Op zoek in oude protocollen Handtekeningen, tekens en kruisjes Luud de Brouwer

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Op zoek in oude protocollen Handtekeningen, tekens en kruisjes Luud de Brouwer"

Theodoor Verlinden
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Op zoek in oude protocollen Handtekeningen, tekens en kruisjes Luud de Brouwer In het boek "Over de school" is stilgestaan bij het onderwijs in Udenhout. Uit bronnen weten we dat er in 1464 al een schoolmeester in Udenhout was. De dorpsrekeningen uit de 17de eeuw bevatten ook posten voor een schoolmeester. Hoewel de meeste kinderen in Udenhout ongetwijfeld een of meerdere jaren op school hebben gezeten was het belang van leren rekenen en schrijven voor de meeste van hen niet erg groot. We moeten ons bij een dorpsschool dan ook niet al te veel voorstellen. De nadruk lag op het leren lezen en dan vooral de kerkelijke geschriften. Er was ook aandacht voor kerkzang. Daarnaast stond schrijven op het programma. Het was voor een inwoner van Udenhout over het algemeen niet noodzakelijk om te kunnen lezen en schrijven. De meeste mensen werkten in de landbouw als eigenaar, pachter of knecht. Er waren weinig ambachtslieden nodig en de nabijheid van grotere dorpen als Oisterwijk en Tilburg maakte dat sterke specialisatie van ambachten uitbleef. In s-hertogenbosch was een uitgebreide middenstand aanwezig en meer specialistische handwerkslieden. In Udenhout beperkten de ambachten zich tot voorzieningen t.b.v. de uitoefening van het boerenbedrijf: smeden, timmerlieden, klompenmakers e.d. Voor het overige voorzag men voor een belangrijk deel in de eigen behoefte. Brood bakte de Udenhouter in de eigen oven, of samen met anderen. Een enkele huisbrouwer was er ook, maar dat zal ongetwijfeld een nevenberoep zijn geweest. Het leven van alledag in Udenhout kende geen krant of ander leesmateriaal. De noodzaak om te schrijven was er evenmin. Men bezocht de schepenen van Oisterwijk voor het regelen van zaken zoals boedelscheidingen, verdeling van de erfenis, schuldbekentenissen e.d. De Oisterwijkse secretaris en zijn klerken stelden de akten op en schreven die uit in het protocol. Als je zelf een exemplaar van een akte wilde meenemen, dan schreven zij die ook. Wat in zo'n geval wel moest gebeuren: een handtekening zetten. Voor veel Udenhouters beperkte de

2 noodzaak om te kunnen schrijven zich hoofdzakelijk tot het zetten van een handtekening onder een document. Egodocumenten zoals dagboeken of correspondentie uit de genoemde periode zijn er niet of nauwelijks. Om te kunnen bepalen welke mensen de schrijfkunst machtig waren zijn we afhankelijk van de documenten die bewaard zijn gebleven waar mensen een handtekening onder moesten zetten. In het geval van Udenhout zijn die er in de vorm van de dorpsrekeningen, maar dan hebben we over het algemeen wel met de economische bovenlaag van het dorp te maken en vaak een kleine kring van mannen. Vrouwen konden dergelijke functies, in dit geval die van borgemeester en zetter (de belastinginners van die tijd), niet vervullen. Van hen zijn bij dat soort van documenten dan ook geen handtekeningen bekend. In het schepenprotocol van de Oisterwijkse schepenbank vinden we af en toe een handtekening terug van een Udenhouter. De handtekeningen blijven de meest betrouwbare en duidelijke restanten van de schrijfkunst van de Udenhouters uit vorige eeuwen. Hieronder volgt een bloemlezing van dergelijke handtekeningen. Ze zijn grofweg in drie groepen in te delen. De mensen die hun eigen naam schreven, de mensen die een bepaald teken gebruikten en de Udenhouters die niet verder kwamen dan een kruisje. Aan de manier waarop een handtekening is geschreven kun je over het algemeen zien hoe goed iemand kon schrijven. De bekende hanenpoten en bibberhanden wijzen vaak op een gebrekkig ontwikkelde schrijfkunst. De mensen die het schrijven helemaal verleerd waren, gebruikten vaak een merkteken. Zo'n teken lijkt dat soms op de beginletter van de naam. Soms ging een teken in de familie rond en over van vader op zoon. Als je helemaal niet met de ganzenveer overweg kon, dan restte het obligate kruisje. Dat komen we dan ook regelmatig tegen. Voorbeelden:

Gekantelde drietand van Anthonis Janssen (1631, 324-064a) Waarschijnlijk Antonis Jan Hendrik Emmen, gedoopt in Oisterwijk op 28 april 1602. Hij trouwde met Gertrudis Willen Jan Willems.

3 Gekantelde drietand van Anthonis Janssen (1631, a) Waarschijnlijk Antonis Jan Hendrik Emmen, gedoopt in Oisterwijk op 28 april Hij trouwde met Gertrudis Willen Jan Willems. Huwelijkscontract: Margriet (teken) en Jan Adriaen Jan Martens (1639, ) Joannes Adriaan Jan van Abeelen, geboren omstreeks 1587, op 21 januari 1607 te Oisterwijk getrouwd met Margriet Adriaan Cornelis Cornelis de Groot. Testament: Steven Cornelis Hessels (teken) en Aleijt Adriaen Antonis (teken) (1643, v) Steven Cornelis Jan Hessels, geboren omstreeks 1570, trouwde met Aleidis Adriaen Antonis Cruijssen.

4 Testament: Adriaen Franssen (kruisje) en Peerken de Meijer (kruisje), (1643, ) Adriaen Fransen en Petronella Cornelis de Meijer zijn omstreeks 1584 geboren. Zij trouwden op 24 februari 1609 in Oisterwijk. Testament: Cornelis de oude Adriaen Jan van Iersel (teken) Maria Peter Henrick Emmen (kruisje) (1648, b) Cornelis Adriaen Jan van Iersel is omstreeks 1599 geboren en trouwde in 1624 met Maria Jan Govert Priems. In 1638 trouwde hij met Maria Peter Henrick Emmen. Huwelijkse voorwaarden Adriaen Aert Aerts en Maijken Antonis Ariens, hij zet een kruisje, zij ondertekent (1655, ) Adrianus Arnold Arnold van Tilborch, geboren omstreeks 1611, was in 1636 getrouwd met Joanna Peter Govert van der Schoor. Hij trouwde opnieuw op 1 augustus 1655 in Oisterwijk met Maria Antonis Ariens. Vernadering door Wouter Adriaen Peter Wouters die tekent met

5 een soort w (1653, j) Huwelijkse voorwaarden Adriaen Laureijs Joost en Geertruit Lambert van Hees (1662, b) met handtekeningen van Geertruijt Lamberts, Adriaen Lamberts en Corst Lamberts, merktekens van Adriaen Laureijssen (a) en Jan Herbert de Cort (J) en een kruisje van Willem Janssen. Adriaen Laurens Joost Vrijssen was eerder getrouwd met Adriana Quirijn van Riel. Hij hertrouwde met Gertrudis Lambert Adriaan van Hees op 14 mei Zij was al eerder getrouwd geweest met Peter Jan Matheeus Berchs.

6 Testament: Wouter Peter van de Pasch (teken), Helena Adriaen Lamberts (kruisje), Jan de Cort (teken), Adriaen Cornelis van Beurden (1661, ) Wouter Peter Jan van de Pasch is gedoopt in Oisterwijk op 19 maart Hij trouwde op 26 december 1634 in Oisterwijk met Helena Adriaan Lambrechts. Kwestie: handtekeningen van Adriaen Aert Hamers en Jan Cornelis Aerts de Lepper (1679, 373-I-94-95) Adrianus Arnold Adriaan Hamers, gedoopt in Loon op Zand op 31 januari 1645, trouwde in 1679 met Cornelia Peter Cornelis de Lepper.

7 Huwelijkse voorwaarden: handteken van Hendrick Huijberts van Laerhoven en Maria Cornelis van IJersel en Jan Jans van de Pasch (1680, 374-I-77) Henricus Hubert van Laarhoven was de derde echtgenoot van Maria Cornelis van Iersel. Zij trouwden 2 december 1680 in de kerk van Oisterwijk. Jan Jan van de Pasch was haar zwager, getrouwd met haar zuster Catharina. Testament: handmerken van Adriaen de Meijer en Anna Jan Marcelis (1681, 375-I-65) Adrianus Hendrik Arnold de Meijer, gedoopt in Oisterwijk op 16 juni 1604, trouwde op 7 februari 1633 in de kerk van Oisterwijk met Anna Jan Marcellus. Zij was gedoopt in Oisterwijk op 21 september 1610.

Testament: Laurens Wouter Colen (hokje) en Jenneken Jan Jan Appels (hokje) (1669, 363-I-102v) Laurens Wouter Adriaan Colen trouwde op 23 februari 1631 met Joanna Jan Gerard Appels.

8 Testament: Laurens Wouter Colen (hokje) en Jenneken Jan Jan Appels (hokje) (1669, 363-I-102v) Laurens Wouter Adriaan Colen trouwde op 23 februari 1631 met Joanna Jan Gerard Appels. Testament: Peeter Willem van Rijswijck (teken) en Cornelia Marten Gerit de Cort (kruisje), (1668, 362-I-85v) Petrus Willem Adriaan van Risjwijk, gedoopt op 26 augustus 1600 in Oisterwijk, trouwde op 30 januari 1633 met Cornelia Marten Gerard de Cort, gedoop in Oisterwijk op 19 juli Verklaring: Jan Robbert Gijsberts (drietand), Geraert Robben Gijsberts (teken), Gerit Gerit Pijnenburg (teken), (1667, 360-I-69v) Gerrit Gerrit Pijnenburg was getrouwd met Adriana, de zus van Jan en Gerard Robben Gijsberts.

Vergelijkbare documenten

Stamboomverschil Rens van der Heijden en Rini van der Heijden. Vraag: Welke Lambertus is met Helena Aert der Kinderen getrouwd?.

Stamboomverschil Rens van der Heijden en Rini van der Heijden Vraag: Welke Lambertus is met Helena Aert der Kinderen getrouwd?. Inleiding De stambomen zijn onafhankelijk van elkaar gemaakt. Het vergelijken