Jaarverslag Rode Kruis-Vlaanderen

Transcriptie

1 20 09 Jaarverslag Rode Kruis-Vlaanderen Efficiënt met een hart

2 20 09 Jaarverslag Rode Kruis-Vlaanderen Efficiënt met een hart

3 k De Nieuwjaarsduik in Oostende. Ieder jaar zetten duizenden ijsberen het nieuwe jaar in met een duik in het ijskoude zeewater. Rode Kruisvrijwilligers bemannen de hulppost en behandelen voornamelijk onderkoelingsverschijnselen en wonden door valpartijen. Vrijwilligersorganisatie ~ blz. 9 l Kinderen uit kwetsbare gezinnen leven zich uit tijdens een volksdansspel op een Rode Kruiskamp. Een week lang worden ze door Rode Kruismonitoren in de watten gelegd. Onze werking in Vlaanderen ~ blz. 23 m Samen met het Burundese Rode Kruis verdeelt Rode Kruis-Vlaanderen muggennetten op de Imbovlakte. Rode Kruisvrijwilligers gaan langs bij alle begunstigen en helpen hen om de netten op een correcte manier op te hangen. Onze werking wereldwijd ~ blz. 51 n Rode Kruis-Vlaanderen zamelde in 2009 ruim giften in. De vrijwillige donoren van Rode Kruis-Vlaanderen zijn de ruggengraat van de bloedvoorziening. 4,3 % van de Vlamingen is bloedgever. 70 % van alle Vlamingen hebben ooit in hun leven bloed nodig. Bloedvoorziening ~ blz. 77 o Juli 2009 Vrijwilligers van Rode Kruis- Vlaanderen in het Italiaanse Solferino. Samen met duizenden andere Rode Kruisvrijwilligers uit de hele wereld vierden ze de 150e verjaardag van het Rode Kruisidee. Hoogtepunt van het feest was de fiaccolata of fakkeltocht. Organisatie ~ blz. 99 p Op vraag van de federale overheid opende Rode Kruis-Vlaanderen in december 2009 een nieuw opvangcentrum in Heusden-Zolder. De gerenoveerde infrastructuur biedt een tijdelijke verblijfplaats voor 90 personen. Financieel verslag ~ blz. 119

4 20 09 Jaarverslag Rode Kruis-Vlaanderen

5 Dag lezer, Toen we 2009 uitgeleide deden, dachten we nog: blij dat het zo n rampenarm jaar was! Maar het was alsof 2010 ons wilde bewijzen dat 2009 echt uitzonderlijk was. Grote rampen volgden elkaar in sneltempo op. De aardbeving in Haïti en Chili en de treintramp in Halle zijn maar enkele voorbeelden. Betekent dit dan dat 2009 een kalm jaar was voor het Rode Kruis? Tuurlijk niet. Want zelfs al waren er geen grote rampen, het Rode Kruis staat het hele jaar door paraat. We spelen in op acute noden bij rampen, maar ook minder zichtbare noden pakken we aan. In 2009 deden we dat heel prominent toen we een duidelijk signaal gaven naar aanleiding van de asielcrisis door het opzetten van een tentenkamp bij de hoofdzetel van Rode Kruis-Vlaanderen. Achter de schermen pakten we stille noden zoals armoede, eenzaamheid en ziekte aan met onze talrijke sociale activiteiten. Zij die kwetsbaar zijn, om welke reden dan ook, kunnen op ons rekenen. In de strategische denkoefening die Rode Kruis-Vlaanderen in 2009 opstartte, kijken we heel bewust naar de evolutie van de noden in de maatschappij. We willen bepalen hoe en waar het Rode Kruis zijn rol nog beter en efficiënter kan opnemen. We vroegen de mening van onze vrijwilligers. We bevroegen externe stakeholders en doen een beroep op experts. De strategische oefening is een zoektocht naar een evenwicht tussen menselijkheid en efficiëntie: welke activiteiten organiseren we zodat we met beperkte middelen zo veel mogelijk mensen kunnen helpen? De Gemeenschapsraad van Rode Kruis-Vlaanderen bepaalde daarvoor vier principes. Het eerste luidt: Het Rode Kruis geeft met zijn activiteiten een antwoord op een behoefte van zijn begunstigden. De overige principes bepalen of een activiteit georganiseerd kan worden: kunnen we voldoende vrijwilligers motiveren voor de activiteit, is het praktisch haalbaar de activiteit te organiseren, en kunnen we ze duurzaam financieren? De behoefte vanuit de maatschappij aan een activiteit staat heel bewust op de eerste plaats. Wij zijn er immers voor u, voor de kwetsbaren, voor zij die ons nodig hebben. Om dat duidelijk te maken en ook om u wegwijs te maken in ons uitgebreide activiteitengamma namen we op de volgende bladzijde een activiteitenmatrix op. Dit overzicht maakt u wegwijs in onze activiteiten met de begunstigden of belanghebbenden als startpunt. We wensen u veel leesplezier en een boeiende ontdekkingstocht doorheen de wereld van Rode Kruis-Vlaanderen. Heeft u vragen of wilt u graag weten wat we voor u kunnen betekenen? Aarzel dan niet om contact op te nemen. U vindt onze contactgegevens achteraan dit jaarverslag. Christ l Joris Voorzitter Prof. Dr. Philippe Vandekerckhove Gedelegeerd bestuurder

6 Wegwijs in Rode Kruis-Vlaanderen: Activiteitenmatrix Zorg Activiteitsgebied blz. Eerstehulpopleidingen blz. Interventie blz. Onderwijs, vormingscentra Brugfigurenproject 48 Eerstehulprugzak voor scholen Eerste hulp in het secundair onderwijs Eerste hulp in de lerarenopleiding Eerste hulp voor leerkrachten Eerste hulp in het kleuteren basisonderwijs Bedrijven Eerste hulp voor bedrijven Hartveilige bedrijven Psychosociale hulpverlening bij rampen 28 Thuiszorgdiensten, ocmw s, woon- en zorginstellingen Aangepaste vakanties voor mensen met handicap Thuis in m n tehuis Spring eens binnen Uitleendienst hulpmiddelen Zorgbib Brugfigurenproject Vakantiekampen voor kwetsbare kinderen Eerste hulp voor bedrijven Begunstigden/belanghebbenden Medische sector (ziekenhuizen, labo s) Jeugdwerk Uitleendienst hulpmiddelen Zorgbib Thuis in m n tehuis Eerste hulprugzak voor jeugdwerk Eerste hulp voor jeugdleiders Overheden Steden en gemeenten Hartveilig 38 Ngo s Organisatoren evenementen Ziekenvervoer Hulpverlening bij rampen Opleidingen rampenmanagement Hulpverlening bij rampen Noodopvang Ondersteuning rampenplan pandemie Psychosociale hulp bij rampen Gemeentelijke psychosociale hulpverleningsnetwerken Preventieve hulpposten Hulpverlening bij rampen Psychosociale hulp bij rampen Ouderen, mensen met een handicap, zieken Aangepaste vakanties voor mensen met handicap Thuis in m n tehuis Spring eens binnen Uitleendienst hulpmiddelen Zorgbib Ziekenvervoer 24 Kinderen en jongeren Brugfigurenproject Vakantiekampen voor kwetsbare kinderen Eerstehulprugzak voor scholen Eerste hulp in het secundair onderwijs Eerste hulp in de lerarenopleiding Eerste hulp voor leerkrachten Eerste hulp in het kleuteren basisonderwijs Grote publiek Uitleendienst hulpmiddelen 45 Opleidingen eerste hulp en preventie 30 Preventieve hulpposten Hulpverlening bij rampen Ziekenvervoer Hulpbehoevenden in het buitenland en asielzoekers Vakantiekampen voor kwetsbare kinderen 48 EFAM AFAM Opvang en repatriëringen 28

7 Activiteitsgebied Jeugd Rode Kruis blz. Internationale hulpverlening blz. Opvang asielzoekers blz. Bloedvoorziening blz. Eerstehulprugzak voor scholen Computerspel rond eerste hulp Eerste hulp in het kleuteren basisonderwijs Lespakketten voor onderwijs EFAM AFAM Verspreiding IHR Jaarthema armoede Bloedvoorziening Labo-onderzoeken (HLA) Stamcellen Navelstrengbloed Opleidingen rampenmanagement Eerste hulprugzak voor jeugdwerk Eerste hulp voor jeugdleiders Jeugdwerksite van het jaar Noodhulp Structurele hulp Opvang voor asielzoekers 68 Inspecties kwaliteit 90 Noodhulp Structurele hulp Kinderrechtendorpen 42 Kinderrechtendorpen Eerste hulp voor jeugdleiders Open aanbod eerste hulp voor kinderen en jongeren 33 Inleefspel Tracing Verspreiding IHR Donor worden/zijn 78 Speelweken en vakantiekampen voor kwetsbare kinderen en asielzoekers 48 Noodhulp Structurele hulp Tracing AFAM Speelweken en vakantiekampen voor kwetsbare kinderen en asielzoekers Opvang voor asielzoekers 48 68

8 Inhoudstafel blz. 9 Vrijwilligersorganisatie 10 Rode Kruisvrijwilligers De basis van de Rode Kruiswerking 12 Kerncijfers vrijwilligers 15 Plaatselijke afdelingen in Vlaanderen Overzichtskaart 16 Opleidingen voor vrijwilligers Taakgericht en praktisch 19 Vrijwilligers vieren 150 jaar Rode Kruisidee 2009: een jaar vol verjaardagen blz. 23 Onze werking in Vlaanderen 24 Interventies Medische en psychosociale hulpverlening 30 Eerste hulp en preventie Voor het grote publiek, op school, in uw bedrijf 36 Evidence based practice Wetenschappelijke fundamenten voor onze werking 38 Vlaanderen hartveilig AED: een levensreddend toestel 42 Jeugd Rode Kruis Het Rode Kruis op maat van kinderen en jongeren 44 Sociale activiteiten Zorg voor kwetsbaren blz. 51 Onze werking wereldwijd 52 Noodhulp Ondersteuning bij internationale rampen 56 Structurele hulp Rampen helpen voorkomen 60 Klein beestje, dodelijke gevolgen Music For Life 2009 vecht tegen malaria 63 Tracing De opsporingsdienst van het Rode Kruis 66 Internationaal humanitair recht Wanneer de wapens spreken Opvang voor Asielzoekers Crisisjaar treft alle betrokkenen

9 blz. 77 Bloedvoorziening 78 Vrijwillige donoren De ruggengraat van de bloedvoorziening 84 Kerncijfers donoren 87 Van donor tot patiënt Van afname tot ziekenhuis 90 Veilig en kwaliteitsvol Kwaliteitsstreven bekroond 92 European Blood Alliance Rode Kruis-Vlaanderen actief lid van EBA 94 Hoogtechnologische laboratoria Labo-onderzoek bij transplantatie en transfusie 96 Weefselbank Stamcelverwerking en navelstrengbloed blz. 99 Organisatie 100 Rode Kruis-Vlaanderen binnen de Rode Kruisbeweging 103 De organen van Rode Kruis-Vlaanderen 109 Strategie 2010 Een terugblik 110 Rode Kruis-Vlaanderen als werkgever Kerncijfers personeelsbestand 112 Expertise uitdragen en delen Publicaties en lezingen 114 Lidmaatschappen 115 Solidaritest Maatschappelijke solidariteit beloond 116 Samenwerking Bedrijven en organisaties steunen Rode Kruiswerking blz. 119 Financieel verslag 120 Inkomsten Rode Kruis-Vlaanderen 122 Kosten Rode Kruis-Vlaanderen 128 Resultatenrekening en balans

10 De Nieuwjaarsduik in Oostende. Ieder jaar zetten duizenden ijsberen het nieuwe jaar in met een duik in het ijskoude zeewater. Rode Kruisvrijwilligers bemannen de hulppost en behandelen voornamelijk onderkoelingsverschijnselen en wonden door valpartijen.

11 Vrijwilligersorganisatie 10 ~ 12 ~ 15 ~ 16 ~ 19 ~ Rode Kruisvrijwilligers De basis van de Rode Kruiswerking Kerncijfers vrijwilligers Plaatselijke afdelingen in Vlaanderen Overzichtskaart Opleidingen voor vrijwilligers Taakgericht en praktisch Vrijwilligers vieren 150 jaar Rode Kruisidee 2009: een jaar vol verjaardagen

12 Rode Kruisvrijwilligers De basis van de Rode Kruiswerking Vrijwilligers zijn erg belangrijk in onze samenleving. En voor de Rode Kruiswerking zijn ze van levensbelang. Duizenden Rode Kruisvrijwilligers zetten zich in Vlaanderen in voor anderen. Dat doen ze op diverse manieren: eenmalig of iedere dag opnieuw, als begeleider, lesgever of hulpverlener, alleen of in groep. Ze zijn het levende bewijs van solidariteit. Rode Kruisvrijwilligers staan dag in, dag uit paraat om hulp te bieden, maar spelen ook een cruciale rol in het Rode Kruisbeleid. Eind 2009 telde Rode Kruis-Vlaanderen vrijwilligers. Het overgrote deel van hen is actief in een plaatselijke afdeling. Kerncijfers 2009 Rode Kruis-Vlaanderen is een actieve beweging van overtuigde, dynamische en goed opgeleide vrijwilligers. De Rode Kruisactiviteiten, broodnodig voor heel wat kwetsbare mensen, zijn alleen mogelijk dankzij hun inzet. Enkele kerncijfers uitgereikte eerstehulpbrevetten voor kinderen en jongeren tot 16 jaar eerstehulpcursussen voor volwassenen eerstehulpcursussen en bijscholingen in bedrijven Bijna 40 hartveilige Vlaamse steden en gemeenten preventieve acties bij evenementen en sportwedstrijden geholpen slachtoffers op evenementen en sportwedstrijden 80 interventies bij rampen in Vlaanderen 33 interventies met psychosociale bijstand voor slachtoffers en familieleden uitgeleende hulpmiddelen in uitleenpunten 469 sociaal kwetsbare kinderen op vakantiekamp uur sociale activiteiten voor kwetsbaren in thuissituaties en in instellingen Kinderen uit 70 scholen krijgen hulp van een Rode Kruisvrijwilliger Ruim personen ontleenden een boek of dvd van de Zorgbib Internationale noodhulpacties in 13 landen opgevangen asielzoekers bloedgiften van donoren nieuwe donoren Meer over deze realisaties leest u verder in dit jaarverslag. 10

13 Nieuwe mandaten aan de slag Alle bestuursmandaten binnen Rode Kruis-Vlaanderen hebben een looptijd van 4 jaar en liepen in 2008 ten einde. Daarom werden in december 2008 verkiezingen georganiseerd. Alle Rode Kruisvrijwilligers konden naar de stembus om een nieuwe voorzitter en ondervoorzitter voor hun afdeling te kiezen. Ook op de bovenlokale niveaus werden verkiezingen gehouden. Op 1 januari 2009 startten heel wat nieuwe leidinggevenden binnen de vrijwilligersstructuur van Rode Kruis-Vlaanderen. Ruim 15 % van de afdelingen verwelkomden een nieuwe voorzitter en ruim 30 % van de afdelingen verkozen een nieuwe ondervoorzitter. Ook heel wat Afdelingscomités veranderden van samenstelling. Daar werden gemiddeld 20 % nieuwe gezichten opgemerkt bij de start van het nieuwe jaar. De verkiezingen bleven uiteraard niet beperkt tot het plaatselijke niveau. Ook op provinciaal niveau en op gemeenschapsniveau waren er verkiezingen. Gemeenschapsvoorzitter Christ l Joris werd bevestigd in haar functie. Vanaf 1 januari 2009 kreeg ze bovendien ondersteuning van een ondervoorzitter, Freddy Snoeck. Rode Kruis-Vlaanderen nam daarnaast afscheid van vier van de vijf provincievoorzitters en heette vier nieuwe gezichten welkom. Ook werd een aantal nieuwe regiovoorzitters verkozen. Interne en externe communicatie Alle vrijwilligers ontvangen vier keer per jaar het vrijwilligersmagazine inz, boordevol actueel Rode Kruisnieuws. Snelle en accurate informatiedoorstroming tussen vrijwilligers, plaatselijke Rode Kruisafdelingen en de verschillende structuren binnen Rode Kruis-Vlaanderen is erg belangrijk. Daarvoor zorgen tal van interne communicatiekanalen. Zij doen niet alleen dienst als informatiekanaal maar ook als bindingsmiddel tussen Rode Kruisvrijwilligers overal in Vlaanderen. Daarnaast verzorgen de Rode Kruisafdelingen ook hun externe communicatie op een professionele manier. Een overzicht van de communicatiekanalen Eind 2009 gebruikten 175 Rode Kruisafdelingen de centrale websitebuildersoftware om een eigen afdelingswebsite te bouwen. Deze websites bevatten zowel een intranet voor de leden van de afdeling als een publiek toegankelijk gedeelte. inz ( inzet ), het driemaandelijkse vrijwilligersmagazine bericht over wat er reilt en zeilt in de afdelingen en het Rode Kruis. Vier keer per jaar valt het in de bussen van alle vrijwilligers. Oplage: exemplaren. De e-nieuwsbrief voor vrijwilligers brengt maandelijks meer dan vrijwilligers op de hoogte van het laatste nieuws. De vrijwilligerswebsite van Rode Kruis-Vlaanderen bundelt alle informatie die vrijwilligers nodig hebben om hun vrijwilligerstaak goed te kunnen uitvoeren. Ruim vrijwilligers met een verantwoordelijke functie kunnen gebruik maken van een functiegerelateerd adres. Dit adres maakt het mogelijk om snel en efficiënt te communiceren tussen de verschillende geledingen van de organisatie. 11

14 Kerncijfers vrijwilligers (cijfers: 31 december 2009) Aandeel mannen en vrouwen in vrijwilligersbestand Aandeel vrijwilligers per leeftijdscategorie 7,4 % 4,8 % 15,3 % 21,4 % 55,9 % 44,1 % 18,3 % 16,3 % 16,5 % Mannen Vrouwen Totaal: vrijwilligers < 20 jaar jaar jaar jaar Rode Kruis-Vlaanderen telt meer vrouwelijke vrijwilligers dan mannelijke. Ten opzichte van 2008 is het aantal vrouwelijke vrijwilligers licht gestegen (+ 1,6 %). Door de toename van het aantal zorgactiviteiten verwachten we ook in de toekomst een stijging van het aantal vrouwelijke vrijwilligers jaar jaar > 70 jaar Totaal: vrijwilligers Het aantal vrouwelijke vrijwilligers bij Rode Kruis- Vlaanderen neemt ieder jaar toe. Een van de redenen hiervoor is de toename van het aantal sociale activiteiten. 12

15 Aandeel vrijwilligers per activiteit 6,6 % 6,5 % 5,1 % 1,2 % 1,1 % 1 % 3,5 % 38,5 % Hulpdienst Leidinggevende algemene functies Sociale hulpverlening Vorming Jeugd Rode Kruis 8,1 % Bloedinzamelingen Zorgbib Communicatie & Werving 12,5 % 15,9 % De meeste vrijwilligers zijn actief bij de Hulpdienst. Het aantal vrijwilligers dat actief is bij Sociale Hulpverlening neemt elk jaar toe (+ 0,5 % ten opzichte van 2008). Dit hangt samen met de toename van het aantal sociale activiteiten die jaarlijks georganiseerd worden. Ook het aantal Jeugd Rode Kruisvrijwilligers (+ 0,6 % t.o.v. 2008) en leidinggevende vrijwilligers (+ 0,7 % t.o.v. 2008) nam toe. Het vrijwilligersaandeel voor de activiteiten Hulpdienst, Opvang voor asielzoekers en Vorming daalde licht. Dringende Sociale Interventie Opvang voor asielzoekers Internationale Samenwerking Totaal: vrijwilligers* *Het aantal vrijwilligers in dit cirkeldiagram is groter dan het totale aantal vrijwilligers van Rode Kruis- Vlaanderen omdat sommige vrijwilligers meer dan één functie uitvoeren. Aandeel vrijwilligers per provincie Anciënniteit van vrijwilligers 12 % 6,9 % 0,7 % 26,2 % 6 % 4,3 % 6,6 % 38,7 % 10 % 13,9 % 20,3 % 13,8 % 20 % 20,6 % Antwerpen (27,9 %*) West-Vlaanderen (18,7 %*) Oost-Vlaanderen (22,8 %*) Limburg (13,4 %*) Vlaams-Brabant (17,2 %*) Vrijwilligers die op Vlaams niveau werkzaam zijn Brussel Totaal: vrijwilligers 0-5 jaar 6-10 jaar jaar jaar jaar jaar > 30 jaar Totaal: vrijwilligers * Ter vergelijking: de schuin gedrukte cijfers duiden aan hoe de Vlaamse bevolking verspreid woont over de verschillende Vlaamse provincies. Hieruit blijkt dat de spreiding van onze vrijwilligers per provincie grotendeels overeenkomt met de verdeling van de bevolking over de provincies. De gemiddelde anciënniteit bedraagt 8 jaar. 13

16 14-daagse stickerverkoop Günther Neefs helpt de plaatselijke Rode Kruisafdeling van Mechelen bij de stickerverkoop. Een sticker kost 5 euro en de opbrengst gaat volledig naar de plaatselijke werking. De 14-daagse stickerverkoop van het Rode Kruis is ondertussen een begrip geworden. Deze jaarlijkse fondsenwervingsactie ten voordele van de werking van de plaatselijke Rode Kruisafdelingen was ook in 2009 een groot succes. Hoe kan dat ook anders als Mega Mindy (Studio 100) de actie steunt! Van 23 april tot en met 7 mei 2009 kon de bevolking de Rode Kruissticker kopen. Daarvoor trokken duizenden Rode Kruisvrijwilligers, samen met gelegenheidsvrijwilligers, de straat op. Een sticker kostte 5 euro en die broodnodige euro s gingen integraal naar de lokale werking van het Rode Kruis. Met de opbrengst van deze fondsenwervingsactie financieren de afdelingen hun dagelijkse werking: sociale hulpverlening, eerstehulpopleidingen geven, investeren in de aankoop van materialen en infrastructuur en opleidingen voor de vrijwilligers voorzien. De resultaten van de 14-daagse werden bekendgemaakt op Fiesta, het vrijwilligersfeest van Rode Kruis-Vlaanderen. Ruim vrijwilligers en hun gezin stroomden hiervoor op 10 mei samen in Domein Bokrijk. Voorzitter Christ l Joris onthulde in het bijzijn van verschillende politici het ingezamelde bedrag: ruim 2,8 miljoen euro, een stijging van 1,5 % ten opzichte van Dit betekent dat bijna 1 op 4 Vlaamse huisgezinnen de actie gesteund heeft. Vrijwilligerswerving Naast louter fondsenwerving had de sticker van 2009 voor het eerst een tweede doel: nieuwe vrijwilligers aantrekken. Op de achterzijde van de sticker vonden geïnteresseerden meer informatie en een verwijzing naar onze vacaturewebsite Ruim Vlamingen toonden interesse en werden persoonlijk gecontacteerd voor een intakegesprek. Een stevig resultaat Voorzitter Christ l Joris maakt het resultaat van de 14-daagse stickerverkoop bekend op het vrijwilligersfeest Fiesta. 14

17 Plaatselijke afdelingen in Vlaanderen Afdeling Afdeling met JRK-kern Wuustwezel Kalmthout Hoogstraten Ravels Knokke-Heist Brecht Beerse-Merksplas St.-Lenaarts Rijkevorsel Turnhout Arendonk Blankenberge-Zuienkerke Kapellen-Stabroek Vosselaar Oud-Turnhout Dudzele-Zeebrugge Watervliet Sint-Job-in- t-goor De Haan-Wenduine Malle Brasschaat Zoersel Retie-Dessel Oostende Bredene Kaprijke Schoten Lille Kasterlee Hamont-Achel Brugge Maldegem Assenede Beveren Lommel Middelkerke Schilde Oudenburg-Jabbeke Stekene 2 Sint-Huibrechts-Lille Oosteeklo Zelzate Neerpelt-Overpelt Eeklo Zwijndrecht Grobbendonk-Vorselaar 5 Mol Gistel Ertvelde Moerbeke-Wachtebeke Kaulille Oostkamp St-Niklaas 6 7 Balen-Olmen Nieuwpoort Waarschoot 8 9 Herentals Bocholt Koksijde Beernem Bazel-Kruibeke-Rupelmonde Boechout-Vremde Sleidinge Nijlen 10 Geel De Panne Bree Ichtegem Zomergem Lokeren Temse Kinrooi Niel-Schelle Lier Hechtel Peer Lovendegem Evergem Veurne Lochristi- Berlaar Morkhoven Meerhout Leopoldsburg Maaseik Torhout Knesselare Beervelde Bornem Ruisbroek Duffel Boom-Rumst Heist-opden-Berg Westerlo Gruitrode Opoeteren-Dorne Meeuwen- Heultje Vorst (Kempen) Ham Neeroeteren- Aalter Sint-Amandsberg Zele Hamme Puurs Willebroek Diksmuide Zwevezele Nevele Gent Destelbergen Sint-Amands a/d Schelde St.-Katelijne- Hulshout Veerle Tessenderlo Koersel Houthalen- Kortemark Waver Putte Herselt Gentbrugge Laarne Kalken Dendermonde Beringen Helchteren Tielt Mechelen-Bonheiden Heusden Berlare Buggenhout Kapelle-opden-bos Heusden-Zolder Dilsen-Stokkem Muizen Merelbeke Wetteren Wichelen Lebbeke Ardooie Deinze Aarschot Melle Opwijk Haacht Diest Lummen Zonhoven Gavere-Nazareth Lede Roeselare Meulebeke Oosterzele Meise Zelem Zwartberg Erpe-Mere Aalst Maasmechelen Grimbergen Herk-de-Stad Kermt Kuringen Genk-Zutendaal Izegem Ingelmunster Sint-Lievens-Houtem Asse Wemmel Vilvoorde Wielsbeke Herzele Kampenhout-Herent Hasselt Zulte L J Affligem C Machelen-Diegem Moorslede Oostrozebeke Denderleeuw M F Diepenbeek E R Zaventem Sint-Lambrechts-Herk-Stevoort Poperinge Ieper Lendelede Zingem-Kruishoutem Zottegem K A + B + P Kortenberg Leuven Lanaken Liedekerke Ternat Ledegem Kuurne Waregem-Anzegem I D O Alken S Nieuwerkerken Kortessem Bilzen Harelbeke Oudenaarde Dilbeek Wevelgem Groot- Deerlijk G N Ninove Bertem-Huldenberg Hoeselt Roosdaal H Q Zoutleeuw-Linter-Geetbets Wellen Groot-Menen Kortrijk Zwevegem Brakel Riemst Wervik Maarkedal Vossem-Duisburg Lennik-Gooik Tienen Sint-Truiden Tervuren Borgloon Avelgem Geraardsbergen Overijse Voeren Sint-Pieters-Leeuw Hoeilaart Tongeren Ronse Beersel-Rode Landen Heers Halle Gingelom Waasmunster Essen Eind 2009 telde Rode Kruis-Vlaanderen 254 plaatselijke afdelingen. Sommigen hebben als werkgebied een stad, anderen een gemeente of fusiegemeente. Nog anderen overkoepelen enkele gemeenten. Doordat onze Rode Kruisafdelingen verankerd zijn in heel Vlaanderen, staan ze in nauw contact met de bevolking. Zo kunnen ze hulpnoden opsporen en er een antwoord op geven. Heel wat Rode Kruisafdelingen bieden ook activiteiten aan voor het jeugdige volkje. Daarvoor staan Jeugd Rode Kruiskernen in. Eind 2009 telde Rode Kruis-Vlaanderen 103 jeugdkernen. Zij organiseren eerstehulpopleidingen voor kinderen en jongeren, maar bieden ook jeugdbewegingsactiviteiten aan. Heeft u een vraag voor de afdeling in uw buurt? Wilt u een beroep doen op de diensten van uw plaatselijke afdeling of wilt u zich graag als vrijwilliger aansluiten bij een afdeling? De vrijwilligers staan u graag te woord. U vindt alle contactgegevens op > Over Rode Kruis > Rode Kruis in je buurt. Zin in jeugdig Rode Kruisplezier? Neem contact op met uw plaatselijke Jeugd Rode Kruiskern. Alle contactgegevens vindt u op > Over JRK > Wie is wie. 1 Antwerpen-Stad 2 Merksem 3 Borgerhout 4 Wijnegem-Deurne 5 Borsbeek-Wommelgem 6 Hoboken 7 Berchem 8 Wilrijk 9 Mortsel 10 Hemiksem 11 Edegem-Kontich 12 Hove-Lint 13 Aartselaar 14 Herenthout 15 Noorderwijk 16 Olen 17 Oevel A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S Brussel-Hoofdstad Brussel Evere Sint-Gillis Sint-Joost-ten-Node Schaarbeek Ukkel Vorst Anderlecht Jette Sint-Jans-Molenbeek Ganshoren Sint-Agatha-Berchem Oudergem Etterbeek Elsene Watermaal-Bosvoorde Sint-Lambrechts-Woluwe Sint-Pieters-Woluwe

18 Opleidingen voor vrijwilligers Taakgericht en praktisch Rode Kruis-Vlaanderen staat voor kwaliteit. Om kwaliteitsvolle hulpverlening te garanderen, volgen onze vrijwilligers jaarlijks tal van opleidingen en bijscholingen. Dat is noodzakelijk, ze zijn altijd in de weer voor mensen die op hen rekenen. Het opleidingsaanbod bestaat uit introductiecursussen voor nieuwe vrijwilligers, functiegerichte opleidingen, uitbreidingscursussen (bijv. sociale vaardigheden, werken met PowerPoint) en bijscholingen. Voor iedere vrijwilligersfunctie en -taak zijn er opleidingen op maat. Hulpdienst In 2009 werden de basisopleidingen voor Hulpdienstvrijwilligers (de cursus Verzorging en de cursus Interventie) vernieuwd. De lesonderdelen werden zo opgebouwd dat de meest voorkomende trauma s eerst worden behandeld. Om dit te bepalen werd gebruik gemaakt van evidence based onderzoek (zie ook blz. 36) en cijfergegevens uit het registratieprogramma MedTris dat op middelgrote en grote preventieve hulpacties alle verzorgingen registreert. In 2009 organiseerde de Hulpdienst uur opleidingslesuren. Het aantal bijscholingsuren klokte in 2009 af op uur. Hulpdienstopleidingen en -bijscholingen zijn samengeteld dus goed voor uur. Hulpdienstmedewerkers hebben de keuze uit een heel gamma aan opleidingen. Iedere vrijwilliger start als logistiek medewerker na het volgen van een eerstehulpcursus, maar zal door opleidingen te volgen doorgroeien naar een functie met meer verantwoordelijkheden - meer sanitaire bekwaamheden zoals dat in het vakjargon luidt. Wie voor de cursus Verzorging slaagt, kan zelfstandig aan de slag in een hulppost. Hulpdienstvrijwilligers worden sinds 2009 naar aanleiding van de interventie in de Dendermondse kindercrèche (zie blz. 29) versterkt aangemoedigd om niet alleen taakgerichte opleidingen te volgen, maar ook opleidingen te volgen die de hulpverlener als persoon ondersteunen. Een voorbeeld hiervan is de opleiding psychosociale hulpverlening. 13,1 % 8,7 % 1,5 % De verdeling van de sanitaire bekwaamheden van de Hulpdienstvrijwilligers 21,2 % Logistiek medewerker Interventie Verzorging Ambulancier 21,4 % Verpleegkundige Arts 34,1 % 16

19 Leren omgaan met schokkende gebeurtenissen Opleidingen uit het leven gegrepen en onmiddellijk toepasbaar Rode Kruishulpverleners leren niet alleen hulp verlenen, ze leren ook hoe ze kunnen reageren op een schokkende gebeurtenis. Het is oktober In het leslokaal van de afdeling Lochristi verzamelen een twintigtal Hulpdienstvrijwilligers om zich gedurende een avond onder te dompelen in de psychosociale aspecten van helpen. De koekjes staan op de tafel, iedereen heeft een drankje, lesgeefster Karolien is paraat. Deze bijscholing leert de cursisten dat de rol van een hulpverlener verder gaat dan het puur medische. Karolien heeft het uitgebreid over de rol van de hulpverlener bij verlies en rouw. Ze verwijst daarbij geregeld naar gebeurtenissen die ze zelf heeft meegemaakt, als vrijwilliger of op het werk. Enkele Hulpdienstvrijwilligers voelen zich aangesproken om net als de lesgeefster hun persoonlijke ervaringen met verlies en rouw te delen met de andere aanwezigen. Een dame vertelt hoe haar moeder reageerde toen haar vader stierf. Iemand anders vraagt zich af hoe ze haar schoonzus kan helpen die een kind heeft verloren. Annick uit afdeling Zelzate: Ik werk in een kleuterschool. De dood van de mama van een van de kleuters heeft bij mij veel vragen opgeroepen. Hoe het kind benaderen na zo n dramatische gebeurtenis? Wij zijn als Hulpdienstvrijwilligers getraind om juist te handelen bij de eerste hulp, maar hier gaat het erom een houding en toon te vinden waardoor mensen die iets schokkends hebben meegemaakt, voelen dat je met hen meeleeft. Na de pauze legt Karolien uit waarom het nodig is om als hulpverlener grenzen te stellen. Hoe de grenzen van het slachtoffer respecteren? Hoe je eigen grenzen als hulpverlener afbakenen en bewaken? Na de les wordt er nog druk nagepraat en van gedachten gewisseld. Want de meeste vrijwilligers zijn al in aanraking gekomen met een schokkende situatie of met getraumatiseerde slachtoffers. Een tevergeefse reanimatie, een zwaargewond kind, een angstig slachtoffer dat agressief reageert voor Rode Kruishulpverleners zijn psychosociale vaardigheden onontbeerlijk. 17

20 Dringende Sociale Interventie DSI organiseerde in 2009 ruim 100 uur opleiding. De vrijwilligers fristen de vaardigheden op die essentieel zijn als ze hulp verlenen bij rampen en werkten er aan een sterk en efficiënt team. Voor nieuwe vrijwilligers werden drie opleidingsweekends (60 lesuren) georganiseerd. Ruim 50 mensen werden opgeleid tot psychosociaal hulpverlener. Jeugd Rode Kruis In 2009 volgden 545 vrijwilligers 400 uren vorming. Eind 2009 was 85,25 % van alle Jeugd Rode Kruisers opgeleid, waarmee Jeugd Rode Kruis voldoet aan de doelen die het zich stelde in zijn beleidsnota. Eerste hulp en ongevallensimulatie De vrijwilligers van de dienst Vorming volgden in uur vorming: van de lesgeversopleiding over bijscholingen rond het gebruik van een AED tot het leren grimeren van levensechte wonden. Sociale werking Voor de vrijwilligers die actief zijn bij de sociale activiteiten van het Rode Kruis werden ruim opleidingsuren georganiseerd: van omgaan met dementerenden tot het correct gebruiken van hulpmiddelen. Vrijwilligers van de SIT-teams trainen hun vaardigheden op een oefenweekend. Zo bereiden ze zich voor op een interventie bij een echte ramp. Internationale Samenwerking De vrijwilligers van Internationale Samenwerking volgden in 2009 ruim 70 uur opleiding. In het kader van Music For Life werden twee studiedagen rond malaria georganiseerd. Daarnaast vonden ook opleidingen plaats voor nieuwe vrijwilligers. Overige opleidingen 54 verantwoordelijken Communicatie & Werving namen deel aan de opleiding die hen voorbereid op hun taken (15 lesuren). In 2009 werden 50 instapsessies georganiseerd (150 lesuren). Dit zijn informatiesessies voor nieuwe vrijwilligers. Ze namen er onder leiding van een ervaren Rode Kruiser een duik in onze organisatie en ontdekten er de uiteenlopende activiteiten van het Rode Kruis. Dankzij de ongevallensimulanten van het Rode Kruis kunnen lesgevers hun eerstehulpvaardigheden verfijnen en trainen op echte slachtoffers. Gestroomlijnde opleidingsadministratie Een cursus eerste hulp, een bijscholing voor jeugdmonitoren, een opleiding tot simulant Rode Kruis-Vlaanderen organiseert jaarlijks honderden vormingsactiviteiten voor het publiek en voor de eigen vrijwilligers. Al die opleidingen brengen veel administratie met zich mee. In 2009 lanceerde Rode Kruis-Vlaanderen de computertoepassing ACT, een database waarin alle vormingsactiviteiten geregistreerd worden. Via ACT kunnen vrijwilligers, maar ook cursisten van bijvoorbeeld de eerstehulpopleidingen, zichzelf inschrijven, hun gegevens aanpassen en attesten of brevetten downloaden. Hierdoor kan de administratieve afhandeling voortaan een pak sneller verlopen. 18

21 Vrijwilligers vieren 150 jaar Rode Kruisidee 2009: een jaar vol verjaardagen In 2009 had het Rode Kruis heel wat te vieren. De Verdragen van Genève vierden hun 60e verjaardag (zie blz. 67), de Internationale Rode Kruisfederatie blies 90 kaarsjes uit en de Belgische bloedtransfusieactiviteiten bestonden in 2009 precies 75 jaar. Maar het luidste feestgedruis weerklonk in Italië, nabij het Gardameer. In het kleine dorpje Solferino vierden duizenden Rode Kruisvrijwilligers uit de hele wereld de 150e verjaardag van het Rode Kruisidee. 150 jaar geleden Op 24 juni 1859 vochten de Italiaans- Franse en de Oostenrijkse legers een veldslag uit nabij het Italiaanse dorpje Solferino. De menselijke tol was hoog: doden en gewonden werden zonder enige vorm van medische hulp achtergelaten op het slagveld. De Zwitserse zakenman Henry Dunant was getuige van de gruwelijke gevolgen van de slag en riep de hulp in van de Italiaanse bevolking om de gewonden en zieken te verzorgen. Het werd de eerste grote en gestroomlijnde hulpactie voor oorlogsslachtoffers in de Europese geschiedenis. 150 jaar later Op 24 juni 2009, 150 jaar na het ontstaan van het Rode Kruisidee, was het feest in Solferino. Het Internationale Rode Kruis organiseerde van 24 tot 27 juni een samenkomst van Rode Kruisvrijwilligers uit de hele wereld. Ook 80 vrijwilligers van Rode Kruis-Vlaanderen trokken naar Italië. De reis werd een unieke ervaring. De eenheid van de grote Rode Kruisbeweging was voelbaar aanwezig en er werden contacten gelegd tussen vrijwilligers van de Verenigde Staten tot Afghanistan. Op het programma stonden o.a. tentoonstellingen, trainingen, competities, infosessies en een nachtelijke fakkeltocht. Rode Kruis-Vlaanderen zette er zijn Tracing-spel op waaraan honderden Rode Kruisers deelnamen: ze kregen een fictief paspoort en moesten proberen, via het Tracingproces zoals dat in het echt ook gebeurt, hun vermist familielid terug te vinden (zie ook blz. 63). Daarnaast was er een ontmoeting van jongerenvertegenwoordigers uit de hele wereld, waaraan een delegatie van Jeugd Rode Kruis deelnam. Dunant schreef zijn ervaringen neer in zijn boek Un souvenir de Solferino. Hij beperkte zich niet tot een objectief oorlogsverslag, maar deed ook voorstellen om de hulpverlening in oorlogstijd beter te organiseren. Deze vonden ruime weerklank bij de toenmalige beleidsmakers en in 1863 werd in Genève het Rode Kruis opgericht. Eén jaar later werd het eerste Verdrag van Genève ondertekend. Henry Dunant ( ) is de oprichter van het Rode Kruis. Hij ontwikkelde zijn idee voor het Rode Kruis na de veldslag in het Italiaanse Solferino in

22 Solferino: vrijwilligers getuigen Er is maar één organisatie die dit mogelijk kan maken: 150 nationaliteiten van over heel de wereld samenbrengen. Duizenden mensen, verschillend in elk opzicht op één ding na: onze gemeenschappelijke zin voor menselijkheid. Vandaag was ik getuige van één wereld van deelnemers met verschillende levenswijzen, nationaliteiten, culturen... Bij onze Tracing-tent is er geen plaats om na te denken over taal, leeftijd, levenswijze, seksuele geaardheid, kleur, sociale achtergrond, noem maar op. Al deze deelnemers willen maar één ding: hun geliefden terugvinden. s Avonds was de fiaccolata gepland. Deze jaarlijkse fakkeltocht door Solferino beloofde dit jaar speciaal te worden. 150 jaar Solferino en vele duizenden vrijwilligers maakten er een groot spektakel van. We vielen van het ene kippenvelmoment in het andere: duizenden kaarsen die aangestoken worden, samen One van U2 zingen, de berg afwandelen: duizenden lichtjes, zover het oog reikte. 20

23 Op reis door de geschiedenis van het Rode Kruis 1859 Henry Dunant helpt gewonden tijdens de slag van Solferino Henry Dunant publiceert zijn boek Un Souvenir de Solferino Geboorte van het Rode Kruis Eerste Verdrag van Genève. Dat verdrag beschermt zieken en gewonden van de strijdkrachten op het land Oprichting van de eerste plaatselijke Rode Kruisafdeling in België: afdeling Sint-Niklaas Eerste Belgische Rode Kruiscursus voor ambulanciers Tweede Verdrag van Genève. Dat verdrag beschermt zieken, gewonden en schipbreukelingen van de strijdkrachten ter zee Henry Dunant ontvangt de eerste Nobelprijs voor de Vrede Het Internationale Rode Kruiscomité ontvangt de Nobelprijs voor de Vrede Oprichting van de Liga van Rode Kruisverenigingen (nu Internationale Federatie van Rode Kruis- en Rode Halve Maanverenigingen) Oprichting van Jeugd Rode Kruis De eerste Week van het Rode Kruis. Vanaf 1945 wordt de traditie verder gezet in de 14-daagse van het Rode Kruis Derde Verdrag van Genève. Dat verdrag beschermt krijgsgevangenen De eerste bloedtransfusiedienst wordt opgericht Oprichting van de eerste ziekenhuisbibliotheek (nu Zorgbib). Naar aanleiding van de Spaanse burgeroorlog start het Belgische Rode Kruis een Tracing-werking op Nobelprijs voor de Vrede voor het Internationale Rode Kruiscomité Oprichting van de Welfare (nu Sociale hulpverlening) Vierde Verdrag van Genève. Dat verdrag beschermt de burgerbevolking. De eerste drie Verdragen worden herzien Tijdens de mijnramp van Marcinelle schenkt het Rode Kruis aandacht aan de psychosociale opvang van de slachtoffers Tijdens Expo 58 verzorgt het Belgische Rode Kruis meer dan mensen, meteen de grootste hulpverleningsactie uit de Belgische Rode Kruisgeschiedenis Lancering van de eerste 14-daagse sticker Nobelprijs van de Vrede voor het Internationale Rode Kruiscomité en de Liga van Rode Kruisverenigingen Goedkeuring van de zeven fundamentele beginselen van het Rode Kruis door de Rode Kruisconventie en de Statengemeenschap Oprichting Vlaamse Gemeenschap van het Belgische Rode Kruis (nu Rode Kruis-Vlaanderen) Oprichting Dienst Opvang Asielzoekers, op vraag van de federale regering Introductie van de benaming Rode Kruis-Vlaanderen In Leuven opent een centraal laboratorium voor de vier Vlaamse bloedtransfusiecentra De Dienst voor het Bloed behaalt het ISO-certificaat. Our World. Your move. Iedereen kan iets doen om zijn medemens te helpen, al is het iets kleins. Dat was de boodschap van de campagne Our World. Your Move die het Internationale Rode Kruis in 2009 lanceerde. De campagnesite bundelt informatie en filmpjes over de uitdagingen waar onze wereld mee geconfronteerd wordt. Naast schrijnende verhalen zijn er getuigenissen van vrijwilligers die het hoofd bieden aan deze uitdagingen. Via de website waarop Rode Kruisvrijwilligers ervaringen kunnen uitwisselen, wil het Rode Kruis hen dichter bij elkaar brengen. Ook vrijwilligers van Rode Kruis-Vlaanderen plaatsten enkele getuigenissen online. 21

24 Kinderen uit kwetsbare gezinnen leven zich uit tijdens een volksdansspel op een Rode Kruiskamp. Een week lang worden ze door Rode Kruismonitoren in de watten gelegd.

25 Onze werking in Vlaanderen 24 ~ 30 ~ 36 ~ 38 ~ 42 ~ 44 ~ Interventie Medische en psychologische hulpverlening Eerste hulp en preventie Voor het grote publiek, op school, in bedrijven Evidence based practice Wetenschappelijke fundamenten voor onze werking Vlaanderen hartveilig AED: een levensreddend toestel Jeugd Rode Kruis Het Rode Kruis op maat van kinderen en jongeren Sociale activiteiten Zorg voor kwetsbaren

26 Interventie Medische en psychosociale hulpverlening De dienst Interventie van Rode Kruis-Vlaanderen bestaat uit de Hulpdienst, de dienst Dringende Sociale Interventie (DSI), de ziekenwagendienst 105 en de Centrale Dispatching. Samen schieten ze in actie om hulp te verlenen na een ramp of ongeval. In 2009 werkten de verschillende diensten nauwer samen dan ooit tevoren. Die samenwerking komt de snelheid en kwaliteit van onze hulpverlening ten goede. Rode Kruis-Vlaanderen verzorgde in 2009 een preventieve hulppost op meer dan evenementen. Eén daarvan is het muziekfestival Dranouter. 24

27 Hulpdienst Preventieve hulpacties op evenementen Van kleefpleister tot levensreddende actie In 2009 stonden Hulpdienstvrijwilligers samen uur paraat op evenementen. Dit komt overeen met ingezette vrijwilligers (vrijwilligers die meer dan één keer ingezet werden, zitten dus meer dan één keer in dit cijfer vervat). In totaal hielpen Rode Kruisvrijwilligers slachtoffers langs de zijlijn van voetbalvelden, op festivalterreinen of wandel- en fietsparcours 6 % 1 % 9 % 84 % Aard van verzorgingen bij slachtoffers in 2009 Advies of minimale hulp Wondverzorging of verband Behandeling door arts Verwijzing naar ziekenhuis (levensbedreigende aandoening) Totaal: verzorgde slachtoffers Elke preventieve hulppost is goed uitgerust. Zo probeert het Rode Kruis zoveel mogelijk slachtoffers ter plaatse op te vangen en de eerste zorgen aan te bieden. Op die manier voorkomen we dat de hulpdiensten uit de buurt onnodig extra belast worden. In een hulppost van het Rode Kruis houden de hulpverleners nauwgezet bij welke verzorging elk slachtoffer nodig heeft. Om te bepalen hoeveel vrijwilligers en welk materiaal we moeten inzetten, doet het Rode Kruis vooraf een uitgebreide risicoanalyse. Als dat nodig is, staan een of meerdere ziekenwagens stand-by. In 2009 stonden onze ziekenwagens keer paraat tijdens preventieve acties om uit te rukken (ziekenwagens die meer dan één keer ingezet werden, zitten dus meer dan één keer in dit cijfer vervat). De Hulpdienstvrijwilligers zijn goed opgeleid. De meerderheid (91 %) van de vrijwilligers heeft op zijn minst de opleiding Interventie gevolgd (zie ook blz. 16). De logistieke medewerkers hebben de basisopleiding genoten. 18 % 25 % 14 % 3 % 4 % 5 % Grootste preventieve hulpactie 8 % 13 % 10 % Aantal preventieve hulpacties per activiteit Motorsport Paardensport Atletiek Andere sporten Loopsport + wandeltochten Balsport Wielersport Evenementen Overige hulpacties Totaal: hulpacties Tijdens een preventieve hulpactie zijn er gemiddeld vijf vrijwillige hulpverleners aanwezig. De meeste hulpposten zijn dus eerder klein. Maar er zijn ook uitschieters: op het zomerfestival Rock Werchter bemande Rode Kruis-Vlaanderen in 2009 vier hulpposten met 800 vrijwilligers. Het Rode Kruis noteerde er interventies, een record. 94 festivalgangers moesten afgevoerd worden naar het ziekenhuis. 25

28 Hulp bij rampen Alarmeringen In 2009 werd de Hulpdienst van Rode Kruis-Vlaanderen 80 keer gealarmeerd om hulp te bieden bij een ramp. De drie grootste interventies vonden plaats op 23 januari in Dendermonde na een steekpartij in het kinderdagverblijf Fabeltjesland (zie blz. 29), op 30 maart in Niel na een ontploffing in een industriële bakkerij en op 6 augustus in Melle na een brand in een rusthuis. Snelle Interventie Teams (SIT) Overal in Vlaanderen staan vrijwilligers van het Rode Kruis klaar om meteen in actie te schieten bij een ramp. Op die manier is Rode Kruis-Vlaanderen een belangrijke partner van de overheid binnen de organisatie van de dringende geneeskundige hulpverlening. In 2009 sloot Rode Kruis-Vlaanderen een overeenkomst af met de FOD Volksgezondheid. Daarin werden kwaliteitseisen en interventiesnelheden van onze Snelle Interventie Teams (SIT) vastgelegd. Het Rode Kruis engageert zich om in 95 % van de gevallen te vertrekken binnen de 30 minuten na de oproep. Bovendien zullen we in 66 % van de gevallen binnen de 40 minuten op de plaats van de ramp zijn. Deze snelle reactietijd is enkel mogelijk door de geografische verspreiding van onze Snelle Interventie Teams en de inzet van vele opgeleide vrijwilligers uit verschillende plaatselijke Rode Kruisafdelingen. Noodopvang In 2009 stonden de Hulpdienst en Dringende Sociale Interventie klaar om opvang te bieden aan mensen in nood. In januari 2009 kwamen gewonde kinderen uit Gaza en hun familie aan op Brussels Airport. De jonge oorlogsslachtoffers werden verzorgd in Belgische ziekenhuizen. Het Rode Kruis zorgde voor de tijdelijke opvang van hun familie. Als gevolg van de opvangcrisis richtte Rode Kruis- Vlaanderen op vrijdag 10 juli in allerijl een tentenkamp voor de meest kwetsbare asielzoekers op: gezinnen met kinderen. Samen met de dienst Opvang voor Asielzoekers zorgde de dienst Interventie voor tijdelijk onderdak voor zo n 30 asielzoekers. Op blz. 71 leest u een uitgebreid verslag van deze actie. De winter van 2009 was bijzonder streng, vooral voor daklozen. Daarom verleende het Rode Kruis van december 2009 tot maart 2010 logistieke hulp. In Brussel en in Antwerpen verdeelden we dekens, slaapzakken en veldbedden aan organisaties die zich inzetten voor daklozen. Daarnaast ondersteunden we ook de organisatie en exploitatie van opvangvoorzieningen. In Gent organiseerden we op vraag van en in samenwerking met de stad Gent een structurele nachtopvang voor een 30- tal daklozen. In Sint-Niklaas hebben we gedurende een korte periode de stad ondersteund bij de begeleiding en organisatie van de opvang voor daklozen. In 2009 kochten we vijf nieuwe SIT-voertuigen aan. Die interventiewagens maken de medische hulpverlening op de plaats van een ramp mogelijk en bevatten een team van hulpverleners en draagberries, zuurstof, hulp- en rampenkoffers, een opblaasbare tent en een stroomgenerator. Eind 2009 stonden in totaal 19 SITvoertuigen klaar, verspreid op 15 locaties in Vlaanderen. Op elke locatie verzorgen gemiddeld 20 vrijwilligers de permanentie van de SIT-hulpverlening. Hulpverleners van de Snelle Interventie Teams van Rode Kruis-Vlaanderen oefenen regelmatig hun vaardigheden. De winter van 2009 was bijzonder streng. Rode Kruis- Vlaanderen hielp verschillende steden, waaronder Gent, bij het organiseren van nachtopvang voor daklozen. 26

29 Rampenparaatheid Voorbereid op de Mexicaanse griep De Mexicaanse griep was in het voorjaar van 2009 niet uit de media weg te slaan. De Wereldgezondheidsorganisatie kondigde de hoogste alarmfase af toen bleek dat dit nieuwe griepvirus zich snel over de hele wereld verspreidde. Het Rode Kruis bereidde zich op alle niveaus voor op verschillende epidemiescenario s. Rode Kruis-Vlaanderen bundelde alle informatie over de Mexicaanse griep op Het doel: de zelfredzaamheid van de bevolking verhogen. Meer dan bezoekers lazen er hoe ze besmetting konden voorkomen, hoe ze tijdig de symptomen van de Mexicaanse griep konden herkennen en welke eenvoudige voorbereidingen ze best troffen. Daarnaast verdeelden Rode Kruisvrijwilligers ook infofolders over de Mexicaanse griep aan vakantiegangers en toeristen die ons land bereikten via de Belgische lucht- en zeehavens. Plaatselijke Rode Kruisafdelingen ondersteunden de gemeenten bij het uitwerken van een specifiek pandemierampenplan. Het Rode Kruis hielp ook nationaal bij logistieke hulpverleningsacties. Op 18 juli zorgden 230 Rode Kruisvrijwilligers ervoor dat dosissen virusremmers en meer dan 2 miljoen mondmaskers in pakketten werden verpakt om te verdelen: eentje voor elke Belgische huisarts. Meer over de griepvoorbereidingen bij de Dienst voor het Bloed: zie blz. 88 Europees netwerk voor rampenparaatheid Rode Kruis-Vlaanderen maakt deel uit van een Europees netwerk van Rode Kruisverenigingen die hun kennis en expertise van rampenmanagement uitwisselen. Een belangrijke vaststelling van alle betrokkenen is dat vrijwilligers onmisbaar zijn om de hulpverlening in geval van rampen zo efficiënt mogelijk te laten verlopen. Daarnaast benadrukt het Europese Rode Kruisnetwerk dat het essentieel is om de zelfredzaamheid van de bevolking te verhogen. Rode Kruis-Vlaanderen startte in 2009 met het verhogen van de zelfredzaamheid van de bevolking in geval van een griepepidemie. In 2010 zullen we de zelfredzaamheid bij andere rampen in de kijker plaatsen. In juli 2009 riep de overheid de hulp in van het Rode Kruis voor het samenstellen van ruim grieppakketten. Deze pakketjes, één voor iedere Belgische huisarts, bestonden uit o.a. griepmedicatie en mondmaskertjes. 230 vrijwilligers werden hiervoor ingeschakeld. 27

30 Dringende Sociale Interventie Psychosociale hulp bij rampen Alarmeringen De dienst Dringende Sociale Interventie (DSI) verleende in 2009 hulp bij 33 rampen. Enkele uitschieters: Januari Acute opvang van de familieleden, personeelsleden en hulpverleners bij de steekpartij in Dendermonde (zie getuigenis hiernaast). April tot juni Een discrete intensieve en langdurige psychosociale begeleiding van familieleden en gegijzelden tijdens en na de kaping van het schip de Pompeï. Juli Ondersteunend advies aan scholen na een brutale schietpartij in Gent. Juli Opvang van asielzoekers in een tentenkamp (zie blz. 71). Augustus Opvang van personeel en bewoners bij de rusthuisbrand in Melle. Oktober Groepsopvang na een steekpartij in de Leuvense gevangenis. Hulp bij repatriëring In 2009 zorgde DSI voor de opvang van tien Belgen die gerepatrieerd werden vanuit het buitenland. Psychologische debriefing en groepsopvang Na een schokkende gebeurtenis hebben hulpverleners en betrokkenen vaak de behoefte om in groep te bespreken wat ze meegemaakt hebben. Een groep gespecialiseerde vrijwilligers van de dienst DSI begeleidt deze psychologische debriefings. Reacties kunnen tijdens zo n gesprek gekaderd worden, mensen ervaren dat ze niet alleen staan met hun gevoelens en dat anderen precies hetzelfde proces doormaken. DSI organiseerde in 2009 meer debriefings dan ooit: voor de familieleden van de bemanning van het gekaapte schip Pompei, voor het personeel van een bank die overvallen werd, voor de bewoners van het rusthuis in Melle, voor de cipiers van de gevangenis in Leuven na een steekpartij en voor de hulpverleners en personeelsleden van de crèches en de naschoolse opvang in Dendermonde. Ook voor de Rode Kruishulpverleners organiseerde DSI enkele debriefings. Opleiding Schokdemper De dienst Dringende Sociale Interventie organiseert regelmatig de opleiding Schokdemper. Daarin leren hulpverleners van het Rode Kruis op een warme menselijke manier omgaan met slachtoffers. Het accent ligt op de eerstehulpverlener als mens. Als je aan slachtoffers vraagt om iets te vertellen over het ongeval waar ze bij betrokken waren, dan herinneren ze zich dikwijls veel meer details over het contact met de persoon die hen verzorgd heeft dan over de precieze medische zorg die ze kregen. De persoon die eerste hulp toedient, is dus belangrijk, vertelt Rode Kruisvrijwilliger en Schokdemper-lesgever Karolien Brangers (39). Lees de reportage op blz. 17. Rampenparaatheid Psychosociale Hulpverleningsnetwerken Het Rode Kruis reageert snel in noodsituaties. Niet alleen medische hulpverlening, maar ook psychosociale hulpverlening is belangrijk tijdens de eerste ogenblikken na een ramp. Daarom ondersteunt het Rode Kruis de oprichting van gemeentelijke psychosociale hulpverleningsnetwerken (PSH s). Veertien steden en gemeenten hebben in 2009 onder begeleiding van Rode Kruis-Vlaanderen een psychosociaal hulpverleningsnetwerk opgericht: Aalst, Eeklo, Herent, Lommel, Lokeren, Pajottenland (Galmaarden, Herne, Beveren, Gooik, Lennik, Roosdaal), Sint-Gillis-Waas, Stekene en Wetteren. Deze netwerken staan in voor de psychosociale opvang van betrokkenen bij rampen. De dienst DSI zorgde voor de opleiding van 450 coördinatoren, hulpverleners en logistieke medewerkers van de betrokken netwerken. Tijdens die opleidingen kregen zij uitleg over hoe een gemeente snel een crisiscentrum kan uitbouwen en een crisistelefoonnummer kan bemannen. Als de omvang van de ramp te groot is, dan springen Rode Kruisvrijwilligers bij. Rampenplanning op kamp Elk jaar organiseert DSI samen met Jeugd Rode Kruis een opleiding voor het jeugdwerk. 25 jeugdleiders en personeelsleden van jeugdbewegingen namen in 2009 deel aan deze opleiding. Ze leerden er hoe ze kunnen reageren als er zich een ramp voordoet op kamp: wie ze moeten contacteren, hoe ze kinderen en begeleiders kunnen opvangen. 28