofysica vwo Werkblad 53 PLANCKKROMMEN In deze opdracht ontdek je met een computermodel hoe de formule achter de planckkrommen eruit ziet. De theoretische planckkrommen zijn
Nadere informatie3 Het Foto Elektrisch Effect. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/51931
Auteur Its Academy Laatst gewijzigd Licentie Webadres 08 May 2015 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/51931 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieGeluidsnelheid. 1 Inleiding. VWO Bovenbouwpracticum Natuurkunde Practicumhandleiding
VWO Bovenbouwpracticum Natuurkunde Practicumhandleiding Geluidsnelheid 1 Inleiding De voortplantingsnelheid v van geluidgolven (of: de geluidsnelheid) in lucht is zo n 340 m/s. Deze geluidsnelheid is echter
Nadere informatieTabellenboek. Gitaar
4T versie 1 Natuur- en scheikunde 1, Geluid Werk netjes en nauwkeurig Geef altijd een duidelijke berekening of een verklaring Veel succes, Slj en Zan Tabellenboek 1. Neem de volgende tabel netjes over
Nadere informatieMuonen. Auteur: Hans Uitenbroek Datum: 5 februari 2013. Opleiding: VWO 6
Muonen Auteur: Hans Uitenbroek Datum: 5 februari 2013 Opleiding: VWO 6 1 Inhoudsopgave Voorwoord 1. Inleiding 1.1. Aanleiding van het onderzoek 1.2. Probleemstelling 2. Methode en werkwijze 3. Onderzoek
Nadere informatieBijlage 1: Begripsbepaling t.a.v. elektromagnetische straling en velden
Bijlage 1: Begripsbepaling t.a.v. elektromagnetische straling en velden Elektromagnetische straling (EM-straling) omvat zowel ioniserende als niet-ioniserende straling: Ioniserende straling is EM-straling
Nadere informatieJe weet dat hoe verder je van een lamp verwijderd bent hoe minder licht je ontvangt. Een
Inhoud Het heelal... 2 Sterren... 3 Herzsprung-Russel-diagram... 4 Het spectrum van sterren... 5 Opgave: Spectraallijnen van een ster... 5 Verschuiving van spectraallijnen... 6 Opgave: dopplerverschuiving...
Nadere informatie1. 1 Wat is een trilling?
1. 1 Wat is een trilling? Een trilling is een beweging die steeds wordt herhaald. Bijvoorbeeld een massa m dat aan een veer hangt. In rust bevindt m zich in de evenwichtsstand. Als m beweegt noemen we
Nadere informatieExact Periode 5. Dictaat Licht
Exact Periode 5 Dictaat Licht 1 1 Wat is licht? In de figuur hieronder zie je een elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur). Licht is een elektromagnetische
Nadere informatie1 f T De eenheid van trillingstijd is (s). De eenheid van frequentie is (Hz).
1. 1 Wat is een trilling? Een trilling is een beweging die steeds wordt herhaald. Bijvoorbeeld een massa m dat aan een veer hangt. In rust bevindt m zich in de evenwichtsstand. Als m beweegt noemen we
Nadere informatieGlobal Positioning System (gps) Systeem voor Wereldwijde Plaatsbepaling
Global Positioning System (gps) Systeem voor Wereldwijde Plaatsbepaling Leerkrachtenhandleiding bij de gps kit Roger Van Overstraeten Society vzw Kapeldreef 75 B 3001 Leuven België Tel: +32 16 281 064
Nadere informatieToelatingstoets havoniveau natuurkunde max. 42 p, vold 24 p
Toelatingstoets havoniveau natuurkunde max. 42 p, vold 24 p Verantwoording: Opgave 1 uit havo natuurkunde 1,2: 2009_1 opg 4 (elektriciteit) Opgave 2 uit havo natuurkunde 1,2: 2009_2 opg 1 (licht en geluid)
Nadere informatieNATUURKUNDE PROEFWERK
ATUURKUNDE 1 KLAS 5 10/05/06 NATUURKUNDE PROEFWERK N1V2 2.6-2.8 EN EN HOOFDSTUK 3 Proefwerk bestaat uit 2 opgaven. Geef duidelijke uitleg en berekeningen. Totaal: 33 punten. Opgave 1: een tl-buis Een tl-buis
Nadere informatieEindexamen natuurkunde 1-2 havo 2003-I
4 Antwoordmodel Opgave Verwarmingslint voorbeeld van een antwoord: Ook bij hoge buitentemperaturen (waarbij geen gevaar voor bevriezing is) geeft het lint warmte af. Je bespaart energie / het lint gaat
Nadere informatieZonnestraling. Samenvatting. Elektromagnetisme
Zonnestraling Samenvatting De Zon zendt elektromagnetische straling uit. Hierbij verplaatst energie zich via elektromagnetische golven. De golflengte van de straling hangt samen met de energie-inhoud.
Nadere informatieULTRASONE MEETTECHNIEK
ULTRASONE MEETTECHNIEK Gerrit Blacquiere STRUCTUUR PRESENTATIE Introductie Geluid Overzicht Echo-akoestische Afbeeldingsmethoden Seismische beeldvorming Militaire sonar Medische echografie Niet-destructief
Nadere informatieHet meten van gravitatie golven door middel van pulsars
Het meten van gravitatie golven door middel van pulsars 6 november 2009 Inleiding In deze presentatie: Ruimtetijd Gravitatie golven Pulsars Indirect gravitatie golven waarnemen Direct gravitatie golven
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Rapport Veldsterktemeting Plaats meting: Gemeente Zutphen Datum meting: Donderdag 8 december 2016 ID nummer: 6163298 Alle rechten voorbehouden, Agentschap Telecom 2016 Pagina 1 van 9 Inhoud 1. Algemene
Nadere informatieProcessing, validatie, en analyse van bliksemdata uit het SAFIR/FLITS systeem. Saskia Noteboom
Processing, validatie, en analyse van bliksemdata uit het SAFIR/FLITS systeem Saskia Noteboom Processing, validatie, en analyse van bliksemdata uit het SAFIR/FLITS systeem Saskia Noteboom 1 Inhoudsopgave
Nadere informatieLuchtelektriciteit en Bliksem
Luchtelektriciteit en Bliksem Aarnout van Delden Instituut voor Marien en Atmosferisch Onderzoek Universiteit Utrecht www.phys.uu.nl/~nvdelden virga Inhoud De pioniers Globale stroomkring Ladingsscheidng
Nadere informatieClusters van sterrenstelsels
Nederlandse samenvatting In dit proefschrift worden radiowaarnemingen en computer simulaties van samensmeltende clusters van sterrenstelsels besproken. Om dit beter te begrijpen wordt eerst uitgelegd wat
Nadere informatieExamen VWO. natuurkunde 1. tijdvak 2 woensdag 24 juni uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Examen VWO 2009 tijdvak 2 woensdag 24 juni 13.30-16.30 uur natuurkunde 1 Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 24 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 76 punten te behalen. Voor
Nadere informatieAntennes in uw omgeving. Antennebureau Louwrens Wemekamp 11 januari 2017
Antennes in uw omgeving Antennebureau Louwrens Wemekamp 11 januari 2017 Inhoud Over het Antennebureau Waarom antennes Hoe werken antennes Antennes en gezondheid Regels plaatsing antennes Antennes bij u
Nadere informatiePlaatsbepaling met Global Navigation Satellite Systems GNSS Basisbeginselen
Plaatsbepaling met Global Navigation Satellite Systems GNSS Basisbeginselen GNSS Basisbeginselen Inhoud Algemene kenmerken Systeem componenten Principe Afstand Positie Afstand bepaling code waarnemingen
Nadere informatieGeleid herontdekken van de golffunctie
Geleid herontdekken van de golffunctie Nascholingscursus Quantumwereld Lodewijk Koopman lkoopman@dds.nl januari-maart 2013 1 Dubbel-spleet experiment Er wordt wel eens gezegd dat elektronen interfereren.
Nadere informatieEindexamen natuurkunde 1-2 havo 2001-II
Eindexamen natuurkunde - havo 00-II 4 Antwoordmodel Opgave Fietsdynamo uitkomst: f = 49 Hz (met een marge van Hz) Twee perioden duren 47 6 = 4 ms; voor één periode geldt: T = Dus f = = = 49 Hz. - T 0,5
Nadere informatieThe Color of X-rays. Spectral Computed Tomography Using Energy Sensitive Pixel Detectors E.J. Schioppa
The Color of X-rays. Spectral Computed Tomography Using Energy Sensitive Pixel Detectors E.J. Schioppa Samenvatting Het netvlies van het oog is niet gevoelig voor deze straling: het oog dat vlak voor het
Nadere informatieOpgave 1 Millenniumbrug
Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt scorepunt toegekend. Opgave Millenniumbrug maximumscore antwoord: resonantie maximumscore uitkomst: v =, 6 0 m s voorbeeld van een berekening: Er geldt:
Nadere informatieGridPix: Development and Characterisation of a Gaseous Tracking Detector W.J.C. Koppert
GridPix: Development and Characterisation of a Gaseous Tracking Detector W.J.C. Koppert Samenvatting Deeltjes Detectie in Hoge Energie Fysica De positie waar de botsing heeft plaatsgevonden in een versneller
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Rapport Veldsterktemeting Plaats meting: Gemeente Schinnen Datum meting: Woensdag 2 december 2015 ID nummer: 6163298 Alle rechten voorbehouden, Agentschap Telecom 2016 Pagina 1 van 9 Inhoud 1. Algemene
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35972 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Wang, Qiang Title: Photon detection at subwavelength scales Issue Date: 2015-10-27
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Rapport Veldsterktemeting Plaats meting: Gemeente Valkenswaard Datum meting: Dinsdag 25 oktober 2017 Alle rechten voorbehouden, Agentschap Telecom 2017 Pagina 1 van 8 Inhoud 1. Algemene gegevens 3 2. Gegevens
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Rapport Veldsterktemeting Plaats meting: Gemeente Eemsmond. Datum meting: Vrijdag 17 februari 2017 ID nummer: 6163298 Alle rechten voorbehouden, Agentschap Telecom 2017 Pagina 1 van 9 Inhoud 1. Algemene
Nadere informatieIntroductie EMC. Hét EMC Event 2011 DARE!!
Introductie EMC Inleiding EMC 1. Bepalen van de opgewekte veldsterkte van een zender - Norm versus optredende velden 2. AM detectie - Hoe veroorzaakt een HF signaal problemen op LF apparatuur 3. Hoe lopen
Nadere informatieHoofdstuk 23 Electrische Potentiaal. Copyright 2009 Pearson Education, Inc.
Hoofdstuk 23 Electrische Potentiaal Elektrische flux Een cilinder van een niet-geleidend materiaal wordt in een elektrisch veld gezet als geschetst. De totale elektrische flux door het oppervlak van de
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Rapport Veldsterktemeting Plaats meting: Amsterdam, gemeente Amsterdam Datum meting: Maandag 4 april 2016 ID nummer: 6163298 Alle rechten voorbehouden, Agentschap Telecom 2016 Pagina 1 van 9 Inhoud 1.
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Rapport Veldsterktemeting Plaats meting: Gemeente Geertruidenberg Datum meting: Donderdag 18 juni 2015 ID nummer: 6163298 Alle rechten voorbehouden, Agentschap Telecom 2016 Pagina 1 van 9 Inhoud 1. Algemene
Nadere informatieHoofdstuk 3: Licht. Natuurkunde VWO 2011/2012. www.lyceo.nl
Hoofdstuk 3: Licht Natuurkunde VWO 2011/2012 www.lyceo.nl Hoofdstuk 3: Licht Natuurkunde 1. Mechanica 2. Golven en straling 3. Elektriciteit en magnetisme 4. Warmteleer Rechtlijnige beweging Trilling en
Nadere informatieGrondradar onderzoek op Schiermonnikoog (oktober 2006).
Grondradar onderzoek op Schiermonnikoog (oktober 2006). Van 16 t/m 18 oktober 2006 is door Medusa Explorations bv uit Groningen in opdracht van Rijkswaterstaat een bodemonderzoek uitgevoerd in de duinen
Nadere informatiePracticum complexe stromen
Practicum complexe stromen Experiment 1a: Een blokspanning over een condensator en een spoel De opstelling is al voor je klaargezet. Controleer of de frequentie ongeveer op 500 Hz staat. De vorm van het
Nadere informatietoelatingsexamen-geneeskunde.be
Fysica juli 2009 Laatste update: 31/07/2009. Vragen gebaseerd op het ingangsexamen juli 2009. Vraag 1 Een landingsbaan is 500 lang. Een vliegtuig heeft de volledige lengte van de startbaan nodig om op
Nadere informatieHet aansturen van piëzo-actuatoren met lineaire versterkers, dat is toch even anders schakelen
Het aansturen van piëzo-actuatoren met lineaire versterkers, dat is toch even anders schakelen Eric J. Boere Field Application Engineer bij Apex Microtechnology, namens TOP-electronics Piëzo-electriciteit
Nadere informatieElektrisch veld van DECT basisstation en handset
Algemene verspreiding Contract 051852 Elektrisch veld van DECT basisstation en handset Gilbert Decat en Leo Deckx Studie uitgevoerd in opdracht van L E 2007 /IMS/R/ VITO ovember 2007 VITO vertrouwelijke
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Rapport Veldsterktemeting Plaats meting: Gemeente Tiel Datum meting: Woensdag 21 september 2016 ID nummer: 6163298 Alle rechten voorbehouden, Agentschap Telecom 2016 Pagina 1 van 9 Inhoud 1. Algemene gegevens
Nadere informatieHoofdstuk 4 : BESLISSINGSDIAGRAM
Hoofdstuk 4 : BESLISSINGSDIAGRAM 4.1. Inleiding. Om te komen tot het resultaat dat we in het kader van dit eindwerk hebben bereikt, moesten we een studie maken van de bestaande methodes en op basis hiervan
Nadere informatieExamen ste tijdvak Vinvis zingt toontje lager
Examen 2014 1 ste tijdvak Vinvis zingt toontje lager Blauwe vinvissen communiceren met elkaar door te zingen. blauwe vinvis Als vinvisvrouwtjes dichtbij zijn, zingen de mannetjes zachter en lager. 2p 33
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 9.1 De hemel Wanneer s nachts naar een onbewolkte hemel wordt gekeken is het eerste wat opvalt de vele fonkelende sterren. Met wat geluk kan ook de melkweg worden gezien als een
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Rapport Veldsterktemeting Plaats meting: Gemeente Goeree-Overflakkee Datum meting: Woensdag 9 december 2015 ID nummer: 6163298 Alle rechten voorbehouden, Agentschap Telecom 2016 Pagina 1 van 9 Inhoud 1.
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Rapport Veldsterktemeting Plaats meting gemeente Heerde Plaats: Heerde Datum Meting: 19 maart 2014 Copyright: Agentschap Telecom 2014 Onderdeel Ministerie van Economische Zaken Agentschap Telecom Samenvatting
Nadere informatie1786-Guide HUBER 360 MD-NL-VECT.indd 2 16/02/15 15:24
2 1786-Guide HUBER 360 MD-NL-VECT.indd 2 16/02/15 15:24 3 1786-Guide HUBER 360 MD-NL-VECT.indd 3 16/02/15 15:24 4 1786-Guide HUBER 360 MD-NL-VECT.indd 4 16/02/15 15:24 5 1786-Guide HUBER 360 MD-NL-VECT.indd
Nadere informatie1
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 AFB. 2 AFB. 3 AFB. 4 AFB. 5 15 16 17 DATUM AANTAL UREN UITGEVOERDE OPERATIES 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 8WAARBORG 33 34 35 TABEL 1: RICHTLIJNEN EN VERKLARING
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Rapport Veldsterktemeting gemeente Velsen Plaats: Velsen-Noord Datum Meting: 15 april 2015 Copyright: Agentschap Telecom 2015 Onderdeel Ministerie van Economische Zaken Agentschap Telecom Samenvatting
Nadere informatieEindexamen havo natuurkunde pilot II
Eindexamen havo natuurkunde pilot 0 - II Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag worden scorepunten toegekend. Opgave Parasaurolophus maximumscore antwoord: resonantie maximumscore Voor de grondtoon
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Rapport Veldsterktemeting Plaats meting gemeente Leiden Plaats: Leiden Datum Meting: 10 juni 2015 Copyright: Agentschap Telecom 2015 Onderdeel Ministerie van Economische Zaken Agentschap Telecom Samenvatting
Nadere informatieTENTAMEN NATUURKUNDE
CENTRALE COMMISSIE VOORTENTAMEN NATUURKUNDE TENTAMEN NATUURKUNDE Voorbeeldtentamen 2 tijd : 3 uur aantal opgaven : 5 aantal antwoordbladen : 3 (bij opgave 1, 4 en 5) Iedere opgave dient op een afzonderlijk
Nadere informatie2
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 De garantie is bovendien uitgeslote nindien: 29 30 TABEL 1: RICHTLIJNEN EN VERKLARING VAN DE FABRIKANT ELEKTROMAGNETISCHE STRALING
Nadere informatiewiskunde B havo 2017-I
Cirkel en lijn De cirkel c en de lijn l worden gegeven door l: 5. Zie figuur. 4 3 2 2 c: 9 en figuur l c 4p Toon aan dat l raakt aan c. Cirkel c snijdt de negatieve -as in het punt A. Lijn l snijdt de
Nadere informatieDe doorbroken stilte rondom meteoren. Läslo Evers
De doorbroken stilte rondom meteoren Läslo Evers Meteoren die de aardse atmosfeer binnendringen, genereren zogenaamd infrageluid. Door de supersone snelheid van meteoren ontstaat een schokgolf, gedurende
Nadere informatieRF-straling van antennes van het ASTRID- etwerk
Mol, 16 mei 2007 RF-straling van antennes van het ASTRID- etwerk Gilbert Decat Inleiding A.S.T.R.I.D. is een vereniging van publiek recht in verband met de radiocommunicaties van de hulp- en veiligheidsdiensten.
Nadere informatieTheory DutchBE (Belgium) De grote hadronen botsingsmachine (LHC) (10 punten)
Q3-1 De grote hadronen botsingsmachine (LHC) (10 punten) Lees eerst de algemene instructies in de aparte envelop alvorens te starten met deze vraag. In deze opdracht wordt de fysica van de deeltjesversneller
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Rapport Veldsterktemeting Plaats meting: Gemeente Delfzijl Datum meting: Donderdag 8 maart 2018 ID nummer: 6163298 Alle rechten voorbehouden, Agentschap Telecom 2018 Pagina 1 van 9 Inhoud 1. Algemene gegevens
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Rapport Veldsterktemeting Plaats meting: Gemeente Oude IJsselstreek Datum meting: Donderdag 27 juli 2017 ID nummer: 6163298 Alle rechten voorbehouden, Agentschap Telecom 2017 Pagina 1 van 9 Inhoud 1. Algemene
Nadere informatieVoorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Vrijdag 27 mei totale examentijd 3 uur
natuurkunde 1,2 Examen VWO - Compex Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Vrijdag 27 mei totale examentijd 3 uur 20 05 Vragen 1 tot en met 17. In dit deel staan de vragen waarbij de computer
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Rapport Veldsterktemeting Plaats meting: Gemeente Tilburg Datum meting: Donderdag 18 juni 2015 ID nummer: 6163298 Alle rechten voorbehouden, Agentschap Telecom 2016 Pagina 1 van 9 Inhoud 1. Algemene gegevens
Nadere informatieTENTAMEN ELEKTROMAGNETISME (8N010)
TENTAMEN ELEKTROMAGNETISME (8N010) 2 Juli, 2010, 14:00 17:00 uur Opmerkingen: 1. Dit tentamen bestaat uit 4 vragen met in totaal 19 deelvragen. 2. Werk nauwkeurig en netjes. Als ik het antwoord niet kan
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Rapport Veldsterktemeting Plaats meting: Gemeente Dongeradeel. Datum meting: Donderdag 29 januari 2017. ID nummer: 6163298 Alle rechten voorbehouden, Agentschap Telecom 2017 Pagina 1 van 9 Inhoud 1. Algemene
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Terneuzen Oude Vaart Plaats Terneuzen Aanleiding Steekproefmeting Datum meting: 19 mei 2014 Copyright: AgentschapTelecom 2014 Onderdeel Ministerie van Economische Zaken Agentschap Telecom Samenvatting
Nadere informatieHarmonischen: een virus op het net? FOCUS
Amplitude Harmonischen: een virus op het net? FOCUS In het kader van rationale energieverbruik (REG) wordt steeds gezocht om verbruikers energie efficiënter te maken. Hierdoor gaan verbruikers steeds meer
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Rapport Veldsterktemeting Plaats meting: Gemeente Amsterdam Datum meting: Donderdag 15 november 2017 ID nummer: 6163298 Alle rechten voorbehouden, Agentschap Telecom 2017 Pagina 1 van 11 Inhoud 1. Algemene
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Rapport Veldsterktemeting Plaats meting: Gemeente Valkenburg aan de Geul Datum meting: Maandag 14 november 2016 ID nummer: 6163298 Alle rechten voorbehouden, Agentschap Telecom 2016 Pagina 1 van 9 Inhoud
Nadere informatieIdee, ontwerp en realisatie : Marc Van den Schoor. PICAXE-18M2+Rotor speed controller V1 Manual.docx pagina 1 van 7
1 Introduction... 2 2 Uitzicht... 2 3 Aansluitingen... 3 3.1 Voeding van de module... 4 3.2 LCD aansluiting... 4 3.3 Voeding remsysteem... 4 3.4 relais of generator GND remsysteem... 4 3.5 RPM sensor...
Nadere informatieExact Periode 5 Niveau 3. Dictaat Licht
Exact Periode 5 Niveau 3 Dictaat Licht 1 1 Wat is licht? In de figuur hieronder zie je een elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur). Licht is
Nadere informatie1. Langere vraag over de theorie
1. Langere vraag over de theorie a) Bereken, vertrekkend van de definitie van capaciteit, de capaciteit van een condensator die bestaat uit twee evenwijdige vlakke platen waarbij de afstand tussen de platen
Nadere informatieIntroductie EMC. Hét EMC Event 2011 DARE!!
Introductie EMC Inleiding EMC 1. Electro Magnetische Compatibiliteit, hoe en waarom? 2. EMC fenomenen - Eigenschappen - Oorzaken - Gevolgen 3. Afschermen of filteren? 4. Bepalen van de opgewekte veldsterkte
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Rapport Veldsterktemeting Plaats meting: Gemeente Venray Datum meting: Donderdag 21 september 2017 ID nummer: 6163298 Alle rechten voorbehouden, Agentschap Telecom 2017 Pagina 1 van 9 Inhoud 1. Algemene
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Sluis - Burgemeester van Hootegemstraat Plaats Sluis Aanleiding Steekproefmeting Datum meting: 19 mei 2014 Copyright: AgentschapTelecom 2014 Onderdeel Ministerie van Economische Zaken Agentschap Telecom
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Rapport Veldsterktemeting Plaats meting: Gemeente Asten Datum meting: Maandag 14 november 2016 ID nummer: 6163298 Alle rechten voorbehouden, Agentschap Telecom 2016 Pagina 1 van 9 Inhoud 1. Algemene gegevens
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Rapport Veldsterktemeting Plaats meting: Gemeente Zoetermeer. Datum meting: Donderdag 22 december 2016 ID nummer: 6163298 Alle rechten voorbehouden, Agentschap Telecom 2017 Pagina 1 van 9 Inhoud 1. Algemene
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Zeewolde - Juttepeerlaan Plaats: Zeewolde Aanleiding: Steekproefmeting Datum meting: 22 september 2014 Copyright: AgentschapTelecom 2014 Onderdeel Ministerie van Economische Zaken Agentschap Telecom Samenvatting
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Rapport Veldsterktemeting Plaats meting: Gemeente Stichtse Vecht Datum meting: Woensdag 22 juni 2016 ID nummer: 6163298 Alle rechten voorbehouden, Agentschap Telecom 2016 Pagina 1 van 9 Inhoud 1. Algemene
Nadere informatieAtoomfysica uitwerkingen opgaven
Atoomfysica uitwerkingen opgaven Opgave 1.1 Wat zijn golven? a Geef nog een voorbeeld van een golf waaraan je kunt zien dat de golf zich wel zijwaarts verplaatst maar de bewegende delen niet. de wave in
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Rapport Veldsterktemeting Plaats meting: Drouwen, gemeente Broger Odoorn Datum meting: Donderdag 17 maart 2016 ID nummer: 6163298 Alle rechten voorbehouden, Agentschap Telecom 2016 Pagina 1 van 9 Veldsterktemeting
Nadere informatieIn de figuur hieronder zie je een Elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur).
2.1 Wat is licht? In de figuur hieronder zie je een Elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur). Licht is een elektromagnetische golf. Andere voorbeelden
Nadere informatieNaam: Klas: Toets Eenvoudige interferentie- en diffractiepatronen VWO (versie A)
Naam: Klas: Toets Eenvoudige interferentie- en diffractiepatronen VWO (versie A) Opgave 1 Twee kleine luidsprekers L 1 en L hebben een onderlinge afstand van d = 1,40 m. Zie de figuur hiernaast (niet op
Nadere informatieDatum versie: 1 Mei Technische aspecten
Datum versie: 1 Mei 2017 Technische aspecten van OBU-tolheffing Inhoudsopgave 1) Hoe berekent de OBU tol?... 3 Gps-positionering en Map Matching... 3 Hoe berekent de OBU tol?... 4 2) Bijzondere gevallen:
Nadere informatieCONFORMITEITSATTEST
CONFORMITEITSATTEST 00101645 Betreffende de normering van vast opgestelde zendantennes voor elektromagnetische golven tussen 10 MHz en 10 GHz. Eigenaar Telenet Group BVBA Neerveldstraat 105, 1200 Brussel
Nadere informatie