Patiëntproblemen. December 2015, Renate Kieft, programmaleider Nationale Kernset

Transcriptie

1 Patiëntproblemen December 2015, Renate Kieft, programmaleider Nationale Kernset

2 Inhoudsopgave 1 De term patiëntprobleem 3 2 Het verpleegkundig & verzorgend domein 3 3 Verschillende uitingsvormen van patiëntproblemen 4 4 Een patiëntprobleem heeft betekenis 4 5 Het vaststellen van een patiëntprobleem: onderdeel van het klinisch redeneerproces 5 6 Definitie van patiëntprobleem 5 19 januari

3 1 De term patiëntprobleem Ieder mens krijgt wel eens te maken met ziekte en kan daarvan beperkingen ondervinden. Soms is iemand kortdurend ziek, het kan ook zijn dat iemand langdurige zorg nodig heeft. Iedereen kan patiënt worden. Afhankelijk van de context wordt een patiënt ook wel aangeduid als 'cliënt', zorgvrager, 'bewoner' of een zorgconsument. Er zijn dus verschillende termen mogelijk voor hetzelfde begrip. V&VN kiest in de Nationale Kernset Patiëntproblemen voor de term 'patiënt'. De andere termen kunnen als synoniem worden gebruikt. In het verpleegkundig en verzorgend zorgproces staat de patiënt centraal. Het is belangrijk dat patiënten, waar mogelijk en wenselijk, de regie over hun eigen zorgproces hebben, zij zelf kunnen bepalen hoe zij met de problemen en beperkingen van hun ziekte omgaan en welke ondersteuning zij nodig hebben. Verpleegkundigen en verzorgenden ondersteunen dit en stellen in overleg met de patiënt vast welke verpleegkundige zorg nodig is. Om recht te doen aan de centrale positie van de patiënt in het zorgproces, wordt in de Nationale Kernset gesproken van 'patiëntprobleem'. Ook voor 'patiëntprobleem' geldt dat er andere termen kunnen worden gebruikt, zoals verpleegprobleem, zorgprobleem, gezondheidsprobleem, verpleegkundige diagnose, zorgbehoefte, of zorgvraag. In het kader van de Nationale Kernset Patiëntproblemen worden deze begrippen als synoniemen beschouwd. 2 Het verpleegkundig & verzorgend domein Verpleegkundigen en verzorgenden helpen patiënten om te gaan met de gevolgen van hun ziekte, behandeling, handicap of beperking of met het voorkomen daarvan. De patiëntproblemen waar verpleegkundigen en verzorgenden zich op richten, zijn hier altijd aan verbonden 1. Zo kunnen patiënten de best mogelijke kwaliteit van leven ervaren en wordt hun welbevinden behouden of bevorderd. Door deze omschrijving kan het werkdomein van verpleegkundigen en verzorgenden worden afgebakend. Maar het is niet altijd duidelijk welke patiëntproblemen zich binnen dit werkdomein bevinden. Daarom heeft V&VN samen met het Nivel geïnventariseerd welke patiëntproblemen in de dagelijkse praktijk voorkomen. Daarnaast is gekeken hoeveel invloed verpleegkundigen en verzorgenden ervaren op het voorkomen of verminderen er van 2. Deze inventarisatie heeft geleid tot de Nationale Kernset Patiëntproblemen, waarbij patiëntproblemen eenduidige termen hebben en zijn gedefinieerd. Deze kernset is cruciaal voor goede en veilige zorg. Door het eenduidig definiëren van patiëntproblemen kan de zorg van verpleegkundigen en verzorgenden worden vergeleken en uitgewisseld. Ook helpt de kernset om gericht onderzoek te doen naar de kwaliteit en veiligheid van de zorgverlening door verpleegkundigen en 1 Marieke Schuurmans. Een nieuwe kijk op verplegen. In: Leren van de toekomst. V&V Redactie Lambregts & Grotendorst. 2 Dit onderzoek is een doorontwikkeling van de kernset patiëntproblemen beschreven in: Marieke Schuurmans. Een nieuwe kijk op verplegen. Leren van de toekomst. V&V Redactie Lambregts & Grotendorst. 19 januari

4 verzorgenden en naar hun invloed op het welbevinden van de patiënt. De kernset vormt de basis voor het verder ontwikkelen van het kennisdomein ('body of knowledge') van verpleegkundigen en verzorgenden. 3 Verschillende uitingsvormen van patiëntproblemen Verpleegkundige en verzorgende zorg is altijd verbonden aan de (ervaren) gevolgen van een ziekte, aandoening of beperking of op het voorkomen ervan. Een patiëntprobleem kan dan ook verschillende uitingsvormen hebben 3. Bijvoorbeeld: ten gevolge van een aandoening een functionele beperking, zoals slecht kunnen zien of zich niet goed kunnen aankleden, een ziekteverschijnsel of symptoom, zoals koorts of huiduitslag, een subjectieve uiting of misnoegen over de gezondheid, zoals pijn of angst. Dit heet ook wel een klacht 4, een complicatie dat een ongewenst gevolg is van het handelen van zorgprofessionals, zoals een wondinfectie kan 5, een bevinding, wat een objectieve waarneming (na onderzoek) is 4, zoals ondervoeding, een gezondheid-gerelateerd aandachtspunt, zoals leefstijl. een algemeen aandachtspunt, bijvoorbeeld als een patiënt zijn stoma niet kan verzorgen of zijn medicatie niet kan uitzetten. 4 Een patiëntprobleem heeft betekenis Een patiëntprobleem heeft altijd een bepaalde betekenis voor de patiënt. De ene patiënt heeft meer last of hinder van een patiëntprobleem dan een andere patiënt. Verpleegkundigen en verzorgenden houden hier rekening mee en gaan samen met de patiënt na, welke betekenis het patiëntprobleem heeft. Ook houden zij rekening met naasten, mantelzorgers of de gemeenschap, die onderdeel kunnen zijn van de zorgcontext. Vanuit de professionele deskundigheid sluiten verpleegkundigen en verzorgenden zoveel mogelijk aan bij de context waarin de patiënt leeft of zich bevindt, en zijn of haar wensen en voorkeuren 6. Maar patiëntproblemen zijn niet altijd actueel en manifesteren zich niet altijd direct. Als een verpleegkundige of verzorgende bij een patiënt een risico op decubitus signaleert, zal zij de betekenis ervan eerder signaleren dan de patiënt 7. 3 De Raad voor de Volksgezondheid en Zorg. Medische diagnose. Achtergrondstudies Van Dale. Hedendaags Nederlands. Utrecht; Van Dale Lexicografie, De definitie is gebaseerd op een complicatie die de Orde van Medisch Specialisten in overleg met de wetenschappelijke verenigingen van erkende medische specialismen heeft vastgesteld. 6 Kitson A, Marshall A, Bassett, K, Zeits, K. What are the core elements of patient-centred care? A narrative review and synthesis of the literature from health policy, medicine and nursing. Journal of Avanced Nursing; 2013(69)1; Anne Marie Vaalburg en Julia Scholten. Preventie in de verpleegkundige beroepsuitoefening. V&VN januari

5 Een verpleegkundige of verzorgende geeft ook een bepaalde betekenis of belang aan (potentiele of actuele) patiëntproblemen vanuit haar expertise. Zij brengt deze expertise tijdens het gesprek met de patiënt in. 5 Het vaststellen van een patiëntprobleem: onderdeel van het klinisch redeneerproces Een patiëntprobleem moet altijd in een bepaalde context geplaatst worden. Als een patiënt niet goed kan lopen, kunnen daar verschillende oorzaken en factoren aan ten grondslag liggen. Bijvoorbeeld omdat de patiënt een ongeluk heeft gehad, Multiple Sclerose heeft of gewrichtsslijtage heeft door ouderdom. Een medische diagnose, leeftijd, leefstijl, allemaal informatie die verpleegkundigen en verzorgenden nodig hebben om de context die van invloed is op een patiëntprobleem, vast te kunnen stellen 8. Verpleegkundigen en verzorgenden observeren, zoeken aanvullende informatie, onderzoeken en meten en leggen deze zorggegevens vast in hun dossier. Verpleegkundigen en verzorgenden brengen signalen, klachten of symptomen van de patiënt in kaart, nemen omgevingsinformatie mee en objectiveren informatie aan de hand van meetinstrumenten. Met deze gegevens kunnen zij risico's inschatten en beoordelen zij welke problemen zich (kunnen) aandienen. Het vaststellen van een potentieel of actueel patiëntprobleem vindt dus altijd plaats via een klinische beoordeling en interpretatie van de verzamelde informatie en in samenspraak met de patiënt en/of mantelzorgers. Het is een gezamenlijke besluitvorming. Het verzamelen en beoordelen van informatie is een continue proces, wat bij aanvang van het zorgproces begint totdat het zorgproces is beëindigd. Dit is een onderdeel van het klinisch redeneerproces 9. 6 Definitie van patiëntprobleem In de vorige paragrafen is vanuit verschillende invalshoeken gekeken naar patiëntproblemen. Een patiëntprobleem moet gerelateerd zijn aan het verpleegkundig en verzorgend domein, kent verschillende uitingsvormen, is van betekenis voor de patiënt en/of zijn naasten, wordt via een gezamenlijke besluitvorming vastgesteld en is onderdeel van een klinisch redeneerproces. Deze invalshoeken schetsen een kader van waaruit een patiëntprobleem kan worden gedefinieerd. Er zijn verschillende definities van patiëntproblemen te vinden. De International Council of Nurses (ICN) definieert het als volgt: A nursing diagnosis is a label given by a nurse who makes a decision about the patient or client following assessment Chiffi D, Zanotti R. Medical and nursing diagnoses: a critical comparison. Journal of evaluation in Clinical Practice (21); V&VN Klinisch redeneren, een kritische bekwaamheid van verpleegkundigen 19 januari

6 De American Nurse Association (ANA) omschrijft een patiëntprobleem als volgt: The nursing diagnosis is the nurse s clinical judgment about the client s response to actual or potential health conditions or needs. The diagnosis reflects not only that the patient is in pain, but that the pain has caused other problems such as anxiety, poor nutrition, and conflict within the family, or has the potential to cause complications for example, respiratory infection is a potential hazard to an immobilized patient. The diagnosis is the basis for the nurse s care plan 11. De NANDA-I hanteert de volgende definitie: 'een verpleegkundige diagnose is een klinisch oordeel over de ervaringen/reacties van een individu, gezin of gemeenschap op actuele of potentiele gezondheidsproblemen en/of levensprocessen en verschaft de basis voor de selectie van verpleegkundige interventies om resultaten te bereiken, waarvoor de verpleegkundige verantwoordelijkheid heeft 12. De ICF gebruikt de term functioneringsprobleem die samenhangt met het menselijk functioneren en wordt opgevat als 'de uitkomst van een dynamische wisselwerking tussen iemands gezondheidsproblemen (ziekten, aandoeningen, ongevallen, trauma's etc.) en de context waarin die problemen zich voordoen' 13. De overeenkomst tussen deze definities is, dat het vaststellen van een patiëntprobleem het resultaat is van een proces waarbij gegevens worden verzameld en geïnterpreteerd. Op basis hiervan heeft V&VN de volgende omschrijving geformuleerd: Een patiëntprobleem is een beschrijving van een probleem dat ten gevolge van een ziekte, aandoening, behandeling, handicap of beperking is of kan ontstaan. De term die verpleegkundigen en verzorgenden aan een patiëntprobleem geven, is geobjectiveerd op basis van een klinische beoordeling en geeft richting aan het handelen van verpleegkundigen en verzorgenden. 10 ICN, Guidelines for ICNP catalogue development, p.10 via: Nanda-Internationaal. Verpleegkundige diagnoses en classificaties p ICF. Nederlandse vertaling van de International Classification of Functioning, Disability and Health. Tweede druk p.9 19 januari