De houtgrond la Prosperité aan de Correpine-kreek Auteur: Philip Dikland, 2005.

Transcriptie

1 De houtgrond la Prosperité aan de Correpine-kreek Auteur: Philip Dikland, Neger-Engelse naam : Polakki = Polak Correpine-kreek, linkeroever in 't afvaren volgorde in 't afvaren: Gloria, Vreeland, Prosperite, gronden zonder naam, Kweeklust. La Prosperité op de kaart van Bakhuijs en de Quant uit Noord = boven. Chronologie : 1737 Al. Droilhet (kaart Lavaux 1737) Alexander Droilhet was vermoedelijk een zoon van Jean Andre Droilhet, kapitein van een compagnie burgers in de divisie Para. Alexander huwde in 1730 met Maria van Egten, (waarschijnlijk) weduwe van Jeremia Papot. Het huwelijk werd buiten de kerk gevierd, want Maria was al hoog zwanger :

2 1730 september 19 zijn door D: Estor in Corrupine getrout in de tegenwoordigheit van een Diaken en meer andere getuijgen na voorgegane ondertrou, Alexander Droillet en Maria van Egten - quod attestor E: Viera pastor Spoedig daarop werd het eerste kindje geboren : Jean Pierre, geboren in december De doopregisters na 1730 zijn verloren gegaan, en van andere kinderen is niets bekend. Maar Maria had nog vier kinderen uit haar eerste huwelijk, en Alexander heeft ongetwijfeld zijn deel bijgedragen aan hun opvoeding. Alexander overleed in Zijn echtgenote heeft hem vele jaren overleefd. Zij overleed in M.S. Pallak (inventarissen ; kaart Lavaux 1770) Matheus Sigismundus Pallak was in 1744 reeds in de Suriname (bron luth. doopreg.) ; in was hij raadsheer van het Hof van Politie en Criminele Justitie. Hij was waarschijnlijk afkomstig uit Rotterdam, althans, de naam "Maasstroom" die hij aan één van zijn plantages gaf is een duidelijke referentie aan Rotterdam. Hij was eigenaar van 5 plantages (kaart Lavaux 1770) : Wangunst (258 akkers) aan de Para de Vrede (2500 akkers) aan de Para la Piquanterie (1000 akkers) aan de Correpine la Prosperité (2500 akkers) aan de Correpine (1/2 deel) Maasstroom (500 akkers) aan de beneden-commewijne (1/2 deel) Prosperité en Maasstroom waren slechts voor de helft eigendom van Pallak, en voor de andere helft het eigendom van de firma Hamilton en Meyners te Rotterdam. Matheus Pallak was gehuwd met Margaretha Neeven, weduwe van Jan van Weidon. Het echtpaar woonde in een groot huis op de hoek van de Waterkant en de Kromme Elleboogstraat. Zij waren lid van de Lutherse kerkgemeente. Over kinderen is niets bekend. Margaretha overleed in Pallak heeft haar lang overleefd, maar is niet meer hertrouwd. In 1759 vroeg hij een nieuwe warrand aan voor het huis aan de Waterkant, vermoedelijk met het doel het te verkopen. Op een gegeven moment - wanneer is niet bekend - is hij naar Europa geremigreerd. Hij overleed aldaar in Zijn dood werd in de kerk van Paramaribo bekendgemaakt: " november 13 Debet J: B: S: Ranitz - A 't bekent maaken der overleijden van Matts: Sigisms: Pallak f 9,-..." Na zijn dood werd de plantage geïnventariseerd. Het was een houtgrond van 3200 akkers met 128 slaven. De eigenaren waren voor de ene helft de erven van Matheus Sigismundis Pallak, en voor de andere helft aan twee personen te Rotterdam, namelijk de weduwe Archibald Hamilton, en Jean Gerard Francois Meijnerts ( ), president en schepen der stad Rotterdam, en bewindhebber der VOC kamer Rotterdam vanaf 1755 tot Deze twee werkten zakelijk samen onder de firmanaam "weduwe Archibald Hamilton en Meijners". Hamilton en Meyners waren eigenaar van : Elk het Zijn aan de Cottica, en La Simplicité aan de Surinamerivier la Prosperité (2500 akkers) aan de Correpine (1/2 deel) Maasstroom (500 akkers) aan de beneden-commewijne (1/2 deel)

3 wed. Hamilton, Meyners (almanak 1793) B. van Gelderen was de directeur van de houtgrond. De heren Wolff en Matille voerden de administratie wed. Hamilton, Meyners (almanak 1821) J. Servas was de gezagvoerder. De administratie was in handen van C. L. Weissenbruch en F. Taunay. Tot het bezit van Hamilton en Meyners behoorden verder de plantages Maasstroom, Elk het Zijn, Mannheim, en Timotibo. In datzelfde jaar 1820 werd de houtgrond te koop aangeboden : Uit de hand te koop op favorabele Conditien, de Hout-plantage La Prosperité, met de daaraan behorende Grond Meijnershoop, en verdere ap- en dependentie, waaronder plus minus 140 Koppen slaven, te bevragen ten Kantore van den ondergetekende, Paramaribo den 17e April 1820, C.L. Weissenbruch In 1831 had de plantage een slavenmacht van 151 mensen (Teenstra) erven D. Janssen Eyken Sluyters (almanak 1843) J. Wolf was de plantagedirecteur. J. Zaal en J.F. Betten voerden gezamenlijk de administratie. De plantage was 3200 akkers groot, met een slavenmacht van 172 mensen. De houtgrond Munchenstein was aan de plantage geannexeerd Bersaba In 1858 werd op een geschonken stuk grond de EBG zendingspost Bersaba opgericht. Overigens vonden de zendelingen maar moeilijk ingang bij de slavenbevolking. Het was ploegen op rotsen. De slaven op de houtplantages leefden in veel grotere vrijheid dan hun collegae op de productieplantages, hadden een relatief goed bestaan, en lieten zich net zomin als de bosnegerbevolking een nieuw geloof aanpraten. (Fontaine 1986, 66) Bersaba omstreeks Aquarel van Zimmerman. De afbeelding is gescand uit een boek, maar is daar waarschijnlijk gespiegeld weergegeven. Vergelijk met de foto van de kerk anno Met de rug naar de kreek staande, is de toren aan de rechterzijde.

4 Bersaba anno De EBG-kerk. Foto KDV architects emancipatie La Prosperité was eigendom van de erven D. Jansen Eyken Sluyters (Amsterdam en Paramaribo) ; De tegemoetkoming bedroeg f ,- voor de plantageslaven en nog f 1.500,- voor privé slaven. De eigenaren in detail : Maria Rebecca Jansen Eyken Sluyters, Amsterdam, voor 1/6 aandeel Tjark Jansen Eyken Sluyters, Suriname, voor 1/6 aandeel Johannes Matthaeus Jansen Eyken Sluyters, Suriname, voor 1/6 aandeel Henriette Elisabeth Jansen Eyken Sluyters, Amsterdam, voor 1/6 aandeel Johannes Jansen Eyken Sluyters, Amsterdam, voor 1/6 aandeel Adriana Anna Catharina Jansen Eyken Sluyters, Amsterdam, voor 1/6 aandeel De boedel omvatte tevens de plantages: Geyersvleyt (koffie en cacao), Ornamibo (suiker) met de daarneven gelegen gronden der voormalige plantage Vredenburg La Prosperite (hout) Livorno 1/9 aandeel De familienamen Parun, Peiter, Pengel, Peroti, Pierau, Plater, Plet, Pocorni, Posma, Pries, Prossel, en Puls, origineren van de plantage. Na 1863 nader uit te zoeken Na de emancipatie werd de plantage gekocht door een aantal vooraanstaande leden van de exslavenbevolking. Hun namen worden herdacht op het eigenarenmonument te Bersaba :

5 Bersaba, het eigenarenmonument. Foto KDV architects, 2004 Memre den gran soema vo oenoe disi ben leri oenoe vo wroko en lobi makandra. Eigenari na: Jan Pengel Anthonie Pengel Frans Plet Jozef Peroti Boudewijn Pocorni Harrie Peiter Jaques Perau Emil Parun 1906 aanleg spoorweg ; S.W.M. In de periode werd een spoorweg aangelegd naar de goudvelden van boven- Suriname, de z.g. Lawa-spoorweg. Te Prosperité, Marianella en Republiek waren halteplaatsen. De dorpjes werden hierdoor uit hun isolement gehaald. Bersaba werd het centrum van de buurt. In 1908 (almanak) was er een EBG-school met 46 leerlingen onder leiding van C.F.M. Vismale

6 2005 Bersaba is een klein dorpje, niet meer dan enkele straatjes. Het oudste deel is de straat met traditionele houten huisjes langs de kreek. In die straat vormen de kerk met pastorie het centrum. Ze verkeren beide in goede staat. Aan de kreek wordt momenteel een zandstrand aangelegd, om het tourisme te bevorderen. De begraafplaats ligt aan de weg voordat men het dorpje binnenkomt. Aanleg van een zandstrand Foto KDV architects, 2004

7 bronnen: 1 - boeken en artikelen Alex van Stipriaan Surinaams contrast KITLV, M.D. Teenstra - De landbouw in de kolonie Suriname, voorafgegaan door ene geschied- en natuurkundige beschouwing dier kolonie Het boek werd uitgegeven in 1835, maar de daarin staande beschrijvingen dateent uit Coen Temminck-Groll, Arthur Tjin-A-Djie e.a. de architectuur van Suriname uitg. de Walburg pers, 1973 p databases op het internet Philip Dikland - oud archief der burgerlijke stand in Suriname Heinrich Helstone, Okko ten Hove e.a. - database emancipatieregisters inventarisaties in het notarieel archief van het NA, den Haag ARA NOT inv. no. 227 f. 505 Locatie : Correpeni kreek aan de rechterhand tussen de plantages de Vier Kinderen en die van de erven Koemans Datum : /25 Gegevens : 3200 akkers, 124 slaven, hout, weidegrond, tayer, bananen, cassave, koren, hoornbeesten, taxatie: Nf ,- Verzoeker : Johan Bernard Sigismund Ranitz, gemachtigde van mr: J: G: F: Meijnerts en mr: Christoffus Christianus Brender a Brandis, stedehouder van de baljuwschappen van Rhijnland enz.aangestelde executeur van M: S: Pallak ter eenre en Eddo Hendrik Tekenburg, gemachtigd door wed: Adr: Hamilton en Meijnners, kooplieden te Rotterdam ter andere zijde Eigenaar : wijlen Mattheus Sigismundus Pallak, oud raad in Hof van Politie en Criminele Justitie (1/2 deel) ; wed: A: Hamilton en Jean Gerard Francois Meijnerts, oud president schepen der stad Rotterdam (tezamen 1/2 deel) Directeur : Jacques Boijer ARA NOT inv. no. 227 f. 529 Locatie : Corropina kreek aan de rechterhand tussen de plantages de Vier Kinderen en die van wijlen mej: Koemans Datum : Gegevens : 3200 akkers, taxatie: Nf ,- Verzoeker : Johan Bernard Sigismund Ranitz in opdracht van de executeurs der nalatenschap van Matheus Sigismundis Pallak Eigenaar : erven Mattheus Sigismundis Pallak, oud raad van Hof van Politie en Criminele Justitie (1/2 deel) ; wed: A: Hamilton en Jean Gerard Francois Meijnerts, oud president schepen der stad Rotterdam, zich schrijvende wed: A: Hamilton en Meijnerts (tezamen 1/2 deel)

8 ARA NOT inv. no. 699 f. 786 Locatie : Corpinakreek aan de rechterhand tussen de plantage de Vier Kinderen en het land van de boedel mej: Koeman Datum : /10 ; gegevens : 4200 akkers, 123 slaven, hout, bananen, tayer, koren, cassave, schapen, moestuin, hoornbeesten, werkossen, paarden, taxatie: Nf ,- verzoeker : J: A: Frouin, als vervanger van wijlen G: Kuijpers eigenaar : Companieschap onder de naam van wed: Archibald Hamilton en Meijnerts te Rotterdam directeur : Nicolaas Chevalier 4 archief dienst der domeinen, Paramaribo geen gegevens