DIEETANAMNESE BIJ KINDEREN MET VOEDSELOVERGEVOELIGHEID (NEDERLANDSE VERSIE)

Transcriptie

1 DIEETANAMNESE BIJ KINDEREN MET VOEDSELOVERGEVOELIGHEID (NEDERLANDSE VERSIE) Anamnese en koppeling Interpretatie Anamnese Tests en Diagnostiek -Symptoom & atopie geschiedenis -Relatie leggen voeding & symptomen -Voedingsmiddelen gegeten en vermeden -Dieet en voeding -Symptomen -Gerapporteerde uitlokkende voeding -Koppeling voeding & specifieke allergenen -Kruisreactiviteit -Testalgoritme -Voorlopige diagnose en behandelplan Behandeling of door-verwijzing

2 Inhoudsopgave INTRODUCTIE 3 Hoe dit instrument te gebruiken 3 Definities Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Afkortingen ANAMNESE EN RELATIE LEGGEN MET SYMPTOMENFOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. Symptomen en atopie geschiedenis Relatie leggen tussen voedingsmiddelen en symptomen Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Voedingsmiddelen momenteel gegeten en vermeden 12 Dieet en voeding Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. INTERPRETATIE VAN ANAMNESE FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. Interpretatie van symptomen 14 Interpretatie van gerapporteerde uitlokkende voedingsmiddelen 15 Koppeling eten van voedingsmiddelen met specifieke allergenenfout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Kruisreacties tussen voedingsmiddelen en inhalatieallergenen 26 TESTS EN DIAGNOSTIEK 28 Testalgoritme (1-3) Welke test en wanneer 28 Testalgoritme Oraal Allergie Syndroom Algoritme (21) Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Allergie, voedings- en dieetplan 30 REFERENTIES BIJLAGEN Bijlage A. Werkgroepleden FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Dieet anamnese kinderen NdJ Page 2 of 34

3 Introductie De voedselallergierichtlijnen van de "European Academy of Allergy and Clinical Immunology" (EAACI) stellen, dat de op allergie gerichte dieetanamnese essentieel is voor het vaststellen van een vermoeden van de diagnose voedselallergie, onderliggende mechanismen en uitlokkende voedingsmiddelen. Om die reden heeft de Allied Health Interest groep van de EAACI een Task Force opgericht (zie Appendix A) voor de ontwikkeling van een instrument gericht op de dieetanamnese bij voedselovergevoeligheid bij kinderen. Dit instrument moet de ontwikkeling van een systematische en gestandaardiseerde benadering voor de diagnostiek van kinderen met een verdenking van voedselallergie ondersteunen. Tevens is het een hulpmiddel bij het bepalen van een optimale behandeling en de ontwikkeling van zorgrichtlijnen. Hoe dit instrument te gebruiken Dit instrument is ontworpen als hulp bij de diagnostiek van voedselovergevoeligheid en om vast te stellen wanneer verwijzing naar een allergoloog en/of diëtiste met aandachtsgebied voedselovergevoeligheid nodig is. Kinderen die zich presenteren met een mogelijke voedselallergie zijn extra kwetsbaar voor groeiverstoring en deficiënties in de voeding, en behoeven daarom optimale diagnostiek en behandeling. Dit instrument is niet beroeps-specifiek, maar kan gebruikt worden door iedereen die minder ervaren is in het afnemen van een dieetanamnese bij voedselallergie, of als een geheugensteun voor meer ervaren beroepsbeoefenaren. Ook kan het worden gebruikt in het onderwijs over voedselallergie aan zorgverleners. Definities Atopie Voedselallergie (VA) Een persoonlijke en/of familie gerelateerde aanleg, zich meestal uitend in de jeugd of adolescentie, voor sensibilisatie en aanmaak van IgE antilichamen in reactie op alledaagse blootstelling aan allergenen, meestal proteïnes Een ongewenste immunologische reactie op voeding, gemedieerd door specifiek IgE (IgEgemedieerd), of celgemedieerde mechanismen (niet-ige-gemedieerd), of beide IgE-gemedieerd VA Niet-IgE-gemedieerd VA Gemedieerd door immunoglobuline E gemedieerd en gezien als een fenotypische expressie van atopie, samen met (of in afwezigheid van) atopisch eczeem, allergische rhinitis en/of astma Celgemedieerde allergie die zich voornamelijk uit in maag-darm gerelateerde symptomen in reactie op de inname van een voedselallergeen Dieet anamnese kinderen NdJ Page 3 of 34

4 Afkortingen VA VO PFS FPIES Voedselallergie Voedselovergevoeligheid Pollen-Food Syndrome Food Protein-Induced Enterocolitis Syndrome Dieet anamnese kinderen NdJ Page 4 of 34

5 Anamnese en koppeling Symptoom & atopie geschiedenis Koppeling voeding & symptomen Voedingsmiddelen gegeten en vermeden Dieet en voeding Anamnese en koppeling met voeding Symptomen en Atopische geschiedenis * Geeft noodzaak aan voor doorverwijzing naar een allergiespecialist en/of beoordeling door diëtist 1 Naam:. Leeftijd jongen/meisje Lengte Gewicht 2 HUIDIGE symptomen (1-3) symptomen) en wijze van presentatie (Kruis hokje aan of omcirkel relevante Huid: blozen/erytheem, jeuk, urticaria, angio-oedeem*, eczeem* Patroon - Onderbroken (eenmalig, wekelijks, maandelijks, jaarlijks) OF Voortdurend Mond-keelholte jeuk, zwelling (lippen, tong, keelholte), stemveranderingen (larynxoedeem)*, keelzwelling* Patroon - Onderbroken (eenmalig, wekelijks, maandelijks, jaarlijks) OF Voortdurend Maag-darm: Dysfagie, acute buikpijn, kolieken, misselijkheid, braken, diarree, frequente brijige ontlasting, bloed of slijm in ontlasting*, gastro-oesofageale refluxziekte, perianale roodheid, overstrekken Patroon - Onderbroken (eenmalig of wekelijks, maandelijks, jaarlijks) OF Voortdurend Bovenste en onderste luchtwegen: conjunctivitis, jeukende neus, niezen, rinorroe met of zonder conjunctivitis, hoesten, druk op de borst*, piepen*, kortademigheid*, stridor* Patroon - Onderbroken (eenmalige gebeurtenis of wekelijks, maandelijks, jaarlijks) OF Voortdurend Cardiovasculair duizeligheid, hypotensie, tachycardie, hypotonie (slapte) Patroon - Onderbroken (eenmalig, wekelijks, maandelijks, jaarlijks) OF Voortdurend *Anafylaxie (4,5) meer orgaansystemen betrokken, bijv. huidsymptomen + ademhalings- of cardiovasculaire symptomen, of twee of meer symptomen van verschillende orgaansystemen Andere - Bleekheid, vermoeidheid, achterblijvende groei* of andere condities: Patroon - Onderbroken (eenmalige of wekelijks, maandelijks, jaarlijks) OF Voortdurend Dieet anamnese kinderen NdJ Page 5 of 34

6 3 Op welke leeftijd traden de symptomen voor het eerst op? Onder welke omstandigheden traden de symptomen voor het eerst op? (tijdens of na een maaltijd, locatie, etc.) 4 Waar doen de reacties zich normaal gesproken voor? (omcirkel a.u.b. welke) Thuis school kinderopvang restaurant/afhaal* andere locatie 5 Is er een behandeling of medicatie gegeven? Ja Nee Zo ja - Welke en hielp het? 6 Is er sprake van extrinsieke factoren? (6,7) : Ja* Nee Zo ja Welke: (omcirkel a.u.b. welke) Infecties medicatie (NSAID s) inspanning vermoeidheid hormonaal alcohol additieven Dieet anamnese kinderen NdJ Page 6 of 34

7 7 Bijkomende atopische ziekten (thans, of in verleden) : Astma (8) * Leeftijd eerste symptomen: Thans aanwezig: Ja Nee Medicatie : Ernst van symptomen: mild/matig/ernstig (9)(afhankelijk van ernst) Allergische rhinitis Leeftijd eerste symptomen: Thans aanwezig: Ja Nee Seizoen - (omcirkel a.u.b. welke) Lente/ Zomer/ Herfst/ Het hele jaar door Welke maanden in dat seizoen? Medicatie Ernst van symptomen: mild/matig/ernstig Eczeem* Leeftijd eerste symptomen (afhankelijk van ernst) Thans aanwezig: Ja Nee Medicatie: Ernst van symptomen: mild/matig/ernstig (afhankelijk van ernst en type) Andere comorbiditeiten* Zijn deze goed onder controle? 8 Ouders/broertjes of zusjes met atopie: (omcirkel a.u.b. welke) Astma allergische rhinitis voedselallergie eczeem 9 Is er sprake van een gestoord slaappatroon? Ja Nee (dwz: regelmatig wakker door symptomen) Wanneer treedt dit op? (omcirkel a.u.b. welke) de hele nacht op bepaalde momenten in de nacht 10 Denken de ouders aan voedselallergie? Ja Nee Zo ja, voor welke voedingsmiddelen? Dieet anamnese kinderen NdJ Page 7 of 34

8 11 Zij er gegevens bekend van voorgaand sensibilisatie-onderzoek met positief resultaat? Inhalatieallergenen (Zo ja, omcirkel welke) Gras bomen Onkruid Huisstofmijten Kakkerlakken Schimmels Dieren Andere Voedingsmiddelen (Zo ja, omcirkel welke) Melk Ei Vis Schelpdieren Tarwe Noten Pinda's Zaden Andere Voor interpretatie van symptomen: zie pagina 14 Dieet anamnese kinderen NdJ Page 8 of 34

9 Anamnese en koppeling Symptoom & atopie geschiedenis Koppeling voeding & symptomen Voedingsmiddelen gegeten en vermeden Dieet en voeding Relatie leggen tussen voedingsmiddelen en symptomen *Geeft potentiële noodzaak aan voor doorverwijzing allergie specialist en/of beoordeling van dieet door diëtist 1 2 Dieetvoorgeschiedenis: Borstvoeding: ja/nee hoelang? maanden Flesvoeding: ja/nee hoelang? maanden Bij baby s die borstvoeding kregen, beoordeel de voeding van moeder: laat de moeder bepaalde voedingsmiddelen weg of gebruikt zij bepaalde voedingsmiddelen in overmatig grote hoeveelheden? a) Welk type flesvoeding of melkvervanging gebruikt het kind? (betreffende hokje aankruisen) Standaard flesvoeding /opvolgmelk met/zonder pre- en probiotica Partieel of intensief gehydrolyseerde flesvoeding op wei- of caseïnebasis - type Flesvoeding op basis van vrije aminozuren type Zuigelingenvoeding op sojabasis - type Rijstmelk, amandelmelk, haverdrank enzovoort - type Andere melk (bijvoorbeeld geitenmelk): Verrijkt ja/nee - type b) Hoeveel voeding wordt gebruikt per 24 uur *bij gebruik van < 600 ml en jonger dan een jaar (12) Is bijvoeding geïntroduceerd in het dieet van het kind Ja / Nee 4 Zo ja, vanaf welke leeftijd? Indien niet, ga naar vraag 6 5 Voedingsmiddel Fruit Leeftijd Bereiding In welke vorm is het gegeven? Zijn er reacties waargenomen, zoals buikpijn of reflux? Groente Rijst/mais Vlees/kip Vetten/oliën Dieet anamnese kinderen NdJ Page 9 of 34

10 Melkproducten Ei Tarwe Kabeljauw of andere witte vis Zalm of andere vette vis Schelpdieren Soja Pinda s Noten (specificeer welke) Zaden 6 7 Is er sprake van voedselweigering? ja nee Zo ja, gaat deze weigering samen met overstrekken en huilen? Ja nee Is het kind snel verzadigd en gebruikt het alleen kleine porties? Ja nee Zijn er in het verleden voedingsmiddelen weggelaten? Ja Nee Zo ja heeft het geholpen? Ja nee Zijn symptomen gerelateerd aan bepaalde voedingsmiddelen? Ja Nee (Zo nee, ga naar vraag 10, zo ja, ga naar vraag 11) Als geen uitlokkende voedingsmiddelen kunnen worden geïdentificeerd, noteer dan de maaltijden voorafgaand aan de meest recente reactie en voorafgaande aan twee andere reacties, inclusief de meest ernstige (denk aan leeftijds-gerelateerde en mogelijk kruisreagerende voedingsmiddelen met luchtwegallergenen) Maaltijd Symptomen Tijd tussen maaltijd en begin van symptomen Dieet anamnese kinderen NdJ Page 10 of 34

11 11 Welke voedingsmiddelen geven klachten? (denk ook aan botanisch gerelateerde (a) of kruisreagerende (b) voedingsmiddelen) Voedingsmiddel Type symptoom Snelheid van reactie (a) Hoeveelheid voedingsmiddel dat klachten geeft (b) Rauw of gekookt Symptomen elke keer als voedsel is gegeten (a) Na hoeveel minuten of uren na het eten traden er symptomen op? (b) Hoeveel voedsel lokt een reactie uit? bijv. aanraken lippen/inhaleren* één hap* een paar happen hele maaltijd of snack enkele dagen consumptie van het voedsel Voor interpretatie van uitlokkende voedingsmiddelen, zie pagina: 15,16 Voor kruisreagerende voedingsmiddelen, zie pagina: 26 Dieet anamnese kinderen NdJ Page 11 of 34

12 Anamnese en koppeling Symptoom & atopie geschiedenis Koppeling voeding & symptomen Voedingsmiddelen gegeten en vermeden Dieet en voeding Voedingsmiddelen momenteel gegeten of vermeden Noteer ook de voedingsmiddelen die de moeder vermijdt indien zij borstvoeding geeft Melk - koeien-, schapen- of geitenmelk, kaas, yoghurt, boter Ei - kip, eend, kwartel Noten - Hazelnoot, amandel, paranoot, walnoot, pecannoot, cashewnoot, pistache, macadamia Pinda's en peulvruchten - soja, kikkererwten, groene erwten, doperwten, bruine en witte bonen, linzen, lupine Zaden - sesam, zonnebloempitten, pompoenpitten, maanzaad, mosterd, pijnboompitten Vers fruit, sap of smoothies - appel, kiwi, perzik, aardbei, banaan, mango, avocado Verse groente en groentesappen - tomaat of wortel Kruiden en specerijen - koriander, peterselie, chilipeper, kurkuma, paprika Granen - Tarwe, rijst, gerst, haver, maïs, boekweit (geen graansoort), rogge, spelt, quinoa Vis - (witvis of vette vis) kabeljauw, zalm, forel Schelpvis Garnalen, mossels, inktvis Vlees, gevogelte en wild Vermeden Gegeten Dranken cocktail, sap van /concentraat, koolzuurhoudende dranken, alcohol Onduidelijk of meerdere voedingsmiddelen vermeden: Vergelijk de dagelijkse voeding met die in bijlage C om vast te stellen welke allergenen mogelijk zijn betrokken Voor interpretatie van uitlokkende voedingsmiddelen, zie pagina 15,16 Page 12 of 34

13 Anamnese n koppeling Symptoom & atopie geschiedenis Koppeling voeding & symptomen Voedingsmiddelen gegeten en vermeden Dieet en voeding Dieet en voeding NB Alle kinderen met een verdenking van voedselallergie moeten worden verwezen naar een diëtist met aandachtsgebied voedselovergevoeligheid voor beoordeling van de voeding op volwaardigheid en evenwichtige samenstelling. 1 Is het gewicht naar lengte en lengte naar leeftijd -2 SD (12) Ja* Nee 2 3 Is er sprake (geweest) van: Afbuigende groei: laag gewicht naar lengte of kleine lengte naar leeftijd of afbuigende groei met een afname van > -2 SD in lengte of gewicht? Ja* Nee OF stilstaand gewicht 13) Ja* Nee Is de mondmotoriek van het kind leeftijdsadequaat? Ja Zie pag 20 4 Worden meerdere voedingsmiddelen vermeden? Ja* Nee 5 Zijn een of meerdere voedingsmiddelen weggelaten gedurende 6 maanden of langer? Ja* Nee Nee 6 Is de patiënt vegetariër of veganist? Ja* Nee 7 Worden verrijkte voedingsmiddelen of voedingssupplementen gebruikt? Nee (b.v. voedingsmiddelen verrijkt met energie, calcium of andere nutriënten) NB: Houd rekening met nationale aanbevelingen voor vitamine D-suppletie Ja 8 9 Zijn er religieuze of culturele factoren die van invloed zijn op voedselinname? Ja* Nee Heeft het kind een langdurige chronische conditie waardoor de energie-inname is verminderd? Ja* Nee *Verhoogd risico voor ondervoeding Dieet anamnese kinderen NdJ Page 13 of 34

14 Interpretatie Anamnese Symptomen Gerapporteerde uitlokkende voeding Koppeling voeding & specifieke allergenen Kruisreactiviteit Interpretatie van Anamnese SYMPTOOM TYPE, ERNST & SNELHEID VAN REAGEREN Waarschijnlijk IgEgemedieerde VA (1,2) Waarschijnlijk niet-igegemedieerde AV Andere diagnose S Y M P T O O M T Y P E Huid Maagdarm Luchtwege n Jeuk - extremiteiten en lies; Urticaria huiduitslag gedurende minder dan 48 uur; Acute urticaria/angiooedeem na het eten. Jeuk in de mondkeelholte, oedeem, tintelingen, paresthesie en dysesthesie; Hevig, acuut herhaaldelijk overgeven en/of diarree binnen 30 minuten na eten. Rhinitis, conjunctivitis, kortademigheid/ademn ood, piepen, stridor, acute benauwdheid Atopisch eczeem Chronische obstipatie of brijige ontlasting. Diarree met of zonder bloed en/of slijm en/of braken; Herhaaldelijk braken; Opgezette buik, winderigheid, voedselaversie; Collaps, klinisch beeld gelijk aan sepsis (FPIES); Overstrekken na voeding Niet-specifieke jeuk; Urticariële huiduitslag na meer dan 48 uur; Hereditair angio-oedeem, virale urticaria, chronische urticaria, atopisch eczeem; Angiooedeem diverse uren na het eten Chronische obstipatie of diarree; Opgeblazen gevoel; Acute pijn in onderste deel van de buik; Gastro-intestinale infectie Luchtweginfecties; Astmaexacerbatie; Inhalatie van corpus aliënum Cardiovasc ulair Tachycardie of Hypotensie Hypotensie (bij FPIES) Cardiovasculaire problemen SNELHEID VAN REACTIES ONMIDDELLIJK Reacties treden op tot 2 uur na het eten TUSSENLIGGEND Reacties treden op vanaf 2 uur na het eten bij herhaalde inname VERTRAAGD Reacties treden op later dan 24 uur na het eten ERNST Anafylaxie, benauwdheid Hypovolemische shock (FPIES) Dieet anamnese kinderen NdJ Page 14 of 34

15 REPRODUCEE RBAARHEID Interpretatie Anamnese Symptomen gerapporteerde uitlokkende voeding Koppeling voeding & specifieke allergenen Kruisreactiviteit Symptomen elke keer na eten van dezelfde voeding Symptomen elke keer na eten van dezelfde voeding Geen waarneembaar patroon Interpretatie van gerapporteerde uitlokkende voedingsmiddelen Gerapporteerd voedsel Waarschijnlijk IgE-gemedieerde VO Waarschijnlijk nietallergische VO Waarschijnlijk nietallergische VO (of Differentiële Diagnose) Melk melk (melk, kaas, yoghurt, kwark, ijs, melk verwerkt in voedingsmiddelen, roomboter melk (melk, kaas, yoghurt, kwark, ijs, melk verwerkt in voedingsmiddelen Melk en zachte kaas (lactoseintolerantie (14 ) Ei ei, zacht gekook of gebakken ei ei, zacht gekookt of gebakken ei Noten NB: Bij oudere kinderen,pas PFS algoritme toe (6) (Bijlage C) hazelnoot, amandel, paranoot, walnoot, pecannoot, cashewnoot, pistachenoot, macadamianoot Pinda en andere peulvruchten NB bij oudere kinderen, pas PFS algoritme toe (6) (Bijlage C) pinda's Soja (directe klachten) Lupine Soja Kikkererwt en andere peulvruchten (erwten, bruine en witte bonen, linzen) Zaden Sesam, zonnebloempitten, pompoenpitten, pijnboompitten, mosterd, maanzaad Vers fruit NB bij oudere Elk vers fruit, maar vooral appels, aardbeien, pruimen, kersen, Aardbeien Ananas en sinaasappel niet- Dieet anamnese kinderen NdJ Page 15 of 34

16 kinderen, pas PFS algoritme toe (6) (Bijlage C) perziken, peren, kiwi specifieke huiduitslag, Koolhydraat malabsorptie (m.n. fructose) secundair aan gastrointestinale inflammatie (16) ) Verse groenten NB bij oudere kinderen, pas PFS algoritme toe (6) (Bijlage C) Verse groente, maar vooral wortelen, paprika, selderij, tomaten, avocado Tomaten nietspecifieke huiduitslag Kruiden en specerijen met name koriander en peterselie, mosterd, peper, chili, paprika, selderijzout, kerriepoeder Granen Tarwe, rijst, gerst, Mais, b.v. polenta, cornflakes, tortilla Tarwe, gerst, rijst, mais, haver Glutenintolerantie Vis, schaal- en schelpdieren Gevinde vissen (kabeljauw, haring, makreel, zeebaars, schol, etc) Schaaldieren (garnalen, krab, kreeft, gamba, langoustine) Schelpdieren (mossels, kokkels, oesters) Alle soorten vis en schaal- en schelpdieren kunnen toxische reacties geven, meestal vertraagde misselijkheid en braken Vlees Rundvlees, lamsvlees, varkensvlees vertraagde aanvang met ernstige anafylaxie Kip, ham- en kipproducten (kunnen melk bevatten), worstjes (soja) Vlees vervangers Mycoproteïnen (ei) Vegetarische worstjes, hamburgers of pasteitjes (soja, andere peulvruchten, noten) Dranken Vruchtensap met melkbestanddelen Gebotteld citroen / limoensap Dieet anamnese kinderen NdJ Page 16 of 34

17 Samengestelde maaltijden of snacks Maaltijden met noten, zaden, vis en zeevruchten ( Indiase curry, Thai, Maleisisch, Chinees), hummus, pesto, kipnuggets Pizza, Pasta, Mexicaans, Italiaans, burgers, soep, jus en sauzen Interpretatie Anamnese Symptomen gerapporteerde uitlokkende voeding Koppeling voeding & specifieke allergenen Kruisreactiviteit Koppeling eten van voedingsmiddelen met specifieke allergenen - Overzicht van voedingsmiddelen die de volgende allergenen bevatten of kunnen bevatten: melk (inclusief lactose), ei, glutenbevattende granen, soja, lupine De vet gedrukte producten bevatten (vrijwel) altijd het allergeen in grotere hoeveelheden en zijn dus de belangrijkste bronnen. Melk, inclusief lactose Ei Glutenbevattend e granen Soja* Lupine Brood en ontbijtgranen Ontbijtproducten brood(verbetermiddel), beschuit, crackers, toast, tosti, kadetjes, krentenbol, kwarkbol, suikerbrood, croissant, muesli en cruesli met chocolade Ontbijtproducten brood(verbetermiddel), beschuit, toast, croissant. Brood, broodjes en krenten-bollen met een glimmend laagje Meel en bloem van de granen (tarwe, rogge, gerst, spelt en khorasan tarwe (kamut), nietglutenvrije haver). Brood, broodjes, beschuit, crackers, toast, knëckebröd, matze, muesli, ontbijtgranen, roggebrood, havermout, pap, bakpoeder Brood- (verbetermiddel), graanproducten, Alle broodsoorten, broodmixen, bladerdeeg, muesli, pannenkoeken -meel Smeersels,olie en bak-&braadproducten Roomboter, margarine, halvarine, vloeibare bak&braadproducten Margarine, halvarine Broodbeleg Alle soorten kaas, worstsoorten, vleeswaren, sandwich-spread, melk-chocoladepasta, hazelnootpasta, melkhagelslag 20+ of 30+ Kaas (indien met lysozyme) omelet, eisalade, sandwichspread Chocolade, hazelnootpasta, hagelslag, kokosbrood, paté, bewerkte vleeswaren, worst Chocoladepasta, hazelnootpasta, hagelslag, sandwichspread tartex Vleeswaren, worstsoorten Vlees, wild, gevogelte, vis, ei, vleesvervangers Bereid vlees, gepaneerde vlees en vis, snacks, ragout, Valess Bereid vlees, gepaneerde vlees en vis, snacks, surimi, quiche, hartige Gepaneerde producten, vegetarische vleesvervanger, visproducten Tofu, tempeh, tahoe, seitan, vleesvervangers, worst, bewerkt Gepaneerde vlees- of visproducten, vegetarische vleesvervange Dieet anamnese kinderen NdJ Page 17 of 34

18 en andere vleesvervangers, quiche, hartige taart, ovengerechten taart, omelet, soufflé, ovengerechten (bewerkt), vleesproducten (bewerkt), bewerkte vleeswaren, worst, gehaktballen, hamburgers, paté, seitan vlees rs, worstsoorten Aardappelen, rijst, pasta Aardappelpuree, risotto pasta met room of kaas, roomsaus Aardappelpuree, pasta, macaroni, spaghetti, noodles, mie Pasta (macaroni, lasagne, vermicelli etc). Deegwaren, bami, bulgur, couscous, grutten Aardappelpuree, aardappelproducten Pasta Groente, peulvruchten Groenten à la crème, salades, tzatziki Edamame (groene sojaboontjes) Soepen en sauzen, toevoegingen Bak- en braadproducten, soepen, sauzen, pesto, sladressing, mayonaise, fritessaus, knoflooksaus, roux, paneermeel, bouillon, kruiden, seasonings Bouillon, vermicelli, paneermeel, sladressing, mayonaise, fritessaus, knoflooksaus Poeders, droge producten, bouillon (blokjes), soep sauzen (gebonden), croutons, jus (poeder), ketchup, mayonaise, fritessaus, piccalilly, kruidenmixen seasonings, paneermeel, sojasaus (Japans), shoyu, tamari Sojaroom, bouillon (blokjes) ketjap, miso, sojasaus, tamari, shoyu, natto, okara, chiang, hoisin, kinako, toa-tjo (sojapasta) kruidenmixen, boemboes, mayonaise, fritessaus, sate saus, teriyakisaus, saladedressings Poeders, droge producten, bouillon(blokje s), soep, sauzen (gebonden), croutons,kruid en of specerijenmixe n, dressings Uit eten, kant-enklaarmaaltijden, afhaalmaaltijden, buitenlandse maaltijden Pannenkoeken, poffertjes, pizza, curry, kaasfondue, kaassoufflé, babyvoeding Pannenkoeken, poffertjes, kaasfondue, kroketten, loempia Kant-en-klare maaltijden, bami, pannenkoeken, poffertjes, pizza Oosterse gerechten, sushi, sashimi, pizza Pannenkoeken, poffertjes, pizza Nagerechten yoghurt, vla, kwark, pudding, ijs, mousse, custard, crèmes ijs, mousse, bavarois, merengue, crèmes Vla, pap, ijs, wafeltjes, ijshoorntjes, griesmeel Desserts, yoghurt, ijs, toetjes op basis van soja. IJsgerecht met koek of wafel Dranken Melk, yoghurtdrank, smoothies, weidranken (taksi, djoez, rivella) ananassap, Advocaat, cremovo, eggnog (punch), wijn Granenkoffie, bier, wijn, sportdranken (isotone dranken) Sojamelk, koffiemelkpoeder, zuigelingenvoeding op sojabasis Dieet anamnese kinderen NdJ Page 18 of 34

19 cappucchino, café of latte macchiato, koffie verkeerd, koffiemelk, poeder, likeur, eggnog(punch) sportdranken, zuigelingenvoeding Zoete tussendoortjes Biscuits, koekjes, muffins, cake, taart, banket, chocolade, bonbons, candybars, toffee, fudge, snoep,bakmix, kauwgom Biscuits, koek, muffins, cake, donut, taart, deeg, bakmix, chocolade, bonbons, candybars, marsepein, marshmallow, buys zoen, spekkies, mergpijpjes, schuimpjes, turks fruit, wafels Koek, cake, gebak, snoep, chocolade, drop, winegums, ontbijtkoek, energierepen, granenrepen, zelfbereide koek of gebak van bakmix Koek, gebak, chocolade, bonbons, candybars, deeg, bakmixen, energierepen, granenrepen, spijs Koek, wafels, gebak, cake, mix voor taart of cake, taartbodems, chocolade Hartige tussendoortjes Kaasstengels, zoutjes, chips Bladerdeeghap -jes, zoutjes, kroepoek, Chips, zoutjes, borrelnootjes, snacks (bitterballen etc) Chips, zoutjes, kroepoek, japanse zoutjes Snacks, chips, zoutjes Overigen Tagatose (= zoetstof), transglutaminase, lactitol Babyvoeding en kindervoeding Hosties *Soja-lecithine en soja-olie bevatten geen eiwit en zijn niet relevant Referentie: Specificatiebladen melk, ei, gluten, soja, lupine Dieet anamnese kinderen NdJ Page 19 of 34

20 Interpretatie Anamnese Symptomen gerapporteerde uitlokkende voeding Koppeling voeding & specifieke allergenen Kruisreactiviteit Koppeling eten van voedingsmiddelen met specifieke allergenen - Overzicht van voedingsmiddelen die de volgende allergenen bevatten of kunnen bevatten: pinda, noten, schaal- en weekdieren en vis Pinda Noten Schaal- en weekdieren Vis Brood en ontbijtgranen Ontbijtgranen, muesli, cruesli Luxe brood, notenbrood, mueslibollen, krentenbollen, krentenslof, mueslislof, crackers, muesli, cruesli Smeersels, olie, bak-&braadproducten Pinda olie (arachide of aracide),margarine, bak en braadproducten, plantaardig vet, olie (frituurvet bevat vaak pindaolie) Notenolie Magarine, bak- en braadproducten Broodbeleg Pindakaas Chocolade- of hazelnootpasta Salade als broodbeleg, bv garnalensalade, kreeftsalade Rolmops, tonijnrillette, makreelrillette, vissalade zoals zalmsalade en tonijnsalade Vlees, wild, gevogelte, vis, ei, vleesvervangers Vegetarische vleesvervangers Vegetarische vleesvervangers Schaaldieren: fruits de mer, gamba, garnaal, krab, kreeft, langoest, langoustine, scampi, surimi (krabstick), zeevruchten Weekdieren: Alikruiken, escargots, inktvis, kokkels, krabnijpers, kreukels, mosselen, octopus, oesters, pijlinktvis (calamari), slakken, St Jacobsschelpen, surimi (krabstick), wulken, yabby Aal, ansjovis, bliek, bokking, bot, brado, dorade, (zalm)forel, haai, haring, heilbot, hom, kabeljauw, karper, kaviaar, kipper, koolvis, kuit, leng, makreel, pangasius, paling, poon, rog, sardien, schar, schelvis, schol, stokvis, surimi (vaak witvis), tarbot, tilapia, tong, tonijn, wijting, zalm, zeebaars, zeewolf Dieet anamnese kinderen NdJ Page 20 of 34

21 (rivierkreeft), zeekat (sepia), zeeoren (abalone), zeevruchten Aardappelen, rijst, pasta Rijstmix Groente, peulvruchten Salades, zoals waldorf salade, muhammara (oosterse dipsaus) Soepen en sauzen, toevoegingen Aroma s, soep, bouillon, kruidenpreparaten, dressings, kruidenmixen, gado gado, sauzen, marinade, sambal, pinda- of sate(saus), Seroendeng Curry s, sambal, dressings, Worchester(shire) saus, pesto, sauzen Bouillabaisse (soep), dashi (vispoeder),nampla (gefermenteerde saus met garnalen), pedis oedang en trassi (beide garnalenpasta), sambal,seasonings, visbouillon, visbouillontabletten, vissoep Bouillabaisse (vissoep), dashi (vispoeder), ketjap ikan, marinade, petis (vispasta), sambal, seasonings, worcester(shire) saus (vaak ansjovis) Uit eten, kantenklaarmaaltijden, afhaalmaaltijden, buitenlandse maaltijden Kant-en-klaar maaltijden, zoals chili con carne, chinese, vietnamese, indische, japanse gerechten, curry s, salades (kip,kerrie, sellerie etc), saté kroket, berenhap Kant-en-klaar maaltijden, Oosterse gerechten Hartige taart, mediterrane, oosterse en scandinavische gerechten, paella, pizza, pulpo (gemarineerde octopus), salades, sushi, tapas, zeebanket Kibbeling, mediterrane, oosterse en scandinavische gerechten, pizza, sushi, visburger, zeebanket, visfriet Nagerechten Desserts, toetjes, ijs (soja)desserts of (soja) yoghurt met noten, ijs, zoals hazelnootof pistache ijs Pudding (visgelatine) Dranken Koffie surrogaat of een smaakvariant, Orgeade (amandeldrank), amandeldrink, hazelnootdrink Zoete tussendoortjes Chocolade, bonbons, koek, m&m s, snickers, chocopinda s, nougat, (appel)taart pindaschaafsel (= mandelonas of nunuts: op noten lijkend schaafsel), Koek en gebak, bitterkoekjes, nougat, marsepein, candybars, ontbijtkoek, chocolade, praline bonbons, granenrepen, energierepen, Dieet anamnese kinderen NdJ Page 21 of 34

22 bitterkoekjes spijs, chocolade met melk en noten Hartige tussendoortjes Pinda (aardnoot, apennoot, grondnoot, katjang) Borrelnootjes, zoutjes (o.a. japanse mix) Noten(mix), studentenhaver, zoutjes (o.a. japanse mix), chips, zuidvruchten mix Toastjes besmeerd met b.v. een garnalensalade. kroepoek Kamaboke (japans viskoekje), kroepoek, toastje met vis, quenelles (vismousse-balletjes), rolmops, teri (gezouten, gedroogde visjes) Overigen pindameel Gerechte in aspic Voedingssupplement, bv visoliecapsule, levertraan, squalene of squalamine (haaileverolie), visolie als drager voor een vitamine E 626 E635 Vitamine A en D Referentie: Specificatiebladen pinda, noten, schaaldieren, weekdieren en vis Dieet anamnese kinderen NdJ Page 22 of 34

23 Interpretatie Anamnese Symptomen gerapporteerde uitlokkende voeding Koppeling voeding & specifieke allergenen Koppeling eten van voedingsmiddelen met specifieke allergenen - Voedingsmiddelen die waarschijnlijk bevatten: selderij, mosterd, sulfiet en sesam Selderij Mosterd Sulfiet** Sesam Brood en ontbijtgranen Krentenbrood, krentenbollen, broodsoorten en ontbijtgranen indien met (gedroogd) fruit, graanproducten Indien met sesam: brood, broodjes, crackers, knäckebröd, rijstwafels Smeersels,olie en bak-&braadproducten Kruidenboter, (room)kaas met kruiden Tadka (gearomatiseerde boter, India) Margarine sesamolie Broodbeleg Selleriesalade, gekruide vleeswaren Mosterdkaas Worst, gekruide vleeswaren Jam, paté, rode kaas Tahin ( sesampasta) Hummus Vlees, wild, gevogelte, vis, ei, vleesvervangers Gekruide of gemarineerde gerechten Worst, gekruid vlees Bewerkt vlees, schaaldieren, garnalen, mosselen, gedroogd en/of gezouten vis, vegetarische vleesvervangers o.b.v soja Falafel Aardappelen, rijst, pasta Aardappelproducten, zoals instant aardappelpuree Groente, peulvruchten Soepgroenten,, tafelzuren (augurk, zilverui) Groenten op zuur (augurken, zilveruitjes) Gedroogde groenten, gedroogde of gekonfijte vruchten, groenten in azijn, pekel of olie, paddenstoelen, champignons, augurken in zuur, zuurkool Soepen en sauzen, toevoegingen Bouillon, erwtensoep, kruidenbuiltje, marinades, seasonings, selderijzout Azijn, mosterd vinaigrette, chutney,fritessaus, slasaus, mayonnaise, ketchup, currysaus, marinade, piccalilli,sauzen, specerijenmix, seasoning Bouillonblokjes,- poeders, kruidenmixen, azijn, gelatine, glucosestroop, suikerstroop, mosterd, uien- en knoflookpasta, maizena, zetmeel Gomashio (sesamzout), slasaus, dressing Dieet anamnese kinderen NdJ Page 23 of 34

24 Uit eten, kant-enklaarmaaltijden, afhaalmaaltijden, buitenlandse maaltijden Kant-en-klare maaltijden, salades, stoofschotels Kant-en-klare maaltijden, - salades Oosterse gerechten. baklava. sushi, vegetarische gerechten Nagerechten Sommige desserts Dranken Vruchtensappen, frisdrank, bier, brandy, likeuren, rum, whisky, wijn Zoete tussendoortjes Kauwgom Oliebollen, koek, biscuit, gebak met gekonfijte vruchten Energierepen, sesamkoekjes Hartige tussendoortjes hartige gekruide snacks, zoals saucijzenbroodje Worstjes, kroketten Bladerdeeghapjes, japanse zoutjes en hapjes, zoute stengels, pretzels Overigen Sigda (gefermenteerd soedanees gerecht), helva, halva (zoet oosters gerecht), specerijenmixen (Shichimi, Zatar, Tograshi, Dukka) **Sulfiet wordt ook wel aangeduid met een van de volgende E-nummers: E150b, E150d, E 163, E220 t/m E228 Referentie: Specificatiebladen selderij, mosterd, sulfiet en sesam Dieet anamnese kinderen NdJ Page 24 of 34

25 Interpretatie Anamnese Symptomen gerapporteerde uitlokkende voeding Koppeling voeding & specifieke allergenen Leeftijd Relatie tussen leeftijd en allergene voedingsmiddelen Meest waarschijnlijke voedingsmiddelen die IgE-gemedieerde symptomen geven 1,3,4) Baby s, peuters en kleuters (0-5 jaar) Jonge kinderen (5-10 jaar) Oudere kinderen jaar Koemelk, ei, pinda, soja en noten Koemelk, ei, pinda, noten, tarwe, soja, (vis, kiwi en sesam) Pinda, noten, zaden, vis, fruit, groente Dieet anamnese kinderen NdJ Page 25 of 34

26 Interpretatie Anamnese Symptomen gerapporteerde uitlokkende voeding Koppeling voeding & specifieke allergenen Kruisreactiviteit Kruisreacties tussen voedingsmiddelen en inhalatieallergenen (17-36) Primaire overgevoeligheid of allergie voor: Potentiële co-sensibilisatie of kruisreactie op: Pollen Ruwe berk Plataan appel, peer, kers, perzik, nectarine, abrikoos, pruim, damastpruim, Reine Claude, aardbeien, kiwi's, hazelnoten, walnoten, amandelen, paranoten, selderij, wortel, aardappel, soja, vijg, taugé, peultjes, sugarsnaps hazelnoot, perzik, appel, meloen, kiwi, pinda's, maïs, kikkererwten, sla, sperziebonen Gras Bijvoet Ambrosia meloen, watermeloen, sinaasappel, tomaat, aubergine, paprika, chilipeper of cayennepeper, aardappel, pinda, snijbiet selderij, knolselderij, wortel, pastinaak, dille, peterselie, koriander, komijn, venkel, anijs, karwij, engelwortel, kervel, zonnebloempitten, honing watermeloen en andere meloenen, banaan, courgette, komkommer, kalebas, pompoen Latex Avocado, peer, kastanje, perzik, banaan, passievrucht, kiwi, papaja, mango, tomaat, paprika, aardappel, bleekselderij Voedingsmiddelen Pinda Pistache- of cashewnoten Walnoot of pecannoten Walnoot, pistachenoten, cashewnoten, hazelnoten, amandelen, paranoten, sesamzaad, andere peulvruchten (zie hieronder *) Pistache- of cashewnoten, pinda, hazelnoot Walnoot of pecannoten, hazelnoten, cashewnoten, pinda, sesam Hazelnoot Sesam Perziken Cashewnoten, paranoten, pistachenoten, amandelen, pinda's, walnoot Zonnebloempitten, pinda's, walnoten, hazelnoten, paranoten, amandelen Appels, hazelnoten, pinda's, walnoten, sinaasappel, kool, sla, mosterd, maïs, gerst *Peulvruchten Pinda's, Soja, Duivenerwt, Vleugelboon, Pronkboon, Sperzieboon, Witte boon, bruine boon, kapucijner, Kikkererwt, Mungboon, doperwt, groenerwt, Linze, Tamarinde, Guargom, Fenegriek, Zoethout, Arabische gom Dieet anamnese kinderen NdJ Page 26 of 34

27 Interpretatie Anamnese Symptomen gerapporteerde uitlokkende voeding Koppeling voeding & specifieke allergenen Kruisreactiviteit Leeftijdsadequate ontwikkeling van mondmotoriek (37-40) Leeftijd (maanden) Mondmotoriek 0-6 maanden Zuigen en slikken van borst- of flesvoeding maanden >10 maanden* Als bijvoeding wordt gegeven tussen 17 weken en < 6 maanden: kan gepureerde voeding van lepel happen. Kan gepureerde voeding van lepel happen. Consistentie aanvankelijk gepureerd met zachte stukjes, kan tussen 6 en 10 maanden geleidelijk grotere stukjes verwerken en voedingsmiddel zelf uit de hand eten. Kan zachte voedingsmiddelen kauwen en heeft een goede zijwaartse beweging met de tong bij kauwen. Kan lepel vasthouden en probeert zelf te eten. Drinkt uit tuitbeker of gewone beker zonder hulp. Eet stukjes die meer gekauwd moeten worden, eet voedingsmiddelen zelf uit de hand, kan met een lepel eten. Kan zelf uit een beker drinken. *Het is cruciaal dat het kind stukjes voeding kan verwerken vanaf 10 maanden Dieet anamnese kinderen NdJ Page 27 of 34

28 Tests en Diagnostiek Test algoritme Voorlopige diagnose en behandelplan Tests en diagnostiek Testalgoritme (1-3) GESCHIEDENIS (anamneses vragen & koppeling) Waarschijnlijk IgEgemedieerde VA Waarschijnlijk niet-igegemedieerde VA of intolerantie Huidprik en/of specifieke IgE-tests Onbekend Positief Negatief Eliminatiedieet van verdacht voedsel (indien bekend) of bekende voedselgroepen indien uitvoerbaar Komt overeen met anamnese geschiedeni Komt niet overeen met anamnese Verbetering van symptomen Geen verbetering van symptomen Testrestultaat bevestigt allergie, vooral bij kruisreactiviteit met pollen Allergie vast gesteld of overduidelijk anafylaxie Verdere diagnostische tests nodig Voedselprovocatie Voedselallergie Behandelplan Positief Negatief Overweeg differentiële diagnose Dieet anamnese kinderen NdJ Page 28 of 34

29 Tests en Diagnostiek Testalgoritme Pollen-Food Syndroom (Oraal Allergie Syndroom) Algoritme (PVS) (17) Voorlopige diagnose en behandelplan Hooikoorts Ja Reactie op voedingsmiddelen Reageert op fruit, groenten, noten of kruiden Ja Ja Nee of niet bekend Reactie op rauw voedsel, schillen van voedsel gekookt voedsel niet bekend Rauw of tijdens schillen Alleen gekookt Zowel rauwe als gekookte voedingsmiddelen of onduidelijk Ja Symptomen treden op bij bijten, kauwen, slikken of minder dan 5 minuten na het eten Binnen 15 minuten na het eten Nee Niet bekend of 15 minuten na het eten Gebruikelijke symptomen mild tot matig tintelen, jeuk, pijn of angio-oedeem van de orofarynx of keel PFS positief Ja Nee PFS negatief Copyright: Royal Brompton & Harefield NHS Foundation Trust Dieet anamnese kinderen NdJ Page 29 of 34

30 Tests en Diagnostiek Testalgoritme Allergie-, voedings- en dieetplan Voorlopige diagnose en behandelplan Voorlopige DIAGNOSE IgE-gemedieerde VA Andere: Niet-IgE-gemedieerde VA (omcirkel) Uitlokkende VOEDINGSMIDDELEN ANDERE VOEDINGSMIDDELEN DIE MOGELIJK KRUISREAGEREN OF VERWANT ZIJN AANVULLENDE TESTS BEHANDELPLAN DIEETADVIES Dieet anamnese kinderen NdJ Page 30 of 34

31 Literatuur 1. Muraro A, Werfel T, Hoffmann-Sommergruber K, Roberts G, Beyer K, Bindslev-Jensen C, Cardona V, Dubois A, dutoit G, Eigenmann P, Fernandez Rivas M, Halken S, Hickstein L, Høst A, Knol E, Lack G, Marchisotto MJ, Niggemann B, Nwaru BI, Papadopoulos NG, Poulsen LK, Santos AF, Skypala I, Schoepfer A, Van Ree R, Venter C, Worm M, Vlieg-Boerstra B, Panesar S, de Silva D, Soares-Weiser K, Sheikh A, Ballmer-Weber BK, Nilsson C, de Jong NW, Akdis CA, EAACI Food Allergy and Anaphylaxis Guidelines Group. EAACI food allergy and anaphylaxis guidelines: diagnosis and management of food allergy. Allergy. 2014, 69: Flammarion S, Santos C, Guimber D, Jouannic L, Thumerelle C, Gottrand F, Deschildre A. Diet and nutritional status of children with food allergies. Pediatr Allergy Immunol 2011, 22: Boyce JA, Assa'ad A, Burks WA, Jones SM, Sampson HA, Wood RA, Plaut M, Cooper SF, Fenton MJ, Arshad SH, Bahna SL, Beck LA, Byrd-Bredbenner C, Carnargo CA, Eichenfield L, Furuta GT, Hanifin JM, Jones C, Kraft M, levy BD, Lieberman P, Luccioli S, McCall KM, Schneider LC, Simon RA, Simons FER, Teach SJ, Yawn BP, Schwaninger JM. Guidelines for the Diagnosis and Management of Food Allergy in the United States: Summary of the NIAID-Sponsored Expert Panel Report. J Allergy ClinImmunol. 2010;126:S1-S Sicherer SH and Sampson HA. Food Allergy: Epidemiology, pathogenesis, diagnosis and treatment. J Allergy Clin Immunol 2014;133: Simons FE, Ardusso LR, Bilò MB, Dimov V, Ebisawa M, El-Gamal YM, Ledford DK, Lockey RF, Ring J, Sanchez-Borges M, Senna GE, Sheikh A, Thong BY, Worm M; World Allergy organisation. World Allergy Organization Guidelines for the assessment and management of anaphylaxis. J Allergy Clin Immunol. 2011;127: Simons FE, Ardusso LR, Bilò MB, Dimov V, Ebisawa M, El-Gamal YM, Ledford DK, Lockey RF, Ring J, Sanchez-Borges M, Senna GE, Sheikh A, Thong BY, Worm M; World Allergy organisation Update: World Allergy Organization Guidelines for the assessment and management of anaphylaxis. Curr Opin Allergy Clin Immunol. 2012;12: Gowland MH, Pumphrey RS. Further fatal allergic reactions to food in the United Kingdom, J Allergy Clin Immunol 2007;119: Cardona V, Luengo O, Garriga T, Labrador-Horrillo M, Sala-Cunill A, Izquierdo A, Soto L, Guilarte M. Co-factor-enhanced food allergy. Allergy. 2012;67: Hompes S, Dölle S, Grünhagen J, Grabenhenrich L, Worm M. Elicitors and co-factors in food-induced anaphylaxis in adults. Clin Transl Allergy. 2013;3(1): Niggemann B, Schmitz R, Schlaud M The high prevalence of peanut sensitization in childhood is due to cross-reactivity to pollen. Allergy. 2011;66: National Institute for Health and Clinical Excellence. Atopic Eczema in Children (CG57) Meyer R, Venter C, Fox AT, Shah N. Practical Dietary Management of Protein Energy Malnutrition in Young Children with Cow's Milk Protein Allergy. Pediatr Allergy Immunol 2012;Accepted. 13. World Health Organization, UNICEF. WHO child growth standards and the identification of severe actue malnutrition in infants and children. WS103, Tuula H. Vesa, PhD, Philippe Marteau, PhD, MD and Riitta Korpela, PhD Lactose Intolerance Journal of the American College of Nutrition, 2002;19:165S-175S 15. Kneepkens CM, Hoekstra JH. Malabsorption of carbohydrates. Nestle Nutr Workshop Ser Pediatr Program 2005;56: Skypala IJ and Venter C. Food Hypersensitivity (2009) Oxford. Wiley Blackwell 17. Skypala IJ, Calderon MA, Leeds AR, Emery P, Till SJ, Durham SR. Development and validation of a structured questionnaire for the diagnosis of Oral Allergy Syndrome in subjects with seasonal allergic rhinitis during the UK birch pollen season. Clin Exp. Allergy. 2011;41: Dalal I, Goldberg M, Katz Y. Sesame seed food allergy. Curr Allergy Asthma Rep Aug;12(4): Dieet anamnese kinderen NdJ Page 31 of 34

32 19. Morisset M,Moneret-Vautrin D-A,Maadi F, Fremont S, Gunard L,, Croizier A, Kanny G. Prospective study of mustard allergy: first study with double-blind placebo-controlled food challenge trials (24 cases) Allergy. 2003;58: Verma AK, Kumar S, Das M, Dwivedi PD.A comprehensive review of legume allergy. Clin Rev Allergy Immunol. 2013;45: Sanchez-Monge R, Lopez-Torrejón G, Pascual CY, Varela J, Martin-Esteban M, Salcedo G. Vicilin and convicilin are potential major allergens from pea. Clin Exp Allergy. 2004;34: Papanikolaou I, Stenger R, Bessot JC, de Blay F, Pauli G. Anaphylactic shock to guar gum (food additive E412) contained in a meal substitute. Allergy. 2007;62: Cabanillas B, Cheng H, Grimm CC, Hurlburt BK, Rodríguez J, Crespo JF, Maleki SJ. Pine nut allergy: clinical features and major allergens characterization. Mol Nutr Food Res. 2012;56: Wagner S, Breiteneder H. The latex-fruit syndrome. Biochem Soc Tans. 2002;30: Veiths S. Scheurer S and Ballmer-Weber B. Current Understanding of Cross-reactivity of food allergens and pollen. Ann N.Y. Acad. Sci. 2002; 964: Enrique E, Cisteró-Bahima A, Bartolomé B, Alonso R, San-Miguel-Moncin MM, Bartra J, Martinez A. Platanus acerifolia pollinosis and food allergy. Allergy 2002;75(4): Goetz DW, Whisman BA, Goetz AD. Cross-reactivity among edible nuts: double immunodiffusion, crossed immunoelectrophoresis, and human specific IgE serologic surveys. Ann Allergy Asthma Immunol. 2005;95: Glaspole IN, de Leon MP, Prickett SR, O'Hehir RE, Rolland JM. Clinical allergy to hazelnut and peanut: identification of T cell cross-reactive allergens. Int Arch Allergy Immunol. 2011;155: Maleki SJ, Teuber SS, Cheng H, Chen D, Comstock SS, Ruan S, Schein CH. Computationally predicted IgE epitopes of walnut allergens contribute to cross-reactivity with peanuts. Allergy. 2011;66: Stutius LM, Sheehan WJ, Rangsithienchai P, Bharmanee A, Scott JE, Young MC, Dioun AF, Schneider LC, Phipatanakul W. Characterizing the relationship between sesame, coconut, and nut allergy in children. Pediatr Allergy Immunol. 2010;21: Barre A, Sordet C, Culerrier R, Rancé F, Didier A, Rougé P. Vicilin allergens of peanut and tree nuts (walnut, hazelnut and cashew nut) share structurally related IgE-binding epitopes. Mol Immunol. 2008;45: de Leon MP, Drew AC, Glaspole IN, Suphioglu C, O'Hehir RE, Rolland JM. IgE cross-reactivity between the major peanut allergen Ara h 2 and tree nut allergens. Mol Immunol. 2007;44: Sesame seeds and walnuts Wallowitz ML, Chen RJ, Tzen JT, Teuber SS.Ses i 6, the sesame 11S globulin, can activate basophils and shows cross-reactivity with walnut in vitro. Clin Exp Allergy. 2007;37: Palacín A, Gómez-Casado C, Rivas LA, Aguirre J, Tordesillas L, Bartra J, Blanco C, Carrillo T, Cuesta-Herranz J, de Frutos C, Alvarez-Eire GG, Fernández FJ, Gamboa P, Muñoz R, Sánchez- Monge R, Sirvent S, Torres MJ, Varela-Losada S, Rodríguez R, Parro V, Blanca M, Salcedo G, Díaz- Perales A. Graph based study of allergen cross-reactivity of plant lipid transfer proteins (LTPs) using microarray in a multicenter study. PLoS One. 2012;7(12):e Schulten V, Nagl B, Scala E, Bernardi ML, Mari A, Ciardiello MA, Lauer I, Scheurer S, Briza P, Jürets A, Ferreira F, Jahn-Schmid B, Fischer GF, Bohle B. Pru p 3, the nonspecific lipid transfer protein from peach, dominates the immune response to its homolog in hazelnut. Allergy Aug;66(8): Lauer I, Dueringer N, Pokoj S, Rehm S, Zoccatelli G, Reese G, Miguel-Moncin MS, Cistero- Bahima A, Enrique E, Lidholm J, Vieths S, Scheurer S. The non-specific lipid transfer protein, Ara h 9, is an important allergen in peanut. Clin Exp Allergy Sep;39(9): Carruth BR, Skinner JD: Feeding behaviors and other motor development in healthy children (2-24 maanden). J Am Coll Nutr 2002;21: Carruth BR, Skinner JD: Mothers' sources of information about feeding their children ages 2 maanden to 54 maanden. J Nutr Educ 2001;33: Dieet anamnese kinderen NdJ Page 32 of 34

33 39. Coulthard H, Harris G, Emmet P: Delayed introduction of lumpy foods to children during the complementary feeding period affects child's food acceptance and feeding at 7 years of age. Matern Child Nutr 2009;5: A.L. Delaney, J.C. Arvedson Development of swallowing and feeding: Prenatal through first year of life. Dev Disabil Res Rev. 2008;14: Dieet anamnese kinderen NdJ Page 33 of 34

34 Bijage A Werkgroep leden Naam Isabel Skypala (voorzitter en eerste auteur) Carina Venter Rosan Meyer Nicolette de Jong Adam Fox Marion Groetch Hanneke Oude Elberink Aline Sprikkelman Louiza Diamandi Berber Vlieg-Boerstra Instituut Royal Brompton & Harefield NHS Foundation Trust, London UK The David Hide Asthma and Allergy Research Centre, Isle of Wight, UK Great Ormond Street NHS Foundation Trust, London, UK Erasmus MC, Interne Geneeskunde, afdeling Allergologie, Rotterdam, Nederland Guy s and St Thomas Hospitals NHS Foundation Trust and Kings College, London, UK Jaffe Research Institute, Mount Sinai School of Medicine, New York, USA Universitair Medisch Centrum Groningen, Universiteit van Groningen, Groningen, Nederland Emma Kinderziekenhuis AMC, Amsterdam, Nederland University of Athens, Athens, Greece Emma Kinderziekenhuis AMC, Amsterdam, Nederland Dieet anamnese kinderen NdJ Page 34 of 34