Bijeenkomst Commissie Duurzaamheidsvraagstukken Biomassa 21 juni 2013 Amersfoort

Transcriptie

1 Bijeenkomst Commissie Duurzaamheidsvraagstukken Biomassa 21 juni 2013 Amersfoort De Commissie Duurzaamheidsvraagstukken Biomassa (Commissie Corbey) heeft de afgelopen jaren een groot aantal adviezen over de verduurzaming van biomassa in de economie uitgebracht aan het kabinet. Deze adviezen zijn vrijwel allemaal unaniem goedgekeurd en genieten een breed draagvlak. De aanbevelingen in de adviezen zijn daarom vaak overgenomen door het kabinet. De visie van de Commissie Corbey speelt dus een belangrijke rol bij het bepalen van het Nederlandse beleid ten aanzien van de verduurzaming van biomassa. Het was niet altijd gemakkelijk om tot consensus te komen in de Commissie Corbey. De belangen aan tafel zijn immers groot, en door de brede samenstelling van de commissie hebben we te maken gehad met zeer uiteenlopende visies. Toch hebben we een aantal adviezen kunnen uitbrengen over zeer verschillende aspecten van het verduurzamen van biomassa. Deze kunt u bekijken op onze website Maar de discussie rondom biomassa gaat door, en de Commissie Corbey is nog niet klaar. Er liggen nog veel vraagstukken op tafel. Deze moeten we oplossen om tot een succesvolle, duurzame biobased economy te komen. De Staatssecretaris van IenM heeft de commissie daarom opnieuw verlengd met twee jaar. Gelukkig staat de Commissie Corbey niet alleen. Op een druk bezochte vrijdagmiddag 21 juni, met deelnemers vanuit alle geledingen van de biobased economy, hebben we op enthousiaste wijze kunnen zoeken naar de juiste weg richting duurzame biomassa. Dat leverde een groot aantal ideeën en vragen op, die de Commissie Corbey zal gebruiken in de komende periode. We begonnen de middag met een korte terugblik op de afgelopen periode, gevolgd door een column, waarna we met de hele zaal vooruitkeken naar de komende periode. 1

2 Terugblik In een aantal geanimeerde discussies kijkt de dagvoorzitter Ruben Maes met Dorette Corbey en een aantal leden van de commissie met de zaal terug op de adviezen die de commissie de afgelopen jaren heeft uitgebracht. Drie adviezen, over drie uiteenlopende onderwerpen komen aan bod. Eerst kwaliteit, dan kwantiteit Annemarie van der Rest (Shell) en Danielle de Nie (Natuur en Mileu) bespreken dit advies, waarvan de centrale gedachte luidt: eerst moet de duurzaamheid van biomassa worden geregeld, voordat je deze op grote schaal gaat inzetten. Het advies richtte zich vooral op biobrandstoffen, maar dit idee heeft aan de basis gestaan van veel latere adviezen. Hier lag overigens een pittige discussie aan ten grondslag, want het verzekeren van kwaliteit betekent, zoals de titel van het advies al doet vermoeden, minder mogelijkheden om de kwantiteit te laten toenemen. Dat levert op korte termijn omzetderving op, maar garandeert dat je niet nu, en ook niet later, problemen ten aanzien van de duurzaamheid krijgt. Of zoals Annemarie het verwoordde: Natuurlijk hadden we kwantiteit voor kwaliteit kunnen laten gaan. Maar de boemerang was hoe dan ook weer bij ons teruggekeerd, en dan was het probleem alleen maar groter geworden. Sociale verantwoordelijkheid In dit recente advies heeft de Commissie Corbey het kabinet aangespoord te kijken naar de sociale effecten van de teelt van biobrandstoffen, vooral in ontwikkelingslanden. Sander van Bennekom (Oxfam Novib) en Dominic Boot (VNPI) brengen naar voren waarom dit advies is uitgebracht. Bij de Europese Commissie lijkt de urgentie om problemen op dit terrein aan te pakken nog niet erg groot. We hebben het hier echter over een door de overheden gecreëerde markt, waardoor er een zekere verantwoordelijkheid valt te verwachten van de EU en haar lidstaten. We kunnen vanuit Europa niet op detail gaan voorschrijven hoe andere landen hun sociaal beleid vormgeven. Wel kunnen we waarborgen dat sociale stakeholders met Free Prior and Informed Consent betrokken zijn bij de ontwikkeling van hun regio. En ook bedrijven kunnen een belangrijke rol spelen. Dat betekent niet alleen dat negatieve effecten worden 2

3 voorkomen, maar juist dat de lokale positieve effecten van biobrandstofproductie zo goed mogelijk ten gunste kunnen komen van de bevolking. Duurzame biomassa in de chemiesector We hebben elkaar inmiddels leren kennen, en het gaat steeds beter, aldus Peter Paul Schouwenberg (RWE Essent). Volgens hem en Rop Zoetemeyer (Corbion) stonden de energieen de chemiesector in het verleden op gespannen voet met elkaar omdat ze beiden biomassa nodig hebben, maar door een broederlijke omhelzing laten de heren zien dat de tijden zijn veranderd. Het is belangrijk om te kijken hoe biomassa het best kan worden ingezet: voordat houtresten worden verbrand, kan de chemiesector er nog waardevolle eiwitten uithalen. Het betaalbaar scheiden van de componenten is echter gemakkelijker gezegd dan gedaan. In het advies Duurzame biomassa in de chemiesector laat de Commissie Corbey zien dat door goed gebruik van biomassa in de verschillende sectoren er grote kansen liggen voor de duurzame biobased economy. Column Pier Vellinga (Wageningen Universiteit) zet de deelnemers in een prikkelende column nog even aan het denken over de beschikbaarheid van biomassa. Vaak worden immers vragen gesteld bij alle fantastische mogelijkheden van de biobased economy, want is er wel genoeg biomassa voorhanden? Moet deze niet vooral worden gebruikt om de groeiende wereldbevolking te voeden? Dit zijn terechte vragen volgens Pier, maar hij pleit ervoor dat we ons niet moeten laten inperken door de huidige mogelijkheden. Hij schetst ons een beeld dat in potentie een stuk oceaan ter grootte van Portugal voldoende voedsel kan leveren voor iedereen op de wereld. Maar dit vereist wel de nodige ontwikkeling. We zouden ons dan ook niet moeten richten op het laag houden van de voedselprijzen, maar op het stimuleren van landbouwontwikkeling (via hogere prijzen) om zo voldoende voedsel te produceren, met instandhouding van de natuur, en met mogelijkheden voor de biobased economy. Vooruitkijken Ter afsluiting was het de beurt aan alle deelnemers in de zaal. Welke punten moeten volgens ú de komende jaren op de agenda komen bij de Commissie Corbey, om de biobased economy verder te verduurzamen? Aan ideeën ontbrak het u gelukkig bepaald niet, het bleek eens te meer hoe divers het thema biobased economy wel niet is. We hebben echter gemerkt dat de suggesties zich toespitsten op vijf thema s. Hieronder kunt u zien welke dat zijn. 1) Zorg voor efficiënte, duurzame productieketens Een goed functionerende biobased economy bestaat uit een groot aantal uiteenlopende sectoren die gezamenlijk gebruik maken van efficiënte productieketens. Het valt echter nog niet mee om deze samenwerking tot stand te brengen. De vraag is wat ervoor nodig is om de motor van de biobased economy goed op gang krijgen. Hoe kunnen we de economie zo inrichten dat op termijn een gestructureerd push- en pull-beleid ontstaat waardoor de biobased economy gaat draaien? 3

4 De potentie van het MKB wordt tot nu toe niet genoeg gebruikt. Welke instrumenten zijn nodig om te zorgen dat juist hier duurzame groene groei gaat plaatsvinden? Het is belangrijk dat er veel aandacht is voor de duurzaamheidsrisico s van de biobased economy. Het moet echter niet zo zijn dat innovatie onnodig wordt afgeschrikt, gezien de kansen die de biobased economy op de lange termijn biedt. Er is nog altijd veel regelgeving die de integratie van ketens in de weg zit. Om het bedrijfsleven zicht te laten krijgen op de kansen die er liggen op het gebied van de benutting van biomassa, moet er een overzicht worden gecreëerd van de (in de EU) beschikbare biomassa. Kan de overheid met een beleid van duurzaam inkopen voldoende stimulans bieden om de biobased economy op gang te brengen? 2) Stimuleer de vraagkant van de biobased economy Hoe goed de biobased ketens ook worden ingericht, een duurzame biobased economy zal alleen succesvol kunnen zijn als er voldoende vraag is naar de producten die erdoor worden geleverd. Er bestaat een zekere drempel, omdat de prijzen vaak hoger zijn dan bij alternatieven. Bij de consument is er nog weinig kennis over duurzame biobased producten en de voordelen ervan. De volgende aspecten zijn hierbij van belang: Hoe wordt de consument overgehaald om daadwerkelijk meer te betalen voor een beter, biobased product? Hoe slagen we erin de consument minder afval te laten produceren en verspilling tegen te gaan, zodat er meer biomassa overblijft voor de biobased economy (zelfs al zullen er dan minder reststromen beschikbaar zijn)? Fiscale maatregelen kunnen veel betekenen bij het beïnvloeden van consumentengedrag. Welke zijn de meest effectieve, en ook haalbaar? Kan de overheid op effectieve wijze het goede voorbeeld geven door meer duurzaam biobased te gaan inkopen? 3) Benut afval- en reststromen optimaal Steeds meer afval- en reststromen kunnen worden ingezet in de biobased economy. Dit is een goede ontwikkeling richting de circulaire economie, waarin grondstoffen meerdere malen worden gebruikt. Maar zelfs afval is schaars. Hoe kunnen we de stromen die er zijn zo goed mogelijk benutten? Er zitten risico s aan het afhankelijk zijn van reststromen uit het buitenland, omdat het aanbod ervan lang niet altijd zeker is. Hoe worden productieprocessen zo ingericht dat er voldoende substitutie is voor deze reststromen? Afvalwetgeving moet nog veel meer dan nu worden ingericht op het beschouwen van afval als een potentieel nuttige grondstof die weer terug de economie in mag gaan. Veel van deze stromen, vooral die van consumenten, zijn erg diffuus. Om deze goed te benutten moet het scheiden ervan in monostromen worden gestimuleerd, en lokale kleinschalige benutting ervan. 4

5 4) Garandeer de duurzaamheid van de biobased economy De voordelen van het succesvol ontwikkelen van biobased voor de Nederlandse economie zijn legio, zeker indien we erin slagen de beschikbare biomassa optimaal te benutten. Echter, op termijn heeft de biobased economy alleen een toekomst als de duurzaamheid ervan goed geborgd wordt. Het besef hiervan dringt gelukkig steeds beter tot de samenleving door, maar aandacht hiervoor blijft essentieel. Het was natuurlijk altijd al zo, maar het wordt steeds duidelijker hoe sterk de verbondenheid is van de vele sectoren die met biobased werken. Voedsel, bio-energie, chemie etc. zijn uiteindelijk allemaal van hetzelfde ecosysteem afhankelijk. Hoe zorgen we ervoor dat we met goede, integrale oplossingen voor de duurzaamheidsproblematiek komen, in plaats van teveel op afzonderlijke sectoren te focussen? Er moet bovendien worden gekeken naar de duurzaamheid van sectoren die een concurrerend alternatief vormen voor de biobased economy, in het bijzonder die van fossiele grondstoffen. Houd oog voor alle duurzame toepassingen van biomassa. Zo worden in het huidige Europese beleid tweede en derde generatie biobrandstoffen geprefereerd boven eerste generatie, omdat deze duurzamer zouden zijn. Er zijn echter wel degelijke goede eerste generatie biobrandstoffen, terwijl meer geavanceerde biobrandstoffen niet zonder meer duurzamer zijn. Duurzaamheid is op de lange termijn onmisbaar om een succesvolle economie te blijven garanderen. Hoe kan het begrip duurzaamheid daarom optimaal worden geïntegreerd in het marktsysteem? Wettelijk gezien wordt duurzaamheid bij voorkeur geregeld op Europees niveau. Als Brussel echter verzaakt (zoals bij vaste biomassa) moet de Nederlandse overheid actief op zoek naar samenwerking met de buurlanden om te voorkomen dat verschillende soorten nationale regelgeving ontstaan. Certificering is een succesvolle manier om duurzaamheid van producten en processen te garanderen zonder dat de overheid zich er al te veel mee bemoeit. Hoe zorgen we er echter voor dat de certificeringssystemen die gebruikt worden, ook daadwerkelijk duurzaam zijn? Zelfs wanneer de certificering in orde is, dan kan er nog veel misgaan wanneer er illegale winning plaatsvindt van bijvoorbeeld hout. Kunnen we ervoor zorgen dat dit soort praktijken (buiten de EU) niet meer voorkomen? Biobased producten, en de productie ervan, is vaak heel anders van aard dan de fossiele producten die ze vervangen. Deze bieden kansen om de veiligheid van de chemie, en mogelijke gezondheidseffecten van materialen, te verbeteren. Om de ecologische voetafdruk van de biobased economy te beperken, moet land optimaal worden benut. Ook in de EU is hier nog voldoende winst te behalen, door het beter gebruiken van arme en gedegradeerde gronden. 5

6 5) Zorg dat de biobased economy een stimulans wordt voor ontwikkelingslanden Er is veel aandacht op de risico s van de winning van biobased grondstoffen in ontwikkelingslanden. Thema s als landgrabbing en voedselzekerheid zijn ernstig en krijgen daarom veel aandacht. Biobased biedt echter, mits duurzaam, juist ook veel kansen voor deze landen. Een boeiende case study is te zien in de film Mapping our future (gesubsidieerd door het overheidsprogramma Duurzame Biomassa Mondiaal van AgentschapNL), te zien op De agrarische productie van biomassa is de belangrijkste pijler onder de economie van veel ontwikkelingslanden. Zijn voedselprijzen daarom juist niet te laag, en zouden hogere prijzen niet juist kunnen leiden tot meer investeringen? Hoe zorgen we ervoor dat er, naast exportgerichte grootschalige biomassaproductie, de duurzame kleinschalige biobased economy wordt gestimuleerd, waar juist lokale gemeenschappen direct voordeel van kunnen hebben? Het bestuur in deze landen, zowel nationaal als lokaal, is een essentiële schakel. Hoe bereiken we dat juist ons bedrijfsleven erin slaagt om met de lokale autoriteiten een degelijke infrastructuur opzet zoals een goede ruimtelijke ordening? Blijf op de hoogte! De Commissie Corbey bedankt u hartelijk voor uw komst en de deskundige, geïnspireerde input die u heeft geleverd. We maken hier graag gebruik van in de komende periode. Om ervoor te zorgen dat de discussie op gang blijft, zouden we graag met u in contact blijven. We zullen u via een nieuwsbrief op de hoogte houden van onze activiteiten. En vooral doen we bij het opstellen van de adviezen graag een beroep op uw kennis en ervaring, om te zorgen dat de aanbevelingen aan het kabinet zo scherp mogelijk zijn, én praktisch uitvoerbaar. 6