Jaarverslag van de arbitragecommissie betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsakkoorden

Transcriptie

1 Jaarverslag van de arbitragecommissie betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsakkoorden Wet van 19 december 2005

2

3 Jaarverslag van de arbitragecommissie betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsakkoorden Wet van 19 december

4 2 Federale Overheidsdienst Economie, K.M.O., Middenstand en Energie Vooruitgangstraat 50 B BRUSSEL Ondernemingsnr.: tel Vanuit het buitenland: tel Verantwoordelijke uitgever: Regis Massant Voorzitter a.i. van het Directiecomité Vooruitgangstraat 50 B-1210 BRUSSEL Wettelijk depot: D/2010/2295/55 S /591-10

5 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." WOORD VOORAF Dit derde verslag van de Arbitragecommissie omvat de werkzaamheden die in 2009 maand na maand werden uitgevoerd met de actieve medewerking van al haar leden. Elk advies vergt onderzoek van het gestelde probleem, confrontatie van de standpunten van de commissieleden en ten slotte het opstellen van een gemotiveerd en uitvoerig document dat kan dienen als basis voor de parlementaire besprekingen wanneer een ontwerp tot wijziging van de wet zou worden onderzocht. In 2009 werden drie adviezen opgesteld met unanieme goedkeuring van de commissieleden. Het derde advies moet in 2010 echter nog worden aangevuld of gepreciseerd met een aanvullend advies na het horen van de vertegenwoordigers van de beroepsverenigingen die betrokken zijn bij de problematiek die door de commissie onderzocht wordt. De commissie aarzelt inderdaad niet om de acteurs van de economische sectoren die door de wet beoogd worden, te horen, om zo de draagwijdte van de aangehaalde problemen beter te begrijpen en om haar adviezen uit te werken of te verbeteren. Dat werk vraagt tijd, maar geen verloren tijd: de parlementsleden kunnen hun voordeel halen uit het resultaat van het overleg dat tussen al de partijen die belang hebben bij de wet bereikt werd en meer vaart achter hun eigen werkzaamheden zetten. 3 Er moeten nog veel problemen onderzocht worden. De commissie heeft dus een drukke agenda. Een eerste verbetering van de wet, gebaseerd op de al gepubliceerde adviezen, was mogelijk geweest als de politieke gebeurtenissen van het eerste semester van 2010 de parlementaire werkzaamheden niet hadden verstoord. De werkzaamheden van de commissie gaan echter onverstoord door en zullen de parlementsleden van pas komen zodra zij bereid zijn om ze te onderzoeken en te stemmen. Handelspartners, magistraten, advocaten en bedrijfsjuristen kunnen van nu af aan kennis nemen van de gepubliceerde adviezen om de wet te interpreteren zoals de wetgever het gewild heeft. Pierre DEMOLIN Voorzitter van de Arbitragecommissie

6 4

7 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." INHOUD Woord vooraf Opdrachten Toepasselijke wetgevingen Adviezen Contact...11 Bijlagen 1. Advies nr. 2009/02 du 29 juni 2009 over de eventuele verplichting om een nieuwe termijn van een maand te laten lopen in geval van wijziging van het ontwerp van commerciële samenwerkingsovereenkomst onderworpen aan de wet van 19 december 2005 tijdens de bedenktijd van een maand bepaald in artikel 3 van de wet Advies nr. 2009/03 van 29 juin 2009 over de eventuele verplichting om een nieuwe termijn van een maand te laten lopen in geval van wijziging van de commerciële samenwerkingsovereenkomst onderworpen aan de wet van 19 december 2005 tijdens de uitvoering van deze overeenkomst Advies nr. 2009/04 van 23 november 2009 over de interpretatie van de termen van artikel 2 van de wet van 19 december2005 in eigen naam en voor eigen rekening. Te vervolledigen advies Samenstelling van de Arbitragecommissie op 1 januari Data van de vergaderingen....31

8 6

9 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." 1. Opdrachten De Arbitragecommissie werd opgericht bij de wet van 19 december 2005 en ingesteld bij koninklijk besluit van 1 juli De commissie telt acht effectieve leden en acht plaatsvervangende leden. Vier groepen worden er vertegenwoordigd: de personen die het recht op het gebruik van een formule van commerciële samenwerking verkrijgen; de personen die het recht op het gebruik van een formule van commerciële samenwerking verlenen; de overheid; deskundigen. Elke groep telt twee leden. De leden van de Arbitragecommissie werden aangesteld bij de ministeriële besluiten van 4 juli 2006, 11 juni 2007, 2 juli 2008 en van 15 juni, 17 augustus en 6 oktober De eerste opdracht van de Arbitragecommissie, met toepassing van artikel 2 van de wet van 19 december 2005, was het voorleggen van een evaluatieverslag aan de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Dit gebeurde op 4 april Bovendien kent artikel 2 van het koninklijk besluit van 1 juli 2006 aan de Arbitragecommissie een adviesopdracht toe wat betreft de interpretatie en de toepassing van de wet. De adviezen worden verstrekt op vraag van de bevoegde ministers of van een beroepsorganisatie. De adviesaanvraag mag niet afkomstig zijn van een individuele onderneming. Zij mag ook geen betrekking hebben op een geschil tussen twee partijen die een commerciële samenwerkingsovereenkomst hebben afgesloten.

10 2. Toepasselijke wetgevingen 8 Wet van 19 december 2005 betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsovereenkomsten (Belgisch Staatsblad van 18 januari 2006), gewijzigd bij de wet van 27 december 2005 houdende diverse bepalingen (artikel 80) (Belgisch Staatsblad van 30 december 2005, 2 de editie); Wet van 19 december 2005 betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsovereenkomsten erratum (Belgisch Staatsblad van 13 februari 2006, 2de editie); Koninklijk besluit van 12 januari 2006 betreffende de inwerkingtreding van de wet van 19 december 2005 betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsovereenkomsten (Belgisch Staatsblad van 23 januari 2006); Koninklijk besluit van 1 juli 2006 tot oprichting van de Arbitragecommissie voorzien door de wet van 19 december 2005 betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsovereenkomsten (Belgisch Staatsblad van 24 juli 2006); Ministerieel besluit van 4 juli 2006 tot aanstelling van de leden van de Arbitragecommissie voorzien in de wet van 19 december 2005 betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsovereenkomsten (Belgisch Staatsblad van 24 juli 2006); Ministerieel besluit van 11 juni 2007 tot ontslag en benoeming van een lid van de Arbitragecommissie voorzien in de wet van 19 december 2005 betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsakkoorden (Belgisch Staatsblad van 3 juli 2007); Ministerieel besluit van 2 juli 2008 tot ontslag en benoeming van een lid van de Arbitragecommissie voorzien in de wet van 19 december 2005 betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsovereenkomsten (Belgisch Staatsblad van 22 juli 2008); Ministerieel besluit van 15 juni 2009 tot ontslag en benoeming van een lid van de Arbitragecommissie voorzien in de wet van 19 december 2005 betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsovereenkomsten (Belgisch Staatsblad van 1 juli 2009); Ministerieel besluit van 17 augustus 2009 tot ontslag en benoeming van een lid van de Arbitragecommissie voorzien in de wet van 19 december 2005 betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsovereenkomsten (Belgisch Staatsblad van 7 september 2009); Ministerieel besluit van 6 oktober 2009 tot ontslag en benoeming van een lid van de Arbitragecommissie voorzien in de wet van 19 december 2005 betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsovereenkomsten (Belgisch Staatsblad van 19 oktober 2009);

11 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." 3. Uitgebrachte adviezen Advies over de eventuele verplichting om een nieuwe termijn van een maand te laten lopen in geval van wijziging van het ontwerp van commerciële samenwerkingsovereenkomst tijdens de bedenktijd van een maand (advies nr. 2009/02 cfr. Bijlage 1) Artikel 3 van de wet voorziet in de verplichting om het ontwerp van overeenkomst en het afzonderlijke document (PID) minstens een maand voor het sluiten van de overeenkomst te verstrekken. De commissie heeft zich afgevraagd of deze verplichting zou moeten worden nageleefd in geval van wijziging van het ontwerp van overeenkomst tijdens de onderhandelingen. Na de termijn van een maand gebeurt het dat het ontwerp van overeenkomst, zoals het werd voorgelegd aan degene die het recht verkrijgt, aanvaard wordt en zonder verdere wijziging ondertekend wordt. Maar het komt ook voor dat één van de partijen naar aanleiding van de verstrekte informatie het ontwerp van overeenkomst wenst aan te passen door bepaalde bedingen te wijzigen of door een aanhangsel bij de overeenkomst te voegen. Deze aanpassing vindt net plaats omdat informatie werd verstrekt die de persoon, die het recht verkrijgt, de gelegenheid heeft gegeven de verbintenissen die hij zal moeten nakomen, te beoordelen. 9 Dergelijke aanpassing kan betrekking hebben op minder belangrijke details. De aanpassing kan echter ook een invloed hebben op de weloverwogen instemming van de persoon die het recht verkrijgt zoals bijvoorbeeld een wijziging van de berekeningswijze van de vergoeding of de toevoeging van een niet-concurrentiebeding. Een letterlijke lezing van artikel 3, van de wet, lijkt voor te schrijven dat het ontwerp van overeenkomst dat minstens een maand voor het afsluiten ervan moet verstrekt worden, het ontwerp is dat zal ondertekend worden zonder enige wijziging sinds de verstrekking ervan. Hetzelfde geldt voor het bijzondere document (PID). Om echter alle eventuele overdreven formalisme en tegelijkertijd interpretatieonzekerheid te vermijden, stelt de commissie voor om verstrekking van een vereenvoudigde PID en van het ontwerp van overeenkomst enkel op te leggen in geval dat een belangrijke wijziging werd aangebracht die niet schriftelijk werd aangevraagd door diegene die het recht verkrijgt.

12 3. 2. Advies over de eventuele verplichting om een nieuwe termijn van een maand te laten lopen in geval van wijziging van de commerciële samenwerkingsovereenkomst tijdens de uitvoering van deze overeenkomst (Advies nr. 2009/03 cfr. Bijlage 2). 10 Er kunnen ook wijzigingen optreden in het kader van de uitvoering van de commerciële samenwerkingsovereenkomst. De commissie heeft zich afgevraagd of een ontwerp van overeenkomst en een integrale PID die gewijzigd werden, zouden moeten worden meegedeeld aan de persoon die het recht verkrijgt. Zoals in de voorgaande hypothese, heeft de commissie voorgesteld om alle overdreven formalisme en interpretatieonzekerheid te vermijden, om enkel een ontwerp van overeenkomst en een vereenvoudigde PID, waarin belangrijke contractuele bepalingen en gegevens voor de correcte beoordeling van de overeenkomst werden gewijzigd, mee te delen aan de partij die het recht verkrijgt. Zo heeft de commissie haar advies 2008/01 van 8 september 2008 betreffende de vernieuwing of afsluiting van een commercieel samenwerkingsakkoord tussen dezelfde partijen gepreciseerd Advies over de interpretatie van de termen in eigen naam en voor eigen rekening (Advies nr. 2009/04, aan te vullen cfr. Bijlage 4). De voorwaarde van onafhankelijkheid van de partijen, opgenomen in artikel 2 van de wet, lokt discussie uit over de omvang van het toepassingsgebied van de wet. Het punt dat ter discussie staat is of deze voorwaarde voorhanden moet zijn tijdens de onderhandeling van het commerciële samenwerkingsakkoord of tijdens de uitvoering ervan eens dat de overeenkomst ondertekend is. De commissie heeft deze problematiek onderzocht in de mening dat het de bedoeling van de wetgever was om de precontractuele fase te omkaderen en niet de uitvoeringsfase. Ze heeft dus besloten dat de tekst in die zin moest worden gelezen en dat schrapping van de woorden in eigen naam en voor eigen rekening kon worden voorgesteld. De commissie preciseert evenwel dat dit voorstel aanvullend onderzoek vergt met name voor de sectoren waarin de wet problemen geeft. Zo zouden de banksector of de verzekeringen en zelfs de automobielsector die reeds sterk gereglementeerd zijn bijzonderheden kunnen vertonen die de commissie ertoe zouden brengen om haar advies aan te vullen en te preciseren.

13 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." 4. Contact: secretariaat van de Arbitragecommissie FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie Afdeling Consumenten en Ondernemingen Koning Albert II-laan Brussel Telefoon: Fax: hrc.cons@economie.fgov.be Website: Handelspraktijken/Franchise/index.jsp 11

14 12

15 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." Bijlage 1 Advies nr. 2009/02 van 29 juni 2009 Arbitragecommissie Wet van 19 december 2005 betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsovereenkomsten 13 Advies over de eventuele verplichting om een nieuwe termijn van een maand te laten lopen in geval van wijziging van het ontwerp van commerciële samenwerkingsovereenkomst onderworpen aan de wet van 19 december 2005 tijdens de bedenktijd van een maand bepaald in artikel 3 van de wet

16 14

17 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." Inleiding De Arbitragecommissie heeft het initiatief genomen om tijdens haar vergaderingen van 12 januari, 6 april, 18 mei en 22 juni 2009 het probleem te onderzoeken betreffende de eventuele verplichting om een nieuwe termijn van een maand te laten lopen in geval van wijziging van het ontwerp van commerciële samenwerkingsovereenkomst onderworpen aan de wet van 19 december 2005 tijdens de bedenktijd bepaald in artikel 3 van de wet. Advies 1) De wettekst Artikel 3 van de wet schrijft voor dat minstens één maand voor het afsluiten van de overeenkomst, het ontwerp van overeenkomst en het afzonderlijke document moeten worden verstrekt. Niet-naleving van deze bepaling wordt bestraft met nietigheid op grond van artikel 5 van de wet. De nietigheid van de overeenkomst kan worden ingeroepen door de persoon die het recht krijgt om de commerciële formule omschreven in artikel 2 van de wet te gebruiken binnen de twee jaar na het afsluiten ervan. 15 2) De wijziging van het ontwerp van overeenkomst en van het afzonderlijke document gedurende de bedenktijd van een maand Het gebeurt dat de partijen, in het kader van de onderhandelingen voorafgaande aan de ondertekening van de overeenkomst, overeenkomen om het ontwerp van overeenkomst op één of ander punt van de overeenkomst te wijzigen. Dergelijke wijzigingen gebeuren vaak in de loop van de wettelijke termijn van een maand. Voor het overige is het doel van de invoering van een dergelijke termijn: de partijen verplichten om na te denken over het ontwerp van overeenkomst en het eventueel wijzigen om het beter aan te passen aan de concrete situatie van de partijen. De volgende vraag rijst dan: moet een nieuwe termijn van een maand worden nageleefd als het ontwerp van overeenkomst en bijgevolg het afzonderlijke document gewijzigd worden vóór ondertekening van de definitieve overeenkomst, waarbij deze nieuwe termijn begint te lopen bij de mededeling van deze wijziging? Een positief antwoord op deze vraag, zonder enige nuance, heeft als gevolg dat de datum van ondertekening van de overeenkomst wordt verschoven terwijl de wijziging soms niet zo belangrijk is. Een negatief antwoord op deze vraag, zonder enige nuance, heeft als gevolg dat de bedenktijd van een maand wordt afgeschaft terwijl de wijziging soms belangrijk is.

18 3) De doelstelling van de wet van 19 december 2005 In de voorbereidende werkzaamheden betreffende de wet staat te lezen: «Bij commerciële samenwerkingsovereenkomsten komt het vaak voor dat diegene die het recht verkrijgt om bijvoorbeeld een gemeenschappelijke commerciële naam of een gemeenschappelijk uithangbord te gebruiken, een zwakkere economische positie bekleedt en niet over dezelfde middelen beschikt als degene die het recht verleent Dit wetsontwerp strekt ertoe bij dergelijke handelsbetrekkingen het onderlinge evenwicht te herstellen. Het cruciale element bij het afsluiten van een overeenkomst is de wilsovereenstemming. Om met kennis van zaken een oordeel te kunnen vormen, is het van belang dat de partijen op voorhand, dus vóór de daadwerkelijke ondertekening, zo juist en volledig mogelijk worden ingelicht over de rechten en plichten die voortvloeien uit de overeenkomst en over de economische context waarbinnen de voorgestelde overeenkomst wordt gesloten 1». 16 De bedoeling die de wet nastreeft is dus duidelijk een nieuw evenwicht te brengen in een commerciële relatie, ten gunste van degene die het recht verkrijgt om een commerciële formule te gebruiken, opdat hij zo volledig mogelijk zou worden ingelicht over de rechten en verplichtingen die uit de overeenkomst voortvloeien en over de economische context waarin de overeenkomst zich situeert. De termijn van een maand moet worden beschouwd als een bedenktijd waarin de partijen onderhandelen. Aan het eind van die tijd kan het zijn dat het ontwerp van overeenkomst zoals het werd aangeboden aan degene die het recht verkrijgt, wordt aanvaard en ongewijzigd ondertekend. Maar het gebeurt ook dat één van de partijen, naar aanleiding van de meegedeelde informatie het ontwerp van overeenkomst wenst aan te passen door bepaalde clausules ervan te wijzigen of door er een aanhangsel aan toe te voegen. Deze aanpassing gebeurt net omdat de informatie werd gegeven en diegene die het recht verkrijgt in staat heeft gesteld om de verbintenissen die hij gaat moeten nakomen in te schatten. Een dergelijke aanpassing kan betrekking hebben op minder belangrijke details. Ze kan echter belangrijk zijn en invloed hebben op de weloverwogen instemming van degene die het recht verkrijgt zoals bijvoorbeeld een wijziging van de manier van berekening van de vergoeding of de toevoeging van een niet-concurrentiebeding. 1 Zie verslag namens de Commissie voor het Bedrijfsleven, het Wetenschapsbeleid, het Onderwijs, de Nationale Wetenschappelijke en Culturele Instellingen, de Middenstand en de Landbouw, voorafgaand aan het wetsontwerp van 1 juli 2005 betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsovereenkomsten parlementaire stukken Kamer doc / blz. 3 en 5.

19 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." Nergens uit de wet noch uit de voorbereidende werkzaamheden blijkt dat de bedenktijd van een maand zou moeten worden verlengd als de verstrekte informatie een wijziging van het ontwerp van overeenkomst tot gevolg heeft gehad. Bijgevolg kan worden staande gehouden dat indien wordt aangetoond dat gedurende de wettelijke termijn van een maand onderhandeld werd, het doel van de wetgever is bereikt: degene die het recht verkrijgt werd geïnformeerd over de verbintenissen waarin hij zal toestemmen en hij heeft een bedenktijd van een maand gekregen. Letterlijke lezing van artikel 3 van de wet zou evenwel ook tot de conclusie kunnen leiden dat het ontwerp van overeenkomst dat minstens een maand vóór het sluiten ervan moet worden meegedeeld, het ontwerp is dat zal worden ondertekend zonder enige wijziging vanaf de mededeling ervan d.w.z. de gewijzigde overeenkomst. Hetzelfde geldt voor het afzonderlijke document. Om overdreven vormvoorschriften te vermijden, wat niet in het belang van de partijen is en om elke onzekerheid bij de interpretatie van de wet te vermijden, stelt de Commissie voor om de wet te wijzigen. 4) Voorstel tot wijziging van de wet van 19 december 2005 Het zou met het oog op rechtszekerheid en met inachtneming van het door de wet van 19 december 2005 nagestreefde doel aangewezen zijn om artikel 3 van de wet als volgt te wijzigen : 17 Er wordt een 2 de lid ingelast, dat als volgt is geformuleerd : Indien het ontwerp van overeenkomst en het afzonderlijke document na de mededeling ervan worden gewijzigd met betrekking tot een gegeven vermeld in artikel 4 1, 1, van de wet,tenzij deze wijziging schriftelijk wordt aangevraagd door degene die het recht verkrijgt, verstrekt degene die het recht verleent minstens een maand vóór het sluiten van het commercieel samenwerkingsakkoord bedoeld in artikel 2 aan de andere persoon het gewijzigde ontwerp van overeenkomst en een vereenvoudigd afzonderlijk document. Dit afzonderlijk document omvat minstens de belangrijke contractuele bepalingen zoals bepaald in art. 4, 1, 1, van de wet, die ten aanzien van het oorspronkelijke document gewijzigd werden. Het huidige lid 2 wordt lid 3 en wordt als volgt gewijzigd: «Er mag geen enkele verbintenis worden aangegaan en er mag geen enkele vergoeding, bedrag of waarborg worden gevraagd of betaald voor het verstrijken van de termijn van een maand bedoeld in dit artikel

20 18

21 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." Bijlage 2 Advies nr. 2009/03 van 29 juni 2009 Arbitragecommissie Wet van 19 december 2005 betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsovereenkomsten 19 Advies over de eventuele verplichting om een termijn van een maand te laten lopen in geval van wijziging van de commerciële samenwerkingsovereenkomst onderworpen aan de wet van 19 december 2005 tijdens de uitvoering van deze overeenkomst

22 20

23 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." Inleiding De Arbitragecommissie heeft het initiatief genomen om tijdens haar vergaderingen van 12 januari, 6 april, 18 mei en 22 juni 2009 het probleem te onderzoeken betreffende de eventuele verplichting om een termijn van een maand te laten lopen in geval van wijziging van de commerciële samenwerkingsovereenkomst onderworpen aan de wet van 19 december 2005 tijdens de bedenktijd bepaald in artikel 3 van de wet. Advies 1) De wettekst Artikel 3 van de wet schrijft voor dat minstens één maand voor het afsluiten van de overeenkomst, het ontwerp van overeenkomst en het afzonderlijke document moeten worden verstrekt. Niet-naleving van deze bepaling wordt bestraft met nietigheid op grond van artikel 5 van de wet. De nietigheid van de overeenkomst kan worden ingeroepen door de persoon die het recht verkrijgt om de commerciële formule omschreven in artikel 2 van de wet te gebruiken binnen de twee jaar na het afsluiten ervan. 21 2) De wijziging van de overeenkomst tijdens de uitvoering ervan Het gebeurt dat de partijen in het kader van de uitvoering van de commerciële samenwerkingsovereenkomst overeenkomen om deze overeenkomst te wijzigen. Dan stelt zich de volgende vraag: moet aan degene die het recht heeft verkregen een gewijzigd ontwerp van overeenkomst en een afzonderlijk document worden verstrekt en moet vanaf dat moment een nieuwe termijn van een maand bedoeld in artikel 3 van de wet worden gerespecteerd? Een bevestigend antwoord op deze vraag, zonder enige nuance, heeft als gevolg dat soms overbodige vormschriften worden opgelegd opdat de gewijzigde overeenkomst niet met nietigheid wordt bestraft terwijl de wijziging soms niet zo groot is. Een negatief antwoord op deze vraag, zonder enige nuance, heeft als gevolg de afschaffing van de bedenktijd van een maand terwijl de wijziging soms belangrijk is. 3) De doelstelling van de wet van 19 december 2005 Het volgende staat te lezen in de voorbereidende werkzaamheden van de wet: «Bij commerciële samenwerkingsovereenkomsten komt het vaak voor dat diegene die het recht verkrijgt om bijvoorbeeld een gemeenschappelijke commerciële naam of

24 een gemeenschappelijk uithangbord te gebruiken, een zwakkere economische positie bekleedt en niet over dezelfde middelen beschikt als degene die het recht verleent Dit wetsontwerp strekt ertoe bij dergelijke handelsbetrekkingen het onderlinge evenwicht te herstellen. Het cruciale element bij het afsluiten van een overeenkomst is de wilsovereenstemming. Om met kennis van zaken een oordeel te kunnen vormen, is het van belang dat de partijen op voorhand, dus vóór de daadwerkelijke ondertekening, zo juist en volledig mogelijk worden ingelicht over de rechten en plichten die voortvloeien uit de overeenkomst en over de economische context waarbinnen de voorgestelde overeenkomst 2 wordt gesloten». De bedoeling die de wet nastreeft is dus duidelijk een nieuw evenwicht te brengen in een commerciële relatie, ten gunste van degene die het recht verkrijgt om een commerciële formule te gebruiken, opdat hij zo volledig mogelijk zou worden ingelicht over de rechten en verplichtingen die uit de overeenkomst voortvloeien en over de economische context waarin de overeenkomst zich situeert. 22 Het feit dat de wijziging van de overeenkomst gebeurt terwijl de partijen met elkaar in verbinding treden, verandert evenwel het probleemgegeven : degene die het recht verkrijgt kent a priori zijn rechten en verplichtingen en de economische context waarin de overeenkomst wordt uitgevoerd. Bovendien is degene die het recht verkrijgt nooit verplicht een wijziging van de overeenkomst te aanvaarden. Een dergelijke wijziging kan betrekking hebben op minder belangrijke details. Ze kan echter belangrijk zijn en invloed hebben op de weloverwogen instemming van degene die het recht verkrijgt zoals bijvoorbeeld een wijziging van de manier van berekening van de vergoeding of de toevoeging van een niet-concurrentiebeding. Letterlijke lezing van artikel 3 van de wet zou tot de conclusie kunnen leiden dat de wijziging van de overeenkomst die de partijen zijn overeengekomen gelijkwaardig is aan de ondertekening van een nieuwe overeenkomst en verplicht degene die het recht verleent om het ontwerp van gewijzigde overeenkomst ten minste een maand vóór het sluiten ervan mee te delen. Hetzelfde geldt voor het afzonderlijke document. Om overdreven vormvoorschriften te vermijden, wat niet in het belang van de partijen is en om elke onzekerheid bij de interpretatie van de wet te vermijden, stelt de Commissie voor om de wet te wijzigen. 2 Zie verslag namens de Commissie voor het Bedrijfsleven, het Wetenschapsbeleid, het Onderwijs, de Nationale Wetenschappelijke en Culturele Instellingen, de Middenstand en de Landbouw, voorafgaand aan het wetsontwerp van 1 juli 2005 betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsovereenkomsten parlementaire stukken Kamer doc / blz. 3 en 5.

25 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." 4) Voorstel tot wijziging van de wet van 19 december 2005 Vooreerst moet worden opgemerkt dat het tweede lid van artikel 3 van de wet niet toepasselijk is in geval van wijziging van een overeenkomst die in uitvoering is : deze bepaling stelt immers dat geen enkele verbintenis mag worden aangegaan door degene die het recht verleent gedurende een periode van een maand voorafgaande aan de ondertekening van de overeenkomst; echter, als nu de partijen een zakenrelatie onderhouden op het moment dat ze beslissen om de overeenkomst te wijzigen, is het evident dat verbintenissen werden aangegaan en nog worden aangegaan gedurende deze periode van een maand. Dit artikel is dus niet aangepast aan de situatie van wijziging van een lopende overeenkomst en daar er een zware straf van nietigheid van de overeenkomst op staat, is het aangewezen om ze aan te passen. Hiertoe moet de wet worden gewijzigd. Onderhavige situatie is gelijkwaardig aan de situatie die voorwerp is van het advies nr. 2008/01 van 8 september De Commissie neemt dus het voorstel geformuleerd in dat advies over mits een lichte aanpassing ervan : Het zou passen om aan de wet een artikel 4/1 toe te voegen als volgt geformuleerd : 23 1ste lid In geval van vernieuwing voor bepaalde duur van een commerciële samenwerkingsovereenkomst gesloten voor een periode van bepaalde duur, in geval van het sluiten van een nieuwe commerciële samenwerkingsovereenkomst voor een bepaalde of onbepaalde duur tussen dezelfde partijen of in geval van wijziging van een commerciële samenwerkingsovereenkomst die in uitvoering is, verstrekt degene die het recht verleent aan de andere persoon, minstens één maand vóór de vernieuwing of de sluiting van een nieuwe overeenkomst of de wijziging van de lopende commerciële samenwerkingsovereenkomst beoogd in artikel 2, een ontwerp van overeenkomst en een vereenvoudigd document. 2de lid Dit vereenvoudigd document omvat minstens de volgende gegevens: - 1 De belangrijke contractuele bepalingen, zoals bepaald door art. 4, 1, 1 van de wet, die gewijzigd werden t.o.v. het oorspronkelijke document, of, bij gebrek aan een document, t.o.v. de datum waarop de oorsponkelijke overeenkomst werd afgesloten; - 2 De gegevens voor de correcte beoordeling van de commerciële samenwerkingsovereenkomst, zoals bepaald door artikel 4, 1, 2 van de wet die gewijzigd werden t.o.v. het oorspronkelijke document of bij het ontbreken hiervan t.o.v. de datum waarop de oorspronkelijke overeenkomst.

26 3de lid Het tweede lid van artikel 3 is niet van toepassing in geval van hernieuwing voor een bepaalde duur van de commerciële samenwerkingsovereenkomst gesloten voor een bepaalde duur, of in geval van het sluiten van een nieuwe commerciële samenwerkingsovereenkomst gesloten voor een bepaalde of onbepaalde duur tussen dezelfde partijen, of in geval van wijziging van een commerciële samenwerkingsovereenkomst in uitvoering, voor wat betreft de verbintenissen betreffende de overeenkomst die loopt op het moment waarop over de hernieuwing of de nieuwe overeenkomst of de wijziging van de overeenkomst wordt onderhandeld. Tevens moeten aan artikel 3 van de wet de termen «onder voorbehoud van de toepassing van artikel 4/1» worden toegevoegd. Voor een samenhangend geheel moet artikel 5 van de wet als volgt worden gewijzigd: - 1ste lid: de woorden toevoegen «en van artikel 4/1, 1 ste lid», na artikel de lid : de woorden toevoegen «en van artikel 4/1, 2 de lid» na artikel 4, 1, 1. Dit advies 2009/03 vult advies 2008/01 van dezelfde Commissie aan.

27 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." Bijlage 3 Advies nr. 2009/04 van 23 november 2009 Arbitragecommissie 25 Wet van 19 december 2005 betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsovereenkomsten Advies over de interpretatie van de termen van artikel 2 van de wet van 19 december 2005 in eigen naam en voor eigen rekening

28 26

29 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." Inleiding De Arbitragecommissie heeft het initiatief genomen om in de loop van haar vergaderingen van 22 juni, 12 oktober en 23 november 2009 het probleem onderzoeken van de interpretatie van de termen in eigen naam en voor eigen rekening bedoeld in artikel 2 van de wet van 19 december 2005 en meer algemeen het probleem van het toepassingsgebied van deze wet. Advies 1) De wettekst Artikel 2 van de wet definieert haar toepassingsgebied als volgt: Deze wet is van toepassing op commerciële samenwerkingsovereenkomsten gesloten tussen twee personen, die elk in eigen naam en voor eigen rekening werken, waarbij de ene persoon het recht verleent aan de andere, die daarvoor een vergoeding van welke aard dan ook, rechtstreeks of onrechtstreeks betaalt, om bij de verkoop van producten of de verstrekking van diensten een commerciële formule te gebruiken onder één of meerdere van de volgende vormen: een gemeenschappelijk uithangbord, een gemeenschappelijke handelsnaam, een overdracht van know how, een commerciële of technische bijstand. 27 2) De termen in eigen naam en voor eigen rekening Reeds vóór de inwerkingtreding van de wet is er in de doctrine een controverse ontstaan over de reikwijdte van het toepassingsgebied van de wet. Sommige auteurs menen dat de onafhankelijkheidsvoorwaarde niet enkel bij de onderhandelingen in de precontractuele fase dient te worden vervuld, maar ook wanneer de overeenkomst is ondertekend. Zo zouden sommige overeenkomsten ambtshalve niet door de wet worden beoogd. Zo wordt bvb. de handelsagent in het kader van de handelsagentuurovereenkomst door de andere partij belast met de verkoop en eventueel het sluiten van overeenkomsten in naam en voor rekening van de principaal. Sommige handelsagentuurovereenkomsten (niet allemaal maar enkel die welke onder de definitie van de handelsagentuurovereenkomst, bepaald door de wet, vallen), verplichten de agent ertoe om zware verbintenissen aan te gaan, wat de door de wetgever gewenste bescherming verantwoordt. In de commissieovereenkomst, die zeer frequent voorkomt op het gebied van de franchise (waar deze overeenkomst, waarvan niemand de kwalificatie als franchiseovereenkomst betwist - aangezien er overdracht is van know how, gebruik van een gemeeschappelijk uithangbord en bijstand van de franchisegever - soms wordt benoemd als commission-affiliation -overeenkomst),

30 voert de agent of de franchisenemer in zijn naam maar voor rekening van een ander, de principaal of de frachisegever, één of meer juridische verrichtingen uit met betrekking tot het verkeer van goederen. Men kan ook denken aan de vrije zaakvoeringsovereenkomst en de verhuur en beheerovereenkomst die soms begrepen zijn in een franchiseovereenkomst. De franchisegevers die deze formule gebruiken, hebben nooit beweerd dat de wet niet van toepassing is op dit type van overeenkomst. 28 Andere auteurs nemen een ander standpunt in: de voorwaarde om in eigen naam en voor eigen rekening op te treden, moet worden onderzocht in de fase die aan het sluiten van de overeenkomst voorafgaat, d.w.z. enkel en alleen in de precontractuele fase. Dit stemt overeen met de bedoeling van de wetgever om in een ruime toepassing van de wet te voorzien in het kader van de onderhandeling van de overeenkomst vóór de ondertekening ervan en niet in het kader van de uitvoering van de overeenkomst na de ondertekening ervan die onderworpen blijft aan het gemeen recht (uitgezonderd de sancties in geval van niet-naleving van de wet in de precontractuele fase). De wijze waarop de persoon die het recht verkrijgt de overeenkomst uitvoert, verandert niets aan de zaak. De voorwaarde om uit eigen naam en voor zijn eigen rekening op te treden, moet worden beoordeeld op grond van de betrekkingen tussen de partijen in de loop van de onderhandelingsfase tot de contractsluiting en niet op grond van de latere betrekkingen met derden in het kader van de uitvoering van de gesloten overeenkomst. De gebruikte woorden beogen in feite de onderlinge onafhankelijkheid van de partijen. Het is nuttig om te herinneren aan de voorgeschiedenis van de wet. Zoals meester Kileste en meester Somers in een artikel gewijd aan deze materie 3 stellen men kan vaststellen dat de commentaar bij de artikelen die de memorie van toelichting begeleidt, aantoont dat de wetgever de overeenkomsten beoogde waarin twee partijen betrokken zijn, die onafhankelijk van elkaar zijn 4. Het is uiteindelijk niet overbodig om te onderstrepen dat de wet aangeeft dat elk van de partijen in eigen naam en voor eigen rekening moet optreden en dat het absurd zou zijn geweest dat de wetgever zou eisen dat degene die het recht verleent in eigen naam en voor eigen rekening zou moeten optreden in het kader van de uitvoering van de overeenkomst: hoe zou het anders kunnen? Zou men zich kunnen voorstellen dat degene die het recht verkrijgt de overeenkomst uitvoert voor een persoon die niet in eigen naam en voor eigen rekening optreedt? Het zou dan volstaan dat al diegenen die het recht verlenen, optreden door bemiddeling van een gevolmachtigde om te ontsnappen aan de toepassing van de wet! In werkelijkheid bestaat deze praktijk niet, maar mocht ze zich algemeen gaan uitbreiden om te kunnen ontsnappen aan de toepassing van de wet, dan zou zij haar doel volledig voorbijschieten. 3 «L information précontractuelle dans le cadre d accords de partenariat commercial», P. Kileste et A. Somers, J. T., n 6221, 22/04/ Doc. Parl. Ch., , doc. 51, n 1687/001, p.6.

31 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." 3) De doelstelling van de wet van 19 december 2005 In de parlementaire werkzaamheden staat te lezen dat het toepassingsgebied van de wet ruim is en in het algemeen de commerciële samenwerkingsakkoorden beoogt waarin twee partijen betrokken zijn die onderling onafhankelijk zijn ongeacht of het natuurlijke personen of rechtspersonen betreft. Deze definitie biedt de mogelijkheid om een groot aantal vormen van commerciële samenwerking af te bakenen om geen discriminatie te maken tussen de verschillende formules 5. Hierruit kan worden afgeleid dat het de intentie van de wetgever was en bijgevolg de geest de wet was om zo veel mogelijk commerciële samenwerkingsvormen te omkaderen. Deze geest moet correct worden omgezet in de feiten. De belangrijkste doelstelling die door de wet wordt nagestreefd is om een commerciële relatie weer in evenwicht te brengen in het voordeel van degene die het recht verkrijgt om een commerciële formule te exploiteren, ten einde hem zo volledig mogelijk te informeren over de rechten en verplichtingen die voortvloeien uit de overeenkomst en over de economische en financiële context waarbinnen deze overeenkomst zich situeert. Bijgevolg zal in elk specifiek geval moeten worden nagegaan om welke activiteit het gaat. Indien de activiteit bestaat in de verkoop van producten of het verstrekken van diensten aan klanten en als de voorwaarden die in artikel 2 van de wet worden bepaald, vervuld zijn (verlening van een recht/gebruik van een commerciële formule: gemeenschappelijk uithangbord en/of gemeenschappelijke handelsnaam en/of overdracht van know how en/of commerciële of technische bijstand / tegen een vergoeding), is de wet van toepassing. 29 4) Voorstel tot wijziging van de wet van 19 december 2005 De leden van de Commissie menen dat elke interpretatie die neerkomt op de beperking van de rechten van de partij die het recht verkrijgt, onder andere door de wet toe te passen zonder haar bepalingen (de plaats van de woorden die elk in eigen naam en voor eigen rekening optreden moet immers in verband worden gebracht met de fase die voorafgaat aan en die leidt tot het sluiten van de overeenkomst en niet met de uitvoeringsfase van de overeenkomst) en zonder de geest ervan (de wet beoogt het onderhandelen van de overeenkomst vóór het sluiten ervan) te respecteren, derhalve dient te worden verworpen. Enkel een interpretatie van de wet conform de doelstellingen die de wetgever wilde, zoals uitgedrukt in de voorbereidende werkzaamheden, is te weerhouden. Om echter alle rechtsonzekerheid te vermijden, zou een tekstverduidelijking moeten worden aangebracht. Het zou gewoon aan te bevelen zijn om artikel 2 van de wet te wijzigen door de woorden in eigen naam en voor eigen rekening die inderdaad overbodig zijn, te schrappen. Hierdoor zou een einde kunnen worden gesteld aan de controverse tussen juridische auteurs en zou kunnen vermeden worden dat diegenen voor wie de wet bedoeld is via juridische kunstgrepen zouden ontsnappen aan de toepassing ervan ten koste van die personen die de wetgever wil beschermen. 5 Doc. Parl. 51, 1687/001, p.6.

32 Bijlage 4 Samenstelling van de Arbitragecommissie op 1 januari 2010 Effectieve leden Plaatsvervangende leden Vertegenwoordigers van de personen die het recht op het gebruik van een formule van commerciële samenwerking verkrijgen Luc ARDIES (UNIZO) Jennifer MAUS (UCM) Antoon SCHOCKAERT (UNIZO) Clarisse RAMAKERS (UCM) Vertegenwoordigers van de personen die het recht op het gebruik van een formule van commerciële samenwerking verlenen Nathalie RAGHENO (FEB) Didier DEPREAY (FBF) Charles GHEUR (FEB) Nathalie PINT (FEDIS) 30 Deskundigen Pierre DEMOLIN Marc GERON Els VAN POUCKE Geert ZONNEKEYN Vertegenwoordigers van de Economie, K.M.O., Middenstand en Energie Francis DERYCKERE Philippe LENGLER Geneviève TOMSON Stefaan DE VOS

33 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." BIJLAGE 5 Data van de vergaderingen 12 januari april mei juni oktober november december

34 32

35

36 Vooruitgangstraat 50 B-1210 Brussel Ondernemingsnummer: