Restitutie van lozingsrecht Gemeente Zaanstad Dienst Publiek

Transcriptie

1 Rapport Gemeentelijke Ombudsman Restitutie van lozingsrecht Gemeente Zaanstad Dienst Publiek 18 juni 2008 RA Samenvatting Een man woont al 25 jaar op hetzelfde adres in Zaanstad. Zijn woning is niet aangesloten op de gemeentelijke riolering. Hij loost op de achter zijn woning gelegen sloot van het Hoogheemraadschap. Toch heeft de gemeente jarenlang lozingsrecht in rekening gebracht. In 1994 vraagt hij vrijstelling, maar dit verzoek wordt niet gehonoreerd. In 2004 dient de man een bezwaarschrift in tegen de aanslagen van 1993 tot en met Dit leidt ertoe dat de gemeente erkent dat er onrechtmatig belasting geheven is. De aanslagen over de jaren 2002, 2003 en 2004 worden ambtshalve terugdraait. Omdat de man ook het geld van de voorgaande jaren terug wil, wendt zich tot de rechtbank en het gerechtshof. Op formele gronden komen zij niet aan een inhoudelijke beoordeling van de zaak toe. De man legt de zaak daarom aan de ombudsman voor. Die verneemt dat de gemeente het beleid hanteert dat de restitutietermijn maximaal drie jaar is. Vijf jaar is weliswaar ook mogelijk, maar niet in Zaanstad. De daarvoor gegeven argumenten overtuigen niet. Naar het oordeel van de ombudsman heeft de gemeente in strijd met het vereiste van redelijkheid gehandeld. De ombudsman ziet aanleiding een aanbeveling aan zijn oordeel te verbinden. Verder acht de ombudsman het onbegrijpelijk dat er geen deugdelijker controle heeft plaatsgevonden of andere bewoners aan de Zuiddijk in een vergelijkbare positie verkeren als deze man. Daarom heeft hij ook op dit punt een aanbeveling gedaan. Oordeel De onderzochte gedraging is onbehoorlijk.

2 Pagina : 2/8 Aanbeveling Het College van Burgemeester en Wethouders wordt verzocht te bevorderen dat - zowel in het vervolg als in het geval van verzoeker - een restitutietermijn wordt gehanteerd van vijf jaar én dat ter plaatse (fysiek) wordt gecontroleerd of de overige bewoners van de Zuiddijk al dan niet terecht zijn aangeslagen voor lozingsrecht.

3 Pagina : 3/8 Verzoek Het verzoek tot onderzoek is op 6 december 2007 op het spreekuur ingediend en betreft de gemeente Zaanstad, Dienst Publiek. Het gevraagde onderzoek heeft betrekking op: het restitueren van ten onrechte betaald lozingsrecht. Bevindingen achtergrond van het verzoek Verzoeker woont al 25 jaar op de Zuiddijk in Zaandam en loost op de achter zijn woning gelegen sloot. Deze sloot wordt beheerd door het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Hoewel verzoeker niet loost op het gemeentelijke riool, is hem jarenlang lozingsrecht in rekening gebracht. Naar achteraf blijkt, ten onrechte. In 1994 heeft verzoeker de gemeente verzocht hem vrij te stellen van deze betalingsverplichting. Dit verzoek is destijds niet gehonoreerd. Op 6 augustus 2004 dient verzoeker een bezwaarschrift in tegen de aanslagen over de periode 1993 tot en met Een en ander leidt uiteindelijk tot een procedure bij het gerechtshof Amsterdam. Tijdens die procedure verklaart de heffingsambtenaar van de gemeente dat het bij verzoeker jarenlang fout is gegaan en dat het lozingsrecht ten onrechte is geheven. Het is echter in het belang van de gemeente dat aanslagen op een gegeven moment vaststaan. Artikel 3 Beleidsregels ambtshalve vermindering gemeentelijke belastingen gemeente Zaanstad bepaalt de termijn voor restitutie, namelijk drie jaar. De gemeente heeft de aanslagen voor de jaren 2002, 2003 en 2004 ongedaan gemaakt. Omdat verzoekers bezwaarschrift niet binnen de daarvoor gestelde termijn was ingediend, kan het gerechtshof de aanslag niet inhoudelijk beoordelen en evenmin de toepassing van beleidsregels toetsen 1. Wel overweegt de Belastingkamer het volgende: Tijdens de zitting is het Hof gebleken dat de aanslagen lozingsrecht ten onrechte zijn opgelegd. Het staat vast dat belanghebbende niet was aangesloten op het gemeentelijke riool en niet loosde op gemeentelijk water in de jaren Het is ongewenst dat aanslagen worden opgelegd zonder wettelijke grondslag (dan wel een grondslag van een lagere regelgever) en dat slechts op verzoek de geheven belasting wordt teruggegeven. Het Hof ziet echter geen mogelijkheid om hier in te grijpen.. Verzoeker kan zich er niet in vinden dat de gemeente niet overgaat tot restitutie vanaf 1994 en wendt zich tot de ombudsman. Deze vraagt de gemeente onder meer hoe de termijn van drie jaar tot stand is gekomen, en waarom geen aansluiting gezocht is bij de voorschriften inzake ambtshalve verminderingen of teruggaven 2 van de staatssecretaris van Financiën die een periode van vijf jaar hanteert. 1 Uitspraak van de Belastingkamer van het Hof Amsterdam van 7 september 2007 kenmerk 06/ Voorschriften inzake het ambtshalve verlenen van verminderingen of teruggaven; Resolutie van de staatssecretaris van Financiën van 25 maart 1991 nr. DB 89/735 Zie Bijlage bij dit rapport.

4 Pagina : 4/8 reactie van Dienst Publiek De gemeente geeft aan dat de termijn waarbinnen zij restitutie verleent, is gebaseerd op de bevoegdheid waarbinnen zij wettelijk gezien een eerste aanslag mag opleggen, te weten drie jaar. Deze termijn is vastgelegd in het ambtshalve beleid van de gemeente 3. De gedachte is dat de termijn voor het uit eigen beweging teruggeven van belasting gelijk is aan de termijn waarbinnen alsnog een eerste aanslag opgelegd kan worden. Modelbepalingen van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten geven gemeenten een zekere keuzevrijheid; Zaanstad heeft gekozen voor drie jaar. Een navorderingstermijn van vijf jaar ziet op aanslagen die zijn opgelegd, maar te laag blijken te zijn. In theorie kan de gemeente deze termijn hanteren, maar in de praktijk wordt in Zaanstad maar over één jaar nagevorderd. De gedachte hierachter is dat bij gemeentelijke belastingen snel te bepalen is hoe hoog de belastingplicht is. De gemeente is niet voornemens om over de jaren die buiten de ambtshalve termijn vallen restitutie toe te passen. Op de vraag van de ombudsman of de gemeente alle woningen aan de Zuiddijk gecontroleerd heeft op de belastingplicht voor lozingsrecht, antwoordt het sectorhoofd Belastingen bevestigend. De dijk is eigendom van het Hoogheemraadschap en loopt als een lang lint door de gemeente. Er zijn verschillende lozingsvormen. Erachter komen wie nu exact waarop loost [riool, geen riool, septic tank met wel/geen overstort, overstort in gemeentewater, rijkswater of water van het waterschap] is een lastig proces geweest. Als er nog objecten zijn waarvan de lozing door ons onjuist is beoordeeld, dan staat voor de cliënt de normale weg open om bezwaar te maken tegen de aanslag. De controle heeft plaatsgevonden op basis van beheerinformatie [onder andere het Geosysteem]. De afzonderlijke adressen zijn niet fysiek ter plaatse gecontroleerd. reacties op bevindingen Het resultaat van het onderzoek is als verslag van bevindingen naar verzoeker en naar de dienst gestuurd teneinde een nadere reactie mogelijk te maken. Verzoeker deelt mee dat buren van hem, die in dezelfde omstandigheden verkeren als hij wederom een aanslag lozingsrecht 2008 hebben ontvangen. Er is bezwaar aangetekend. Behoorlijkheidsvereisten De ombudsman toetst de gedragingen van gemeentelijke instanties aan behoorlijkheidsvereisten. In dit onderzoek is getoetst aan het vereiste van redelijkheid. Overwegingen Het vereiste van redelijkheid houdt in dat bestuursorganen de in het geding zijnde belangen tegen elkaar afwegen en dat de uitkomst hiervan niet onredelijk is. Dit brengt ook mee dat gemeenten bij het maken van beleidskeuzes geen situatie in het leven roepen van ongelijkheid in de positie van de burger tegenover die van de gemeente. 3 Beleidsregels ambtshalve vermindering gemeentelijke belastingen gemeente Zaanstad zie Bijlage

5 Pagina : 5/8 Verzoeker beklaagt zich erover dat hij van 1993 af ten onrechte is aangeslagen voor lozingsrecht en dat hij maar voor drie jaar (2002, 2003 en 2004) ambtshalve teruggaaf heeft gekregen. De gemeente voert aan, onder verwijzing onder meer naar modelbepalingen van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, voor ambtshalve vermindering een eigen beleid te hebben ontwikkeld met een maximale restitutietermijn van drie jaar. De daarvoor door de gemeente gegeven motivering overtuigt niet. Immers, de wettelijke basis van de ambtshalve vermindering ligt in artikel 65 van de Algemene wet inzake rijksbelastingen 4 die zowel voor gemeenten als voor de rijksoverheid geldt. Met de Nationale ombudsman 5 is de gemeentelijke ombudsman van oordeel dat het wenselijk is dat gemeenten bij de heffing en invordering van gemeentelijke belastingen aansluiting zoeken bij de resolutie die geldt voor de rijksbelastingen en uitgaat van een vijf-jaarstermijn. Ook de VNG is van mening dat het om inhoudelijke redenen en omwille van de duidelijkheid voor de burger wenselijk is dat de verschillende overheden zo veel mogelijk hetzelfde beleid voeren. De gemeente voert op dit punt aan dat de drie-jaarstermijn gebaseerd is op de wettelijke bepaling dat een aanslag slechts mag worden opgelegd voor zover er nog geen drie jaren na het ontstaan van de belastingschuld zijn verstreken. Daarmee gaat de gemeente voorbij aan de hiervoor genoemde termijn van vijf jaar waarbinnen op voet van de Awr te weinig geheven belasting kan worden nagevorderd dan wel nageheven. Daardoor is sprake van een situatie van ongelijkheid in de positie van de burger tegenover die van de gemeente. Immers, in de situatie dat te weinig belasting is geheven kan de gemeente een periode van vijf jaar teruggaan terwijl in de spiegelsituatie dat te veel belasting is geheven slechts ambtshalve vermindering wordt verleend over drie jaar. De zienswijze van de gemeente dat in de praktijk maar over een jaar wordt teruggevorderd, overtuigt niet. Al met al is het redelijkheidsvereiste geschonden. Terzijde merkt de ombudsman op het onbegrijpelijk te vinden dat de gemeente zich op het standpunt stelt dat er geen aanleiding was om fysiek ter plaatse alle afzonderlijke adressen aan de Zuiddijk te controleren en dat er altijd nog bezwaar gemaakt kan worden. Niet alleen staat vast dat de gemeente aanslagen heeft opgelegd zonder enige wettelijke grondslag, maar de gemeente wist dat al in augustus Desondanks liet de gemeente na deugdelijk te onderzoeken of ook andere bewoners aan de Zuiddijk ten onrechte aangeslagen zijn voor lozingsrecht. De ombudsman ziet in het bovenstaande aanleiding een aanbeveling aan zijn oordeel te verbinden om de restitutietermijn te verlengen en deugdelijk onderzoek te doen naar de aanslagen lozingsrecht voor de bewoners aan de Zuiddijk. Oordeel De onderzochte gedraging is onbehoorlijk. 4 zie Bijlage 5 rapport 2003/412 van de Nationale ombudsman zie Bijlage

6 Pagina : 6/8 Aanbeveling Het College van Burgemeester en Wethouders wordt verzocht te bevorderen dat - zowel in het vervolg als in het geval van verzoeker - een restitutietermijn wordt gehanteerd van vijf jaar én dat ter plaatse (fysiek) wordt gecontroleerd of de overige bewoners van de Zuiddijk al dan niet terecht zijn aangeslagen voor lozingsrecht.

7 Pagina : 7/8 Bijlage Regelgeving 1. Algemene wet inzake de rijksbelastingen Artikel 11 lid 3 De bevoegdheid tot het vaststellen van de aanslag vervalt door verloop van drie jaren na het tijdstip waarop de belastingschuld is ontstaan. Indien voor het doen van aangifte uitstel is verleend, wordt deze termijn met de duur van dit uitstel verlengd. Artikel 65 lid 1 Een onjuiste belastingaanslag of beschikking kan door de inspecteur ambtshalve worden verminderd. Een in de belastingwet voorziene vermindering, ontheffing of teruggaaf kan door hem ambtshalve worden verleend. 2. voorschriften inzake het ambtshalve verlenen van verminderingen of teruggaven (Resolutie van de staatssecretaris van Financiën van 25 maart 1991, nr. DB 89/735) Geen ambtshalve vermindering wordt verleend als ten tijde van het ontvangen van het bezwaar- of verzoekschrift de vijfjaarstermijn is verstreken. 3. Beleidsregels ambtshalve vermindering gemeentelijke belastingen gemeente Zaanstad Geen ambtshalve vermindering wordt verleend als ten tijde van het ontvangen van het bezwaar- of verzoekschrift de driejaarstermijn is verstreken. 4. in het rapport 2003/412 overwoog de Nationale ombudsman onder meer het volgende: 4..De argumenten van de staatssecretaris van Financiën op basis waarvan is gekozen voor de vijfjaarstermijn zijn gelegen in afstemming op de termijn waarbinnen op de voet van de Awr te weinig geheven belasting kan worden nagevorderd onderscheidenlijk nageheven. De gemeente heeft gewezen op een besluit van het college van burgemeester en wethouders waarin de gedragslijn is vastgelegd dat bij ambtshalve herziening van belastingaanslagen wordt teruggekomen op ten hoogste drie belastingjaren. De drie-jaarstermijn is, zo blijkt uit het besluit gebaseerd op de wettelijke bepaling dat een aanslag slechts mag worden opgelegd voor zover er nog geen drie jaren na het ontstaan van de belastingschuld zijn verstreken. Daarmee gaat de gemeente voorbij aan de hiervoor genoemde termijn van vijf jaar waarbinnen op de voet van de Awr te weinig geheven belasting kan worden nagevorderd onderscheidenlijk nageheven. Daardoor is sprake van een situatie van ongelijkheid in de positie van de burger tegenover die van de gemeente. Immers, in de situatie dat te weinig is geheven kan de gemeente een periode van vijf jaar teruggaan terwijl in de spiegelsituatie dat

8 Pagina : 8/8 te veel belasting is geheven slechts ambtshalve vermindering wordt verleend over drie jaar. Uit het vorenstaande volgt dat het niet redelijk is dat de gemeente het verzoek om ambtshalve vermindering heeft afgewezen.