Niets mag ons overkomen

Transcriptie

1 Tekst 2 Niets mag ons overkomen 1 Volgens het woordenboek betekent veilig zijn dat je buiten gevaar bent, dat je bent beschermd tegen personen of gevaren die je bedreigen. Veiligheid is de toestand van iets of iemand die veilig is, zo meldt de dikke Van Dale. Het staat er zo simpel, maar in het alledaagse leven is veiligheid een lastig te hanteren begrip, omdat het deels over meetbare en deels over nauwelijks meetbare zaken gaat. Zowel objectieve als subjectieve elementen spelen hierbij een rol. Bij veiligheid praat je vooral over gevoelens van mensen. Die gevoelens hoeven niet in overeenstemming te zijn met wat er daadwerkelijk aan de hand is in de maatschappij. Zo sterven, anders dan de meeste mensen denken, veel meer burgers door verkeersonveiligheid dan door criminaliteit. Toch zien de meeste mensen in criminaliteit een grotere bedreiging van de veiligheid dan in het voortrazende verkeer. 2 Het onderzoek naar het fenomeen veiligheid kent verschillende benaderingswijzen. Men bestudeert bijvoorbeeld objectieve gegevens, zoals de statistische kans dat iemand het slachtoffer van een roofoverval wordt. Of men richt zich op wat mensen denken over de kans dat ze zelf van iets of iemand slachtoffer worden. Men kan ook onderzoeken of mensen zich prettig voelen in hun buurt of leefomgeving. Deze verschillende onderzoeken leiden tot uiteenlopende, soms tegenstrijdige bevindingen. 3 Studies naar wat burgers zelf op veiligheidsgebied belangrijk vinden, laten zien dat het aandachtsgebied in de loop der tijden is verschoven. In het begin van de twintigste eeuw kwam arbeidsveiligheid hoog op de agenda te staan. Veel kinderen, die al vroeg naar de fabrieken werden gestuurd, verongelukten tussen de raderen van de onbeveiligde machines of stortten uitgeput op de werkvloer neer. In diezelfde tijd trachtte de arbeidersbeweging de maatschappelijke positie van haar leden te verbeteren en een einde te maken aan arbeidsomstandigheden met een hoog risicogehalte. Na de Tweede Wereldoorlog kwam de veiligheid in het verkeer volop in de maatschappelijke belangstelling te staan. Later, in de jaren zestig en zeventig, werden onveiligheidsgevoelens gekoppeld aan de talloze ordeverstoringen door de opstandige jeugd en protesterende studenten, en het verlies aan gezag waarmee de autoriteiten te kampen hadden. Vanaf de jaren tachtig werd criminaliteit een belangrijke bron van onveiligheidsgevoelens. 4 De laatste jaren zijn er op het gebied van onveiligheidsgevoelens twee nieuwe thema s bij gekomen. Ten eerste zijn er de vermeende bedreigingen op het vlak van gezondheid. Als er ergens een geval van nekkramp wordt geconstateerd, ontstaat er elders in het land paniek en wordt door veel verontruste burgers onmiddellijk inenting geëist tegen de meningokokbacterie, ook al is er geen geschikt vaccin voorhanden en ook al is het besmettingsgevaar gering. 5 Een ander thema vormen de te vrezen ongelukken en rampen. Vroeger stond men nogal lankmoedig tegenover onheil. Tijdens het leven overkwamen je nu eenmaal dingen. Deze houding had wellicht iets fatalistisch, maar ging toch ook met gemoedsrust gepaard. Tegenwoordig kunnen we nauwelijks het geringste risico verdragen. We eisen van politici en overheid dat zij voorkomen dat ons iets kan overkomen. Maar een overheid kan natuurlijk nooit aan alle veiligheidswensen van de burgers voldoen. We leven immers in een zeer complexe en dynamische samenleving. Er rijden dagelijks treinen en tankauto s met gevaarlijke stoffen heen en weer, schepen vol met gevaarlijk spul varen door het land. Dat is allemaal nodig om onze economie draaiende te houden. In die hectiek is het onvermijdelijk dat er wel eens iets mis gaat. 6 Het is niet precies duidelijk waardoor de hedendaagse, bangelijke houding van de burgers wordt veroorzaakt. Er zijn verschillende verklaringen denkbaar. De afgelopen jaren is door de voortschrijdende technologie en ontwikkelingen in de wetenschap de wereld om ons heen in allerlei opzichten veel meer beheersbaar geworden. Daardoor is bij veel mensen het idee ontstaan dat werkelijk het héle leven beheersbaar is. Een andere verklarende factor is dat politici en politiemensen de laatste jaren meer met concrete doelstellingen zijn gaan werken. Hun voornemens worden in de publiciteit gebracht en bij de burgers wekt deze informatie de indruk dat politici en politiemensen hun werkveld daadwerkelijk beheersen. Het uit de jaren zeventig stammende idee van de maakbare samenleving is nog hoogst actueel. 7 Nee, de gevoelens van onveiligheid bij de bevolking zijn er niet minder op geworden. Maar zijn die gevoelens realistisch? Laten we om die vraag te beantwoorden eens kijken naar twee bronnen van onveiligheidsgevoelens: rampen en criminaliteit t 4 Lees verder

2 8 De vuurwerkramp in Enschede, de cafébrand in Volendam en de terroristische aanslagen op de Twin Towers in de Verenigde Staten hebben ervoor gezorgd dat de gevoelens van onveiligheid bij veel Nederlanders zijn toegenomen. Het effect van deze rampen op veel mensen is dat ze zich zijn gaan afvragen of ze hun omgeving wel werkelijk kunnen beheersen. Die ervaring heeft geleid tot onzekerheid en uiteindelijk tot de aanwas van onveiligheidsgevoelens die niet meer in verhouding staat tot de werkelijke kans op een soortgelijke ramp. 9 En dan zijn er de onveiligheidsgevoelens die samenhangen met criminaliteit. Het zijn voornamelijk de burgers uit wijken die dreigen te verloederen, die aandringen op meer veiligheid. De steun voor Fortuyn 1) en de roep om een einde te maken aan de straatcriminaliteit klinken in dergelijke woonomgevingen het luidst. Hier wonen veel mensen die vrezen dat de onveiligheid alleen maar toeneemt. Zij hebben niet langer het gevoel dat ze de voortschrijdende verloedering in hun buurt zelf onder controle kunnen krijgen. Het zijn deze mensen die roepen om zwaardere straffen en meer politie. De verklaring dat de toename van hun gevoelens van onveiligheid vooral wordt veroorzaakt door hun specifieke situatie en de daaraan gekoppelde houding en manier van denken, zegt hun niets. Zij verwachten juist dat de overheid actie onderneemt en maatregelen treft. 10 Er is nog een aspect dat verklaart waarom onveiligheidsgevoelens met betrekking tot criminaliteit toenemen op een manier die niet meer in verhouding tot de realiteit staat. Uit onderzoek blijkt dat een substantieel deel van de bevolking er geen been in ziet zelf (kleine) strafbare feiten te plegen. De aandacht in de media voor dit gegeven heeft de argeloze burger het besef bijgebracht dat criminaliteit niet langer het exclusieve domein van de grote criminelen is, maar onder brede lagen van de bevolking voorkomt en dus altijd vlak in de buurt is. Hierbij zien we de grootste angst bij oudere mensen. Ook al begeven zij zich zelden in gevaarlijke situaties, juist bij hen leeft het onveiligheidsgevoel het sterkst. Ze kunnen zich niet snel uit de voeten maken, laat staan dat ze zich fysiek kunnen verdedigen, mocht er iets gebeuren. 11 Het wekt geen verbazing dat menig burger pleit voor een hardere aanpak bij wetsovertredingen. Maar een hardere aanpak heeft nauwelijks effect. Zwaardere straffen leiden niet tot minder criminaliteit, zo laat bijvoorbeeld de strafrechtpraktijk in de Verenigde Staten zien. In een aantal staten krijg je, als je voor de derde keer wordt gepakt voor een misdrijf, automatisch levenslang. Dat is zelfs het geval, als het om relatief lichte overtredingen gaat. Toch wijzen de cijfers uit dat de criminaliteit er niet daalt. De roep om nog weer zwaardere straffen is er echter niet minder om. 12 Het lijkt erop dat willen we ons veiliger gaan voelen onze mentale houding jegens onheil dat ons kan overkomen, moet veranderen. Het besef van weleer dat narigheid en rampen gewoon bij het leven horen, was zo gek nog niet. In elk geval zou ons denken over onveiligheid en dreigend gevaar wat genuanceerder, ten minste realistischer, moeten worden. Het maatschappelijk debat over de veiligheid en verantwoordelijkheid zou erbij gebaat zijn. naar: prof. dr. K. van der Vijver, hoogleraar Veiligheidsstudies uit: Friesch Dagblad, 8 juni 2002 noot 1 Pim Fortuyn: oprichter van de LPF, een partij die in 2002 de onveiligheid van de samenleving tot een belangrijk verkiezingsthema maakte. Einde De teksten die voor dit examen gebruikt zijn, zijn bewerkt om ze geschikt te maken voor het examen. Dit is gebeurd met respect voor de opvattingen van de auteur(s). Wie kennis wil nemen van de oorspronkelijke tekst(en), raadplege de vermelde bronnen. De Cevo is verantwoordelijk voor vorm en inhoud van dit examen t 5 Lees verder

3 worden, verschillen enigszins per samenleving. In een individualistische maatschappij als de onze is het vooral van belang dat je goed voor jezelf kunt opkomen en dat je intieme relaties weet te leggen en vast te houden. Dat valt tot op zekere hoogte te leren. Behalve zelfredzaamheid speelt ook levenskunst een rol. Je moet ook iets moois van het leven weten te maken. Daarvoor moet je de juiste vormen weten te vinden, niet alleen persoonlijke interesses en levensdoelen, maar ook vormen om in gezamenlijkheid te beleven. Dat is best een opgave, want de standaardmodellen van vroeger passen niet goed meer bij de geïndividualiseerde mens van vandaag. Kortom, met het bevorderen van geluk bereik je meer dan alleen maar een aangenamer leven. In een aantal opzichten maakt geluk het leven ook beter. Alle reden dus om het geluk een handje te helpen. naar: Wat heet geluk? door Ruut Veenhoven uit: de brochure Geluk van het Humanistisch Verbond 1p 20 Wat is in dit tekstfragment het antwoord op de vraag Valt geluk te bevorderen? A Geluk valt niet te bevorderen, want de leefbaarheid van de samenleving kan pas gerealiseerd worden als eerst gezorgd wordt voor bestaanszekerheid. B Geluk valt niet te bevorderen, want het is in onze maatschappij erg moeilijk om de juiste mentaliteit te ontwikkelen die nodig is om gelukkig te worden. C Geluk valt te bevorderen door het opheffen van tekorten in de sociaal-emotionele sfeer en door de leefbaarheid van de samenleving te verbeteren. D Geluk valt te bevorderen door verbetering van de samenleving als geheel en door de ontwikkeling van de vaardigheden van de mens als individu. 2p 21 Zowel in fragment 1 als in de tekst Geluk is er sprake van een visie op de wijze waarop de mens zijn geluk kan bevorderen. Welke overeenkomst is er tussen deze beide visies? Gebruik voor je antwoord maximaal 20 woorden. Tekst 2 Niets mag ons overkomen 20p 22 Maak een goedlopende samenvatting in correct Nederlands van maximaal 220 woorden van de tekst Niets mag ons overkomen. Zorg ervoor dat je samenvatting begrijpelijk is voor iemand die de oorspronkelijke tekst niet kent. Uit je samenvatting moet duidelijk worden: wat het begrip veiligheid lastig hanteerbaar maakt; welke de actuele thema s rond onveiligheid zijn; welke houding de burgers tegenwoordig inzake onveiligheid innemen; wat de mogelijke verklarende achtergronden zijn van het gevoel van onveiligheid en de huidige toename van onveiligheidsgevoelens; welke remedie niet helpt ter bevordering van de veiligheid en welke remedie wel tegen het gevoel van onveiligheid helpt. Einde o 5 Lees verder

4 Antwoorden Deelscores 14 B 15 A 16 D 17 B 18 B 19 A 20 D 21 De kern van een goed antwoord is: Overeenkomst: geluk is niet uitsluitend te vinden in meer welvaart / materiële rijkdom. of: In beide visies wordt gewezen op het bevorderen/verhogen van geluk door immateriële welvaart. / In beide visies wordt benadrukt dat geluk niet alleen om bestaanszekerheid draait, maar ook om levenskunst 1 Een volledig goed antwoord, niet langer dan 20 woorden 1 Tekst 2 Niets mag ons overkomen In een goede samenvatting (maximumscore 20 punten) moeten de onderstaande informatieelementen opgenomen zijn. Om de scores van de samenvatting per onderdeel te kunnen verwerken, zijn deze afzonderlijke informatie-elementen genummerd. Maximumscore 3 (oorzaak lastige hanteerbaarheid verschijnsel veiligheid) 22 Het begrip veiligheid is lastig hanteerbaar 1 omdat het deels over meetbare en deels over nauwelijks meetbare zaken gaat / omdat het betrekking heeft op objectieve en subjectieve elementen / omdat het (vooral) over gevoelens van mensen gaat 2 Maximumscore 4 (actuele thema s onveiligheid) 23 Actuele thema s: 1 criminaliteit 1 bedreigingen van de gezondheid 1 angst voor rampen en ongelukken 1 (houding burgers) 24 Tegenwoordig blijkt men nauwelijks het geringste risico te kunnen verdragen; 1 wij eisen van politici en overheid dat zij voorkomen dat ons iets kan overkomen c 5 Lees verder

5 Antwoorden Deelscores Maximumscore 6 (verklarende achtergronden gevoel van onveiligheid en huidige toename onveiligheidsgevoelens) 25 Mogelijke verklaringen / Achtergronden voor het hedendaagse gevoel van onveiligheid en huidige toename onveiligheidsgevoelens: 1 het idee/gevoel dat het hele leven beheersbaar zou moeten zijn (door voortschrijdende technologie en ontwikkelingen in de wetenschap) 1 het idee/gevoel dat politici en politiemensen hun werkveld beheersen (vanwege het werken met concrete doelstellingen) / de samenleving maakbaar is 1 de twijfel aan de beheersbaarheid van de omgeving die is opgeroepen door (recente) rampen 1 het gevoel dat verloedering in de wijken door de wijkbewoners zelf niet onder controle is te brengen 1 het gevoel (aangewakkerd door de media) dat criminaliteit altijd vlak in de buurt is / onder brede lagen van de bevolking voorkomt / niet langer het exclusieve domein is van grote criminelen 1 (wat niet helpt ter bevordering van de veiligheid) 26 Niet-effectief middel ter bevordering van de veiligheid: 1 een hardere aanpak bij wetsovertredingen / zwaardere straffen 1 Maximumscore 3 (wat wel helpt tegen het gevoel van onveiligheid) 27 Middel ter vergroting van ons gevoel van veiligheid: 1 verandering van onze mentale houding jegens het onheil dat ons kan overkomen: 1 (net als vroeger) beseffen dat narigheid en onheil gewoon bij het leven horen / realistischer zijn 1 28 Regeling met betrekking tot incorrecte formuleringen en onjuist taalgebruik in de samenvatting 1) Voor fouten met betrekking tot incorrecte formuleringen en onjuist taalgebruik kunnen in totaal maximaal 4 hele scorepunten worden afgetrokken. De toepassing van deze aftrekregeling kan overigens nooit leiden tot een negatieve score bij deze samenvattingsopgave. De minimumscore voor de opdracht is 0 punten. Zie Vakspecifieke regel 2 voor exacte aanwijzingen omtrent de aftrek. 29 Regeling met betrekking tot woordgrensoverschrijding van de samenvatting 1) Voor de eerste overschrijding met 22 woorden dienen geen scorepunten te worden afgetrokken. Voor elke volgende overschrijding dienen per 5 woorden steeds 2 scorepunten te worden afgetrokken tot een maximum van 16 scorepunten. De toepassing van de aftrekregeling kan nooit leiden tot een negatieve score bij deze samenvattingsopgave. De minimumscore voor de opdracht is 0 punten. Schematisch: : 0 scorepunten aftrek; : 2 scorepunten aftrek; : 4 scorepunten aftrek; : 6 scorepunten aftrek; : 8 scorepunten aftrek; et cetera, tot een maximale aftrek van 16 punten. noot 1 Bij positie 28 en 29 van het score-invoerformulier in het programma WOLF dienen de eventuele aftrekpunten aangegeven te worden als een positief getal. Bijvoorbeeld: indien een kandidaat 3 aftrekpunten krijgt vanwege incorrecte formuleringen, wordt bij positie 28 een 3 genoteerd. Indien er geen sprake is van aftrek, dient een 0 te worden ingevuld c 6 Einde