Verborgen suikers in levensmiddelen

Transcriptie

1 1 Verborgen in levensmiddelen Wat is de bijdrage van verborgen in alledaagse levensmiddelen?

2 Beste lezer Over wordt in de media veel gesproken. Er wordt gezegd dat overal in zitten, ook in producten waarvan u het niet zou verwachten. Er wordt dan gesproken over de (onofficiële) termen verborgen of sluip. Ongeveer de helft van de koolhydraten die volwassenen consumeren komt uit. Zetmeel is een gezondere bron van koolhydraten dan. Vervanging van door zetmeel leidt tot verlaging van het LDL-cholesterol. Om deze reden adviseert de Gezondheidsraad geraffineerde graanproducten te vervangen door volkorenproducten. Geadviseerd wordt om dagelijks minstens 90 gram bruin brood, volkorenbrood of andere volkorenproducten te eten 1. Kinderen drinken gemiddeld driekwart liter suikerhoudende dranken per dag. Volwassen vrouwen drinken gemiddeld een kwart liter suikerhoudende dranken per dag en volwassen mannen een derde liter. Consumptie van een à twee glazen suikerhoudende dranken leidt tot een verhoogd risico op diabetes. Om deze reden adviseert de Gezondheidsraad zo min mogelijk suikerhoudende dranken te drinken 1. 2 Wat valt onder suikerhoudende dranken? Dranken met toegevoegd suiker: koude dranken waaraan sucrose, fructose of glucose is toegevoegd. Bijvoorbeeld vruchtendrank, vruchtennectar, frisdranken, ijsthee, gevitamineerd water en sportdranken 1. Fruitsap: heeft een vergelijkbaar suikergehalte 1. De termen verborgen en sluip staan tegenwoordig vol in de aandacht. In deze brochure komen verschillende productgroepen aan bod waarvan in de media wordt gezegd dat ze verborgen bevatten. Van deze productgroepen kunt u zien hoeveel procent van de calorieën in het product geleverd worden door. Daarnaast kunt u zien welk deel is toegevoegd en om welke soorten het gaat. In de brochure kunt u ook informatie vinden rondom de etikettering van en de gebruikte claims.

3 Graanproducten Graan is een verzamelnaam voor zaden van grassen. Voorbeelden van granen zijn rijst, tarwe, gerst en rogge. Van granen kunnen graanproducten gemaakt worden zoals bloem, meel, bier, brood, ontbijtgranen en pasta 2. Een Nederlander eet gemiddeld 150 gram brood per dag, dit staat gelijk aan ongeveer 4 sneetjes 3. Er wordt aanbevolen gemiddeld 6 tot 7 sneetjes brood per dag te eten. De precieze aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) hangt af van u leeftijd, geslacht en lichamelijke activiteit 3. Graan(producten) worden in de media ook genoemd als producten die verborgen bevatten. De producten beschuit, bruinbrood, witbrood en crackers zijn onderzocht op het aantal en de soorten die erin zitten. Tabel 1.1: in graanproducten (per 100 gram product) Producten en% Van nature aanwezig Toegevoegd Soorten Beschuit 8,8 en% 0,0 gram 9,3 gram - Glucose - Maltose 3 Brood, bruin 2,7 en% 0,0 gram 1,5 gram - Glucose Brood, wit 2,1 en% 0,0 gram 1,3 gram - Glucose Cracker 5,3 en% 0,0 gram 4,9 gram - Glucose *% staat voor energiepercentage (percentage calorieën in het product geleverd door ) **Beschuit: gemiddelde Bolletje beschuit + AH beschuit. Brood, bruin: gemiddelde Blue Band Bruinbrood + AH Bruinbrood. Brood, wit: gemiddelde AH Tijgerwit + AH Tijgerbrood Wit. Cracker: gemiddelde LU Cracotte + AH Crackers. In tabel 1.1 kunt u van de producten beschuit, bruinbrood, witbrood en crackers zien hoeveel procent van de calorieën in het product door

4 geleverd worden, hoeveel gram van nature aanwezig is, hoeveel gram is toegevoegd en welke soorten aanwezig zijn in het product. Van nature zijn er bij alle onderzochte graanproducten per 100 gram product geen aanwezig. Bij bruinbrood en witbrood is er per 100 gram product minder dan 2,0 gram toegevoegd. Bij crackers zijn er per 100 gram product minder dan 5,0 gram toegevoegd en bij beschuit minder dan 10,0 gram. Grafiek 2.1: verdeling macronutriënten graanproducten 120,0% 100,0% VERDELING MACRONUTRIËNTEN Vetten Suikers Overige Koolhydraten Eiwitten Vezels 80,0% 60,0% 4 40,0% 20,0% 0,0% Beschuit Brood, Bruin Brood, Wit Cracker *% staat voor energiepercentage (percentage calorieën in het product geleverd door de macronutriënten) In grafiek 1.1 kunt u de verdeling van de macronutriënten vinden. Hier kunt u zien hoeveel procent van het totale aantal calorieën in een product wordt geleverd door vetten,, overige koolhydraten, eiwitten en vezels. Bij alle onderzochte graanproducten dragen de overige koolhydraten het meeste bij aan de energiewaarde, opgevolgd door de eiwitten. Vetten, en vezels dragen bij alle onderzochte graanproducten het minste bij aan de energiewaarde.

5 Vlees(waren) Per jaar eet een gemiddelde Nederlander 38,6 kg vlees. Dagelijks is dit ongeveer 106 gram 4. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) van vlees, vleeswaren, vis, kip, eieren en vleesvervangers bij elkaar bedraagt voor volwassenen in totaal 100 tot 125 gram per dag 4. Vlees(waren) wordt in de media ook genoemd als een product dat verborgen bevat. Het gaat hier vooral om bewerkt vlees. De producten achterham, boterhamworst, knakworst en leverworst zijn onderzocht op het aantal en de soorten die erin zitten. Tabel 2.1: in vlees(waren) (per 100 gram product) Producten en% Van nature aanwezig Toegevoegd Soorten Achterham 3,6 en% 0,3 gram 0,8 gram - Glucose - Maltose 5 Boterhamworst 0,9 en% 0,3 gram 0,3 gram - Glucose - Maltose Knakworst 0,9 en% 0,2 gram 0,3 gram Leverworst 1,1 en% 0,4 gram 0,4 gram - Glucose - Maltose *% staat voor energiepercentage (percentage calorieën in het product geleverd door ) **Achterham: gemiddelde AH Slagersachterham + AH Basic Achterham. Boterhamworst: gemiddelde AH Boterhamworst + AH Basic Boterhamworst. Knakworst: gemiddelde Unox Knakworst + AH Knakworst. Leverworst: gemiddelde Kips Leverworst + AH Leverworst. In tabel 2.1 kunt u van de producten achterham, boterhamworst, knakworst en leverworst zien hoeveel procent van de calorieën in het product door geleverd worden, hoeveel gram van nature

6 aanwezig is, hoeveel gram is toegevoegd en welke soorten aanwezig zijn in het product. Van nature is er bij alle onderzochte vlees(waren) per 100 gram product minder dan 0,5 gram aanwezig. Bij alle onderzochte vlees(waren) is er per 100 gram product minder dan 1,0 gram toegevoegd. Grafiek 2.1: verdeling macronutriënten vlees(waren) 120,0% 100,0% 80,0% 60,0% VERDELING MACRONUTRIËNTEN Vetten Suikers Overige koolhydraten Eiwitten Vezels 40,0% 6 20,0% 0,0% Achterham Boterhamworst Knakworst Leverworst *% staat voor energiepercentage (percentage calorieën in het product geleverd door de macronutriënten) In grafiek 2.1 kunt u de verdeling van de macronutriënten vinden. Hier kunt u zien hoeveel procent van het totale aantal calorieën in een product wordt geleverd door vetten,, overige koolhydraten, eiwitten en vezels. Bij achterham dragen eiwitten het meeste bij aan de energiewaarde. Bij boterhamworst, knakworst en leverworst dragen vetten het meeste bij aan de energiewaarde. Bij alle onderzochte vlees(waren) dragen, op vezels na, het minst bij aan de energiewaarde.

7 Groenten(producten) We eten meer verse groente dan een aantal jaar geleden, hoewel veel mensen nog niet aan de aanbeveling komen 5. 5% van alle mannen en vrouwen eten de aanbevolen hoeveelheid groente. Van de kinderen tussen 7 en 18 jaar eet 1% de aanbevolen hoeveelheid groente 6. Ongeveer driekwart van de groente die mensen kopen zijn vers, de rest komt uit de diepvries, blik of glas 5. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) van groente is 200 gram per dag 5. Groente uit blik of glas worden in de media ook genoemd als producten die verborgen bevatten. De producten doperwten en wortelen in pot, groentesoep en rode kool met appel zijn onderzocht op het aantal en de soorten die erin zitten. 7

8 Tabel 3.1: in groenten(producten) (per 100 gram product) Producten en% Van nature aanwezig Toegevoegd Soorten Doperwten en wortelen in pot 30,4 en% 2,3 gram 1,6 gram - Glucose Groentesoep 11,0 en% 0,6 gram 0,1 gram - Glucose - Lactose Rode kool met appel 73,5 en% 2,5 gram 10,2 gram - Glucose - Lactose *% staat voor energiepercentage (percentage calorieën in het product geleverd door ) **Doperwten en wortelen in pot: gemiddelde Hak Doperwtjes met Worteltjes + AH Doperwten en Wortelen extra fijn. Groentesoep: gemiddelde Unox Groentesoep + AH rijkgevulde Groentesoep. Rode kool met appel: gemiddelde Hak Rode kool met appel + AH rode kool met appel. 8 In tabel 3.1 kunt u van de producten doperwten en wortelen in pot, groentesoep en rode kool met appel zien hoeveel procent van de calorieën in het product door geleverd worden, hoeveel gram van nature aanwezig is, hoeveel gram is toegevoegd en welke soorten suiker aanwezig zijn in het product. Van nature is er bij alle onderzochte groente(producten) per 100 gram product minder dan 3,0 gram aanwezig. Bij de groentesoep is er per 100 gram minder dan 1,0 gram toegevoegd. Bij de doperwten en wortelen in pot is er per 100 gram minder dan 2,0 gram toegevoegd en bij de rode kool met appel 10,2 gram. Echter zit bij de doperwten en wortelen in pot en de rode kool met appel een deel van de in het water, dit water wordt mogelijk niet geconsumeerd.

9 Grafiek 3.1: verdeling macronutriënten vlees(waren) 120,0% 100,0% 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0% VERDELING MACRONUTRIËNTEN Vetten Suikers Overige koolhydraten Eiwitten Vezels Doperwten en wortelen in pot Groentesoep Rode kool met appel *% staat voor energiepercentage (percentage calorieën in het product geleverd door de macronutriënten) In grafiek 3.1 kunt u de verdeling van de macronutriënten vinden. Hier kunt u zien hoeveel procent van het totale aantal calorieën in een product wordt geleverd door vetten,, overige koolhydraten, eiwitten en vezels. 9 Bij de groentesoep dragen de vetten, overige koolhydraten en eiwitten het meeste bij aan de energiewaarde. De en vezels dragen bij de groentesoep het minste bij aan de energiewaarde. Bij de rode kool met appel en de doperwten en wortelen in pot dragen de het meeste bij aan de energiewaarde. Echter zit een deel van deze in het water, dit water wordt mogelijk niet geconsumeerd.

10 Sauzen Sauzen worden in de media ook genoemd als producten die verborgen bevatten. De producten mayonaise, mosterd en tomatenketchup zijn onderzocht op het aantal en de soorten die erin zitten. Tabel 4.1: in sauzen (per 100 gram product) Producten en% Van nature aanwezig Toegevoegd Soorten Mayonaise 1,3 en% 0,0 gram 2,1 gram - Glucose 10 Mosterd 4,2 en% 0,1 gram 1,7 gram - Glucose Tomatenketchup 88,4 en% 7,2 gram 16,3 gram - Glucose *% staat voor energiepercentage (percentage calorieën in het product geleverd door ) **Mayonaise: gemiddelde van Wijngaarden Zaanse Mayonaise + AH Mayonaise. Mosterd: gemiddelde Marne Limburgse Mosterd + Huisman Zaanse Mosterd grof gemalen. Tomatenketchup: gemiddelde Heinz Tomatenketchup + AH Tomatenketchup. In tabel 4.1 kunt u van de producten mayonaise, mosterd en tomatenketchup zien hoeveel procent van de calorieën in het product

11 door geleverd worden, hoeveel gram van nature aanwezig is, hoeveel gram is toegevoegd en welke soorten aanwezig zijn in het product. Bij de mayonaise en mosterd is er per 100 gram product van nature minder dan 1,0 gram aanwezig. Bij de tomatenketchup is er per 100 gram product van nature 7,2 gram aanwezig. Bij de mayonaise en mosterd is er per 100 gram product minder dan 3 gram toegevoegd. Bij de tomatenketchup is er per 100 gram product 16,3 gram toegevoegd. Grafiek 4.1: verdeling macronutriënten sauzen 120,0% 100,0% VERDELING MACRONUTRIËNTEN Vetten Suikers Overige koolhydraten Eiwitten Vezels 80,0% 60,0% 11 40,0% 20,0% 0,0% Mayonaise Mosterd tomatenketchup *% staat voor energiepercentage (percentage calorieën in het product geleverd door de macronutriënten) In grafiek 4.1 kunt u de verdeling van de macronutriënten vinden. Hier kunt u zien hoeveel procent van het totale aantal calorieën in een product wordt geleverd door vetten,, overige koolhydraten, eiwitten en vezels. Bij de mayonaise en mosterd dragen de vetten het meeste bij aan de energiewaarde. De en vezels dragen bij de mayonaise en mosterd het minste bij aan de energie-inname. Bij de tomatenketchup dragen de het meeste bij aan de energiewaarde.

12 Snacks Van harige snacks zou u misschien niet verwachten dat er in zitten. Daarom worden hartige snacks in de media ook genoemd als producten die verborgen bevatten. De producten borrelnootjes, paprikachips en tortillachips zijn onderzocht op het aantal en de soorten die erin zitten. Tabel 5.1: in snacks (per 100 gram product) Producten en% Van nature Toegevoegd Soorten aanwezig Borrelnootjes 4,9 en% 4,0 gram 3,0 gram - Glucose 12 Paprikachips 1,7 en% 1,0 gram 1,3 gram - Glucose - Lactose Tortillachips 1,0 en% 1,0 gram 0,3 gram - Glucose - Lactose *% staat voor energiepercentage (percentage calorieën in het product geleverd door ) **Borrelnootjes: gemiddelde Duyvis Borrelnootjes Cocktail + AH Borrelnootjes Cocktail. Paprika chips: gemiddelde Lay s Paprikachips + AH Paprikachips. Tortillachips: gemiddelde Dorritos Naturel+ AH AH Tortillachips. In tabel 5.1 kunt u van de producten borrelnootjes, paprikachips en tortillachips zien hoeveel procent van de calorieën in het product door geleverd worden, hoeveel gram van nature aanwezig is,

13 hoeveel gram is toegevoegd en welke soorten aanwezig zijn in het product. Bij de paprikachips en tortillachips is er per 100 gram product van nature 1,0 gram aanwezig. Bij de borrelnootjes is er per 100 gram product van nature 4,0 gram aanwezig. Bij de Tortillachips is er per 100 gram product minder dan 1,0 gram toegevoegd. Bij de paprikachips is er per 100 gram product minder dan 2,0 gram suiker toegevoegd en bij de borrelnootjes 3,0 gram. Grafiek 5.1: verdeling macronutriënten sauzen 120,0% 100,0% VERDELING MACRONUTRIËNTEN Vetten Suiker Overige Koolhydraten Eiwitten Vezels 80,0% 60,0% 13 40,0% 20,0% 0,0% Borrelnootjes Paprika Chips Tortilla Chips *% staat voor energiepercentage (percentage calorieën in het product geleverd door de macronutriënten) In grafiek 5.1 kunt u de verdeling van de macronutriënten vinden. Hier kunt u zien hoeveel procent van het totale aantal calorieën in een product wordt geleverd door vetten,, overige koolhydraten, eiwitten en vezels. Bij alle snacks dragen de vetten en overige koolhydraten het meeste bij aan de energiewaarde. Suikers en vezels dragen bij alle snacks het minste bij aan de energiewaarde.

14 Voedingsclaims en gezondheidsclaims Fabrikanten van voedingsmiddelen kunnen er voor kiezen een claim te gebruiken op hun product. Een claim is een bewezen bewering over de eigenschap van een product. Claims worden onderverdeeld in voedings- en gezondheidsclaims 7. Voedingsclaims: zeggen iets over de samenstelling van het product 7. Gezondheidsclaims: zeggen dat een voedingsmiddel voordelig is voor de gezondheid 7. Aan het gebruik van claims zijn voorwaarden verbonden. De wetgeving rondom claims wordt door de Europese wetgeving geregeld. Fabrikanten mogen een claim alleen gebruiken als deze op de Europese lijst van goedgekeurde claims voorkomt. De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) beoordeelt de gezondheidsclaims. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) controleert de gevoerde claims in Nederland 7. Voedingsclaims met betrekking tot : Suikerarm: deze claim is toegestaan als het suikergehalte van het product maximaal 5 gram per 100 gram bedraagt of maximaal 2,5 gram per 100 ml (bij vloeibare producten) 8. Suikervrij: deze claim is toegestaan als het product maximaal 0,5 gram per 100 gram product of 0,5 gram per 100 ml product bevat 8. Zonder toegevoegde : deze claim is toegestaan als er aan het product geen zijn toegevoegd. Als het product van nature bevat moet het product de claim dit product bevat van nature aanwezige bevatten 8. Verlaagd gehalte aan/minder : deze claim is toegestaan als het product 30% minder bevat dan dat van een vergelijkbaar product Gezondheidsclaims met betrekking tot : De consumptie van levensmiddelen/dranken die <naam van suikervervanger> in plaats van suiker bevatten, leidt tot een lagere bloedglucosestijging na de consumptie daarvan in

15 vergelijking met suikerhoudende levensmiddelen/dranken: deze claim is toegestaan als in levensmiddelen/dranken zijn vervangen door suikervervangers: xylitol, sorbitol, mannitol, maltitol, lactitol, isomalt, erythritol, sucralose en polydextrose of een combinatie daarvan. De levensmiddelen/dranken moeten voldoen aan de voedingsclaim verlaagd gehalte aan suiker 9. De consumptie van levensmiddelen/dranken die <naam van suikervervanger> in plaats van suiker bevatten, draagt bij tot de instandhouding van de mineralisatie van de tanden: deze claim is toegestaan als in levensmiddelen/dranken zijn vervangen door suikervervangers: xylitol, sorbitol, mannitol, maltitol, lactitol, isomalt, erythritol, sucralose en polydextrose of een combinatie daarvan. In zodanige hoeveelheden dat de consumptie van het levensmiddel/drank de plaque- ph niet onder 5,7 verlagen gedurende en tot 30 minuten na de consumptie 9. 15

16 Etikettering van voedingsmiddelen Een etiket informeert over een levensmiddel. Wat er precies op een etiket moet staan is vastgelegd in de Warenwet Informatie Levensmiddelen (WIL) en in de Europese wet Voedselinformatie. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit houdt hier toezicht op 10. Wat moet er verplicht vermeld worden op een etiket? De benaming van het levensmiddel 11. De lijst van ingrediënten 11. Stoffen die allergieën of intoleranties kunnen veroorzaken 11. De hoeveelheid (g/ml) van bepaalde ingrediënten of categorieën ingrediënten 11. De nettohoeveelheid van het levensmiddel 11. De datum van minimale houdbaarheid of de uiterste consumptiedatum 11. Bijzondere bewaarvoorschriften en/of gebruiksvoorwaarden 11. De naam of handelsnaam en het adres van het levensmiddelenbedrijf 11. Het land van oorsprong of de plaats van herkomst 11. Een gebruiksaanwijzing, als het levensmiddel moeilijk te gebruiken is zonder gebruiksaanwijzing 11. Voor dranken met een alcoholvolumegehalte van meer dan 1,2% het effectieve alcoholvolumegehalte 11. Een voedingswaardevermelding Een verwijt dat in de media gemaakt wordt is dat fabrikanten de hoeveelheid in het product verdoezelen door verschillende namen voor te gebruiken. Hieronder is een voorbeeld-etiket weergeven. Aan de hand van dit etiket zal de vermelding van uitgelegd worden.

17 Afbeelding 1: voorbeeld etiket Blauw: suikerhoudende ingrediënten Groen: allergenen Rood: voedingswaardevermelding In de voedingswaardevermelding (rood) kunt u zien hoeveel koolhydraten per 100 gram product aanwezig zijn en welk deel daarvan zijn. Hier gaat het om de totale hoeveelheid (mono- en disachariden) per 100 gram product. Hieronder vallen de van nature aanwezige en de toegevoegde. Het overige deel van de koolhydraten zijn zetmelen (polysachariden). 17 In de lijst van ingrediënten staan alle ingrediënten van het product vermeld. Een product kan bestaan uit ingrediënten die van nature bevatten (tomaten). Er kunnen ook worden toegevoegd aan het product (suiker), ook deze staan in de lijst van ingrediënten vermeld. Er kunnen verschillende soorten toegevoegd worden aan een product. Elk soort suiker moet specifiek op de ingrediëntenlijst gedeclareerd worden. Voorbeelden soorten suiker: Suiker (sacharose), lactose, fructose, maltose, glucose, kristalsuiker, basterdsuiker, kandij(suiker), geleisuiker, vanillesuiker, glucosestroop, fructosestroop, glucose-fructosestroop, dextrose, druivensuiker, melasse(stroop), invertsuiker, rietsuiker en honing.

18 Referenties [1] Gezondheidsraad. Richtlijnen goede voeding Den Haag: Gezondheidsraad. 2015; publicatienr. 2015/24 [2] Voedingscentrum. Granen en graanproducten. Opgehaald van Voedingscentrum: [3] Voedingscentrum. Brood. Opgehaald van Voedingscentrum: [4] Voedingscentrum. Vlees. Opgehaald van Voedingscentrum: [5] Voedingscentrum. Groente. Opgehaald van Voedingscentrum: [6] Rossum CTM van (RIVM), Geurts M (RIVM). Hoeveel mensen voldoen aan de Richtlijnen goede voeding? In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM, < Nationaal Kompas Volksgezondheid\Determinanten\Leefstijl\Voeding, 26 maart 2013 [7] Voedingscentrum. Claims. Opgehaald van Voedingscentrum: 18 [8] Publicatieblad van de Europese Unie. (20 december 2006). VERORDEING (EG) Nr. 1924/2006 VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD [9] Publicatieblad van de Europese Unie. (16 mei 2012). VERORDENING (EU) Nr. 432/2012 VAN DE COMMISSIE [10] Voedingscentrum. Etiket. Opgehaald van Voedingscentrum: [11] Publicatieblad van de Europese Unie. (25 oktober 2011). VERORDENING (EU) Nr. 1169/2011 VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD

19 19 Kenniscentrum suiker & voeding Kenniscentrum suiker & voeding verricht onderzoek naar suiker in relatie tot voeding en gezondheid. Hierbij wordt nauw samengewerkt met (inter)nationaal erkende onderzoeksinstellingen en universiteiten. Daarnaast geeft Kenniscentrum suiker & voeding voorlichting over suiker in de breedste zin van het woord en fungeert zij als vraagbaak op het gebied van suiker in relatie tot voeding en gezondheid. Kenniscentrum suiker & voeding wil de wetenschappelijke informatievoorziening op het gebied van suiker in een gezonde leefstijl bevorderen. Meer informatie: Kenniscentrum suiker & voeding Amsterdamsestraatweg 39a 3744 MA Baarn Tel