Reflectie op het VELOV-onderzoek De lerende lerarenopleider, Brussel 15 januari 2015 Mieke Lunenberg

Transcriptie

1 Reflectie op het VELOV-onderzoek De lerende lerarenopleider, Brussel 15 januari 2015 Mieke Lunenberg Dag, Allereerst dank voor de gelegenheid om te reflecteren op het VELOVonderzoek De lerende lerarenopleider, en op wat er naar aanleiding daarvan vanmiddag al is besproken. Ik vind dat de twee onderzoekers, Inge Placklé en Wouter Cools, indrukwekkend veel werk in korte tijd hebben verzet en een onderzoek presenteren dat aanknopingspunten biedt voor de diverse betrokken actoren om daadwerkelijk aan de slag te gaan. Ik beperk mijn reflectie tot een paar punten, het is per slot van rekening het einde van de middag. Ik wil een paar opmerkingen maken over het onderzoek, ook al omdat het voor een deel voortbouwt op het werk dat ik samen met collega s heb gedaan, en dat werk ook weer een stap verder brengt. Maar vooral wil ik ingaan op de aanknopingspunten die dit onderzoek m.i. biedt om daadwerkelijk de professionele ontwikkeling van lerarenopleiders structureel op te pakken. Over de aanpak van het onderzoek Ik vind het interessant dat in het in het onderzoek gehanteerde analysemodel de rollen van lerarenopleiders zoals die naar voren zijn gekomen uit de reviewstudie die ik samen met Fred Korthagen en Jurriën Dengerink heb

2 gedaan worden gebruikt, maar wil daarbij ook een kanttekening plaatsen. Het betreft hier namelijk die rollen van lerarenopleiders waarnaar internationaal voldoende onderzoek is gedaan om er op een wetenschappelijk onderbouwde manier iets zinnig over te kunnen zeggen. Het is dus niet gezegd dat er geen andere rollen waren/zijn/of nieuw kunnen ontstaan. De rol van bruggenbouwer bijvoorbeeld, is tamelijk recent omdat deze rol pas de aandacht van onderzoekers heeft getrokken sinds de samenwerking tussen opleiding en school intensiever is geworden. De presentatie deze middag van Nadine Engels en Vicky Willegems geeft daarvan een interessant voorbeeld. Waarschijnlijk hadden we vijf jaar geleden deze rol van bruggenbouwer helemaal niet gevonden in de literatuur. Wat ik verder nog van belang vind om te vermelden is dat de rollen niet onafhankelijk zijn, maar elkaar beïnvloeden, soms op een productieve manier, maar soms ook is de relatie problematisch. In de combinatie van de rollen van coach en poortwachter bijvoorbeeld, blijkt de rol van poortwachter er vaak bekaaid af te komen. Ik denk dat alle lerarenopleiders hier aanwezig bij een discussie over de beoordeling van een student wel eens het argument hebben gehoord of gebruikt dat de student toch wel erg haar best heeft gedaan en goed vooruit is gegaan. Enkele opvallende uitkomsten Om te beginnen is het bijzonder positief dat het overgrote deel van de lerarenopleiders professionele groei als belangrijkste stimulans voor professionele ontwikkeling noemt. Dat impliceert dat lerarenopleiders intrinsiek gemotiveerd zijn. Bij de vormgeving van de professionele

3 ontwikkeling van zowel beginnende als meer ervaren lerarenopleiders is dit een belangrijk startpunt. Twintig procent van de ondervraagden blijkt geen leraarsdiploma te hebben, en daaraan verbinden de onderzoekers de aanbeveling om het hebben van een leraarsdiploma als sollicitatie-eis voor lerarenopleiders te hanteren. Ik plaats daar een kanttekening bij. Hoewel ik zeker vind dat bijvoorbeeld onderzoekers die lerarenopleider worden zich snel en degelijk opleidingsdidactisch zouden moeten bekwamen, lijkt het me echter jammer als het leraarsdiploma als criterium voor aanname zou gaan gelden. Dat zou de benodigde kwaliteiten voor het invullen van de diverse rollen van de lerarenopleider binnen een team kunnen beperken. Een ander opvallende uitkomst is de toename van de behoefte van lerarenopleiders aan het (leren) doen van praktijkonderzoek en het (leren) schrijven van een publicatie. De pedagogy of teacher education en onderzoek doen naar je eigen praktijk zijn ook internationaal focuspunten voor de professionele ontwikkeling van lerarenopleiders. Interessant is dat sommige lerarenopleiders uit dit VELOVonderzoek zelf ook de internationale dimensie inbrengen als het gaat om professionele ontwikkeling. Zo werd bijvoorbeeld door enkele lerarenopleiders aangevuld dat ze een internationaal programma zouden willen volgen. Het lijkt mij belangrijk om deze trend zorgvuldig in de gaten te houden, en ik verwijs daarbij ook naar de presentatie die Ruben Vanderlinde vanmiddag heeft gehouden.

4 Hoe verder Het VELOV-onderzoek laat zien dat ruim 80% van de professionaliseringsactiviteiten van lerarenopleiders niet specifiek toegespitst is op het opleiderschap, maar bijvoorbeeld op het leraarschap. Dit lijkt me een punt waar veel winst is te behalen. Zonder te willen beweren dat professionaliseringsactiviteiten voor andere doelgroepen nooit nuttig kunnen zijn voor lerarenopleiders, zou een omkering van dit percentage (80% specifiek gericht op lerarenopleiders) een enorme stimulans kunnen betekenen zonder dat dit netto meer tijd en geld hoeft te kosten. Een ander aspect betreft de verbrokkeling van focus en tijd. Bijna 90% van de professionaliseringsactiviteiten blijkt eendaags. Dat is jammer, omdat we weten dat een trajectmatige aanpak productiever is en beter beklijft, omdat het bijwonen van professionaliseringsbijeenkomsten en het uitproberen van het geleerde in de praktijk dan afgewisseld kunnen worden, en theorie en praktijk zo beter geïntegreerd kunnen worden. Ook hier lijkt het me mooi om naar een zekere omkering te streven. Het VELOV-onderzoek laat zien dat ook bij de lerarenopleiders zelf de behoefte aan trajecten toeneemt. Ook geven zij aan behoefte te hebben aan een aanbod waarin theorie en praktijk op een goede wijze worden gecombineerd. Voor de opleidingen is deelname van opleiders aan trajecten bovendien beter in te plannen dan deelname aan incidentele losse dagen. In mijn optiek zou ook hier dus winst te behalen zijn. Bovenstaande omkeringen vragen om een beleidsmatige aanpak van de opleidingen zelf. De presentatie die Veronique van de Reijt en Quinta Kools deze middag hebben gegeven laat zien wat de winst kan zijn als opleidingen

5 een helder en consequent beleid voeren ten aanzien van de professionele ontwikkeling van lerarenopleiders. Ook geven de opleiders die deelnamen aan het VELOV-onderzoek aan dat ze behoefte hebben aan een duidelijk overzicht over het specifieke aanbod voor lerarenopleiders. Met dit onderzoek laat VELOV zien dat er inderdaad een wirwar aan aanbod is en dat dit dus een terechte vraag van lerarenopleiders is, die snel opgepakt zou moeten worden. Tot slot In het rapport van de Beleidsgroepen Lerarenopleidingen dat afgelopen zomer is verschenen, heeft de Beleidsgroep Lerarenopleiders op basis van haar aanbevelingen drie actiepunten geformuleerd, die ik graag nog eens in de herinnering wil brengen. 1. Verder doorontwikkelen van het ontwikkelingsprofiel, waarbij een goed evenwicht tussen enerzijds de functie van algemeen richtsnoer en anderzijds ruimte voor individuele opleidingen en opleiders dient te worden gevonden. Het is mooi dat op dit punt al actie is ondernomen. De Beleidsgroep heeft ook aangegeven dat erkenning van zo n profiel door de overheid bestudeerd zou moeten worden. 2. Voorzien van, naast de initiatieven van de instellingen zelf, een professionaliseringsaanbod op instellingsoverschrijdend niveau. Dat is efficiënt, biedt de mogelijkheid tot het betrekken van internationale expertise, geeft de gelegenheid tot over het muurtje kijken en tot samen gemeenschappelijke professionele kwaliteiten te ontwikkelen.

6 3. Creëren van een overlegplatform waar alle betrokken actoren samen de krijtlijnen van een traject voor aanvangsbegeleiding en verdere professionele ontwikkeling uittekenen. De overheid zou zo n platform moeten faciliteren. De Beleidsgroep voorzag een belangrijke rol voor de Expertisenetwerken en de VELOV in deze ontwikkelingen. Het wegvallen van de Expertisenetwerken betekent dat op dit punt een nieuwe oplossing gevonden moet worden. Dat gezegd hebbende, meen ik echter dat dit VELOV-onderzoek laat zien dat de aanbevelingen van de Beleidsgroep Lerarenopleiders alleen maar aan urgentie hebben gewonnen. Dank u wel.