Laptops in het MBO. Leo Bakker en Maaike Stam

Transcriptie

1 Laptops in het MBO Leo Bakker en Maaike Stam KE232 Br laptops hv new.indd :18:24

2 Laptops in het MBO KE232 Br laptops hv new.indd :18:26

3 Hoe? Wat staat er in dit boekje? 1 Introductie en samenvatting 5 2 Omgeving 7 3 Visie en ambitie 8 4 Functioneel en didactisch 10 5 Wet- en regelgeving 12 6 Privé- of uitleenlaptops 14 7 Ondersteuning 16 8 Financiële aspecten 18 9 Licenties Techniek Implementatie Rol Kennisnet en sambo~ict Conclusie en advies Ervaringen van instellingen 28 Laptops in het MBO 3 KE232 Br laptops hv new.indd :18:26

4 Laptops in het MBO 4 KE232 Br laptops hv new.indd :18:27

5 1 Aanleiding en samenvatting Zo! Geen enkele MBO-instelling twijfelt nog aan het nut van laptops in het onderwijs. Uit onderzoek blijkt dat alle ROC s er in meer of mindere mate mee aan de slag willen. Maar de vraag is: hoe pak je dat aan? Waar moet je aan denken en waar moet je rekening mee houden als je laptops binnen het onderwijs wilt inzetten? Dit boekje biedt uitkomst voor het onderwijsmanagement van MBO-instellingen. Kennisdelingsworkshops Een kennisdelingsworkshop, bijgewoond door afgevaardigden van meer dan tien ROC s (!) leerde ons dat er sprake is van een weerbarstige realiteit. Een veel vormige realiteit. Maar ook veel herkenning in elkaars verhalen. De gedeelde ervaringen en geformuleerde do s en don ts vormen de basis van dit document en van de geformuleerde adviezen. Managementsamenvatting De implementatie van laptops in een instelling is een groot en complex project. Het gekozen ambitieniveau bepaalt voor een belangrijk deel hoe groot en hoe complex. Indien een snelle implementatie is vereist, moet bijvoorbeeld meer dan gemiddeld aandacht aan communicatie en draagvlak worden besteed. In alle gevallen is het belangrijk dat er een schaalbare technische oplossing wordt gekozen. En dat technische én functionele ondersteuning worden geregeld. Niet elke student en docent is tenslotte even ICT-vaardig. Opbouw document De volgende onderwerpen worden achtereenvolgens behandeld: 2 Omgeving Waarom is laptops in het onderwijs een actuele vraag? 3. Visie en ambitie Wat betekent de visie en ambitie van een instelling voor de implementatie van laptops? 4. Functioneel en didactisch De laptop in de klas, wat moet je ermee kunnen? Wat is de impact voor de docent en het leerproces? 5. Wet- en regelgeving Welke juridische aspecten spelen er: mag een leerling worden verplicht een laptop aan te schaffen? 6. Uitleen- of privé-eigendom Voor welke optie moet een instelling kiezen? 7. Ondersteuning - Welke ondersteuning aan studenten en medewerkers moet worden georganiseerd? 8. Financieel Wat betekent deze wijziging financieel? Voor de instelling en de studenten/ouders? 9. Licenties & software Wat is de consequentie van de inzet van privé laptops t.a.v. licenties? 10. Techniek Met welke algemene technische aspecten moet rekening worden gehouden? 11. Implementatie Welke stappen zijn belangrijk bij de implementatie? 12. Rol Kennisnet en sambo~ict Wat kunnen deze organisaties voor de instellingen in dit kader betekenen? 13. Conclusie en advies en tenslotte een overzicht van ervaringen van geraadpleegde instellingen. Dit document is bedoeld voor onderwijsmanagement van MBO-instellingen. Op de site wordt over dit onderwerp (voor o.a. projecten IT managers) een kennisdelingsplatform ingericht. Onderschat de impact niet! Denk GROOT, begin klein Laptops in het MBO 5 KE232 Br laptops hv new.indd :18:27

6 Laptops in het MBO 6 Hoe? Vaak al in bezit van laptop Autonoom Reflecteert niet Altijd en overal online Legt alles vast Wie is onze student? Wisselt uit Wil gratis content Download niets Technisch razendsnel 2 Omgeving Breedband internet via DSL en kabel zijn de meest gebruikte vormen van internettoegang in Nederland. In Nederland heeft 86% van de Nederlandse huishoudens toegang tot internet, circa 75% van de Nederlandse huishoudens maakt gebruik van breedbandinternettoegang. (bron: website ministerie van EZ, Marktrapportage Elektronische Communicatie TNO september 2009) De tweejaarlijkse enquête genaamd het Jongerenonderzoek 2009 ( laat zien dat meer dan de helft van de jongeren in de leeftijd van 15 tot 23 jaar in het bezit is van een laptop. (De WIFI-generatie / Liesbeth Hop en Bamber Delver) Continu traceerbaar KE232 Br laptops hv new.indd :18:27

7 2 Omgeving Zo! Hoe ontstond de vraag naar laptops in het onderwijs? Een maatschappij die in zich in snel tempo ontwikkelt tot een steeds meer gedigitaliseerde maatschappij, vergt van het onderwijs een andere benadering van de inzet en het gebruik van ICT-middelen. Voor de huidige generatie jongeren is het gebruik van ICT-middelen volledig geïntegreerd in hun dagelijks leven. Thuis werken ze vaak al op een laptop en dat willen ze op school ook. Het liefst voor alle vakken. Doordat beschikbare computers vaak niet toereikend zijn, kunnen laptops uitkomst bieden. Een MBO-instelling is dus niet meer leidend in het aanbod van ICTmiddelen maar volgt en faciliteert. De tendens van individualisering en flexibilisering van het onderwijs past in deze ontwikkeling. De markt volgt de maatschappelijke ontwikkeling; Het onderwijs volgt de markt; ICT volgt het onderwijs (en de trends in de markt). Laptop in het V(MB)O Een groeiend aantal VO-scholen vraagt zijn leerlingen een laptop aan te schaffen. Bij overgang naar het beroepsonderwijs verwacht men deze weer te kunnen gebruiken! Individualisering en flexibilisering Het gebruik van laptops in combinatie met een elektronische leeromgeving en online leermiddelen ondersteunt de tendens naar individualisering en flexibilisering. Portals en elektronische leeromgevingen Veel instellingen kiezen voor een elektronische leeromgeving of internet-portal voor toegang tot (persoonlijk) nieuws, documenten en zelfs applicaties voor zowel studenten als medewerkers. Online aanbod groeit Steeds meer leermiddelen worden online aangeboden. Sommige uitgevers beperken zich zelfs tot on-line materiaal voor het MBO (zie ook www. edupoort.nl en nl). Bovendien biedt Kennisnet online hulpmiddelen zoals ECK (Educatieve Content Keten) van Kennisnet en Wikiwijs, een kennisuitwisselingplatform voor en door docenten. De computer in het beroepsonderwijs Niet in elke beroepsgroep neemt de computer een even belangrijke positie in. Kun je van een kapper in opleiding verlangen dat hij voor zijn opleiding een laptop aanschaft? Een argument dat hiervoor pleit, is de maatschappelijke taak van ons onderwijs. Ook voor een kapper speelt de computer een rol. Op school word je op weg geholpen bij veilig computergebruik. Bovendien geldt voor elke student dat de computer een communicatie- en naslagmiddel is. In elk geval thuis. Waarom niet op school? Laptops in het MBO 7 KE232 Br laptops hv new.indd :18:28

8 Laptops in het MBO 8 Hoe? 3 Visie en ambitie Past het gebruik van laptops bij de onderwijsvisie? Komt de vraag uit de teams? Wat is het gewenste tempo van invoering? Kostenreductie? visie en ambitie Snelle implementatie of natuurlijke groei? Kunnen teams ook NIET meedoen? Waarom wil je laptops gebruiken? Is er sprake van nieuwbouw? KE232 Br laptops hv new.indd :18:28

9 3 Visie en ambitie Zo! Hoog Gemiddeld Laag De MBO-instelling wil snelle overgang binnen 4 jaar naar gebruik van laptops in het onderwijs, zowel voor docenten als studenten. Top-down Overgang binnen 4 jaar De MBO-instelling wil geen verplichte invoering, maar wel sturing geven aan het tempo van invoering. Top-down/Bottom-up Overgang binnen 6 jaar De MBO-instelling volgt het tempo van het onderwijs. Invoering van laptops, proces mag langer duren. Bottom-up Overgang mag langer dan 6 jaar duren Het ambitieniveau van een instelling bepaalt aan welke aspecten meer aandacht moet worden besteed en is bepalend voor de aanpak van de implementatie. Redenen: - Profilering instelling - Past bij onderwijsvisie - Nieuwbouw - Vervanging (netwerk-)infrastructuur Redenen: - Snelle invoering niet noodzakelijk - Vervanging (netwerk-)infrastructuur - Wens vanuit onderwijs(directies) - Wens tempoverschil tussen teams Redenen: - Snelle invoering niet gewenst - Past bij onderwijsvisie Aandacht is nodig voor: - Creëren draagvlak - Sterke sturing/planning - Ondersteuning studenten/docenten - Techniek moet 100% zijn: pilots - Educatieve digitale content Let op aandachtspunten beide ambitieniveaus Aandacht is nodig voor: - Individueel tempo onderwijsteams - Vermijden wildgroei/dubbele kosten - Sturing terugdringen vaste werkplekken - Techniek beheersbaar/uitbreidbaar Laptops in het MBO 9 KE232 Br laptops hv new.indd :18:29

10 Laptops in het MBO 10 Hoe? 4 Functioneel en didactisch Hoe geef ik les als alle ogen op het beeldscherm zijn gericht? docent Het verhaal van een mbo-docent In de NRC Next (18 maart 2008) stond een artikel van Sandra Wormgoor met de titel Tja, als leraar heb je het nakijken. Het artikel gaat over een MBO-docente Engels. Zij beschrijft hoe al haar leerlingen in de klas gebruik maken van een laptop. Haar klas is veranderd in een oerwoud van stekkerdozen en snoeren, waarin leerlingen meer aandacht hebben voor het scherm dan voor de docent. Zij schrijft: Gelukkig heb ik het tot nu toe overleefd en heb ik nog niet een laptop aan mijn been zien bungelen. Toch komt er een moment dat dit grootscheepse contact met de stekkerdoos mijn werk overbodig maakt. Althans, als ik het gedrag van mijn studenten zie. Hoe maak ik (gebruik van) elektronische leermiddelen? What s in it for me? Kan ik de opleiding sneller of anders doen? Ik wil niet de hele tijd achter een computer zitten. student Over een tijdje kijk ik tegen 28 laptopachterkanten aan en is er geen student meer die mij nog aankijkt. Het apparaat dat slechts via elektriciteit werkt, vraagt dan al hun aandacht. Het contact met de leerkracht in het lokaal is ondergeschikt. Ik hoor ze denken: Oh ja, de docent is er ook nog, en probeert ons iets te vertellen. We horen het wel, maar ons scherm en al die YouTube-beelden die aan ons voorbij trekken zijn véél belangrijker. Als ik niet aan het begin van iedere les mijn studenten vraag hun laptops dicht te doen, houd ik letterlijk stopcontactstudenten over: er is dan geen enkel contact meer mogelijk. Ze zeggen dat ze me nog horen, maar hun aandacht is bij de digitale wereld op het scherm en niet bij mijn verhaal. Ik moet de laptop wel nodig hebben. Leeuwenborgh Opleidingen hield recent een enquête onder studenten met een eigen laptop. De voorlopige resultaten laten zien dat: Het gemiddeld aantal computers in hun huishouden 3,3 is; Meer dan 70% tevreden is over het gebruik van laptops in het onderwijs; 40% van de studenten opstartproblemen heeft gehad; Een derde van de studenten heeft een tweedehandslaptop van familie of internet; Een derde van de studenten schafte de laptop aan bij een grote electronicaketen. KE232 Br laptops hv new.indd :18:29

11 4 Functioneel en didactisch Zo! Het werkt pas als men er mee werkt: draagvlak onder docenten Een succesvolle implementatie van laptops in het onderwijs wordt zonder uitzondering gekenmerkt door het draagvlak voor het project onder docenten. Als met het project wordt gewacht tot docententeams er zelf om vragen en aan voorwaarden kunnen voldoen om ermee te mogen starten (zoals digitaal leermateriaal en scholing van docenten), is het draagvlak onder docenten meer vanzelfsprekend. Bij een meer top-downbenadering is dit niet vanzelfsprekend en moet aandacht worden besteed aan communicatie en het faciliteren van docenten d.m.v. mensen (ondersteuning) en middelen. Leiderschap Samenwerking en ondersteuning Kennis en Digitale (ICT)- Visie vaardigheden leermiddelen infrastructuur Didactisch gebruik van ICT voor leren Vier in Balans Kennisnet geeft jaarlijks de monitor Vier in Balans uit over het succes van ICT in het onderwijs. Om daadwerkelijk de vruchten te plukken van gebruik van ICT is het van belang dat er een evenwichtige balans is tussen: 1. onderwijsvisie; 2. deskundigheid; 3. digitaal leermateriaal; 4. (ICT-)infrastructuur. Ook bij de inzet van laptops moet deze balans bestaan. Daarnaast zijn sturing (leiderschap), ondersteuning van docenten en een idee over de inbedding in het onderwijs (didactisch gebruik) van wezenlijk belang. bron: Vier in Balans - Kennisnet Laptops in de klas: een hele verandering Het gebruik van laptops biedt meer flexibiliteit voor docenten. Men is niet meer afhankelijk van specifieke ruimten. Op elk moment kan in elke ruimte gebruik worden gemaakt van computerfaciliteiten. Studenten verwachten dan ook dat er altijd met de computer gewerkt kan en mag worden. Voor docenten betekent dit: een plek geven aan het gebruik van de computer: bepalen wanneer deze door studenten gebruikt mag en kan worden; zorg dragen voor de beschikbaarheid van elektronische leermiddelen; meer mogelijkheid tot individualisering en flexibilisering van het onderwijsaanbod. Let op: de inzet van elektronische leeromgevingen en digitale leermiddelen kan ook de werkdruk van de docent verhogen: het internet is overal. Een student kan op elk moment een vraag stellen en wil deze beantwoord krijgen! Laptops in het MBO 11 KE232 Br laptops hv new.indd :18:31

12 Laptops in het MBO 12 Hoe? 5 Wet- en regelgeving Is het wel toegestaan dat er software op mijn apparaat wordt geïnstalleerd? Mag je een student verplichten een laptop aan te schaffen? Ik ben bang dat de laptop wordt gestolen of dat mijn kind op straat wordt beroofd. studenten en ouders Moet ik het adviesapparaat aanschaffen? Geldt arbowetgeving ook voor studenten? Leermiddelen voor VO zijn toch gratis? Hoe zit dat met die laptop? Ben ik aansprakelijk als mijn laptop gestolen wordt? Wat schrijft de arbo eigenlijk voor? docenten Ik wil niet met een laptop werken, mag ik het weigeren? Mag ik de laptop van school privé gebruiken? Ik heb die scholing niet nodig, mag ik weigeren? KE232 Br laptops hv new.indd :18:31

13 5 Wet- en regelgeving Zo! Kun je een student verplichten een privé laptop aan te schaffen? Ja, je kunt een student verplichten een laptop aan te schaffen. Door de aanschaf van een laptop op te nemen in de boeken- of leermiddelenlijst en hiernaar te verwijzen in de onderwijsovereenkomst, verplicht de student zich de laptop aan te schaffen door ondertekening van de overeenkomst. Meer zekerheid biedt het als de verplichting én in de onderwijsovereenkomst én in de onderliggende leermiddelenlijst wordt opgenomen. Het is overigens ook interessant om na te denken over wat je doet als de student ondanks de verplichting toch geen laptop aanschaft. Wat doe je als een student een boek niet aanschaft? Je zult de student waarschijnlijk niet voor de rechter willen dagen, toch wil je dat de lessen doorgang kunnen vinden! Het is in elk geval wel zo dat de verplichte aanschaf een minder draagkrachtige student en zijn ouders helpt om in aanmerking te komen voor financiële tegemoetkoming. Kan een docent een ter beschikking gestelde laptop weigeren? Omdat de docent de computer nodig heeft voor het uit voeren van zijn werkzaamheden (zoals bijvoorbeeld het invoeren van cijfers) valt het aanvaarden van de laptop onder het zogenaamde instructierecht (artikel 7:610 BW). Een medewerker dient zicht te houden aan de instructies van de werkgever omtrent het verrichten van arbeid. Bovendien kan de werkgever de werkplek van een docent naar eigen inzicht inrichten, mits er wordt voldaan aan wettelijke regels zoals de Arbowet. Op het moment dat de laptop ook thuis moet worden gebruikt, vallen ook de arbeidsomstandigheden van de thuiswerkplek onder verantwoordelijkheid van de werkgever: zodra er meer dan twee uur per dag beeldschermwerk verricht wordt, valt deze werkplek onder de richtlijnen van het Koninklijk Besluit Beeldschermwerkplekken. Geadviseerd wordt om al dan niet in overleg met een Arbo-consulent te onderzoeken op welke wijze aan de Arbo-regels kan worden voldaan. Er zijn zeer veel vragen omtrent wet- en regelgeving te stellen. Op de kennis delings-website van Kennisnet die medio maart 2010 te vinden is via wordt op deze vragen nader ingegaan. Laptops in het MBO 13 KE232 Br laptops hv new.indd :18:32

14 Laptops in het MBO 14 Hoe? 6 Privé- of uitleenlaptops Uitleen? Er zijn legio redenen om laptops in het onderwijs in te zetten. Veel instellingen geven de voorkeur aan laptops die privéeigendom van de student zijn. In sommige situaties kan worden gekozen voor laptopkarren of uitleenlaptops of een combinatie van privé- en uitleenlaptops. Privéeigendom? Combinatie? KE232 Br laptops hv new.indd :18:32

15 6 Privé- of uitleenlaptops Zo! Afwegingen Privé-eigendom student Uitleenlaptops (Initiële) kosten instelling Laag. Hoog. (Initiële) kosten student Hoog. Laag. Software Beheersbaarheid (denk aan controle netwerk, bandbreedte) Behoefte ondersteuning van deelnemers en docenten (hardware, netwerk) Applicatiebeheer Aanschaf licenties en installatie software door student. De instelling kan software ook ter beschikking stellen aan de student (zie hoofdstuk over licentiekosten). Redelijk. Meeste instellingen geven geen toegang tot het interne netwerk. Gebruik van zelfgekozen laptops is wel extra complex voor de docent. Groot (weinig sprake van standaardisatie, kans op niet correcte configuratie). Primair bij de deelnemer. Het is wel aan te bevelen ondersteuning voor de student te organiseren (zie ondersteuning ). Instelling draagt zorg voor aanschaf en installatie van software. Goed. De instelling kan zich in dit scenario het beste voorbereiden op de implementatie. De specificaties worden door de instelling bepaald. Minst groot maar groter dan bij desktops (kwetsbaarheid is groter). Primair bij de servicedesk en systeembeheer van de instelling. Kwetsbaarheid is groter dan bij desktops. Beveiliging Redelijk goed te regelen. Mits deelnemers geen toegang hebben tot het netwerk. Goed te regelen. Vergt wel expertise rond beveiliging draadloze netwerken. Slechte omgang, slijtage Eigenaarschap werkt preventief. Risico het grootst (geen eigenaarschap). Diefstal Er moeten kluisjes ter beschikking worden gesteld om dit risico ter verminderen. Kans klein bij goede organisatie uitleen. Verzekeringen Verantwoordelijkheid deelnemers. Veel online aanbieders bieden ook verzekeringen aan. Verantwoordelijkheid instelling. Extra organisatie Toegang tot netwerk Printmogelijkheden Bepalen minimum configuratie laptops per opleiding. Organiseren ondersteuning voor studenten. De meeste instellingen kiezen hier niet voor, maar kiezen voor webbased toegang tot de digitale school. Het omarmen van open standaarden is belangrijk. Lastiger te realiseren, maar wel mogelijk met een follow-me printing betaald-printen oplossing. Uitlenen vergt goede procedure en menskracht. Goed mogelijk. Mogelijk. Toegankelijkheid applicaties Alleen webbased applicaties en stand alone programma s. Groot. Flexibele inzet ICT (didactische voordelen) Zeer flexibel. Ook wat betreft het op korte termijn kunnen beschikken over nieuwe applicaties. Minder flexibel omdat er minder laptops dan deelnemers zijn. Het reserveren van laptops beperkt tijd- en plaatsonafhankelijk gebruik, en just-in-time gebruik in. Het aanbod creëert een vraag waardoor de behoefte aan laptops zal toeneemt. Pedagogisch argument Deelnemers zijn in hoge mate zelfverantwoordelijk voor hun laptop. Deelnemers dragen beperkte verantwoordelijkheid voor de laptops. De meeste geraadpleegde instellingen kiezen ervoor dat studenten een eigen laptop (gaan) aanschaffen. Hierbij ligt de nadruk op de studenten in een drie- of vierjarig BOL-traject. Voor niveau 1/2 en BBL-studenten wordt in de meeste gevallen gekozen voor of uitleenlaptops of vaste werkstations. Waarschijnlijk is de aanschaf van een privélaptop voor deze laatste groep studenten over enkele jaren geen probleem meer. Laptops in het MBO 15 KE232 Br laptops hv new.indd :18:32

16 Laptops in het MBO 16 Hoe? 7 Ondersteuning Hij doet het niet! Ik kom niet op het draadloze netwerk Ik ben mijn wachtwoord vergeten! studenten Alle studenten hebben een andere laptop, ik weet niet hoe ik ze kan helpen! Hoe kan ik? Wie kan mij helpen om een powerpoint te maken? Hoe maak ik elektronische content? docenten KE232 Br laptops hv new.indd :18:33

17 7 Ondersteuning Zo! Ondersteuning voor studenten echt nodig! Met name in een situatie waarin studenten vrij zijn om een eigen laptop te selecteren blijkt de variëteit aan apparaten en de variëteit aan problemen enorm te zijn. En niet elke student is even vaardig met de computer. Ondersteuning is op verschillende manieren mogelijk: 1. Online hulp bij veelgestelde vragen en wachtwoord vergeten ; 2. Ondersteuning door middel van een telefonische servicedesk; 3. Ondersteuning door middel van een on-site servicedesk. De mate waarin deze serviceverlening nodig is, hangt samen met het ambitieniveau en het tempo van implementatie. Daar waar het ambitie niveau van de instelling laag is, en de vraag naar het gebruik van laptops echt uit de teams zelf komt, kunnen de teams bijdragen aan de ondersteuning van de studenten. Bij een meer top-down invoering is het nodig de ondersteuning centraal te regisseren en goed te borgen. Wat het ambitieniveau ook is, zorg in elk geval voor een adequate ondersteuning van studenten met een (eigen) laptop. Zeker aan het begin van een schooljaar is een hausse aan problemen te verwachten! In de praktijk blijkt het vanwege kosten en een tekort aan personeel voor de bestaande ICT-dienst lastig de studenten te ondersteunen. Een aantal MBO-instellingen organiseert de ondersteuning daarom in de vorm van BPV en/of stageplaatsen. Continuïteit is hierbij natuurlijk een vereiste. Technische ondersteuning is overigens ook vaak af te nemen (in de vorm van een verzekering) bij de leverancier van de laptop. Ondersteuning voor docenten hoe kan ik? Ondersteuning aan collega s is vaak ondergebracht bij een ICT-servicedesk. De ICT-servicedesk is bij uitstek bedoeld voor momenten dat de computer het niet doet. Maar waar kan een collega terecht met een hoe kan ik -vraag? Ons advies is vierledig: Scholing: organiseer een permanent scholingsaanbod waarin zowel technische als didactische vraagstukken aan bod komen. Ondersteuning: docenten moeten de hulp van een inhoudelijk specialist kunnen inroepen. Bijvoorbeeld op het gebied van het creëren van educatieve content of het gebruik van het e-learning platform. Deze rol wordt bij voorkeur ingevuld door docenten met extra taken en niet door de dienst ICT. Faciliteiten: zorg voor goede faciliteiten voor docenten. Biedt bijvoorbeeld in elk lokaal dezelfde smartboards en beamers aan: zowel in praktijk- als theorielokalen. De docent moet zijn laptop snel en eenvoudig kunnen aansluiten. Zorg voor voldoende goed aangelegde stroom voorzieningspunten, zodat de veiligheid in een lokaal is gewaarborgd. Uniformering: hoe meer zaken uniform worden aangeboden, hoe meer docenten in staat zijn elkaar te helpen. Hierdoor vergroot je de zelfredzaamheid en ontlast je bovendien de specialisten. Denk hierbij aan type en uitvoering laptops, maar ook aan de standaardapplicaties. Wat voor de studenten geldt, geldt ook voor de docenten: scholing en ondersteuning moet strakker worden georganiseerd en beter worden geborgd als de instelling een hoger ambitieniveau heeft. Zonder adequate technische én functionele ondersteuning van docenten en studenten is de inzet van laptops in het onderwijs niet goed mogelijk. Laptops in het MBO 17 KE232 Br laptops hv new.indd :18:34

18 Laptops in het MBO 18 Hoe? 8 Financiële aspecten Blijven de kosten voor mij gelijk? Hoe zit het met licentiekosten? Moet ik ook nog voor elektronische leermiddelen betalen? student en ouder Wat betekent dit voor de doorbelasting aan de dienst ICT? Kunnen er vaste werkplekken vervallen? Wat betekent dit voor de ICT-kosten? instelling KE232 Br laptops hv new.indd :18:35

19 8 Financiële aspecten Zo! Verschuivende ICT-kosten Op het eerste gezicht lijkt de inzet van (privé)laptops de kosten alleen te verlagen. Er zijn echter ook aspecten die kostenverhogend werken, met name aan de facilitaire kant. Een overzicht: Uitbreiding van het aantal stroomvoorzieningspunten betekent óók een hogere electriciteitsrekening. Extra lockers. Uitrusten van zowel praktijk- als theorielokalen met beamer/smartboard. Ondersteuning aan docenten en studenten. Aanleg draadloos netwerk. Reductie aantal vaste werkplekken. Het aantal studentenwerkplekken neemt af. Tenminste 30% is denkbaar. Reductie aantal applicaties ten gunste van web applicaties te willen gebruiken. Hierdoor kan sneller afscheid genomen worden van oude applicaties. Dit kan betekenen: afname van aantal applicaties en afname van beheerslast. Gelijkblijvende kosten voor de student Afname boekengeld of overige kosten Studenten (en ouders) verwachten dat de kosten voor boeken of overige kosten omlaag gaan, op het moment dat zij een laptop aanschaffen. Voor een vierjarige opleiding wordt een afname verwacht van tenminste per jaar 100,=. Tegemoetkoming in de kosten Er zijn MBO-instellingen die ervoor kiezen de studenten tegemoet te komen bij de aanschaf van een laptop: Door een instapmodel volledig te vergoeden (indien de instelling voortijdig wordt verlaten, dient er een gedeelte te worden terugbetaald) Door een korting te geven op overige opleidingskosten indien men zelf een laptop aanschaft en er dus geen meer hoeft te lenen. NB: De terugbetaalregeling had een verminderde uitval als onverwacht neveneffect! Kans op wildgroei De meeste MBO s gebruiken naast het vaste netwerk een draadloos netwerk voor de laptops. Maar het aantal vaste werkplekken blijft gelijk. Maak daarom samen met de teams een (meerjaren)plan: hoeveel vaste werkplekken zijn nog nodig? Wanneer kan het overtollige aantal weg worden gehaald? Laat kostenreductie niet de primaire focus zijn: het gaat om de onderwijskwaliteit! Laptops in het MBO 19 KE232 Br laptops hv new.indd :18:35

20 Laptops in het MBO 20 Hoe? 9 Licenties Hoe zit het met licentiekosten? Moet ik alle software zelf regelen? Wat gebeurt er als ik van school ga? Moet ik ook nog voor elektronische leermiddelen betalen? Wat kan Slim of SLB-diensten voor ons betekenen? student en ouder Heeft de school dan minder licenties nodig? Wat betekent dit voor de ICT-kosten? instelling KE232 Br laptops hv new.indd :18:36

21 9 Licenties Zo! Student (privélaptop) De eigenaar van de laptop wordt beschouwd als de eigenaar van de software. Dit geldt ook als de student pas aan het einde van de studie eigenaar wordt van de laptop. Dit betekent dat een student zelf verantwoordelijk is voor de softwarelicenties op zijn privé-apparaat. > Bepaalde professioneel gebruikte software (zoals AutoCad) is voor studenten gratis. > In het geval van Microsoft-Office moet er voor studenten een licentie worden afgenomen voor thuisgebruik. Dit kan via Slim voordelig worden gedaan. Veel hardwareleveranciers kunnen de Slim-software rechtstreeks meeleveren. > Uitleenlaptops zijn en blijven eigendom van de school. Hier gelden dezelfde regels als voor vaste werkplekken. > De voor het onderwijs benodigde softwarelicenties horen in geval van privé laptops thuis op de boekenlijst. Kom overeen met de deelnemer dat alleen legale software mag worden gebruikt. > Uitzonderingen op de regel zijn in licentieland eerder regel dan uitzondering! Neem daarom van te voren de plannen door met Slim of SLB- diensten (voor wat betreft de SLB-licenties) en/of met de softwareleveranciers voor de rechtstreeks afgesloten licentieovereenkomsten. Zo krijg je tijdig inzicht in de kosten! Medewerker (laptop van de school) Een medewerker die gebruik maakt van een laptop van het werk, is geen eigenaar van de software. Maar ook op een privémachine van een medewerker mag doorgaans software van het werk worden geïnstalleerd. De meeste leveranciers gaan akkoord met één versie voor thuisgebruik per medewerker. Deze licentie is geldig zolang een medewerker verbonden is aan de instelling en vervalt zodra je uit dienst gaat. Laptops in het MBO 21 KE232 Br laptops hv new.indd :18:37

22 Laptops in het MBO 22 Hoe? 10 Techniek Anytime 24/7 beschikbaar Anyplace (overal beschikbaar) student en medewerker Anything toegang tot alle applicaties en documenten Anydevice PDA, I-phone, Smartphone, netbook, laptop, merk/type onafhankelijk, browseronafhankelijk Draadloos of bedraad? Verandert de ICT-architectuur? ICT-afdeling Internetdongels? Veranderen de eisen die de gebruiker aan de ICTvoorzieningen stelt? KE232 Br laptops hv new.indd :18:37

23 10 Techniek Zo! Beheer infrastructuur, gegevens en applicaties Nu we toegaan naar een situatie waarin medewerkers en studenten verwachten overal en altijd over ICT-voorzieningen te kunnen beschikken, betekent dit dat die beschikbaarheid ook mogelijk én gegarandeerd moet zijn. De vraag moet gesteld worden of de eigen ICT-afdeling hiertoe in staat is. Werkplekken De eigenaar van het apparaat, draagt zorg voor het technisch beheer. Privélaptop: student of medewerker Uitleenlaptop: de instelling Gebruikersondersteuning hoort wel bij de instelling, maar breng het bij voorkeur niet onder bij de ICT-dienst van de organisatie. Beheer van persoonsgegevens: identities Als medewerkers en studenten via het internet toegang hebben tot data en apllicaties is het toegangsbeheer belangrijker dan ooit! En hoeveel van uw voormalige medewerkers hebben nog een account? Kenmerken voor te kiezen oplossing: Open: gebruik Open Standaarden (browseronafhankelijk). Alle soorten/merken moeten toegang kunnen krijgen. Veilig: zorg voor beveiligde toegang van systemen en gegevens via het internet (Https-protocol) én zorg voor Identitymanagement (beheer van personen die toegang hebben tot de systemen). Eenvoudig: voorkom complexe oplossingen kies voor generieke oplossingen, met zo min mogelijk maatwerk. Zorg dat het beheer centraal kan worden uitgevoerd. Zorg voor drempelarme toegang door middel van Single Sign-on. Printen: organiseer een (betaalde)printoplossing, ook voor diegenen die alleen internettoegang hebben. Netwerktoegang: bedraad, draadloos, internetdongels? Studenten en medewerkers kunnen op meerdere manieren toegang tot het internet of netwerk krijgen. Draadloze technologie: meer flexibel dan bedraad, maar kent beperkingen (minder bandbreedte, beperkt aantal laptops per zender, beperkt bereik per zender). Bedraad netwerk: Voor specifieke toepassingen waarbij veel bandbreedte vereist is. Dit geldt ook voor de vaste werkplekken. Draadloos netwerk: volledig dekkend waardoor grote flexibiliteit (overal kunnen werken). Internetdongels biedt flexibiliteit zowel binnen als buiten het gebouw. Deze dongels worden bij een telecomleverancier afgenomen. De indruk bestaat dat deze oplossing erg kostbaar is (voor de student). Bovendien is het bereik binnenshuis (nog) niet altijd goed. Toch verwachten we dat laptops en met name netbooks er in de nabije toekomst standaard mee zullen worden uitgerust en het gebruik van de dongels een vlucht zal nemen. Laat je als instelling goed adviseren bij je keuze: one size doesn t fit all! Kies voor een vier-lagen-architectuur: (van binnen naar buiten) Data: maximaal beveiligd, databases, sommige documenten. Applicaties/leermiddelen: toegang op basis van persoonlijke inlog ten behoeve van autorisatie; Transport: netwerk/internet, toegang op basis van persoonlijke inlog ten behoeve van identificatie/authenticatie; Device: vaste werkplek, PDA, Smartphone, GSM, laptop, netbook, e-reader. Laat je als instelling goed adviseren bij je keuze: one size doesn t fit all! Laptops in het MBO 23 KE232 Br laptops hv new.indd :18:38

24 Laptops in het MBO 24 Hoe? 11 Implementatie Hoe begin ik? Hebben de docenten ook een laptop nodig? Welke ondersteuning hebben we nodig? Hoe zorgen we ervoor dat de dienst ICT de juiste zaken op tijd levert? opleidingsteam Draadloos of bedraad? Verandert de ICT-architectuur? Wat doen andere instellingen? Hoe pakken we het aan? instelling KE232 Br laptops hv new.indd :18:38

25 11 Implementatie Zo! De implementatie van laptops binnen de instelling is een project en een project is eindig. Maar met het einde van het project begint het pas. Het einde van het project betekent het begin van een volgende cyclus: een continuüm. Plan Vertaal de visie van de instelling naar een strategie voor de implementatie van laptops; Kies voor een programmatische aanpak waaronder losse projecten een plek vinden; Maak een goed communicatieplan voor het gehele programma. Wie is opdrachtgever? Opdrachtgeverschap voor het programma en de projecten ligt bij de probleemeigenaar/probleemeigenaren: wie ligt s nachts wakker als het niet lukt; Kijk om je heen. Leer van anderen; Gebruik expertise uit de gehele organisatie (niet alleen management, juist ook betrokkenheid van de werkvloer); Aandacht voor alle componenten van Vier in Balans monitor 2009 ; Speciale aandacht voor financiële aspecten en terugdringen vaste werkplekken; Het is geen IT-project/programma. Do Voer de projecten uit conform plannen; Blijf sturen vanuit de doelstellingen van het programma. Act Plan Check Do Act Bepaal welke gewenste veranderingen kunnen/moeten worden doorgevoerd; Geef opdracht voor een nieuw programma of plan; ( Kleine veranderingen hoeven niet in de vorm van een project te worden uitgevoerd.) Check Een project is eindig. Echter het succesvol gebruik van laptops (ICT) in het onderwijs vereist continue aandacht. Organiseer klankbordgroepen, gebruikersgroepen, enquêtes: alles om te borgen dat input kan worden gegeven Deming circle vanuit het primaire proces. Voldoet de elektronische leeromgeving? Wat is de kwaliteit van de dienstverlening en ondersteuning? Wat kan er beter? Anders? Welke verandering is het meest urgent? Er is een continu proces van verbetering nodig om ervoor te zorgen dat de oplossing aan de eisen en wensen van de organisatie blijft voldoen. Laptops in het MBO 25 KE232 Br laptops hv new.indd :18:39

26 Laptops in het MBO Rol Kennisnet en sambo ~ ICT Kennisnet Missie Kennisnet ondersteunt en inspireert onderwijsinstellingen met onafhankelijke expertise en diensten bij het effectief gebruik van ICT. De ontwikkelingen in het onderwijs zijn bepalend voor de focus van Kennisnet. Welke rol kan Kennisnet spelen? Kennisnet kan instellingen behulpzaam zijn als adviserende en ondersteunende partij bij de volgende zaken: Kennisdeling Kennisbundeling, denk aan het delen van educatief materiaal en kennis via Wikiwijs; Ondersteunen bij realisatie van een brochure; Faciliteren van een dynamische omgeving voor de ontwikkeling van educatieve content; Conceptontwikkeling, ontwikkeling van standaarden; Opstellen ambitieplan instelling met betrekking tot ICT in onderwijs; Ondersteuning van de teams en het management via de ambassadeur Kennisnet; Organiseren en faciliteren workshops docenten gebruik digitaal leermateriaal; Organiseren en faciliteren workshops management visieontwikkeling; Rol sambo~ict sambo~ict faciliteert de kennisdeling tussen instellingen op tal van gebieden. Bijvoorbeeld door de organisatie van tweejaarlijkse conferenties waarin tal van onderwerpen de revue passeren. Maar we nemen op verzoek van instellingen ook initiatieven voor gezamenlijke acties. Eén daarvan is de gezamenlijke Europese aanbesteding die wordt opgezet voor desktops en notebooks, voor 2011 en verder ( IGEA 2011 ). Daarnaast is sambo~ict gesprekspartner van Slbdiensten met betrekking tot licenties. Ook is er een werkgroep gestart die dieper ingaat op het onderwerp van dit boekje. Op is meer informatie te vinden over de activiteiten van sambo~ict. Welke rol speelt Kennisnet niet? Kennisnet is geen commerciële partij met medewerkers die kunnen worden ingehuurd voor consultancy-werkzaamheden of projecten. Ook adviseert Kennisnet niet bij zaken als aanschaf/inkoop, beheer en licenties. KE232 Br laptops hv new.indd :18:40

27 13 Conclusie en advies Laptops in het MBO, je kunt er niet omheen! Er is geen MBO-instelling die niet óf over het gebruik van laptops nadenkt óf er al mee bezig is, in de vorm van pilots of op grotere schaal. Als er één ding is dat de kennisuitwisselings-dag ons heeft geleerd is het wel dat het een werkelijkheid is waar we niet omheen kunnen maar dat het zeker niet eenvoudig is om het goed te doen. Door de vele aspecten (vier in balans) is de implementatie complex. De complexiteit neemt nog verder toe naarmate het ambitieniveau en de snelheid van invoeren hoger is. Leiderschap: sturen op kaders en doelstellingen. Samenwerking en ondersteuning Zowel studenten als docenten hebben ondersteuning nodig bij het gebruik van laptops in het onderwijs. Niet alleen technisch, maar juist ook functioneel. Hoe maak ik optimaal gebruik van de laptop in de klas? Welke toepassingen kan of moet ik gebruiken? Hoe maak of gebruik ik digitale content? Veel kan worden bereikt door samenwerking door docenten binnen (en buiten) de instelling te stimuleren en te faciliteren en daarnaast ook experts beschikbaar te stellen. Kortom: ondersteuning is nodig. Zonder gaat het niet. Visie en ambitie De visie van management en lerarenteam is richtinggevend voor zowel het schoolbeleid als voor de inrichting en organisatie van het onderwijs. De visie en ambitie van een school is bepalend voor de wijze van implementatie van laptops in het onderwijs. Bepaal welke aanpak past bij jouw instelling. Maak een plan. Houd je eraan. Communiceer. Digitale leermiddelen Alle (formele en informele) digitale educatieve content, behoort tot digitaal leermateriaal. Ook computerprogramma s worden hier onder gerekend. Succesvol gebruik van laptops in het onderwijs vereist voldoende digitaal materiaal en een goede ontsluiting ervan. Naast de content van uitgeverijen, kan ook zelf digitale content worden gemaakt. Deze leermiddelen worden liefst zo open mogelijk aangeboden (zie hiervoor Wikiwijs en de educatieve contentketen). Kennis en vaardigheden Docenten en studenten moeten over voldoende kennis en vaardigheden beschikken om onderwijsdoelstellingen met behulp van ICT te bereiken. Het gaat hierbij niet alleen om technische vaardigheden, maar ook om de toepassing van de laptop in het onderwijsproces. Zowel docenten als studenten hebben bepaalde vaardigheden nodig. Het organiseren van een (permanent) scholingsaanbod voor docenten is zeer aanbevelenswaardig. (ICT)-infrastructuur De beschikbaarheid en kwaliteit van computers, netwerken en internetverbindingen zijn infrastructurele voorzieningen. Daarnaast worden ook elektronische leeromgevingen en het beheer en onderhoud van de ICT-voorzieningen tot de ICT-infrastructuur gerekend. Bijna alle geraadpleegde instellingen kiezen voor draadloze internet-only technologie in de gebouwen. De belangrijkste verandering is het bereikbaar maken van leermaterialen via het internet. Anytime, any place & any device. Didactisch gebruik van ICT Het gebruik van laptops in het onderwijs verandert het didactisch model. Het lesgeven verandert. Het leren verandert. Conclusie en Advies: ook hier geldt Vier in Balans De kern van Vier in Balans is dat zinvolle en duurzame inzet van ict voor onderwijsdoeleinden mogelijk is als de vier bouwstenen visie, deskundigheid, digitaal leermateriaal en ict-infrastructuur evenwichtig worden ingezet. Benader het niet als een it-project. Denk groot, begin klein! Laptops in het MBO 27 KE232 Br laptops hv new.indd :18:41

28 Laptops in het MBO Ervaringen van instellingen Aantal medewerkers 900 Aantal deelnemers Aantal locaties 5 (15 gebouwen) Aantal vaste werkplekken Nu nog vanaf 2010 nog maar 600. Laptops in het onderwijs Aanleiding Experiment units Handel en Welzijn. Hoeveel nu, in 2011 Hoe lang al Vanaf (pilot 500 systemen). Opleidingsniveau 2 t/m 4 Eigendom Deelnemer, behalve niveau 1 en educatie. Ondersteuning Internettoegang. Hardware Specs zijn beschikbaar. Met dank aan: Ludo Cuijpers, Directeur Dienst ICT Software Draadloos of bedraad Aanpak Alleen webbased en lokaal geïnstalleerd. Beiden, normaal wireless behalve voor zware applicaties. Centraal. Do s en Don ts Dit moet je vooral niet doen Gouden tips Blijf niet denken in een oude wereld. Denk out of the box. Laat de gebruikers beslissen en niet de dienst ICT. Kies een duidelijke weg en blijf die volgen. Notebooks voor deelnemers kan. KE232 Br laptops iv new.indd :10:49

29 14 Ervaringen van instellingen Aantal medewerkers Aantal deelnemers Aantal locaties 20 Laptops in het onderwijs Aanleiding Hoeveel Hoe lang al Opleidingsniveau Eigendom Ondersteuning Hardware Software Draadloos of bedraad Aanpak Do s en Don ts Dit moet je vooral niet doen Gouden tips Imago (Nova als ICT-school), financieel, visie privé-eigendom studenten, 850 eigendom van het Novacollege tbv docenten inclusief 1 dag scholing. Vanaf 2006 (startpilots). Eerstejaars niveau 3/4 BOL. Studenten gebruiken een eigen laptop. Docenten gebruiken een Nova-laptop. Docenten maken gebruik van de servicedesk ICT. Studenten kunnen gebruik maken van steunpunten verzorgd door ICT-opleidingen. Studenten kunnen zelf bepalen welk notebook wordt aangeschaft (met advies). Voor docenten zijn twee typen beschikbaar: voor grootgebruikers een zwaarder type. Docentenlaptops hebben standaard software. Draadloos netwerk op alle locaties. Docenten zijn (vanaf dit schooljaar) verplicht een Nova-laptop te gebruiken (toegang mbv token). Naast het verplicht gebruik van de laptop, is ook een verplichte scholingsdag georganiseerd: de scholing gaat over de techniek en over het gebruik van digitaal leermateriaal. Leen geen laptops uit (docenten) zonder scholing. Scholing aanbieden aan docenten. Service verlenen aan studenten (om docenten te ontlasten). Zorg voor voldoende stopcontacten en lockers. Zorg dat je de arboregels toepast. Met dank aan: Annet Smith, Team ICT/Onderwijs Rob Smit, Informatiemanager Laptops in het MBO 29 KE232 Br laptops iv new.indd :10:51

30 Laptops in het MBO Ervaringen van instellingen Aantal medewerkers Aantal deelnemers (exclusief educatie) Aantal locaties 7 Laptops in het onderwijs Aanleiding Flexibel gebruik onderwijsruimten, vanaf 1/8/2011 is ROC Aventus voornemens vaste werkstations te vervangen door privé gebruik van notebooks. Men verwacht hiermee de kosten voor ICT terug te kunnen dringen. Hoeveel beheerde laptops t.b.v. medewerkers, 400 uitleenlaptops. Privélaptops Hoe lang al Vanaf Opleidingsniveau 3 en 4 Eigendom Ondersteuning Hardware Software Draadloos of bedraad Aanpak Do s en Don ts Dit moet je vooral niet doen Gouden tips Combinatie privé en uitleen. De dienst ICT gaat nu ondersteuning aan studenten aanbieden. Cisco WLAN, Quarantainenet (beveiliging). Citrix voor aanbieden applicaties aan studenten. Draadloos. Met 1 sector (HTR) begonnen, het tweede jaar een tweede sector de mogelijkheid gegeven en vanaf dit cursusjaar laten alle sectoren studenten met eigen notebooks toe. Schaf geen laptops aan voor studenten. Installeer geen software op laptops die privé-eigendom van de student zijn. Regel ondersteuning voor studenten. Creëer draagvlak bij docenten. Laat student de laptop zelf kiezen. Zorg voor voldoende 220 volt. aansluitingen. Doe het niet alleen uit budgetoverwegingen (onderwijsvisie). Zorg voor goede communicatie richting student/docent (de instelling en de docent moeten hetzelfde verhaal vertellen). Het draadloos netwerk moet voldoende beschikbaar zijn. Met dank aan: Roy Dusink, Hoofd ICT KE232 Br laptops iv new.indd :10:51

31 14 Ervaringen van instellingen Aantal medewerkers 800 Aantal deelnemers Aantal locaties 6 Aantal vaste werkplekken Laptops in het onderwijs Aanleiding In een samenwerkingsverband met ROC Amsterdam is een gemeenschappelijke visie ontwikkeld. Kostenbesparing en flexibel gebruik van het gebouw. Hoeveel Circa 100. Hoe lang al Dit schooljaar. Opleidingsniveau 3-4 Eigendom Ondersteuning Hardware Software Draadloos of bedraad Aanpak Do s en Don ts Dit moet je vooral niet doen Gouden tips Privé-eigendom van studenten. Helpdesk met stagiaires. Aanschaf via externe partij. Alleen toegang tot internet (en portal). Draadloos. Teams mogen meedoen als ze er klaar voor zijn. Er worden voorwaarden gesteld aan de teams. Schets geen te mooi beeld. Starten met pilots. Opnemen in jaarplannen van opleidingsteams. Laten vaststellen door directies. Veel aandacht voor verwachtingsmanagement. Zorg voor stroom op de werkplek. Zorg voor kluisjes. Zorg voor een helpdesk voor zowel medewerkers als studenten. Met dank aan: Co Klerkx, Hoofd Automatisering Laptops in het MBO 31 KE232 Br laptops iv new.indd :10:52

32 Laptops in het MBO Ervaringen van instellingen Aantal medewerkers Aantal deelnemers Aantal locaties 18 Aantal vaste werkplekken Laptops in het onderwijs Aanleiding Hoeveel Hoe lang al (helft beheerde laptops tbv medewerkers en uitleen). Alle medewerkers OP/OBP maken gebruiken van een (beheerde) laptop. Zij maken voornamelijk gebruik van het vaste netwerk. Binnen twee jaar (schooljaar 2011) hebben alle niveau 3/4 leerlingen een eigen laptop. Voor de andere niveaus is vooralsnog gekozen voor uitleen, of worden vaste werkplekken gebruikt. Voor specifieke en zware applicaties is gekozen voor vaste werkplekken. Flexibilisering onderwijs en flexibel gebruik ICT, opkomst mobiele en draadloze technologie en steeds meer digitaal materiaal ter beschikking laptops. Afdeling techniek al ongeveer 4 jaar. Zorg & Welzijn leent een jaar of drie uit. Is dit schooljaar deels overgegaan op eigen aanschaf. Met dank aan: Wilfred Rubens, Beleidsadviseur CvB Opleidingsniveau 3/4 Eigendom Ondersteuning Hardware Software Draadloos of bedraad Aanpak Van uitleen verschuiving naar privé-eigendom student. Nu nog beiden. Veel support voor medewerkers. Uitleenlaptops ook volledig ondersteund. Voor medewerkers één standaard type. Specificaties zijn geformuleerd voor leerling laptops. De beheerde laptops zijn maximaal afgeschermd (er kan geen eigen software op worden geïnstalleerd. Indien iemand de eigen laptop wil beheren, wordt alleen draadloos internet aangeboden. Beiden. In toenemende mate draadloos. Vooralsnog decentraal. Do s en Don ts Dit moet je vooral niet doen Overschat de expertise en verantwoordelijkheid leerlingen niet. Voor geen laptops in NAAST bestaande (boeken), i.v.m. kosten voor de student. Overschat het aantal webbased applicaties niet: het zijn er minder dan je hoopt. Nog lang niet alles is webbased. Gouden tips Koppel de implementatie aan didactiek: de impact van een dergelijk project moet helder zijn op niveau teammanagers. Zorg voor: voldoende communicatie vooraf (verwachtingsmanagement), commitment van de direct leidinggevenden (teammananagers), voldoende support (voor studenten en docenten), een up to date draadloos netwerk, voldoende bandbreedte (aanbod schept vraag: vraag groeit! Piek in de pauzes!); voldoende stroomvoorzieningen (of zorg voor zware accu s), Professionalisering docenten (hoe om te gaan met laptops in de klas: wat betekent dat voor het lesgeven). Begin klein (pilots) en evalueer. Bij uitleen: zorg voor een goede uitleenprocedure m.b.t. diefstal en schade. KE232 Br laptops iv new.indd :10:52

33 14 Ervaringen van instellingen Aantal medewerkers Aantal deelnemers Aantal locaties 70 Laptops in het onderwijs Aanleiding - Hoeveel Hoe lang al Opleidingsniveau Eigendom Ondersteuning Aantallen niet bekend, januari piek 650 laptops online simultaan. 4 jaar. VO en MBO. Er zijn medewerkers met een door ICT-beheerde laptop. Er zijn studenten die eigen laptops gebruiken en laptops in eigendom van Amarantis die uitgeleend kunnen worden aan studenten. Selfservice portal (online hulp) en support vanuit de ICT-academie. Hardware - Software Draadloos of bedraad SecureW2. Draadloos conform EduRoam. Do s en Don ts Aanpak - Dit moet je vooral niet doen Gouden tips Het is niet aan te raden uitleenlaptops toe te passen. Maak je niet volledig afhankelijk van een draadloos netwerk: het kan instabiel zijn en gevoelig voor storingen. Zorg voor identificatie van gebruikers op het draadloos netwerk. Zorg voor opleiding van docenten m.b.t. gebruik notebooks. Zorg dat e.e.a. zeer gebruiksvriendelijk is, eenvoudige en eenduidige veilige toegang. Houd rekening met de aanleg van een draadloos netwerk zodra je gaat (ver-)bouwen: materiaalkeuze en andere apparatuur kan een draadloos netwerk verstoren. Maak gebruik van publieke IP-adressen in combinatie met een firewall: zo wordt in geval nood niet de hele instelling afgesloten van internet maar alleen de gebruiker. Met dank aan: Arnaud Loonstra, IT Architect Laptops in het MBO 33 KE232 Br laptops iv new.indd :10:52

34 Laptops in het MBO Ervaringen van instellingen Aantal medewerkers Ongeveer 2500 Aantal deelnemers Ongeveer Aantal locaties meer dan 50 Aantal vaste Ongeveer 7200 Laptops in het onderwijs Aanleiding Hoeveel Hoe lang al Opleidingsniveau Eigendom Ondersteuning Hardware Software Draadloos of bedraad Aanpak Do s en Don ts Dit moet je vooral niet doen De veronderstelling dat laptops in het gebruik flexibeler en goedkoper zijn. Naar schatting 2000 onder studenten, 1000 onder docenten Eerder experimenten in de afgelopen jaren, sinds 2009 opschaling naar grotere aantallen en concentraties op sommige locaties Over het algemeen in de opleidingen van de hogere niveaus en/of een sterke ICT component. Docenten soms prive, inmiddels in een aantal opleidingen integraal beschikbaar gesteld door het Albeda College. Studenten in alle gevallen in prive-eigendom zonder tussenkomst van de school als bemiddelaar of financier. Docent met school - laptops via het reguliere systeembeheer; studenten worden niet ondersteund. Standaard laptops van een bekend merk, netbooks voor studenten van hetzelfde bekende merk Standaard configuraties, webbased toegang tot content Netwerk, in snel tempo naar draadloze omgevingen Op basis van vraag uit de opleidingen, uitrol, centrale sturing op de inrichting van draadloze omgeving, systeem- en netwerkbeheer ondersteunen en faciliteren Te laat betrekken van docenten in het proces, te bang zijn om gewoon te beginnen; alles geregeld wil Met dank aan: Joop van Schie, Beleidsmedewerker Gouden tips Multidisciplinaire groeg kwartiermakers vooruit sturen voordat je met de acties begint. Goede inventariserende gesprekken voeren met alle actoren die betrokken zijn bij de verandering in de opleidingen en de gebouwen. Er rekening mee houden dat verschillende teams in een gebouw heel verschillende eisen en verwachtingen kunnen hebben KE232 Br laptops iv new.indd :10:53