NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRAAD 10

Transcriptie

1 NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRAAD 0 LEWENSWETENSKAPPE V3 (PRAKTIES) MODEL 202 PUNTE: 60 TYD: uur Hierdie vraestel bestaan uit 4 bladsye.

2 Lewenswetenskappe/V3 (Prakties) 2 DBE/202 NSS Graad 0 Model VRAAG : WAARNEMING EN TEKENVAARDIGHEDE 20 MINUTE NOTA AAN ONDERWYSER Voorsien leerders van die volgende items: mikroskoop, ui (met die epidermis verwyder), mikroskoopplaatjie, dekglasie, drupper en klein bekertjie met water..2.3 Maak 'n natmonteringsplaatjie ('wet mount') van die ui-epidermis. Jou onderwyser sal die voorbereiding van jou plaatjie assesseer. Stel jou mikroskoop op en bestudeer jou plaatjie onder die mikroskoop. Jou onderwyser sal assesseer hoe jy die mikroskoop opgestel het. Teken en benoem TWEE selle van jou proefmonster soos onder die mikroskoop gesien. (6) (5) (7) [8] VRAAG 2: DOEN 'N PRAKTIES/INTERPRETEER DATA 5 MINUTE NOTA AAN ONDERWYSER Voorsien leerders van die volgende items: onbekende monster (wit poeier jy kan kies of dit stysel moet bevat of nie), kookwater in 'n beker, klein proefbuis, jodiumoplossing, Benedict se oplossing/fehlings A en B, Biuret-oplossing/Millon se reagens, water en 'n drupper Toets die onbekende monster vir die teenwoordigheid van stysel. Skryf neer of dit stysel bevat of nie. Jou onderwyser sal die manier waarop jy die toets uitgevoer het, assesseer. Bestudeer die tabel hieronder wat die resultate van sekere toetse op VYF verskillende voedselsoorte toon: A, B, C, D en E. VOEDSEL NAAM VAN TOETS EN KLEURVERANDERING TIPE Benedict se/fehlings Toets Jodiumtoets Biuret-/Millon se toets A Oranje Geel Ligblou/wit B Blou Swart Ligblou/wit C Oranje Geel Pers/baksteenrooi D Blou Swart Pers/baksteenrooi E Oranje Swart Pers/baksteenrooi 2.2. Watter voedseltipe (A, B, C, D of E) bevat die volgende: (5) (a) (b) (c) (d) Slegs stysel Slegs glukose Slegs proteïene en glukose Stysel, glukose en proteïene

3 Lewenswetenskappe/V3 (Prakties) 3 DBE/202 NSS Graad 0 Model Rys bevat stysel en proteïene, maar geen glukose. Watter voedseltipe (A, B, C, D of E) is moontlik rys? [5] VRAAG 3: TREK 'N GRAFIEK/INTERPRETEER DATA 5 MINUTE NOTA AAN ONDERWYSER Stel die apparaat op soos in die diagram hieronder getoon. takkie met blare watte proefbuis met water Apparaat wat gebruik word om waterverlies van 'n takkie met blare te ondersoek Die apparaat hierbo is opgestel om die waterverlies van 'n takkie met blare te ondersoek. Die totale massa van die apparaat aan die begin van die ondersoek was 50 g. Die apparaat is toe elke 0 minute geweeg, vir die volgende 50 minute. Na 50 minute is die apparaat buitentoe geneem en weer elke 0 minute vir die volgende 50 minute geweeg. Die tabel hieronder toon die afname in die massa van die apparaat oor tyd in verhouding tot die oorspronklike massa van 50 g. BINNE BUITE Tyd (minute) Afname in massa (g) Trek 'n lyngrafiek van hierdie resultate. (7)

4 Lewenswetenskappe/V3 (Prakties) 4 DBE/202 NSS Graad 0 Model 3.2 Noem TWEE omgewingsfaktore wat tot 'n groter afname in die massa na 50 minute kon gelei het Noem EEN manier waarop die betroubaarheid van die resultate verbeter kon word. Bereken die massa van die apparaat na 80 minute. Toon ALLE bewerkings. () [2] VRAAG 4: HARTDISSEKSIE 0 MINUTE NOTA AAN ONDERWYSER Dissekteer 'n skaap-/varkhart om die lengtedeursnee te toon. Steek spelde met vlaggies/byskrifte (A, B, C, D, E) daarop vas soos volg: A Aorta B (Linker)-ventrikel (Byskrif moet Kamer B wees) C Perikardium D Tendon E (Regter)-atrium (Byskrif moet Kamer E wees) F (Regter)-ventrikel (Byskrif moet Kamer F wees) Bestudeer die gedissekteerde hart met die byskrifte en beantwoord die vrae wat volg Benoem dele A, B, C, D en E. Noem EEN funksie van elk van dele A, D en E. Verduidelik waarom die deel gemerk B dikker spierwande het as die kamer gemerk F. Verduidelik die volgende: (5) (3) (3) Waarom word bloedvate op die oppervlakte van die hart aangetref? Waarom vloei bloed nie terug in die atrium wanneer die ventrikels saamtrek nie? [5] TOTAAL: 60

5 NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRAAD 0 LEWENSWETENSKAPPE (PRAKTIES) MODEL 202 MEMORANDUM PUNTE: 60 Hierdie memorandum bestaan uit 4 bladsye.

6 Lewenswetenskappe/V3 (Prakties) 2 DBE/202 NSS Graad 0 Model Memorandum VRAAG. Gebruik die volgende kontrolelys om die maak van die natmonteerplaatjie te assesseer. KRITERIA BESKRYWING PUNT Voorkoms van plaatjie Is dit skoon? Dunheid/Grootte van monster Is dit dun genoeg/eweredig versprei sodat lig deurgelaat word? Monteervloeistof Is die korrekte hoeveelheid water gebruik nie te min of te veel nie? Dekglasie Is daar 'n dekglasie? Dekglasie teen 'n hoek van 45 grade laat sak? Teenwoordigheid van Geen lugborrels onder die dekglasie nie lugborrels onder die dekglasie TOTAAL 6.2 Gebruik die volgende kontrolelys om te bepaal of die mikroskoop korrek opgestel is. KRITERIA BESKRYWING PUNT Die spieël Is die korrekte spieël gebruik? Is dit so gestel dat dit lig deurlaat op die proefmonster? Die kondensor Is dit korrek gestel om die ligbron op die proefmonster te fokus? Die diafragma Is dit so gestel dat die hoeveelheid lig gereguleer is wat die proefmonster bereik? Fokus Is die proefmonster duidelik in fokus? TOTAAL 5.3 Gebruik die volgende kontrolelys om die tekening van die proefmonster te assesseer. KRITERIA BESKRYWING PUNT Korrekte voorstelling Lyk die tekening soos dit wat onder die mikroskoop is, dus is die vorm, grootte, verhouding en posisie van alle dele korrek? Opskrif Is daar 'n gepaste opskrif? Byskrifte Is alle sigbare dele korrek benoem? Is al die byskrifte ondermekaar? Vergroting/Skaal Is die vergroting aangetoon by die opskrif? Reëls vir biologiese tekeninge Die potloodlyne is netjies en aaneenlopend. Geen byskriflyne kruis nie TOTAAL 7 [8]

7 Lewenswetenskappe/V3 (Prakties) 3 DBE/202 NSS Graad 0 Model Memorandum VRAAG 2 2. Gebruik die volgende kontrolelys om die kandidaat se prosedure te assesseer. BESKRYWING PUNT Meng poeier met water in die proefbuis Kies jodiumoplossing as reagens Gebruik drupper en plaas 'n paar druppels jodiumoplossing in die proefbuis Gekookte water is NIE gebruik NIE Aangeteken dat wit poeier wat stysel bevat, swart geword het/wat nie stysel bevat nie, geel gebly het TOTAAL (a) B (b) A (c) C (d) E VRAAG D [5] 3. Grafiek wat die afname in massa van die apparaat binne en buite die klaskamer aantoon Binne Buite Afname in massa (g) Tyd (minute)

8 Lewenswetenskappe/V3 (Prakties) 4 DBE/202 NSS Graad 0 Model Memorandum Rubriek vir puntetoekenning van die grafiek Korrekte tipe grafiek/alle punte verbind Opskrif van die grafiek Korrekte opskrif vir X-as met die korrekte eenheid en toepaslike skaal Korrekte opskrif vir Y-as met die korrekte eenheid en toepaslike skaal Plot van punte vir die grafiek 3: Al punte korrek geplot 2 : 6 0 punte korrek geplot : 5 punte Korrek geplot 0: Geen punt korrek geplot As die verkeerde tipe grafiek getrek is, sal punte verbeur word vir 'korrekte tipe'. (7) 3.2 Hoë ligintensiteit Hoë temperatuur Sterker wind Lae humiditeit (Enige TWEE) Herhaal die ondersoek verskeie kere Massa van apparaat na 80 minute: (50 24) = 26 g () [2] VRAAG 4 4. A Aorta B Ventrikel C Perikardium D Tendon E Atrium (5) 4.2 A Vervoer suurstofryke bloed van die hart na die arteries van die liggaam D Verbind aan die kleppe en spiere en voorkom dat die kleppe uitgedruk word. E Kamer wat bloed ontvang vanaf die are (3) 4.3 Die linkerventrikel moet 'n baie groter krag produseer om die bloed deur die liggaam te laat beweeg. Die regterventrikel stoot bloed slegs na die longe wat baie naby aan die hart is (Enige DRIE) (3) Hartspiere is lewende selle wat O 2 en voedsel nodig het en CO 2 en metaboliese afvalstowwe moet verwyder word Die atrio-ventrikulêre kleppe /bikuspidale en trikuspidale kleppe sluit en verseker dat die bloed in die aorta en longarteries geforseer word en nie terug na die aorta nie (Enige TWEE) [5] TOTAAL: 60